Morgunblaðið - 27.02.1951, Blaðsíða 9

t
Þriðjudagur 27. febrúar 1951
MORGUNBLAÐIÐ
a
Fyrsti forseti hins
ísienska
lýðveldis
í DAG er fyrsti innlendi þjóð-
höfðingi íslendinga, herra
Sveinn Björnsson, sjötugur. —
Fyrir áratug stóðu íslending-
ar á þeim vegamótum, að þeir
þurftu í fyrsta skifti að velja
rnanna til að skipa sæti inn-
lends þjóðhöfðingja á íslandi.
Styrjöldin olli því, að atburð
þenna bar fyrr að hendi en
jnenn höfðu getað gert ráð fyr-
ir. Margt varð því að gera í
senn og án langs undirbúnings,
marka stöðu þjóðhöfðingja á ís-
landi og skipuleggja utanríkis-
málin, sem íslendingar voru að
taka í sínar hendur. Var það þá
gifta íslendinga, að þeir áttu
í sínum hópi mann, sem bjó
yfir slíkri þekkingu ag reynslu
í þessum málum og herra
Sveinn Björnsson forseti. Það
þótti því ekki leika á tveim
tungum með íslendingum, að
fela honum leiðsögu á þessum
vettvangi. Lagði hann þá fyrst
grundvöll að meðferð utanrík-
ismála íslands og miðlaði hin-
um yngri og óreyndari sendi-
mönnum landsins milliríkja-
erindum af VÍðtæKri þekkingu
sinni. Hinn 17. júní 1941 vaí
hann síðan kjörinn ríkisstjóri
íslands af Alþingi. Hann var
endurkjörinn ríkisstjóri árin
1942 og 1943 til eins árs í senn.
Var honum því falið hið vanda-
sama starf að taka sæti fyrsta
innlenda þjóðhöfðingja íslend-
inga. Engar erfðavenjur voru
til hjer á landi um stöðu og
starfa innlends þjóðhöfðingja.
Þurfti því að reisa þar allt
frá grunni og ryðja þá braut,
er fara skal, því að lengi býr
að fyrstu gerð. Ovissa styrjald-
©ráranna jók vandann við
framkvæmd svo mikilvægra at-
hafna. Mikið var undir því
komið, að vel tækist, því að þá
var enn óstigið örlagamikið
skref í sjálfstæðisbaráttu þ.jóð-
arinnar. Það var því íán, að til
forystunnar valdist maður, er
hafði til brunns að bera mikla
mannkosti, bekkingu og hátt-
vísi. A ríkisstjóraárum sínum
innti herra Sveinn Bjömsson af
hendi m. a. það míkilvæga
starf, að taka á móti sendi-
herrum erlendra ríkja, sem bá
voru að stofna sendiráð á ís-
landi. Allar þessar framkvæmd
ir fóru herra Sveini Björnssyni
úr hendi með hinum mestu
ágætum.
Hinn 17. júní 1944 rann upp sá
dagur, sem Islendingar höfðu
mest þráð öldum saman. End-
urreisn lýðveldis á fslandi. —
Kaus Alþingi þá herra Svein
Björnsson fyrsta forseta hins
íslenska lýðveldis. Er herra
Sveinn Biörnsson hafði verið
kjörinn Forseti íslands, flutti
hann ávarp til þjóðarinnar, þar
sem hann eggjaði hana lögeggj-
an til samheldni og lagði áherslu
á hin sígildu orð Þorgeirs Ljós-
vetningagoða. „Ef sundr skipt
er lögunum, þá mun sundr skipt
friðinum, ok mun eigí við þat
mega búa“.
Árið 1945 skyldi kjósa for-
seta af nýju til fjögurra ára
með þjóðaratkvæði. Var herra
Sveinn Björnsson þá sjálfkör-
inn vegna augljósra hæfileika,
þekkingar og reynslu. Af sömu
ástæðum var hann sjálfkjörinn
við forsetakosningamar 1949.
Einstaka manni hættir til að
meta ekki sem skyldi þyðingu
þjóðhöfðingja bæði hjer á landi
og í öðrum lýðræðisríkjum. Ef
til vill á þetta nokkuð rót sína
að rekja til hins mikla glamurs
og hávaða, sem alltaf er í kring
Á Alþingi
um nutíma einræðisherra. En
þegar betur er að gáð, er ein-
sýnt., að þjóðhöfðingi lýðræðis-
ríkis hefur öðru og betra hlut-
verki að gegna. Ætlunarverk
hans er einkum tvennskonar:
Að vera sameiningartákn þjóð-
arinnar inn á við og æðsti full-
trúi hennar út á við.
