Morgunblaðið - 20.05.1952, Qupperneq 6

6
MORGVNBLAÐÍÐ
Þriðjudagur 20. maí 1952.
Smásaga dagsins:
G Æ G J U R
Eftir Grethe Helberg
HÚSIÐ stóð við friðsamlega götu
þar sem umferð var ákaflega lítil.
Gatan lá í fögrum bugðum upp
hlíðina að bakkadraginu fyrir
norðari borgina. Það stóð hér um
bil miðja vega í hallanum til
vinstri og snéri hvítkalkaðri hlið
inni út að lítilli þvergötu, sem
endaði í grindverki við hliðið að
lundinum við enda götunnar.
Niðri á breiðum gangstéttunum
úði og grúði af börnum, sem
voru að leika „paradís“ eða ganga
á „stultum“, en mörg börnin léku
sér einnig inni í húsagörðunum
og litlu blómagörðunum bak við
húsin, og í lundunum í hlíðum
hæðarinnar. A hverju götuhorni
var kaupmannsbúð, en hann
Madsen, góðlegi, feiti maðurinn
á horninu til hægri, var þeirra
elztur og beztur. Hjá honum gat
maður bæði keypt grænmeti og
rúgbrauð; dyr hans stóðu ætíð
opnar og þegar hann var sjálfur
í búðinni fékk maður vanalega
Ijósrauðan poka með brjóstsyk-
ursmylsnu í kaupbæti. Stundum
var stríhærða telpan, hún Andrea
við afgreiðsluna, og þegar hún
afgreiddi, var frú Madsen ætíð
nærri og leiðrétti hana, ef henni
varð á að taka einum eyrir of
lítið fyrir eitt pund af smjöri; þá
heyrði hún mætavel. En yrði
Andreu á að taka svo sem tíu
aurum of mikið fyrir eina sápu-
stöng, var henni ómögulegt að
heyra það, þótt æpt væri inn í
eyrað á henni.
Gengi maður gegnum langa
kjallaraganginn í hvíta húsinu,
kom maður upp í garðinn bak við
en þar óx grænn mosi milli hnull-
unganna. Frá garðinum voru
tröppur upp í blómagarðinn, sem
var skipt í fjóra hluta með malar
bornum gangstígum, Blómagarð-
urinn endaði við hallann á eina
hlið, en á aðra var torfgarður
milli hans og kirkjugarðsins, sem
lá hærra. Til hægri var skíðgarð-
ur, er var svo hár að maður gat
ekki séð yfir hann. En María
hafði borað ofurlítið gat í eitt
borðið með ryðguðum nagla, svo
að hún gat séð þar í gegn, ef hún
lagði augað við, þó þvi aðeins að
enginn væri nærri, því að betta
var eins konar skráargat. Gegn-
um gritið sá hún inn í grænt kjarr,
og tré og blóm og garðbekki og
stóla, ásamt . hengihvílu, .alveg
eins og þetta væri ókunnugur
blómagarður og ekki garðurinn
hennar Tennu, sem leit allt öðru
vísi út og var miklu leiðinlegri,
þegar maður gekk í gegnum hann
inn um barnaskólaportið, eftir
malbornum stígunum upp rð
sandkassanum á hæðinni bar r.em
Gleymméreiin uxu villt. Það var
einkennilegt en satt, að hans
eigin garður leit allt öðru vísi
út með hvít.a bekknum undir
laufríkum triánum, svo alvee ný-
Jegur og leyndardómsfullur. þeg-
ar maður sá hann frá skíðgarð-
inum og gægðist gegnum nagla- sínu á annan hátt, I^rarf gleði
gatið. Maður gat eiginlega ekki
skilið, að það var sá sami heim-
ur, þegar hann var svo ólíkur, er
maður skipti um sjönarhól. En
ef til vill var útlit hiutanna í
sjálfu sér ekki aðalatriðið. Ef til
vill voru þeir raunverulegastir
eins og þeir komu manni fyrir
sjónir, ef til vill urðu þeir þá til.
Kannske litu þeir allt öðru vísi
út í augum annarra, og hvað var
svo rétt, ef nokkuð var þá rétt
— eða voru allar skoðanir á hlut-
unum jafn réttar? Hvernig gæti
maður séð inn í kjarna hlutanna
og fengið vitneskju um hvernig
þeir væru í raun og veru, þegar
hennar út í myrkrið og dó út í
grunsamlegum efa: Hún hafði
áreiðanlega séð garðinn, en samt
hafði það verið hennar eigin
mynd af honum sem hún uppgötv
aði; að sjá hann á annan hátt
var ofar öllum mannlegum mætti
Hún gat aðeins skilið það, sem
hún sá sjálf. En hún hafði fengið
nýja mynd af honum, sem hún
gat varðveitt, og ef til vill myndi
hún geta safnað fleiri slíkum
myndum, og því fleiri, því hæg-
ara myndi vera fyrir hana að
safna þeim í heild og fá réttari
mynd en áður; finna þennan
óþekkta sannleika. En blómagarð
áki æmni m
verða að marka stefn
enginn sá þá, þegar þeir voru urinn — hlutirnir í sjálfum sér
óháðir öllum skoðunum? Ef íil
vill opinberuðu þeir innsta
kjarna sinn meðan manneskjurn-
ar sváfu — kannske lifðu þeir
lífi sínu á nóttunni?
