Morgunblaðið - 24.10.1951, Síða 7

Miðvikudagor 24. okt, 1951
MORCUNBLAÐIÐ
2
9AGUR SAMEIIMUÐU ÞJÓÐAIMMA
DAGUR SAMEINLÐU
ÞJÓÐANNA
24. OKTÓBER eru sex ár liðin
frá því stofnskrá Sameinuðu þjóð
anna gekk í gildi. Á þessum af-
mælisdegi er þvi tiivaiið tæki-
færi fyrir oss til að lita um öxl,
athuga hvað áunnist hefur,
ireysta heitin að nýju og sam-
Btilla krafta vora til baráttu fyrir
hugsjónum og markmiðum Sam-
«ou þjóðanna.
HVAR STANDA S.Þ. I DAG?
Markmið Sameinuðu þjóðanna
«r nú, eins og 24. október 1945,
að vinna að stærstu velferðarmál
am alls mannkynsins, að varð-
veita frið og öryggi og gera í því
skyni virkar, sameiginlegar ráð-
stafanir, þegar nauðsyn krefur,
að reyna með öllum ráðum að
koma: á sættum og friðsamiegri
lausn í milliríkjadeilum, að efla
vinsamlega sambúð þjóða á milli,
er byggð sje á jafnrjetti þeirra og
sjálfsákvörðunarrjetti, að vinna
saman að auknum framförum á
sviði efnahagsmála, fjelagsmála
anenningarmála og mamiúðar-
anála og vera miðstöð til sam-
xæmingar á aðgerðum þjóða til
,að ná þessu sameiginlega mark-
aniði.
HVERJAR „VTRKAR. OG
SAMEIGINLEGAR
®ÁÐSTAFANIR“ HAFA
S. Þ. GERT?
Sameinuðu þjóðiraar skulu til
Varðveislu friðar og öryggis „gera
virkar og sameiginlegar ráðstaf-
•anir .... til að bæla niður árásar
•aðgerðir eða friðrof“.
Fram til þessa hafa stórveldin
>eigi getað komið sjer saman um
astofnun þess herliðs Sameinuðu
/þjóðanna, sem gert er ráð fyrir
:I stofnskránni.
í júní mánuði 1950 kom samt
.sem áður í fyrsta skipti í sög-
unni til sameiginlegra og vopn-
,aðra aðgerða af háifu, alþjóðlegra
.samtaka. Var það, er Öryggis-
.ráðið lýsti árás Norður-Kóreu-
manna friðrof og skoraði jafn-
:framt á bandalagsríkm að hjálpa
"til að hrinda árás þessari. Bandá-
-fikin brugðu þegar við og sendu
herlið til Kóreu. Aðrar banda-
lagsþjóðir komu og til hjálpar og
ijetu í tje herlið eða annaxs kon-
,ar aðstoð. Fimmtíu og þrjár þjóð-
ár lýstu fylgi við samþykkt Ör-
yggisráðsins. Á þeim degi, er ár
var liðið frá því árás Norður-
Kóreumanna hófst, barðist her-
lið frá sextán bandalagsþjóðum,
■ auk liðsveita Suður-Kóreu sjálfr-
;ar, undir herstjórn Sameinuðu
þjóðanna.
f nóvember mánuðí 1950 bárust
:íregnir um, að kínverskar lið-
;sveitir berðust gegn hersveitun-
um í Kóreu. Ráðstjórnarríkin, •—
en fulltrúi þeirra mætti ekki í
■Öryggisráðinu á þeim tíma, er
áðurgreind ályktun varðandi
-árásina í Kóreu var gerð, —
beittu neitunarvaldi um ályktun,
<«r fól í sjer áskorun um brott-
ílutning kínverskra hersveita frá
Kóreu. En það mál var síðan
"tekið til meðferðar af Allsherjar-
3>inginu. Var því þar lýst yfir með
atkvæðum 44 bandalagsþjóða af
*S0, að kínverska lýðstjórnin hefði
vgerst sek um þátttöku í árásar-
Ætyrjöld, og var jafnframt skorað
á hana að hætta bardögum og
kveðja hersveitir sínar heim.
iSamtímis þessxnn samþykktum
setti Allsherjarþingið á fót tvær
aiefndir, aðra til að athuga hverj-
Uim frekari aðgerðum væri hægt
•að beita til að bæla árásina nið-
ur, en hina til að reyna að koma
■á sættum, og ná tilgangi Samein-
uðu þjóðanna með friðsamlegum
* hætti.
Til frekari stuðnings hinum
Siernaðarlegu aðgjrðum sam-
'þykkti Allsherjarþingið, 18. maí
1951, ályktun, þar sem roælst var
itil þess, að bandalagsþjóðirnar
lýstu fártaanni á skjp. sem fJ.yttu
.hergögn til landsvæöa, Kín-
verjar eða Norður-F 'enn
fcefðu yfirráð yfir.
