Morgunblaðið - 27.02.1951, Qupperneq 7

Þriðjudagur 27. febrúar 1951
MORGUISBLAÐIÐ
7
Hessasiaðir hins nýja tíma
J>EGAR MINNST ER merkis-
dags í lífi og starfi fyrsta for-
seta hins íslenska lýðveldis,
Sveins Björnssonar, hlýtur þess
staðar að verða minnst, sem
íslendingar hafa gert að þjóð-
höfðingjasetri sínu. Á Bessa-
stöðum á Álftanesi er nú, og
hefur verið síðan árið 1941, mið
stöð hins æðsta valds í mál-
efnum þjóðarinnar.
MARGÞÆTTAR
MINNINGAR
Við þennan stað eru marg-
breytilegar minningar teng'dar.
Saga hans er full af tilbreytni
og í henni skiptast á skin og
skuggar. í margar aldir voru
Bessastaðir tákn erlends valds,
ósjálfstæðis og umkomuleysis
lítillar þjóðar og fátæks fólks.
Þaðan gengu út hörð valdboð
umboðsmanna konungsvalds-
ins, fógeta, hirðstjóra og höf-
uðsmanna. En umhverfis kon-
ungsgarðinn bjuggu örsnauðir
hjáleigubændur og leigulið-
ar.
Upp úr þessu ástandi eru
Bessastaðir risnir. Upp úr því
er sú þjóð risin, sem gert hef-
ur þennan stað að höfuðbóli
sínu, tákni sjálfstæðis síns og<
frelsistöku.
Bessastaðir á Álftanesi hafa
þannig orðir tákn tveggja tíma:
Alda hinnar dýpstu niðurlæg-
ingar íslenskrar þjóðar annars-
vegar og merkilegasta áfanga
hennar í sjálfstæðisbaráttunni
hinsvegar.' Þannig hefur hinn
nýi tími látið andstæðurnar
mætast.
BESSASTAÐIR HINS
NÝJA TÍMA
En hjer er ekki ætlunin að
minnast fyrst og fremst for-
tíðar Bessastaða, rekja sögu
þeirra. Það eru Bessastaðir hins
nýja tíma, sem hugur íslend-
inga hvarflar fyrst og fremst
til í dag á sjötugsafmæii hins
fyrsta forseta lýðveidis þeirra.
Það er með komu hans þangað,
sem staðurinn fær nýtt gildi í
hugum þjóðarinnar. Þá hefst
þar ný saga, sem er nátengd
öllu lífi hennar og starfi: Þar
býr æðsti ráðamaður hennar.
Þar eru oft haldnir fundir í
ríkisráði og þar ganga erlendir
gestir á fund hins íslenska þjóð
höfðingja. Þangað koma fulltrú
ar stjetta og starfshópa, stjórn-
málaflokka og stofnana. Það-,
an ganga ekki lengur út fram-
andi valdboð. Hið æðsta vald er
hjá þjóðinni sjálfri en hún hef-
ur íalið það forseta lýðveldis
síns. Þannig hefúr núlifandi
kynslóð sveigt Bessastaði undir
vilja sinn.
STÓRBÚSKAPUR MEÐ
FYRIRMYNDARBRAG
En á forsetasetrinu stendur.
ekki aðeins höfuðból íslenskrar
landstjórnar. Þar er ekki. að-
eins starfað að stjórnmálum og
komið fram fyrir hönd lands og
þjóðar. Þar er rekið stórbú með
fyrirmyndarbrag. Hefur forset-
inn haft mikinn áhuga fyrir efl-
ingu búskaparins og margvís-
legum tilraunum um nýungar
í jarðrækt og ýmsum greinum
landbúnaðar. — Höfuðtakmark
þeirra tilrauna hefur verið það,
að staðreyna, hvað hægt sje að
rækta í íslenskri mold og við
íslenskar aðstæður.
Á Bessastöðum er nú 45 hekt
ara tún og akrar. Er það land
allt sljett og vjeltækt. Af þessu
landi hafa 25 hektarar ýmist
verið frumræktaðir eða endur-
ræktaðir síðan árið 1941 er stað
urinn var gerður að þjóðhöfð-
ingjasetri. Forsetinn fjekk árið
1946 Jóhann Jónasson frá
Öxney, sem lokið hafði prófi <
búnaðarfræðum við landbún-
aðarháskóla i Noregi, til þess
að stjórna búinu, ungan og dug
andi mann, sem síðan hefur
verið þar bústjóri.
Þá hafa verið hlaðnir nýir
Forsetasetrið á Bessastöðum
sjóvárnagarðar um allmikið
land, sem sjór gekk áður yfir
um stórstrauma. Nú er það land
orðið allgott tún.
Annað land jarðarinnar er
svokallað Bessastaðanes, sem
gengur norður í Skerjafjörð. Er
það mest allt óræktað ennþá,
enda íremur grýtt og erfitt *til
ræktunar. Þar eru þó nokkur
mýraund, sem nú þeger hafa
verið ræst fram og verða rækt-
uð á næstu árum. Ætlunin er
að rækta allt land á Bessastöð-
um, sem ræktanlegt er, ýmist
til beitar eða heyöflunar.
Við ræktunaríramkvæmdii
hefur sáðskiptirækt mikið ver-
ið notuð. Er þá ýmist sáð korni,
kartöflum eða grasfræi í þau
svæði, sem þannig eru ræktuð.
ENDURBÆTUR Á HÍJSUM
Miklar endurbætur hafa ver-
ið gerðar á húsum staðarins síð-
an 1941. Gamla íbúðarhúsið
hefur verið endurbætt stórlega
og byggð við það ný álma, þar
|sem er móttökusalur forsetans.
