Morgunblaðið - 06.01.1951, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 6. janúar 1951.
Víkverji skrifar:
( ...... . /r \ /,í i v
y 'V'j; .7. Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
írfiðleikar“ gengislækkunarinnar
gáfu þjóðinni milljónatugi í
gjaldeyristekjur, sjómönnum
og landverkafólki gífurlega at-
vinnu, hefðu aldrei komið til
sögunnar með hinu gamla
gengi krónunnar Sama er að
segja um síldarsöltunina hjer
við Faxaflóa á s. 1. hausti, og
mætti halda svo lengi áfram.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
9?
STJÓRNARANDSTÆÐINGAR,
kommúnistar og Alþýðuflokks
menn, hafa ■ að undanförnu
stundað þá iðju að vitna í tíma
og ótíma í þá erfiðleika, sem
gengislækkunin hafi skapað.
Sumt af slíku er sjálfri gengis-
lækkuninni með öllu óviðkom-
andi, þó að stjórnarandstaðan
vilji blanda öllu í einn graut,
og má þar tilnefna verðhækk-
anir á erlendri vöru, sem því
miður í mörgum tilfellum hafa
verið miklar og fara vaxandi.
aflabrest á síldarvertíðinni,
togaraverkfállið o. m. fl. Skulu
þessi atriði ekki rædd hjer frek
ar.
Hitt þykir ástæða að vekja
athygli á, að ýmsar þær afleið-
ingar af gengislækkuninni, sem
koma illa við menn, eru síst
þeim að kenna, er stóðu að setn
ingu laganna um gengisfelling
una. Þetta stafar einfaldlega af
því, að löggjöfin var orðin óum
flýjanleg nauðsyn, annarsveg-
ar viðurkenning á þeirri lækk
un krónunnar, sem átt hafði
sjer stað og var fram komin,
og hinsvegar ráðstöfun til þess
að koma í veg fyrir algera
stöðvun atvinnulífsins og ríkis-
gjaldþrot í framhaldi af því.
Hvernig halda menn, að það
hefði tekist að leysa togaraverk
fallið, ef gengi krónunnar
hefði verið óbreytt, fengist 26
krónur fyrir pundið, eins og áð
ur var, í staðinn fyrir 46 krón-
ur nú. Karfaveiðarnar, sem
stundaðar voru á s. 1. ári, og
Ef einhverja er að saka um
geneisfellihguna, þá bera þeir
ábyrgðina fyrst og fremst. sem
mesta sök eiga á vaxandi dýr-
tíð undanfarinna ára, vaxandi
verðbólgu á öllum sviðum, sem
að sjálfsögðu gerði kaupmátt
krónunnar stöðugt minni
Hitt er svo staðreynd, að Sjálf
stæðisflokkurinn varð til þess
að bera fram raunhæfar tillög-
ur til úrbóta í efnahagsmálum
þjóðarinnar, meðan hann fór
einn með völdin eftir alþingis-
kosningarnar haustið 1949,
enda þótt hann væri í minni-
hluta á Alþingi.
Með frumvarpi Sjálfstæðis-
manna um gengisskráningu,
launabreytingar, stóreignaskatt
framleiðslugjöld o. fl. var fylgt
fram þeirri stefnu, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði markað
við alþingiskosningarnar í okt.
1949. Grundvallaratriði þess-
ara tillagna urðu síðan lögfest
með samkomulagi og stjórnar-
myndun við Framsóknarflokk-
inn, en höfuðtilgangur þeirra í
einu og öllu er að koma á jafn-
vægi í þjóðarbúskapnum með
samfelldum aðgerðum í efna-
hagsmálum þjóðarinnar.
TIL AFÞRE¥INGAR
SJÚKUM
FYRIR RÚMLEGA ári tók frú Ágústa Þórðar
dóttir að sjer sjálfboðaliðsstarf, sem hefur
borið ríkulegan ávöxt og sem getur orðið upp
haf að merkilegu líknarstarfi til afþreyingar
sjúklingum í sjúkrahúsum í bænum. Frúin
tók að sjer að sjá um bókasafn sjúklinga í
Landsspítalanum, sem var bæði lítið, Ijelegt
og illa með farið í alla staði er hún tók við því.