Sameinuðu þjóðirr.r hafa
hrenns konar markraið > Kóreu.
Markmið hcrnaðaiaóg^vðamja er
Hfarkmið S.Þ. er að vinna að stærstu
velferðarmáium alls mgnnkynsins
Noi'ðmaðurinn Trygve Lie hefur verið aðalritari Sameinuðu þjóð-
anna frá byrjun.
að hrinda árásinni, sem hófst
með því, að hersveitir Norður-
Kóreu hjeldu suður yfir 38.
breiddarbaug, og koma aftur á
friði og allsherjarreglu í land-
inu. Hið stjórnmálalega mark-
mið, sem hefur komið fram og
verið staðfest að nýju hvað eftir
annað í ályktunum Allsherjar-
þingsins 1947, 1948, 1949 og 1950,
er stofnun sjálfstæðrar og lýð-
ræðislegrar stjórnar yfir Kóreu
allri. Þessu markmiði hafa Sam-
einuðu þjóðirnar reynt að ná og
reyna enn að ná með sáttaum-
leitunum og samningum og ann-
arri friðsamlegri meðalgöngu.
Þriðja markmið Sameinuðu þjóð-
anna er að hjálpa Kóreumönn-
um að reisa land sitt úr rústum
eftir eyðileggingu styrjaldarinn-
ar.
ALLT GERT TIL ÞESS
AÐ TRYGGJA FRIÐINN
Sakir hins sífellda ágreinings
milli stórveldanna, getur Öryggis
ráðið orðið óstarfhæft, þegar um
friðrof er að tefla. í því skyni að
ráða bót á þessum vandkvæðum,
samþykkti Allsherjarþingið álykt
un um nýtt skipulag, er á að
tryggja varðveislu sameiginlegs
öryggis. „United for Peace“.
Ráðstjórnarríkin og fjögur önn-
ur Austur-Evrópu ríki mótmæltu
þessari samþykkt og töldu, að
hún bryti í bág við stofnskrána.
í ályktun þessari er ákveðið, að
ef Öryggisráðið reynist ófært,
sakir ágreinings stórveldanna, til
að sjá um varðveislu friðar, geti
Allshei'jarþingið þegar látið mál-
ið til sín taka — þegar þörf kref-
ur má kalla það saman til sjer-
staks fundar með 24 stunda fyrir-
vara — í því skyni að beita sjer
fyrir sameiginlegum aðgerðum,
þar á meðal hernaðaraðgerðum.
Voru tvær nefndir settar á stofn
af Allsherjarþinginu til að gegna
ákveðnum hlutverkum í þessu
sambandi. Þeim tilmælum var
beint til bandalagsríkjanna að
þau hefðu jafnan meðal hersveita
sinna nokkurt herlið, sem gæti
verið Sameinuðu þjóðunum skjót
lega til reiðu, er bæla þyrfti nið-
ur árás eða friðrof.
Sameinuðu þjóðirnar hafa líka
umboð „til á friðsamlegan hátt og
í samræmi við grundvallarreglur
rjettvísi og þjóðarrjettar að koma
á sætti m eð > 1 usn milliríkja
deilui < 'j ástands. scm I Ja
kann *. íiáði'ofs",
I Palestínu kc n sáttaumieitan
og málaniiðlun Sameinuðu þjóð-
anna i veg fyrir styrjöid, og
Ísraelríki, hið nýja ríki, sem sett
var á stofn, er v.ú meðlimur Sam-
einUðu þjóðii* .
í Indónt.r.j i.ár tveggía ára.
'át» <ícbú Sr Sjji-
uðu þjóðanna þann árangur, að
deilumál Hollendinga og Indó-
nesíumanna voru leyst með frið-
samlegum hætti. Nú er hið sjálf-
stæða lýðveldi Indónesía bundið
Hollandi traustum vináttubönd-
um. Það er meðlimur Sameinuðu
þjóðanna.
í Kasmír fjekk sáttastarfsemi
og málamiðlun Sameinuðu þjóð-
anna því áorkað, að bardögum
var hætt, og samkomulag náðist
um það milli Indlands og Paki-
stans að skorið skyldi úr því með
þjóðaratkvæðagreiðslu, hver
skyldi framtíðarstaða Kasmír.
Deilur risu samt síðar um afvopn
un þá, sem ráðgerð var, að fram
færi í landinu, áður en þjóðar-
atkvæðagreiðslan ætti sjer stað.
Öryggisráðið sendi því á þessu
ári erindreka sína öðru sinni til
landsins til að reyna að koma
slíkri afvopnun til leiðar.
