Morgunblaðið - 14.03.1952, Blaðsíða 7

Föstudagur 14. maxz 1952.
UORGZJNBLADIB
9 1
Oavíð Ólafsson, fiskimálastjóri s
Flskmarkaðsramisóknir ó vegum
Efnahaffsstofnunarinnnr í París
HcCormkk hjá Danakonungi
l i
SALTFISKUR
Á árinu 1949 fraxnleíddi Evrópa
um 60% af saltfiski þeim, sem
framleiddur var í heiminum en
aðalkeppninautarnir voru Kan-
ada og Newfoundland með um
29% af framleiðslunni. Enda þótt
tekist hafi að vinna allgóða mark
aði i Mið- og Suður-Ameríku fyr-
ir verkaðan fisk er meginhluta
saltfiskframleiðslunnar neytt í
Evrópu og eru Miðjarðarhafslönd
in þar þýðingarmest. Ekkert
bendir á, að kröfur neytenda í
þessum löndum hafi breytzt eða
snuni breytast að því er snertir
saltfisk.
í Grikklandi og Italíu er þessi
fiskur aðallega fæða hinna efnu-
minni og er því hætt við snogg-
’um verðbreytingum. Á Spáni cg
Portugal aftur á möti eru það
'hinir efnameiri, sem eru aðal-
neytendur saltfisks og er eftir-
spurnin í þeim löndum því stöð-
ugri og verðið einnig.
Framleiðsla af saltfiski, verk-
uðum og óverkuðum var á árinu
1949 svipuð og fyrir styrjöldina
eða 259 þús. smád. á móti 254
smál. 1938. í Evrópu var fram-
Íeiðslan 156 þús. smál. árið 1949
<og var það um 7 þús. smá. minna
en árið 1938 en hinsvegar hafði
framleiðslan utan Evrópu aukist
lítillega.
fisk upp úr sjó. Mest er neyzlan
talin hafa verið í Noregi 53 kg.
á mann er_á ísiandi 50 kg. (Þessi
:ala fyrir ísland er senniiega til
muna of lág). iNæst í röðinni kem
ur svo Portugal með 45 kg., en
þá Bretland með 24 kg og Sví-
þjóð 20 kg. Önnur lönd, sem hafa
meira en meðalneyzlu eru Þýzka-
land 16 kg, og Danmörk 15 Vz kg,
en þar fyrir neðan eru m. a.
Grikkland 13 kg, Holland 8.6 kg,
Belgía og Frakkland með rúm-
lega 6 kg og önnur lönd með enn
minna. Minnst er neyzlan talin í
Svisslandi aðeins 1.9 kg. Það er
SALTSILD UM 500 ÞUS.
SMÁL. Á ÁRI
Minnkandi neyzla af saltsíld i
Evrópu yfirleitt á áratugnum
eftir 1930 orsakaði minnkandi
framleiðsiu þessarar vöru á þessu
tímabili. Mest áhrif hafði þó, að
markaðirnir í Austur-Evrópu
minnkuðu mjög á þessum árum
og átti það þó einkum við um
Kússland.
Heildarframleiðslan af saltsíld
í heiminum hefir eftir styrjöldina
verið um 500 þús. smál. árlega
og á árinu 1949 komst hún upp í
575 þús. smál. Varð aukníngin á
því ári aðallega vegna aukinnar
framleiðslu í Japan.
í Evrópu var framleiðslan af
saltsíld á árinu 1938 um 420 þús.
smál. og 426 þús. smál. árið 1948
en lækkaði aftur niður í 391 þús.
smál. á árinu 1949.
Framleiðslumagnið breyttist
oft mjög mikið frá ári til árs enda
er tiltölulega auðvelt að breyta
framleiðslumagninu eftir því
ihversu mikil eftirspurnin er á
hverjum tíma, þar sem fjárfest-
íng í sambandi við framleiðsluna
<er tiltölulega lítil.
Það væri þó mjög þýðingar-
Tnikið ef unnt væri að gera fram-
leiðsluna jafnari og forðast
skyndibreytingar.
FISKNEYZLAN
Mjög þýðingarmikið atriði í
markaðsrannsókninni var athug-
un á fiskneyzlunni í hinum ýmsu
löndum, hvað það væri, sem stæði
S vegi aukinnar neyzlu og hvaða
leiðir væru tiltækar til þess að
auka hana.
Neyzluvenjur fólks í hinum
ýmsu löndum eru ákaflega mis-
munandi og er erfitt að gera sér
fulla grein fyrir því hverníg á
þessum mismun stendur.
