Morgunblaðið - 22.05.1951, Page 9

Þriðjudagur 22. maí 1951.
tfORGVNBLAÐl»
9
A
Aburðatvefksmiðsani þaH? að fremleiðst'
bæði köfniunarefni og fosfoisýrio
til að fullnægja rækfun landsmanna
EINS OG kurmugt er heíur Ásgeir Þorsteinsson verkfræðingur um
margra ára skeið unnið að undirbúningi áburðarverksmiðjunnav
og notað hvert tækifæri sem gefist hefur, til að kynnast sem ná-
kvæmast öllurn nýjungum í reynslu annara þjóða í þessum efnum.
— Morgunblaðið hefur haft tal af honum um síðust.u athugamr
lians á þessu sviði. Var írásögn hans á þessa leið:
Fyrstu þátítakeadurnir í hinni samnorrænu sundkeppni. Á efri
lEyndinni sjest hópurinn, sem fyrstur synt'i í Sundlaugunum en
þeir eru, talið frá vinstri: Guðmundur Iír. Guðmundsson fulltrúi,
Þorgeir Sveinbjarnarson Sundhallarforstjóri, Þorgils Guðmundsson,
íbróttakennari, Sigurjón Sigurðsson verslunarstjóri í Álafoss, Björn
Olafsson menntamálaráðherra, Eríingur Pálsson yfirlögregluþjónn
og 3 dætur hans. — Á neðri myndinni sjest hópurinn, sem fyrstur
synti í SundhölKnnL Þar eru m. a. Jón Páísson sundkennari og
sonur hans C. og ". frá vinstri og Sverrir F. Johannsson lengst tii
hægri.
hófs! á sini
fosnnfeŒáfaréSfserra msSal fyrstu
lanna
MERKILEGASTA íþróttakeppni, sem ísland hefur tekið þátt í
— samnorræna snndképpnin — hófst um allt land á sunnudag.
Kjer í Reykjavík vom íánar allra Norðurlandaþjóðanna dregnir
að hún á báðum sundstöðunum kl. 8 um morgunin og litlu síðar
hófst keppnin.
I SUNDLAUGUNFM
Margt manna dreif að til beggja
staðanna og í fyrsta hópnum, sem
lagði til sundsins í Snndlaugun-
um var m. a. menntamálaráð-
herra Björn Olafsson, ásamt
nokkrum gömlum sundgörpum,
sem fyrir áratugum síðan þreyttu
margt kappsundið saman.
Litlu síðar komu fju-stu hjónin
til sundsins. Voru það Jón Egils-
son og frú, Meðalholtí 17. Þá
synti og Ásgeir Ásgeirsson, banka
stjóri og Ásgeir Sigurðsson skip-
stjóri á Heklu.
í SUNDHÖLUNNI
I Sundhöllina kom eínriig rhargt
manna þegar eftir opnun henn-
ar. I fyrsta hópnum, sem þar
synti var m. a. Jón Pálsson sund
kennari og sonur hans 10 ára
Þar var og Sverrír Fagner Jó-
hannsson, en harrn hefur sótt
Sundhöllina fyrstur manna morg-
un hvern frá því Sundhöllin var
opnuð fyrir 14. árum síðan og b
í sínum vörslum mánaðarkort frá
Sundhöllinni yfir þennan tíma.
Þátttakan var aímenn þegar á
sunnudag og í gær var hún einni.r
góð og gefa þessir tveir fyrsti
dagar góða von um að almenn-
ingur muni ekki láta sinn hlut
eftir liggja og vilji sýna frænd
um "orum á NorSm’löndnrv'. e'
íþróttamenntin er almenn hjer á
icUiul.
KLPPXIN ÚTI UM LAND
Sundkeppnin hófst í Hafnar-
firði kl. 5 e. h. Gísli Sigurðsson
ávarpaði gesti, sem voru margit
Þá fór fram sýning og keppni
nokkurra hafnfirskra sund-
manna. Helgi Hannesson bæjar-
stjóri flutti ávarp og síðan hófst
keppnin með því að 9 ára börn
syntu. Þátttaka var mjög góð á
sunnudag og í gær.
Mikill mannfjöldi var viðstadd-
ur setningu keppninnar á ísa-
firði, en þar fór fram sýning og
sundkeppni. Þorsteinn Kjarval,
73 ára gamall öldungur, opnaði
hina samnorrænu keppni ásamt
tveim 7 ára börnum, dreng og
stúlku.
k Gi
rr
ff

Fyrstu hjcnin, sem Iukii sund-
þrautinni voru Jón Egilsson og
frú, Meðalholti 17.
