Morgunblaðið - 14.06.1951, Page 6

B
MORGVTSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 14. júní 1951
!l
uti&toifc
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgóarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Lesbók: Árni Óla, sími 3045
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla
Austurstræti 8. — Sími 1600
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands
I lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Húsmæðraskóli Reykjavíkur 10 ára
Skipulag útílutnings-
verslunarinnar
UM ÞAÐ þarf ekki að fara í
neinar grafgötur, að almenning-
ur á íslandi fagnar mjög hinu
aukna verslunarfrelsi, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefur tekist
að koma á. Afleiðing þess er
veruleg aukning margskonar
nauðsynjavara til landsins. Jafn-
hliða hefur þegar skapast nokkur
samkeppni um vörugæði og vöru-
verð milli þeirra aðila, sem inn-
ílutninginn og verslunina ann-
ast.
Ailt stefnir þetta í rjetta átt.
Hitt getur engum dulist að hið
hækkandi verðlag byggist fyrst
og fremst á verðhækkunum vör-
unnar á erlendum markaði en
getur engan veginn skrifast á
reikning hinnar rýmkuðu inn-
flutningsverslunar hjer á landi,
nema að því leyti, sem snertir
fríðindi þau, sem vjelbátaútveg-
urinn hefur hlotið um ráðstöfun
á hluta þess gjaldeyris, sem hann
aflar. En þau byggjast á bráða-
birgðaráðstöfunum, sem óum-
flýjanlegar voru til þess að
tryggja í bili rekstur þýðingar-
mesta þáttar sjávarútvegsins. I
þessu sambandi er þess að gæta,
að flestar brýnustu nauðsynjar
þjóðarinnar hafa verið settar á
almennan frílista. Þser eru ekki
keyptar innfyrir hinn svokallaða
bátagjaldeyri.
Sjálfstæðismenn hafa á Al-
þingi og í ríkisstjórn haft for-
ystu um þessa rýmkvun inn-
flntningsverslunarinnar. Um
hana hefur einnig verið allgott
samkomulag milli þeirra
flokka, sem nú fara með stjórn
landsins. Mun raunar óhætt að
fullyrða að þorri þjóðarinnar
telji frjálsa verslun eðlilegt
og sjálfsagt takmark i við-
skiptamálum.
Kommúnistar og kratar hafa
ríkiseinokun versiunarinm>s
að vísu á stefnuskrá sinni og
þröngsýnustu afturhaldsmenn
irnir í Framsókn telja alla sam
keppni um viðskipti fólksins
„óþarfan Iúxus“.'! Nægir í því
sambandi að vitna til skrifa
kaupfjelagsstjóra eins á Suð-
urlandi í Tímann um þau
mál.
En allur almenningur vill
hvorki ríkiseinokun verslunar-
innar nje heldur yfirdrotnun
pólitískrar klíku, sem hefur sam-
vinnustefnuna að yfirvarpi fyrir
einokunarbrölti sínu.
Tíminn gerir útflutningsversl-
unina að umtalsefni í forystu-
grein sinni í gær. Fjölyrðir blað-
ið mjög um það, sem það kallar
einokun hennar. Kveður það
Framsóknarfiokkinn andvígan
öllu slíku og mjög fúsan til
breytinga á núverandi skipulagi
útflutningsmálanna. „En Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir hingað til
staðið eins og veggur gegn öllum
endurbótum á því sviði“, segir
Tíminn. Ennfremur segir blaðið,
að „ekkert sje gert til að fá
hærra fiskverð“.
Hvaða fólki æt!ar málgagn
Framsóknarflokksins að trúa
þessum rakaJausu ósannindum?
Svarið við þeim er fyrst og
fremst athugun á því, hverjir
r áðí aðallega skipulagi útflutn-
ingsverslunarinnar. Það eru fram
leiðendurnir sjálfir. Vitað er að
Tíminn beinir skeytum sínum
fyrst og fremst að Sölusambandi
íslenskra fiskframleiðenda, sem
annast sölu saltfisksins.
Það eru framleiðendur þessarar
vöru, þeir sem annast fiskverk-
unina, sem hafa! talið það henta
best hagsmunum sínum og út-
gerðarinr.ar, að sala afurðanna
færi fram fyrir milligöngu eins
aðila.
Það er fráleit staðliæfing,
að SÍF sje einhver einokunar-
hringur. Það er þvert á móti
frjáls samtök útvegsmanna,
sem standa öllum opin. Til-
gangur þeirra var í upphafi
og er enn að tryggja fram-
leiðendum, sem hagstæðast
verð fyrir saltfiskinn, koma í
veg fyrir niðurboð og brask,
sem oft áður hafði vaklið fram
leiðslunni og þjóðinni í heild
milljónatjóni.