Áhrifa skortsins á styrjaldar-
árunum gætir enn víða. Að lok-
3nni styrjöldinni þegar framboð-
ið af fiski tók að aukast jókst
C'ftirspurning einnig mjög mikið
<og stóð svo fram til ársins 1949.
t>á fór að bera á auknu framboði
af öðrum matvörum og hafði það
þau áhrif, að eftirspurning eftir
fiski minnkaði. Oruggar upplýs-
ingar um fiskneyzlu x hinum
ýmsu löndum eru því míður ekki
fyrir hendi. Reynt hefir þó verið
að komast að niðurstöðu um þe+ta
fyrir árið 1949, en ýmsar tölur
eru þar áætlaðar.
I þátttökuríkjunum öllum sam-
an er áætlað að neyzlan á hvern
mann hafi orðið 14 kg. miðað við
Síðari hluti
því augljóst af þessum tölum, að
í ýmsum löndum og raunar flest-
um eru enn miklir möguleikar
til aukningar á fisknevzlunni og
gæti það haft mikla þýðingu fyr-
ir framleiðslu- og útflutnings-
löndin.
Það hefir mikið að segja fyrir
fiskneyzluna, að unt sé að fá
fisk reglulega og að sjálfsögðu
ráða þar einnig miklu um veni-
ur, sem skapast hafa á löngurr
tíma. Það mun vera rétt, að fjöldi
fólks neytir fisks meira af vana
og af því að það telur sig burfa
] þcss en af því, að það taki fiskinn
I fram yfir aðrar fæðutegundir.
Það er aðeins á þeim svæðum, þar
sem iafnan hefur verið hægt að
fá afbragðsgóðan fisk að fiskur-
inn er eftirsótt fæða.
á þekkingu neytenda á næringar
gildi fisks og matreiðslu. Jafnvel
í fiskilandi eins og Noregi er shk
vanþekking ótrúlega mikil
meðal húsmæðra.
Hjá þeim, sem neyta fisks að
jafnaði, gætir þess stöðugt meir,
að fólk vill komast hjá því að
þurfa að leggja mikla vinnu í að
undirbúa fiskinn undir matreiðsl-
una. Eftirspurn eftir flökum fer
því vaxandi. Að því er varðar
fyrst flök gætir þó enn allmikilla
hlevpidóma hjá mörgum og mun
það a. m. k. að nokkru leyti stafa
frá slæmri reynslu, sem menn
höfðu af frystum fiski á styrjald-
arárunum og fyrstu árin á eftir.
Mikið hefir þó áunnist í þá átt að
bæta gæði freðfisks og bæta dreif
ingarkerfiðr
Yfirleitt er lögð miki1 áherzla
á, að nauðsyn beri til víðast hvar
að bæta dreifingarkerfið fyrir
fisk, auglýsa fiskinn meira en
gert er og gæta vörugæðanna og
muni þ°tta alit hjálnast að til að
auka fiskneyzluna frá því, sem
nú er.
I formála að skýrslunni komast
sérfræðingarnir m. a. svo að orði:
„Það var áberandi í mörgum
löndum hversu lítið er gert til
að bæta ástandið á heimamörk
uðunum og hversu miklu auð-1
veldara mönnura virtist að BÚNAÐARÞING afgreiddi í gær^
koma auga á ágalla annara, svohljóðandi ályktun um héraðs-
en það, sem ábótavant var hjá rafveitur:
Friðrik Danakonungur veitti yfirmanni Atlantshafsflotans Mc-
Cormick móttöku fyrir skömmu, er hann var staddur í Khöfn, en
flotaforinginn er nú á ferðalagi um Atlantshafsríkin. Hann er
væntanlegur til íslands 16. þ. ra.
rýn naiisp aS firaða fram-
kmmúm í raforkiimáfum
þeim sjálfum, og loks hversu
mikil áherzla er yfirleitt lögð
á útflutningshliðina jafnvel á
kostnað heimamarkaðanna“.
Mjög er það misjafnt hvaða
fisktegundir eru eftirsóttar í hin
um ýmsu löndum. í Bretlandi
t. d; er þorskur ekki eftirsóttur
en í Belgíu, Noregi og ýmsum öðr
um löndum er hann eftirsóttari
en flestar aðrar fisktegundir, sem
seldar eru á svipuðu verði. Það
sem í Bretlandi er nefnt góðfisk-
ur er aðallega flatfiskur og )ýs-
ingur (Hake) og er ávalt auðvelt
að selja þær tegundir, enda þótt
verð á þeim sé að jafnaði allhátt.
KARFANEYZLAN EYKST
Merkileg þróun hefir átt sér
stað varðandi eftirspurn eftir
einni fisktegund í Þýzkalandi.