Er hann stór og rúmgóður og
gott útsýni úr gluggum hans
suður til Reykjanesfjallgarðar.
Gömlum útihúsum hefur verið
breytt í íbúðir, geymslur o. fl.
Nýtt íbúðarhús var byggt yfir
starfsmenn búsins og forset-
ans.
Af gripahúsum hefur verið
byggt nýtt fjós og hlaða með
votheysgryfjum. Ennfremur
hænsnahús, verkfærageymsla
og verkstæði.
Á s. 1. hausti var byrjað á
byggingu kornhlöðu. Er smíði
hennar ekki fulllokið.
HEYFENGUR OG
BÚPENINGUR
Heyfengur af Bessastaðatúni
er nú um 2000 hestburðir. —
Kartöfluuppskera er um 200
tunnur og kornuppskera, aðal-
lega bygg, 50—60 tunnur. —
Fyrir frumkvæði forsetans hafa
í nokkur ár verið gerðar til-
raunir með línrækt. Hafa þær
tekist ágætlega.
Búpeningur forsetabúsins
eru rúmlega 50 nautgripir, um
700 hænsni, 2 vinnuhestnr og 20
skoskar sauðkindur. Hefur for-
setinn mikinn áhuga fyrir bú-
fjárrækt og allri viðleitni til
þess að bæta bústofninn.
Nokkurt æðarvarp er í landi
Bessastaða og hefur það held-
ur farið vaxandi undanfarin ár.
Var dúntekjan á þessu ári 32
pund.
ÍSLENSKT HÖFUÐBÓL
Þegar að komið er áð Bessa-
stöðum að sumarlagi, blasir
Frarnh. á bls. 12.
Aumleg frammista^a
sijórnarandsfæðingn
í eldhúsumræð-
umim
ELDHÚSDAGSUMRÆÐUR
fóru fram á Alþingi í gæ
kvöldi. Töluð var ein umfer S
og var ræðutími hvers flokl .»
Röð flokkanna var: Alþýðu -
flokkv.r, tonftnúnistar, Fram-
sóknarflokkur, Sjálfstæðisflok 'c
ur.
Ólafur Tliors atvinnumála-
ráðherra talaði af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins. Rakti hana
gang málanna undanfarin íi’
og aðdragandann að mynduY
núverandi ríkisstjórnar. Einn -
ig ræddi hann gengisfelling-
una og nauðsyn hennar. Hanr»
minnti á hve andstæðingar
gengisfellingarinnar hefðu ver-
ið og væru algjörlega úrræða-
lausir. Enginn þeirra hefði get-
að bent á leið til að afla sv>
mikils sem 1/10 hluta þess fjár
sem ríkissjóður hefði þurft >
að halda ef gengisfellingin hefoi
ekki verið gerð. Afstaða stjórn-
arandstöðunnar til gengisfelJ-
ingarinnar hefði verið þei n
sjálfum til minnkunar og móðg-
un við dómgreind þjóðarinnar.
Þá ræddi ráðherrann nokkuJ
þau vandamál, sem nú ha'i
steðjað að undanfarið varðancii
bátaútveginn. Endurtók har 1
þá skýrslu er hann gaf Alþingi
í gærmorgun um aðgerðir rík-
isstjórnarinnar í málinu. Hairrt
benti á að fiskverð hefði lækk-
að en ekki hækkað á árinu 1S5 J
og Við það hefði svo bæst eiii
síldarlej>sisárið enn. Sjemenn
hefðu enga kauphækkun fengii
á móts við aðrar stjettir. Þess.
vegna yrði bæði sjómannanm
og útgerðarinnar vegna aJ
tryggja hærra verð fyrir fisk-
inn. Hefði verið haldið áfrarn
þeirri stefnu, sem fylgt hefur
verið, myndi slíkt hafa lagt
tugmilljóna byrðar á þjóðina.
Þá benti ráðherrann á að þa>
væri ekki sterk aðstaða fyrir
stjórnarandstöðuna, þegar hún
viðurkenndi að eitthvað yrði ai
gera til að bjarga stærsta at-
vinnuvegi þjóðarinnar, oð ráð-
ast á allt sem gert er en haf>
þó engin úrræði sjálf fram aíí
bera.
Hann sagðist telja að sú leið,
sem hjer væri farin væri ekki
aðeins útvegsmönnum heldur
öllum almenningi til frám-
dráttar.
Af hálfu Alþýðuflokksino
töluðu Gylfi Þ. Gíslason o,j
Hannibal Valdemarsson. Kjai':>
inn í ræðum þeirra var innan-
tóm slagorð og blekkingar.
Fulltrúar kommúnista Ijeku
sömu plötuna. Af þeirra hálfu
töluðu Brynjólfur Bjarnason o.'
Áki Jakobsson. Af hálfu Fram-
sóknarflokksins töluðu Stein-
grímur Steinþórsson forsætis-
ráðherra og Eysteinn Jóruson
fjármálaráðherra. Umræði num
| lauk laust eftir kl. 12. Halda
þær áfram á miðvikudagskvöld.
Olafur Thors atvinnumála-
ráðherra fer til útlanda í dag
í erindum ríkisstjórnarinnac.
Siúdenfar mótmælð
MADRID, 26. febr. — Háskóla-
stúdentar í Bareilona hjeldu
áfram óspektum sínum sem hóf-
ust út af því að sporvagnafar-
gjöld voru hækkúð. Lögreglan
handtók marga þeirra.
Háskólarnir voru lokaðir, i
dag. Var fullyrt að stúdenturi-
um væri stjórnað af möpxium
utan skólanna. —Reuter.
Forseti íslands á einkaskrifstofu sinni að Bessastöðum.
Forsetinn heldur ræðu á Akureyri sumarið 1944.