ELSE MÚHL cperusöngkona,
sem syngur hlutverk Gildu í ó-
perunni Rigoletto í Þjóðleikhús-
inu, var meðal farþega á Gull
faxa frá Kaupmannahöín s.i.
sunnudag. — Ungfrú Múhl er un >
söngkona, en hefur þó þegar get-
ið sjer góðan crðstýr víða í Ev-
rópu fyrir óperuhlutverk sín. —
Hún hefur meðal annars sungið
hlutverk Gilðu i Frakklandi og
víðar. Ungfrúin er Svissneskur
borgari. — Hún byrjaði æfingar
í Þjóðleikhúsinu þegar í gær-
morgun. — Myndin hjer að oían
var tekin af ungfrú Múhl á
Eeykjavíkurflugvelli s.l. sunnu-
1 dag. (Ljcsm. MM.: Ól. K, M,)
— Jeg er nýkominn úr ferð frá
Noregi, Holandi og Englandi, á
vegum Lýsissamlagsins.
En þar sem áburðarverksmiðj-
an hefur verið mjer hugðarefni
um meir en 10 ára skeið, sem
jeg að vísu hefi orðið að vinra
að í tómstundum, notaði jeg nú,
eins og endranær ,tækifærið til
þess að kynnast nýjungum á sviði
áburðarframleiðslunnar.
AUFERÐ TIL AD SAMEINA
KÖFNUNAREFNI OG
FOSFÓRSÝRU
í fyrra komst jeg að því, að
verið væri að fullgera nýjar að-
ferðir til þess að sameina köfn-
unarefni og fosfórsýru í eina
, vöru, og nú fjekk jeg að sjá
’ þessa framleiðslu í öllum greinum
1 hennar, í nýrri verksmiðju í Hol-
landi.
•— Hvað er að segja um áburð-
arþörf landsins, og hvert verð-
ur verkefni hinnar nýju verk-
smiðju?
— Um áburðarþörfina er best
að vísa í skýrslur um verðlags-
grundvöll landbúnaðarafurða, en
þar er reiknað með þessum á-
burði fyrir 6 kúa bú: 334 kg köfn-
unarefni, 165 kg fosfóssýru og
130 kg kalí.
Sjest hjer að hlutfallið milli
köfnunarefnis og fosfórsýru er
2 á móti 1, en milli köfnunarefn-
is og kalís 2Vá á móti I.
VERKSMIÐJUAFKÖST-N
Hin fyrirhugaða á'burðarverk-
smiðja á að geta unnið 6000 smái.
af köfnuparefni á ári. En það
hefur ekki komið fram, að hún
ætti að vinna fosfórsýru eða þrí-
gildan áburð, enda hafa allar til-
lögur og áætlanir verið miðaðar
við framleiðslu á svonefndu
ammoníumnítrati eða ammonsalt
pjetri, eins og það er oft nefnt.
í lögum um áburðai verksmiðju
ammoníumnítrati eða ammonsalt
sero. væntanlega framleiðslu, og
væri sannarlega æskilegt að geta
nú þegar sinnt fosfórsýruþörf-
inni, sem margir telja nauðsyn
á að gefa meiri gaum. En fos-
fórsýruframleiðslan mætti verða
3000 smál. á ári til þess að hald-
ast í hendur við köfnunarefnisaf-
köstin.
XOTA SALTPJETURSSÝRU
TIL AÐ UPPLEYSA
FOSFÓRGRJÓT
Fosfórsýruáburð verður að
framleiða í verksmiðju eins og
köfnunarefnið, en kalíáburð.ur
fæst nothæfur úr jörðu.
Algengasta framleiðsla á fos-
fórsýruáburði er superfosfatið,
sem er unnið úr kalkfosfati eða
fosforgrjóti og brennisteinssýru.
Mikill uggur er nú meðal allra
þjóða um þessa framleiðslu,
vegna vaxandi hörguls á efnum
til brennisteinssýrugerðar. í Am-
eríku er farið að nota fosfór-
sýru til þes að leysa með fosfor-
grjótið og gefst það vel, enda
eru góð skilyrði þar í landi til
þess að vinna fostorsýru á ódýr-
an hátt.