Nú eru í safninu um 750 eintök bóka og
þótt það «je ekki nóg, þá er þetta visir að
sjúkrahúsbókasafni og hefur þegar orðið til
ómetanlegrar gleði fyrir sjúklinga í Lands-
spítalanum.
SKORTUR Á NÝJUM BÓKUM
ER JEG hitti frú Ágústu á dögunum og spurði
hana hvernig gengi í bókasafninu, Ijet hún
vel yfir, 9ð öðru leyti en því, að skortur væri
á nýjum bókum og þá fyrst og fremst íslensk-
um bókum. En mest er eftirspurnin eftir bók-
um á íslensku. Fá bókasöfn er eins nauðsyn-
legt að endurnýja með nýjum bókum eins og
sjúkrahúsbókasöfn. Sjúklingar, sem legið
hafá lengi hafa lesið allt, sem þeir hafa kom-
ist yfir, nema þær bækur, sem nýlega eru
komnar út.
Þá er mikil eftirspurn eítir tímaritum og
fyrst og fremst íslenskum. Danska sendiráðið
hefur sent Landsspítalabókasafninu allmikið
af dönskum tímaritum og eru þau vel þegin.
„MEIRA STARF EN JEG
BJÓST VIГ
UM SJÁLFBOÐALIÐSSTARF sitt við sjúkra
húsbókasafnið sagði frú Ágústa meðal annars
á þessa leið:
„Starfið hefur reynst miklu meira, en jeg
bjóst við í upphafi og eftirspurnin eftir bók-
um er ótrúlega mikil. Það kemur fyrir að 100
eintök eru í láni í einu. Fyrst í stað hafði jeg
hugsað mjer að hafa útlán tvisvar í viku, en
jeg komst brátt að því, að jeg varð að hafa
safnið opið á þremur dögum vikunnar. En
þakklæti og gleði »júklinganna er svo mikil
að það er mesta ánægja að hjálpa til að halda
þessu bókasafni við.“
•
HVER VILL LEGGJA
HÖND Á PLÓGINN?
HVER VILL nú leggja hönd á plóginn til að
gera þetta sjúkrahúsbókasafn stærra og betra
en það er með því að gefa því bækur. Ábyggi-
lega margir þegar þeir heyra, að það skortir
nýjar íslenskar bækur. Fyrst og; fpemgt eru
það bókaútgeffenðúr, sém gsétu hjálþað með
því, að gefa eintak af bókum sínum, en
einnig einstaklingar, sem eiga tímarit, sem
liggja hjá þeim á háaloftum, eða í kössum í
kjöllurum til éinskis gagns, gætu lagt fram
sinn skerf.
Það yrði ábyggilega þegið með þökkum.
Eftil-vill gaéti þessi góða ! hugmynd frú :
Ágústu Þórðardóttur orðið til þess, að stofnað
yrði bókasöfn við öll sjúkrahús í bænum og
að fleiri konur gerðust sjálfboðaliðar til að
gleðja hina sjúku.
SKEMMTILEG ENSK BOK
UM ÍSLAND
Á ÁRUNUM 1948 og 1949 ferðaðist bresk
kona, frú Dororthy Una Ratcliffe um ísland.
Meðal annars fór hún hringferð með Esju
kring um land og kom víða við. Hún sendi
blaði í heimaborg sinni ferðapistla í brjefa-
formi. Nú hafa þessir pistlar verið gefnir út
í einkar snotri og vandaðri bók, sem aðeins
er prentuð í 600 eintökum. í bókinni er fjöldi
teikninga eftir Barbara M. Árnason og eru
sumar teikninganna sannkölluð listaverk og
auka mjög á gildi bókarinnar.
Það er gaman að lesa þessa bók því höf-
undur hennar gerir margskonar athugasemd-
ir og gestsaugað er glöggt.
•
NOKKKAR VILLUR
EINS OG oft vill yerða er útlendingar skrifa
bækur um fjarlæg lönd vilja slæðast með
villur í frásögnina. íslendingar vilja vera
nokkuð viðkvæmir fyrir slíku. Þegar sagt er
í bók eftir útlending að Ingólfur Arnarson
hafi varpað bæjarhurðinni sinni fyrir borð og
að hurðina hafi rekið, þar sem nú er Reykja-
vík, verða margir bæði forviða og leiðir. —
Önnu Bocg köllum við íslenska leikkonu, en
ekki danska og svo framvegis.