Fram undir árið 1930 gat vart
heitið að karfi væri seldur til
neyziu. Þegar Þjóðverjar hófu
að byggja upp fiskiflota sinn og
auka framleiðsluna á fjórða tug
aldarinnar voru gerðar tilraunir
með að fá neytendur til að kaupa
karfa. Þetta reyndist auðveldara
en menn höfðu gert sér í hugar-
lund m. a. fyrir það að fiskurinn
var flakaður og seldur þannig.
Karfi er nú eftirsóttur fiskur þar
í landi.
FISKNEYZLA KAÞÓLSKRA
Það virtist sameiginlegt álit
manna í flestum löndurn, að fólk
kaþólskrar trúar neytti meiri
fisks en annarar trúar fólk, sem
lifði við svipuð skilyrði.
Var þetta álitið vera svo vegna
þeirrar venju, að fasta á kjöt á
vissum dögum. Sérfræðingarnir
komust hinsvegar að þeirri niður-
stöðu, að þetta virtist fremur
draga úr fiskneyzlunni en auka
hana, vegna þess, að með því er
fiskneyzlan takmörkuð við að-
eins einn dag vikunnar og marg-
ir þeirra, sem fylgja þessari trúar
legu reglu líta á fiskmáltíðina á
föstudögum sem nokkurnskonar
fórn af sinni hálfu.
Ennfremur skapar það ýmis
vandamála fyrir fiskverzlunina
þegar neyzlan er aðallega einn
dag vikunnar í stað þéss, áð hún
dreifðist jafnt yfir alla vikuna.
Á þetta að sjálfsögðu aðallega
við ferskan fisk en skapar ekki
sömu vandkvæði við sölu á verk-
uðum fiski allskonar svo sem salt
Frá Búnaðarþingi
BÚNAÐARÞING hefir samþykkt
ályktun þess efnis að fela stjórn
Búnaðarfélags íslands að beita
sér fyrir því við næsta Alþingi,
4tð það breyti girðingalögum
þeim er sett voru á síðasta þingi.
Aðalbreytingin, sem Búnaðar-
þingið telur að gera þurfi á lög-
unum er að þegar vegur er lagð-
ur í gegnum girt beitar- og engja-
land, eða beitar- og engjaland er
girt þar sem vegur liggur, beri
þeim aðila, er vegagerðina annazt
að leggja til ristarhlið á veginn
og annazt viðhald þess, eða leggja
fram helming girðingarkostnaðar
meðfram veginum beggja vegna,
ef það álizt hentara.
í greinargerð , Búnaðarþings
með þessari ályktun segir svo:
„Þegar Búnaðarþing f jallaði ' til þeirra þrjú þúsund sveitabýla,
um frumvarp til girðingalaga á sem talið er fært að fái raforku
s.l. ári, voru framanrituð ákvæði I á þennan hátt, miðað við það
annað meginatriði, sem þinginu !
„Búnaðarþing telur brýna
nauðsyn bera til að hraða fram-
kvæmdum í raforkumálum meira
en nú er ráð fyrir gert, og skor-
ar því á Alþingi og ríkisstjórn að
útvega allt að 75 milljón kr. lán
til héraðsrafveitna og hækka ár-
legt framlag úr ríkissjóði í 5—7
milljónir króna.
Miðast þessi fjárframlög við
það að fyrirhugaðar héraðsraf-
veitur komist í framkvæmd á
næstu 10 til 15 árum.
Ennfremur verði hækkað fjár-
framlag til einkarafstöðva svo að
hægt verði að lána 50% stofn-
kostnaðar þeirra.“
Þá skorar Búnaðarþing jafn-
framt á landbúnaðarráðherra að
hlutast til um að lækkað verði
stofngjald af rafmagnshreyflum,
sem notaðir eru til súgþurrkunar.
TEKUR 42 ÁR
í greinargerð með ályktun þess
ari er m. a. sagt, að það hafi
komið í ljós að það muni taka
42 ár að leggja héraðsraí'veitur
fjármagn, sem nú er varið til
þessara mála og núveranai verð-
lag.
Kýraþurrkun
í GÆR afgreiddi Búnaðarþing
ályktun varðandi breytingu á jarð
ræktarlögunum. Urðu nokkrar
umræður í sambandi við mál þetta
vegna tillögu frá þeim Bjarna
Bjarnasyni og Sigurjóni Sigurðs-
syni um að ríkissjóður greiddi að
fullu rekstrarkostnað á skurð-
gröfum. Samkomulag náðist ekki
um þessa tillögu, en hins vegar
var samþykkt tillaga um að út-
jöfnun uppmoksturs við vélgrafna
skurði skyldi teljast með kostnaði.