Önnur pólitísk viðfangsefni,
sem komið hafa til kasta Samein
uðu þjóðanna, svo sem Irandeil-
an 1946, Sýrlands- og Libanons-
málið 1946, og Berlínarldeilan
1948—49, voru leyst án þess að
til hernaðarátaka kæmi.
SAMEINUÐU ÞJÓÐIRNAR OG
STARF ÞEIRRA TIL EFLINGAR
EFNAHAGSLEGUM
FRAMFÖRUM
Sameinuðu þjóðirnar reyna
fyrst og fremst að hjálpa þeim
þjóðum, sem eru orðnar eftirbát-
ar annarra á efnahagssviðinu til
skjótrar viðreisnar. Flest þeirra
bandalagsríkja, þar sem afkomu-
skilyrði fólks eru ljeleg, hafa leit
að eftir og fengið aðstoð við ýms-
ar áætlanir til efnahagslegra
framfara. Sjerfræðingar á ýms-
um sviðum hafa ferðast til þess-
ara landa og látið í tje margvís-
legar leiðbeiningar. Sameinuðu
þjóðirnar hafa veitt hundru'ðum
námsmanna og sjerkunnáttu-
manna styrki til náms í öðrum
löndum. Margar ráðstefnur og
námskeið hafa verið háð í því
skyni, að menn gætu aukið þekk
ingu sína með því að kynnast
reynslu annarra varðandi ýms
efnahagslcg vandamál. Þessi störf
hafa ýmist verið unnin af banda-
laginu sjálfu eða sjerstofunum
þess.
Saraeinuðu þjóðirnar hafr. af
mikilli elju rannsakað, hv ig
ætti að afla nauðsynl* tf jár-
magns og tækja til efn. ægr-
ar endvrreisnar landa 1 fræð-
inganefadir hafa Seti 'kstól-
umi samið álitsge i • <3 efni
og gert greín <’ þær
þjóðir, sem aflöguí e. :u, ættu
að;láta í tje, hvað cvpjóðástofn-
anir ættu að leggja af rröikum
Oji iivws yæri a) lr.cíjast
af hinum hjálparþurfa löndum
sjálfum.
Þrjár efnahagsmálanefndir
hafa starfað. Verksvið einnar er
í Evrópu, annarrar í Mið- og
Suður-Ameríku og hinnar þriðju
í Asíu.
Efnahagsmálanefndin í Asíu-
löndum hefur rannsakað mögu-
leika á aukinni verslun og iðnaði
í Austurlöndum og gert tillögur
um það efni. Hún hefur lagt á
ráðin um aukin viðskipti með
því að skipuleggja til Asíulanda
ferðalög skemmtiferðamanna er
selja mátti ýmiss konar hand-
iðnað og heimaunna muni. Nefnd
in hefur og látið í tje leiðbein-
ingar um járn- og stálframleiðslu
þessara landa. Loks hefur hún
komið á fót sjerstakri skrifstofu
til að hafa á hendi leiðbeiningar-
starf um það, hvernig megi hafa
hemil á hinum gífurlegu vatns-
flóðum, sem oft hafa valdið stór-
eyðileggingum.
Efnahagsmálanefndin í Suður-
Ameríku hefur gaumgæfilega
rannsakað, hvernig auka mætti
verslun Suður-Ameríku við
Evrópu. Hún hefur rannsakað,
hvernig auka mætti hagnaðinn
af baðmullariðnaðinum, hvernig
hægt væri að sjá þessum löndum
fyrir nauðsynlegum hjálpargögn
um til fræðslu- og vísindastarf-
semi, og hvernig efla mætti land-
búnað og matvælaframleiðslu, og
með hverjum hætti mætti auka
útflutning þessara landa til
Bandar íkj ann a.
Efnahagsmálanefndin í Evrópu
hefur á síðastliðnu ári reynt að
halda stálframleiðslunni í há-
marki, með því að fá menn til
að leggja meiri áherslu en áður
á söfnun brotajárns. Hún hefur
reynt að finna leiðir til að bæta
úr eldsneytisskortinum. Þá hefur
hún reynt að vjnna að auknum
viðskiptum á milli Austur- og
Vestur-Evrópu, og hefur orðið
all vel ágengt í því að tryggia
öruggar samgÖnguleiðir á landi,
bæði til fólks- og vöruflutninga.
A þessum sex starfsárum sín-
um hafa Sameinuðu þjóðirnar
safnað saman einstæðum hag-
fræðilegum upplýsingum um alls
konar fjárhagsleg málefni. Sam-
einuðu þjóðirnar eru orðnar
hnattmiðstöð efnahagslegra rann
sókna. Öll þýðingarmeiri fjár-
hagsleg vandamál í heiminum
eru rækilega könnuð, og er með
þeim hætti réynt að safna þekk-
ingu, er síðar meir geti orðið að
gagni við úrlausn vandamála.