Hjer á landi er að vísu ekki
til fosfórgrjót í neinum mæli, en
þannig er einnig ástatt með fest-
öll önnur lönd, nema Ameríku,
Rússland og Norður-Afríku.
En vjer fáum saltpjeturssýru
í rikum mæli i áburðarverksmiðj
unni, og nú hefur einmitt tekist,
íyrir ítarlegar rannsóknir og til-
raunir, að notfæra sjer þessa
sýru til þess að gera nothæfan
áburð úr fosfórgrjóti, sem stend-
ur supgrfosfati fyllilega á sporði.
En sá er kostur við hin» nýja
áburð, að hann er hvort tveggja
í senn, köfnunarefnis og fosfór-
sýruáburður, og hefur þannig tvö
falt gildi á við superfosfatið.
FRAMLEIDD AUÐ-
SELJANLEG VARA
Þessi nýjung hefir geysivíð
tæka þýðingu. Hún leysir ekki
aðeins á mjög hagkvæman og
ódýran hátt fosfórsýruþörfina
hjer á landi, heldur veldur hún
því jafnframt, að framleiðsla okk
ar verður auðseljanlegri á er-
lendum markaði.
I Ammonsaltpjetur er góður á-
burður, með um 34% af köfn-
j unarefni, en hann er ekki vel
sjeður í Evrópu enn sem komið
er, og í Hollandi var talið frá-
leitt að selja hann óblandaðan.
Blöndun með kalki er gamaikunn
aðferð, en kalkið hefur ekkert
áburðargildi, og eykur því á fluth
' ingskostnaðinn.
í hinum nýja áburði kemur
I fosfórgrjótið í stað kalksins, se.n
blöndunarefni, en er jafnframt
mikilvægt áburðarefni, eftir að
það hefur efnabundist saltpjeturs
sýrunni.
Fosfórgrjótið er einasta efni-
varan, sem sækja þarf að. Það er
| ódýrt jarðefni, og veldur mestu
um ódýran flutning á því til
landsins. Þar sem allgott fosfór-
grjót fæst í Norður-Afríku, ætti
að verða tiitölule-'a ódýrt að
flytja það með skipum okkar, sem
fara með saltfisk til Miðjarðar-
hafslandanna, og hafa oft lítið að
flytia heim.
Jeg tel af þessum sökum rniög
þýðingarmikið að nú þegar sj..-
1 tekið tillit til þessara nýju mögu-
J leika. því bað verður að byggi .
verksmiðjuna nokkuð öðruvjti en
I ella. Oru'rg framleiðsla á þessum
áburði er nú í Ho’lanöi og væri
því sjálfsagt að notfæra sjer að-
stoð sjerfræðinf"' þar í landi.
EIGIN STJÓRN
j Hefur þú ekki verið í ráðum
j um skipulagningu áburðarverk-
smiðjunnar?
! Jeg vann að þessum málum fyr
ir ríkisstíórnina undanfarin ár,
með fjelögum mínum í rann-
sóknarráði. En eftir að áburðar-
verksmiðjan var lögfest og fjekk
sína eigin stjórn, hefur minna
ráða í engu verið leitað.
En ie" vinn áfram að þessu
máli í tómstundum mínum, aí
áhuga fyrir framp'angi þess, þvi
að ieg tel áburðarverksmiðjuna
gefa tilefni til þess að leggia
grundvöll að stórstígum framför
um í landbúnaði og iðnaði hjer á
landi.
Það tækifæri Petur farið for-
görðum, ef ekki er leitað ráða
neinna hjerlendra sjerfræðinga,
og á jeg þar ekki við sjálfan
mig frekar en ýmsa aðra verk-
fræðinga, sem gætu lagt margt
til málanna.
SAMVINNA SOGS-
VIRKJUNARINNAR
Hvernig líst þjer á samvinnu
áburðarverksmiðjunnar og Sogs-
virkiunarinnar, varstu ekki fyrst
ur til þess að benda á nauðsyn
slíkrar samvinnu?
Það var á fundi í Verkfræðinga
fjelagi íslands í des. 1942, sem
jeg ljet fyrst til mín heyra um
notkun afgangsorku handa
áburðarverksmiðju, en jeg taldi
það einustu leiðina til þess að
gera verksmiðjunni kleift að
starfa á fiárhagsle"a öruggum
grundvelli. En ekki leist þeim
| í Ameríku á slíka tilhögun þá,
j og liðu svo mörg ár, þar til þetta
, sjónarmið var tskið upp af
. amerískum sjerfræðingum. Nú er
samvinnan, sem og kunnugt er,
ákveðin.