En eigum við ekki nokkra sök á þessum
villum sjálf. Hættir okkur ekki við að segja
útlendingum sögur eða staðhæfa við þá sitt
af hverju, sem við erum ekki vissir um að
þeir skilji. Eru allir leiðsögumenn erlendra
ferðamanna hjer nógu vel að sjer?
En hvað um það, þessi snotra bók frú Rat-
cliffe mun eiga sinn þátt í að vekja áhuga
fyrir íslandi og íslendingum erlendis og
stærsti gallinn á henni er, hve hún kemur
fyrir sjónir fárra manna, vegna hins tak-
markaða upplags.
*
Ahrif nfrra kauphækkana
I FRAMHALDI af því, sem hér
að framan hefir verið ritað, er
ekki úr vegi að minna á þann
nýjasta áróður stjórnarandstöð
unnar, að ríkisstjórnin sje nú
í óða önn að undirbúa nýja
gengislækkun eða, eins og þeir
kalla það, ný tilræði við alþýð-
ima. Það er undarlegt, að menn
skuli virkilega geta lagt sig
niður við annað eins og það að
haldg því að almenningi, að það
sje eitt höfuðviðfangsefni og á-
hugamál ríkisstjórnar að finna
upp einhverjar ráðstafanir í
einni eða annari mynd, sem
geti nú orðið fólkinu til sem
mestrar bölvunar. Þetta hefir
þó lengi verið inntakið í skrif
um Þjóðviljans, og í kapphlaup
inu við kommúnista hafa ýfns-
ir Alþýðuflokksmenn fallið fyr
ir sömu freistingu.
AÐ sjálfsögðu verða menn að
gera sjer grein fyrir því, að
haldi verðbólgan áfram með
nýjum kauphækkunum og nýj-
um verðhækkunum, hefir skap
ast hætta fyrir frekari gengis-
fellingu, vegna þess að með
þeim hætti er vegið að kaup-
mætti krónunnar. Þetta eru ó-
umdeilanleg sannindi meðan
hinar raunverulegu þjóðartekj
ur aukast ekki með aukinni
framleiðslu eða; nýrri arðsköpun
■ frá því sem nú er. : ; /
í bessu sambandi hefir rjetti
lega verið minrist á álit sam*
starfsnefndar Alþýðusambands
íslands og Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja um áhrif
gengislækkunarlaganna á kjör
launþega og fleira, en í þessu
áliti koma fram skoðanir hag-
fræðinga, sem þessir aðilar
skipuðu til rannsóknar á mál-
inu Þar segir m. a.:
„Niðurstöður þessara íhug-'
ana eru þær, að þær almennu
kauphækkanir, er lögin gera
ráð fyrir, muni leiða til nokk-
urra kjarabóta fyrir launþega,
en hæpið sje, hvort þær kjara-
bætur geti haldist, a. m. k. að
öllu leyti, þegar frá líður. — Af
þessu leiðir einnig, að gera má
ráð fyrir, að enn frekari kaup-
hækkanir muni ekki koma laun
þegum að miklu haldi, nema
skamma hríð.
í stuttu máli má segja, að
eins og viðhorfið er nú í ís-
lensku þjóðlífi, sjeu almenn-
ar kauphækkanir ekki vænleg
leið til kjarabóta fyrir laun-
þega. Það, sem mestu ræður
um slíkar kjarabætur, eru
tækrplegar, stjórnmálalegar og
fjelagslegar aðstæður, sem laun
þegasamtökin aðeins geta haft
óbein áhrif á. Miklar almennar
kauphækkanir hafa einnig í för
með sjer alvarlegár truflanir á
Starfsemi éfriahagslífsihs og sí-
aúkna verðmætisrýrriun spári-
f jár. afleiðihgar, sem launþegá
samtökiri geta ekki látiðk/hjá
líða að! taka tillit til, er þau
marka stefnu sína“.
Sýknaður—Grundvöllur fil
refsingar ekki fyrir hendi
í HÆSTARJETTI hefir verið
kveðinn upp dómur í málinu
Ákæruvaldið gegn Oddsteini
Friðrikssyni, Helgafellsbraut
23 í Vestmannaeyjum.