SAMEINUÐU ÞJÓÐIRNAR OG
FJ ELAGSLEGAR FRAMFARIR

10. deseniber 1948 samþvkkti
Allsherjarþingið mannrjettinda-
skrána, fyrstu alþjóðlegu skil-
greininguna á mannrjettindum.
Er áhrifa hennar þegar farið að
gæta hjá dómstólum, í löggjöf og
í almenningsálitinu. En mann-
rjettindask.ráin er eins konar
fyrirmynd þess, hvernig mann-
rjettindamálum skyldi skipað hjá
hinum einstöku ríkjum.
Nefndir á vegum Sameinuðu
þjóðanna halda áfram að vinna
að sáttmála um borgaraleg og
persónuleg frelsisrjettindi, sem
verði lagalega bindandi fyrir
bandalagsríkin.
Stofnanir Sameinuðu. bjóðanna
hafa k v lað rjettarstööu kvenna
og rej nt að fá ríkisstjórnirnar til
að viðurkenna jafnrjetti kvenna
á öllum sviðum.
Sameinuði þjóðirnar hafa ver
ið á verði gugn hinni óteyfilegu
eiturlyfjaverslun og vftirlit mc
innflutningi og útflutningi slíkra
lyf ja til lækninga og vísindastarf-
semi. Gerður hefur verið alþjóða
samningur tjl að girða fyrir inis-
notkuu i inbandi við fram-
leiðs ú ofí - lýrra lyfja. Urrnið
er að þ- i !ýna að koma á I
öruggara é’ tí með ræktun og j
framleiðsl <ums og efna, sert
geyma þ..o
Mynd þessi var tekin, er Islanci
gerðist aðili að Sameinuðu þjóð’
unum og íslenski fáninn var i
fyrsta sinn dreginn að hún með-
al fána hinna bandalagsþjóðanna
Sameinuðu þjóðirnar gengu fra
alþjóðasamningi um ráðstafanir
gegn hópmorðum, er gerir glæpt
eins og þá er Nazistar frömdu
gegn þjóðernisbrotum, kynþátt-
um og trúarflokkum, að afbrot-
um, sem refsað skal fyrir, ekkl
aðeins þar, sem þau eru framin,
heldur og hvar sem vera skal.
Alþjóðasamningur þessi gekk í
gildi í janúar 1951.
Er Alþjóðaflóttamannastofnun
in verður lögð niður í árslok 1951
mun hún hafa hjálpað yfir millj.
flóttamanna til fornra heimkynna
eða til að búsetja sig á nýjum
stöðum. Milljónir manna hafa
notið umönunar og verndar þess-
arar stofnunar, starfi hennar mun
haldið áfram af sjerstökum um-
boðsmanna Sameinuðu þjóðanna.
Sameinuðu þjóðirnar hafa veitt
20 milljónir dollara til hjálpar
flóttamönnum í Palestínu og aðr-
ar 30 milljónir dollara til að
styrkja menn, sem flosnað hafa
upp, við að búsetja sig að nýju,
Þessar fjárhæðir eru til ráðstöf-
unar til júlí 1952. Nefnd frá Sam-
einuðu þjóðunum vinnur nú að
þessum málum í Palestínu,
Bandalagsríkin hafa einnig lagt
fram yfir 200 milljón dollara til
hjálparstarfsemi í Kóreu.
Sjerfræðingar frá Sameinuðú
þjóðunum veita nú 16 ríkjum að-
stoð við endurbætur á löggjöf um
fjelagslegt öryggi. Meir en 250
styrkir hafa verið veittir til fje-
lagsmálafræðinga víðs vegar í
heiminum til þess að þeir gætu
kynnt sjer reynslu annarra þjóða
og nýjungar á ýmsum sviðum fje
lagsmálanna, svo sem í húsnæðis-
málum, uppeldismálum, barna-
vernd o. s. frv.
Sjerstofnanir Sameinuðu þjóð-
anna hafa látið í tje margs konar
hjálp og fyrirgreiðslu, m. a. til
að bæta heilsufar í heiminum, til
að útbreiða lestrarkunnáttu, til
að leysa vísindaleg viðfangsefni,
til að ráða fram úr ýmsum vand-
kvæðum í verkalýðsmálum og til
að útvega lán tU efnahagslegra
framfara í mör . >t löndum.
STARF SAMEIl ■ UÐU
ÞJÓÐANNA FYRIR RÖl.N
Barnahjálparsjóður Sameinuðu
þjóðanna var myndaður af fram-
JÖgum . fóIks •um.-vi.ða: yeröld til
þe.r að forða öll.um börftumj án
ti *hs: fil þjóðernisj t-aarbvagða,
ky j I jttar, stöðu eðs stjórnmala
sl'cð. >na, frá þjáningum og skþrti
• unum fjóru fyrstu 'st::
Framh,. á blc 8 * i