Þarf til þess reglugerðarbreyt-
ingu.
Samkvæmt lögum er nú greidd-
ur helmingur kostnaðar við véla-
skurðgröft. Hins vegar hefur kom
ið í Ijós að verulegur hluti þess
framlags hefur farið í útjöfnun
uppgraftarins og hinn beini skurð
gröftur því að mestu hvílt á þeim,
sem mýrarnar þurrka.
, í ályktun þessari er einnig far-
ið fram á nokkrar breytingar á
jarðræktarlögunum, m. a. að
styrkur verði veittur til súgþurrk
unarkerfa í þurrkheyshlöðugólf,
kr. 1,50 á ferm.
þótti ástæða til að taka í girð-
ingarlög.
Meirihluti milliþinganefndar
Búnaðarþings lagði einnig á það
áherzlu. Þetta byggist á þeirri
röksemd, að þeir, sem vegina eiga
séu orðnir raunverulegir eigend-
ur þess lands, er vegirnir liggja
á og breiðri landsspildu beggja þann hátt veitt aðstaða til að
vegna veganna. Verða bændur í létta heimilisstörfin og ýmis kon-
mörgum tilfellum að láta af ar þægindi, sem sjálfsögð þykja
SJÁLFSÖGÐ ÞÆGINDI
Þá er bent á það að nú bíði
fjöldi bænda víðs vegar um land
I mqð óþreyju eftir að fá rafmagn
frá almennmgsveitum og þeim á
hendi mikið land í þessu skyni,
án endurgjalds, og stundum
verða landsskemmdir af völdum
beirra aðila er vegina leggja, án
þess að bætur komi fyrir.
Það virðist því ekki nema sann
girniskrafa að vegareigandinn
hafi hliðstæðar skyldur við þá
aðra landeigendur, sem lög þessi
ná til og skylda til mótframlaga
í girðingar.
Verði ekki ákvæði í þessa átt
tekin upp í lögin er fullvíst að
bændum verði í mörgum tilfell-
um gert ókleift að girða beiti-
lönd sín, þótt brýn nauðsyn beri
til þess, eins og nú. er háttað um
vinnukxaft: í sveitunum.
Hins vegar má ætla að hinn hái
girðingakostnaður verði hemill
á örum frámkvæmdum á þessu
syiði, ög munu því frámlög rik-
ísíris og annarra vegagerða tak-
Umræður um fyrn-
ingarsjóð
Á FUNDI Búnaðarþings í gær
var til umræðu þingsályktunar-
tillaga um fyrningarsjóði rækt-
unarsambandanna.
Er tillaga þessi þess efnis að
stjórn búnaðarfélagsins er falið
að reyna að fá það fram, að rækt-
unarsamböndunum heimilist að
nota fyrningarsjóðina sem veltu-
fé, eftir þörfum til eigin afnota.
Einnig ef ræktunarsamband verð
ur fyrir miklu vinnutapi vegna
vélbilana eða skorts á rekstursfé
falli lögskipaðar greiðslur í við-
haldssjóð niður það ár, að svo
miklu leyti, sem .tekjur sam-
bandsins hrökkva ekki til.
I umræðunum um mál þetta
í gær benti Sigurjón Sigurðsson
á það hve sjóðir þessir væru orðn
ir Htilsvirði vegna sívaxandi
verðhækkana. Hann vildi láta
taka féð í að aðstoða þá við rækt-
unina, sem erfitt eiga með lán,
því að þannig væri féð í
notkun meðan það væri að ryrna
fiski o. fl. Skortur er víða mikiil markazt af því á næstunni“.
í nútíma þjóðfélagi.
BÚAST MÁ VIÐ VAXANDI
FÓLKSSTRAUM TIL
ÞÉTTBÝLISINS
Þá er bent á, að verði ekki
orðið við óskum sveitafólksins á
þessu sviði, megi telja víst að
fólksstraumurinn úr sveitunum
haldist við og fari jafnvel vax-
andi, vegna þess að af eðlilegum
ástæðum muni unga fólkið leita
til þéttbýlisins, þar sem þau
þægindi, sem rafmagnið veitir og
það gerir kröfu til eru fyrir
hendi, séu þar einhverjir atvinnu
möguleikar.___________■
Forsætisráðherraembættið Iaust
MOSKVU — Moskvublöðin segja
að enginn skipi nú sæti forsætis-
ráðherra í Ytri-Mongólíu, síðan
Shoi Bol-San lézt í sjúkrahúsi i | og komið í veg frrir ctS þeð 'lægi
Moskvu 28. janúar. ‘ einskis gagns.