Auðvitað er hægt að hætta þess
ari samvinnu framleiðendanna.
En það hafa þeir ekki viljað gera.
Þeir hafa talið hana nauðsynlega.
Þeir hafa ennfremur talið íhlut-
un síldarútvegsnefndar um sölu
saltsíldarinnar nauðsynlega.
Auðsætt er, að framleiðendurn-
ir sjálfir hljóta að vera dómbær-
astir um hvaða skipulag henti
best í þessum efnum. Þeir kjósa
það helst, sem best hentar hags-
munum þeirra, tryggir þeim sem
hagstæðast verð og tryggastan,
markað. Allir vita að SÍF hefur
haft forystu um markaðsleit fyr-
ir saltfiskinn og hefur unnið stór-
kostlegt gagn á því sviði. Það'er
þessvegna fráleit staðhæfing,
sem Tíminn gerist ber að, er
hann segir að ekkert hafi verið
gert til þess að fá sem best verð
fyrir saltfiskinn.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
gagnvart útflutningsversIuninnÞ
er nákvæmlega hin sama og gagn
vart innflutningsversluninni:
Hann vill að þar ríki eins mikið
frelsi og frekast er unnt. En
það breytir ekki þeirri staðreynd,
að nauðsynlegt geti verið að
iramleiðendur hafi samvinnu um
afurðasöluna á frjálsum grund-
velli, til þess að hindra niðurboð
á verðlaginu.
Það breytir heldur ekki þeirri
staðreynd ,að hin víðtæka vöru-
skiptaverslun, sem við höfum
orðið að eiga við mörg viðskipta-
lönd okkar, hefur knúð til nokk-
urrar íhlutunar um ráðstöfun
útflutningsins og sjálfa afurða-
söluna af hálfu ríkisvaldsins.
Því fer víðs fjarri, að Sjálf-
stæðismenn vilji viðhalda þess
ari íhlutun og afskiptum af
útflutningsversluninni einum
degi lengur en þjóðarhagur
krefst og framleiðendur sjálf-
ir telja nauðsynlegt. Skrif
Tímans um þessi mál byggj-
ast því á einskærri viðleitni
til blekkinga og rangfærslna.
Sjálfstæðisflokkurinn er á
móti hverskonar einokun án
tillits til þess, hvort það eru
kommúnistar eða Framsóknar
menn, sem beiía sjer fyrir
henni.
A ÞRIÐJUDAGINN var, var
Húsmæðraskóla Reykjavíkur
sagt upp. Skólinn hefur nú starf-
að í 10 ár. Forstöðukona hans,
frú Hulda Stefánsdóttir, hefur
haft stjórn hans á hendi frá
byrjun. Við þessa 10. skólaupp-
sögn, gerði hún grein fyrir sögu
skólans i aðaldráttum.
UNDIRBÚNIN GURINN
Bandalag reykvískra kvenna
hafði um árabil haft stofnun
húsmæðraskóla á stefnuskrá
sinni. Þá hafði og verið hugsað
um húsmæðraskóla í sambandi
við kvennaheimilið Hallveigar-
staði. Stjórnir þessara fjelaga-
samtaka boðuðu til fundar nokkr
ar konur til þess að undirbúa
málið og í nóvember 1940 var
nefnd kosin til að hafa allar fram
kvæmdir í málinu.
Þessar konur áttu sæti í nefnd-
inni: Frá Elísabet Jónasdóttir,
húsmæðrakennari, frú Fjóla
Fjeldsted, húsmæðrakennari, frú
Guðrún Jónasdóttir, bæjarfull-
trúi, frú Kristín Ólafsdóttir, lækn
ir, frú Laufey Vilhjálmsdóttir,
fyrv. kennslukona, frú Ragn-
hildur Pjetursdóttir, fyrrverandi
hússtjórnarkennari, frú Soffía
Ingvarsdóttir bæjarfulltrúi, frú
Steinunn H. Bjarnason, fyrv.
kennslukona, frú Vigdís Stein-
grímsdóttir ráðherrafrú.
Þessi nefnd hjelt fyrsta fund
sinn 27. nóvember 1940. Var
þú frú Ragnhildur Pjetursdóttir
kosin form. nefndarinnar, frú
Laufey Vilhjálmsdóttir ritari og
frú Vigdís Steingrímsdóttir gjald-
keri.
HÚSIÐ KEYPT
Fyrsta verk nefndarinnár var
að senda út ávarp til Reykvík-
irga, þar sem óskað er stuðnings
við málefni þetta.
Reykvíkingar tóku þeirri mála-
leitun vel. Kom þá strax fram,
að áhugi ríkti meðal almennings
að koma húsmæðraskóla hjer á
íót. Nokkru síðar benti frú Stein-
unn H. Bjarnason á, að hægt
myndi vera að festa kaup á hús-
inu Sólvallagötu 12. Samþykkti
nefndin að kaupa húsið fyrir
100.000.00 kr„ og fá því breytt
íyrir skóla. Halldór Jónsson arki-
tekt sá um breytinguna, en Korne
lius Sigmundsson byggingarvinn-
una.