í innanlandsmálum er For-
seta íslands fengin svo marg-
vísleg verkefni, að enginn
kostur er að rekja þau í stuttri
blaðagrein. Iiann fer t. d. með
löggjaíarvaldið ásamt Alþingi
og er æðsti handhafi fram-
kvæmdavaldsins. Hann skipar
Myndin ti! vinstri er tekin við
ríkisstjórakjör á Alþingi 17.
júní 1941. Sveinn Björnsson
vínnur drengskaparheit að
stjórnarskrá ríkisins. — Næsta
mynd: Forseti Hæstarjettar
afhendir fyrsta þjóðkjörna for-
se*a íslands kjörbrjef hans. —
Neðsta myndin er af forseta
íslands með, sýslumanni og
sýslunefnd Skagafjarðarsýslu
á Arnarstapa í Skagafirði sum-
arið 1944.
I hátíðasal Henntaskólans
í Skagafirði
ráðherra, skiftir störfum með
þeim og veitir þeim lausn i
samræmi við vilja meirihluta
Alþingis, ef hann er fyrir
hendi, en annai’s á eindæmi sitt.
Á árunum 1943 og 1944 fór t d.
ráðuneyti með völd, sem herra
Sveinn Björnsson Forseti ís-
lands skipaði. án atbeina Al-
þingis. Forseti íslands og ráð-
herrar skipa ríkisráð ,og hefur
forseti þar forsæti. Eru þar
rædd og tekin ákvörðun um
mikilvægustu mál íslands. —
Forsetinn veitir öll helstu
embætti. Hann sæmir menn
æðstu heiðursmerkjum. Hann
hefur vald til að náða menn
og veita almenna uppgjöf saka,
þegar ástæða er til. Allt er
þetta gert innan marka stjórn-
arskrár íslands og laga.
Forseti íslands er því æðsti
merkisberi þeirrar hugsjónar
lýðræðisríkis að tryggja sem
best frið, öryggi og velfarnað
þegnanna.
í skiftum við önnur ríki, er
Forseti íslands, svo sem aðrir
þjóðhöfðingjar, ímynd fullveld-
is og sjálfstæðis ríkis síns. Hann
tekur við trúnaðarbrjefum er-
lendra sendiherra. í hans nafni
koma \ íslenskir sendiherrar
fram erlendis, og hann fullgild-
ir samninga við erlend ríki.
Þegar erlendir þjóðhöfðingjar
og ríki sýna Forseta íslands
virðingu og sæmd, þá votta þeir
með því einnig íslensku þjóð-
inni virðingu, því að sómi hans
er sómi íslands. Franklin D.
Roosevelt, hinn mikli Forsetí
Bandaríkja Norður-Ameríku,
sem studdi íslendinga til full-
komins sjálfstæðis, sýndi ís-
lensku þjóðinni því mikla
sæmd, er hann bauð herra
Sveini Björnssyni, Forseta ís-
lands, heim árið 1944. Var sú
för hins íslenska þjóðhöfðingja
sæmdarför hin mesta, bæðt
honum sjálfum og íslendingum.
Herra Sveínn Björnsson for-
seti hefur afrekað margt á
langri og starfssamri ævi, og
munu mörg hans verk lengi í
minnum höfð. En lengst mun þó
lifa frásögnin um forsetacíóm
hans, svo giftudrjúgur sem
hann hefur reynst og svo sam-
ofinn sem hann er þeim atburði,
begar björtustu vonir íslend-
inga og framtíðardraumar um
frelsi og fullveldi rættust.
íslendingar þakka herra
Sveini Björnssyni, Forseta ís-
lands, á þessum merkisdegi
mörg og heillarík störf hans í
þágu fósturjarðarinnar og árna
honum, hinni ágætu konu hans,
forsetafrú Georgíu Björnsson,
og heimili þeirra heilla og ham-
ingju.
Gizur Bergsteinsson,
Viðskíplasamninpur
Indlands 09
Pakisfans
KARACHI, 26. febrúar — I gær
var undirritaður í Karachi, höf-
uðborg Pakistans, viðskipta-
1 samningur við Indland. Með
j samningi þessum viðurkenna
| Indverjar skráð gengi gjaldeyr-
j is Pakistans. Þegar gengi punds
j ins var lækkað fyrir 19 mánuð-
jum, lækkuðu Indverjar gengi
síns gjaldeyris til samræming-
ar. Pakistan fór hins vegar ekki
að dæmi þeirra, og hefur ekki
orðið að viðskiptum milli þess-
ara ríkja síðan.