Mál þetta var höfðað gegn
Oddsteini í sambandi við elds-,
voða í vjelbátnum Leó, í Vest-j
mannaeyjahöfn á hvítasunnu-,
dag vorið 1950. Var Oddsteinnj
talinn hafa valdið eldsvoða
þessum á þann hátt, að fara gá- j
leysislega með eld í hásetaíbúð-'
inni er hann sat þar einn að
víndrykkju.
í aukarjetti Vestmannaeyja
var Oddsteinn Friðriksson
dæmdur í 800 kr. sekt til ríkis
sjóðs. Vildi Oddsteinn ekki una
dómsúrslitum og skaut málinu
til Hæstarjeettar, en þar var
hann sýknaður.
Forsaga þessa máls er í
stuttu máli er hjer skal greina.1
Á hvítasunnudag hafði Odd-
steinn setið einn að víndrykkju
í hásetaíbúðinni í bátnum og
samfara drykkjunni hafði
hann reykt marga vindlinga.
Þegar hann fór úr bátnuiri, seg- j
ist hann hafa slökkt á kabez-
unni, sem logað hafði i, meðari
hanri var þar niðri. Nokkru
’fyrir iriiðnaéttí Varð þess várt
að eldur var í hásetaíbúð báts-
ins og urðu þar nokkrar
| skemmdir áður en tekist hafði
að ráða niðurlögum eldsins.
í dómsforsendum í aukarjetti
Vestmannaeyja segir m. a., að
líta beri svo á að Oddsteinn
hafi orðið valdur að brunanum
fyrir vítavert gáleysi. í for-
sendum dómsins segir á þessa
leið:
UPPTÖK ELDSINS
Hafi eldsvoðinn stafað af. í-
kveikju vegna logandi eld-
spýtna, er Ijóst að um saknæmt
gáleysi hefir verið að ræða frá
hans hálfu. Hafi íkveikjan staf
að frá kabezunni, er sennilegast
að ákærður hafi annaðhvort
skrúfað illa fyrir kranann, áð-
ur en hann fór, eða gefið fyrr
ofmikla en hvorttveggja
gat valdið því, að eldur mynd-
aðist í öskunni í öskustónni og
sótlogi gosið fram úr kabezunni.
En þótt aðrar ástæður hefðu
legið til þess, að eldur frá kabez
unni, hefði borist út í lúkarinn,
verður ekki hjá því komist, að
gefa ákærðum það einnig að
sök. Horiuih bar skylda til áð
ganga úr skugga um, áður en
hann'yfirgaf lúkarinn, að elds-
hætta gæti ekki stáfað frá kabez
unni. Ljóst er af rarinsókn máls
ins, að þetta hefir hann ekki
gjört. Hann virðist allt ekki
hafa aðgætt áður en hann fór,
hvort dautt væri í kabezunni,
og því síður hinkrað við til þess
að gæta að hvort kvikna kynni
í öskunni eða yfirleitt aðgætt,
hvort kabezan kynni að geta
valdið eldshættu. Þykir því
verða að líta svo á, að hann hafi
orðið valdur að brunanum fyr-
ir vítavert gáleysi.
SÝKNAÐUR
í HÆSTARJETTI
Eins og fyrr segir, var Odd-
steinn sýknaður með dómi.
Hæstarjettar og segir svo í for-
sendum dómsins:
Gunnar Þorsteinsson, bæjar-
fógeti í Vestmannaeyjum, hefir
kveðið upp hinn áfrýjaða dóm.
Ákærði hefir framið verknað
sem lýst er í 2. mgr. 257. gr..
laga nr. 19, 1940, og verður
samkvæmt því, sem í ljós er
leitt, að meta honum verknað
þenng til gáleysis. Eigandi báts-
ins m.s. Leós hefir lýst því yfir ;
dómi, að hann geri engar kröf-
ur á hendur ákærða. Brestur
því skilyrði til að refsa ákærða
sbr. 3. og 4. málsgrein nefndr-
ar greinar. Ber samkvæmt
þessu að sýkna hann af kröfum
ákæruveldsins í máli þessu. —
Allan annan kostnað af sök-
inni ber að dæma á hendur rík-
issjóði.
Samkvæmt 4. málsgr; ’ skyldi
aðéihs hofða mál áð sá ’se'm fyr-
ir skaðarium varð krefðist þess,
eri þar sem slík krafa vár ekki
fyrir hendi, leiddi það til sýkn-
unar Oddsteins í máli þessu.