Verð jeg þó að játa það hrein-
skilningslepa að hvert árið sem
líður, verð jeg kvíðnari um, að
þetta takist ekki sem skyldi
nema nægilegar framhaldsvirkj-
anir sjeu trj'ggðar, eða sjerstakar
ráðstafanir gerðar í skipulagn-
ingu verksmiðjunnar frá upphafi,
]AFGANGSORKAN
FF.R MINNKANDI
Notkun raforku til almennra ■
þarfa er svo breytt síðan 1939, afj
viðhorfið er mjög á annan veg
nú op þá.
I des. 1939 vor orkuvinnslan ca.
50%. 1949 63%■ og 1950 80% al
toppálagi.
Að vísu var hjer orðin aflþurrð'
síðustu 2 árin, en virkjunarerfið-
leikarnir geta orðið tilfinnanlegij
á ný, þótt úr rætist við næstu
virkiun, til nokkurra ára.
Það er athyglisvert, að í des.
1950 og í mars 1951,, fjekkst ekki
meiri afgangsorka til vetnisfram
leiðslu en 50% af afköstum vænt
anlegrar verksmiðiu. Af þessu er
ljóst, að nýta þarf afgangsorkuna
þeim mun betur þann tíma ársins,
sem hún er meiri en nóg fyrir
meðalafköstin. Þetta er atriði,
sem þarf að gera full skil í upp-
hafi skipulagsins, því að ekki er
tími til stefnu, 1-—>- farið er að
sverfa að með orkuna.
Það eru mjög mörg atriði, sem
enn þarf að athupa i sambandi
við áburðarverksmiðjuna, sem
grundvöll nýs iðnaðar í landinu,
en of langt yrði að fara út í þá
sáima í þessu viðtali.
Áídarsfmælis GéSíempl-
ararcglunnar minnsf
í Winnipog
ALDARAFMÆLIS Góðtcmplara
reglunnar var minnst með fjöl-
sóttu og virðule-'u hátíðáhaldi i
Winnipeg mánudagskvöldið 30.
anríl, er ís'ensku stúkurnar
Hekla og Skuld þar í borg stóðu
að.
Arinbjörn S. Bardal, stór-
templar í Manitoba, hafði sam-
komustjórn með höndum og-
flutti ávarp um stefnuskrá regl-
unnar, en sjera Runólfur Mar-
teinsson, dr. theol., fyrrv. stór-
templar, flutti bæn, eftir að lesin'
höfðu verið upp nöfn stofnenda
stórstúkunnar og hinna ísler.sku
stúkna og ensku stúkunnar Brit-
ania.
Aðalræðumaður samkomurm-
ar var dr. Richard Beck, próf.,
fyrrv. æðsti templar stúkunnar
Heklu. Rakti hann í megindrátt-
um sc.gu reglunnar og lýsti marg
þættu starfi hennar víða um
lönd í þágu bindindis, menning-
armála o" aiþjóðasamvinnu. —•
Vjek hann sjerstaklega að Kví,
hve fjölmenn reelan væri á ís-
landi og Norðurlöndum og ítök
hennar að sama skapi víðtæk
með þeim bióðum. Vakti það
mikinn föpnuð, er ræðunraður
dró athv^li að því, að eigi færrr
en fimmtán norskir stórþings-
menn hefðu gert það að sameig-
inleeri tillögu sinni, að reglan
yrði sæmd friðarverðlaunuro
Nóbels fyrir árið 1951 í viður-
kenningarskyni fyrir starf sitt i
þarfir alþjóðasamvinnu.
Mikið var um söng og hljóð-
færaslátt á samkomunni, er lauk
með því. að sýnd var fræðslu-
kvikmynd um bindindismál. —
Siðan var sest að rausnarleguro
veitingum og-skemmti fólk sjer
við samræður fram eftir kvöid-
inu.
Þótti samkoman hafa farið hið
besta fram og verið um allt hin*
ónægjulegasta.
WASHINGTON, 21. maí. Banda-
ríska hermálaráðuneytið hefu:
jtilkynnt að 2. bandaríska vjela-
herfylkið muni. sigla til Evrópu
:í júnílok. Hefur það verið að æi-
ingum í Texas að undanförnu.
Það verður staðsett í V-Þýsko.-
■ landi.