Nefndin rjeði frú Huldu Stef-
ánsdóttir sem forstöðukonu við
skólann og frú Ólöfu Blöndal sem
hannyrðakennara. Erfitt reynd-
ist að efla skólanum annarra
kennslukrafta fyrst í stað, eink-
um hússtjórnarkennara og óvíst
hvernig tekist hefði, ef tvær
sæmdarkonur, frú Elísabet Jón-
a.'dóttir og frú Fjóla Fjeldsted
hefðu ekki hlaupið undir bagga.
HÚSNÆÐI AUKIÐ
Viðgerðin á húsinu gekk seinna
en búist var við, og hann var
ekki settur fyrr en 7. febrúar
1942. Vegna þess hve aðsóknin
var strax mikil að skólanum,
reyndist húsbæðið mjög ófull-
nægjandi. Bæjarstjórnin jók
húsakost skólans 1945 með því
að kaupa íbúð á Grenimel 29,
fyrir eina kennslukonu og 8
heimavistarstúlkur og hefir síð-
an kevpt aðra íbúð í viðbót. —
Jafnframt var unnið að því, að
koma upp viðbótarbyggingu við
skólahúsið og hún byggð, svo
fljótt, sem auðið var. Hún komst
þó ekki í notkun fyrr en á út-
ínánuðum 1949.
EFLÍST AD VINSÆLDUM
Óhætt er að fullyrða að skól-
inn hefur óunnið sjer miklar vin-
sældir bæði hjer í Reykjavík og
utan Reykjavíkur. Það sýnir hin
rcikla aðsókn að skólanum. Hún
reynist þó alltaf mest, eftir að
hinar árlegu sýningar eru haldn-
ar á forin, þar sem fólk getur
áþreifanlega komist að raun um,
hvað nemendur afkasta í skól-
anum.
Það með öðru, ber vott um
vinsældir skólans, að verðlauna-
sjóður skólans, sem er orðinn til
af gjöfum einstakra veluhnara
hans, nemur nú um 9000 kr. —-
12. júní
Ilulda Stefánsdóttir, forstöðu-
kona Húsmæðraskólans, við
skolauppsögn.
s
Upphaf þessa sjóðs var það, að
reykvísk húsmóðir gaf skólanum
100 kr. á fyrstu handavinnusýn-
ingunni. Áttu þær að vera fyrsti
visir til verðlaunasjóðs, handa
nemendum, er sköruðu fram úr. (
En stærsta gjöfin, sem verðlauna
sjóðnum hefur hlotnast er 5 þús.
kr. frá frú Soffíu Kjaran.
Fyrsta gjöfin til skólans var
frá frú Svanfríði Hjartardóttir,
er gaf minningargjöf til skóla-
bygggingarinnar, til minningar
um móður sína, Sigríði Hafliða-
dóttir. En mesta gjöf, sem skói-
anum hefur borist, er frá Hólm-
fríði heitinni Gíslaaóttur, er um
langt skeið hafði húsmæðra-
kennslu, fyrst í Iðnó og svo í
húsi sínu við Þingholtsstræti.—
Hún gaf skólanum mikinn og
dýran borðbúnað og arfleiddi
hann að húseign sinni í Þing-
holtsstræti 28.
KENNAKALIÐÍÐ
Miklar breytingar hafa orðið á
kennaraliði skólans á þessum 10
árum, ncma hvað þær konur, er
fyrst voru ráðnar að skólanum,
frú Hulda Stefánsdóttir og frú
Ólöf Blöndal, hafa starfað þar
fram á þennan dag.
Aðrir kennarar skólans cru nú
frk. Sigurlaug Björnsdóttir, sem
kennir ræstingu, þvott og meðferð
þotta. Er hún húsmóðir á heima-
vistarheimijinu á Grenimel 29. ——
Frk. Katrín Helgadóttir hússtjórn
arkennari kennir matreiðslu í
heimavist og manneldisfræði. Ingi
björg Þorvaldsdóttir kennir vefn-
að íheimavinnu. Frú Dagbjört
Jónsdóttir hússtjórnarkennari
kennir matreiðslu og manneldis-
frwði í B-deild. Frk. Sigríður
Gísladóttir aðstoðar við handa-
vinnukennslu og frk. Pálína Gísla-
dóttir aðstoðar í eldhúsi heimavist-
ar. Frú Sigríður Eiríksdóttir
kennir heilsufræði í báðum deild-
um I tima á viku ,og frú Sigríður
Haraldsdóttir kendi búreikninga.
Leikfimi var einnig kennd í skól-
anum, sá Hrefna Ingimarsdóttir
um leikfimikennsluna.
SKÚLANEFNDIN
Eins hefir skólanefndin tekið
miklum breytingum, enda hefur
það breyst hvaða aðilar hafa haft
skipun þeirrar nefndar á hendi.
Framh. á bls. 7.
—Víkverjí skrifarr *—---
m DAGLEGA LÍFIIMU
Dauðinn á götunni
UMFERÐARSLYSIN á götum
Reykjavíkurbæjar eru orðin
það geigvænleg, að segja má, að
það sje eitt mesta alvöru- og
vandamál, sem nú steðjar að og
lausn verður að fást í því máli,
hvað sem það kostar. Það er ekki
lengur hægt að horfa á, að börn
jafnt sem fullorðnir geti ekki
gengið óhultir um líf sitt um göt-
urnar.
En Iagfæring fæst ekki, nema
að allir bæjarbúar taki höndum
saman og vinni af fullri alvöru
og sem einn maður að því að
bægja þessari hættu frá.
Ósjaldan einam
að kenna
ÞEGAR umferðarslys verða er
það sjaldan einum, eða öðr-
um aðilanum að kenna. Bifreiða-
stjórar, sem verða fyrir því voða-
lega óláni, að aka á mann og
verða honum að fjörtjóni, eða
slasa hann hættulega, geta oft á
tíðum ekki forðað slysunum. Og
það er sama hvað lögin segja um
ábyrgðina það er oftast ekki hægt
að kenna bílstjóranum einum um.
— Það sanna best frásagnir blað-
anna af slysunum undanfarið.
Þeir, sem fyrir slysum verða
eiga oftast einnig sök á hvernig
fór.
Litil huggun
EN ÞAÐ er lítil huggun fyrir
sorgmædda aðstandendur, sem
fá barnið sitt liðið lík inn á heim-
ilið, hver á sökina. Og þótt það
sje málsbót fyrir bifreiðarstjóra,
sem hefur orðið fyrir þvi óláni,
að vagn hans banaði manni, þá er
sársaukinn litlu minni.
Þess vegna er tilgangslaust að
ásaka, heldur verður að koma í
veg fyrir „sjálfráðu slysin“.
Umferðarreglur,
fyrst og fremst
TIL ÞE3S að tryggja öryggi í
umferðarmálum er fyrsta
skilyrði að settar sjeu nákvæmar
og glöggar umferðarreglur — og
þær eru til. En reglur eru til
einskis, ef ekki er farið eftir
þeim. Og ''óvíða munu umferðar-
reglur vera brotnar jafn herfilega
og í þessum bæ. Og það jafnt af
ökumönnum sem fótgangandi.
| Merm vilja seint skilja og fara
eftir þeirri meginreglu, að ak-
brautir eru fyrir farartæki og
gangstjettir fyrir fótgangandi. —
Þessi meginregla er sí og æ brot-
Bvrja verður á
börnunum
YRST er að byrja á börnun-
um og kenna þeim umferðar-
reglur. Ekki með því einu, að
segja þeim að „vara sig á bílun-
um“ og hóta þeim með meiðslum
ella. Heldur með því að skýra
fyrir þeim grundvallarreglur um-
ferðarinnar og kenna þeim að
fara eftir þeim. Þá mun þeim
fljótt lærast hvað um er að ræða.
En það er ekki heldur nóg að
kenna börnunum, ef þeir full-
orðnu fara ekki eftir sömu regl-
uin. Og á það skortir mikið.
Að þessu sinni er vakið laus-
lega máls á þessu mikla alvöru-
máli. En það er ekki nóg að tala
og skrifa. Framkvæmdir verða
að fylgja. — Það er verkefni um-
ferðarlögreglu og annara yfir-
valda og þeirra, sem tekið hafa
að sjer það göfuga hlutverk, að
annast slysavarnir í landinu.
Stóð ekki á svari
FRÁ ræktunarráðunaut Reykja-
víkurbæjar hr. JZ. B. Malm-
quist bárust í gær eftirfarandi til-
skrif:
„Ut af skrifum í dálkum þínum
í gær, Víkverji góður, vil jeg að-
eins biðja þig að taka fram nu
þegar. að „frambærilegar skýr-
ingar“ skaltu fá varðandi þau
ræktunarmál er þar eru gerð að
umtalsefni. En því miður hef jeg
engan tíma nú í vorönnunum að
,.eltast“ við fljótfærnislegár á-
deilur, sem fiá faglegu sjónar-
miði sjeð, þar sem um varanleg-
ar ræktunarframkvæmdir er að
ræða, hafa Við engin rök að styðj-
ast,“
Þá sjáum við til hvers er að
kvarta á þessum stað!