María fór u.pp úr rúminú eina
nóttina og læddist fram með fata-
skápnum út að glugganum, íil
þess að reyna að koma hlutunum
á óvart., meðan þeir uggðu ekki
að sér; héldu þeir væru óséðir
af öllum. Uti var niðamvrkur,
hvíldi í sinni eigin óútskýránlegu
verund, sem hún myndi .Idrei
fá skilið.
Hún þreifaði gætilega og leif-
andi eftir sænginni og niður með
rúmstókknum — þetta voru hlut-
ir sem hún þekkti út og inn, en
voru samt sem áður ef til vill
allt öðru vísi, en þeir kómu henrii
fyrir sjónir. Hún strauk yfir liár
sitt og niður á heitt ennið með
vísifingrinum og áfram niður
Ihimininn var hulinn skýjum og nefið, sem var fremur lágt, og
aöeins hvít strik flaggstanganna
gerðu Ijósa rák í myrkrið á bak-
grunni dökkra trjánna yfir í
kirkjugarðinum. María beið á
niður yfir hökuna — „María'
hvíslaði hún hálfhátt — „ég er
María, svona lítur María út! En
hvernig lít ég út í augum ann-
meðan augun voru að venjast %rra; hver halda þeir að ég sé —
myrkrinu — svo heppnaðist og hver er ég eiginlega — innst
henni að Ijúka upp svaladyrunum inni?“
án þess að nokkurt hljóð heyrðist,1 „Uss, farðu nú að sofa, María
hún tróð sér út um rifuna — þorði litla!“ sagði móðir hennar rólega.
I ekki að opna alveg. Kaldur vind María sneri sér til veggjar og
' urinn næddi um andlit hennar! andaði djúpt eins og hún væri
og læddist upp undir ílónelsnátt sofandi. — „Hið eiginlega“, hugs-
kjólinn; henni varð kallt. En allt aði hún og var algerlega hjálpar-
í einu varð hún gripin skjálfandi j laus. — Hið eiginlega?
gleðitilfinningu, varð heit af ham
ingju. Jú, bekkurinn lýsti grá-
hvítur í dökku grasinu undir ylli-
berjarunnunum og allt leit öðru-
vísi út en venjulega. Skíðgarður
inn stóð eins og dálítið skökk,
dckk rönd, og hún sá bæði sinn I NORSK-ISLANDSK SAMBAND
Sí
Islandsk Samband"
eigin garð og garð Tennu, og garð
ana hinu meginn líka, auk kirkju
garðarins með stóra minnismerk-
inu á hermannagröfunum — allt
þetta, sem maður hafði séð svo
oft og mörgum sinnum í dags-
birtu, en þó hafði hún aldrei lif-
hélt aðalfund sinn 12. maí s.l. í
Stórþingsbvggingunni í Osló. —
Haraldur Kröyer, sendiráðsfull-
trúi og kona hans, voru gestir á
fundinum ásamt meðlimum ís-
lendingafélagsins í Osló. í byrjun
fundarins var Sveins Björnsson-
að það þannig áður; hún hafði; ar, forseta minnzt
aldrei séð það í slíku samhengi, j Skýrsla stjórnarinnar og reikn-
bar sem allt blandaðist hvað öðru ingar voru samþykktir einróma,
í dimmunni, og samt sem áður en síðan fór fram stjórnarkosn-
var sérstætt og einstakt; batzt ing. Stjórnina skÍDa: Olaf R.
hvað öðru með leyndardómsfull- Bjercke, yfirréttarlögmaður,
um tengslum. Einmitt svona voru Osló, formaður-* Knut Eik-Nes,
hlutirnir! Þeir höfðu ekkert útlit prófastur, Mæri, varaformaður,
á þessu augnabliki, þair voru að- Haakon Hamre, ritari, Bergen,
eins til — voru raunveruleiki. j frú Stina Mörner Paasche, Osló,
Allt í einu heyrðist hræðslu- Knut Robberstad, prófessor,
kenndur málrómur móður henn- Osló, Ragnar Nösen, ræðismaður,
ar: „Hvað ertu að gera úti á svöl- ( Haugasundi og O. Linde, kaup-
unum um miðja nótt, barn? Geng maður Osló. — Varamenn eru:
urðu í svefpi?“ Tveir armar lyftu Alfred Skar, ritstjóri, Osló, A.B.
henni upp og báru bana inn i
blýtt rúmið, og á meðan hún lok-
aði augunum og lét sem hún
svæfi af því hún gat ekki bjargað
sér frá þessu heimskulega tiltæki
Við Víðimel
er til sölu efri hæð, 3 herbergi, eídhús og bað með svöl-
um og sérinngangi, ásamt einu herbergi í risi, laus 1.
október n. k.
NÝJA FAST2IGNASALAN
Bankastræti 7. — Sími 1518, og kl. 7,30—8,30 e. h. 81546
Eiiisfakf tækifæri
Vil kaupa veðbréf gegn greiðslu 1 góðum
vörulager. Tilboð leggist inn á afgreiðslu
blaðsins, merkt: Tækifæri —87.
Berdal, verkfræðingur, Osló, frú
Martha Glatved-Prahl, - Alver-
sund, Anne Holtmark, prófessor,
Osló, Reidar Bathen, fylkisskóg-
armeistari, Bergen, Olav Oksvik,
óðalsþingforseti, Bergheim pr.
Molde og A.A. Ryen, kaupmaður,
Notodden.
Prófessor Anne Holtmark hélt
fyrirlestur um Alþingi Islend-
inga til forna. Gat hann þar um
ýmsa atburði frá Þingvöllum, þar
sem verið hafi miðstöð hins rétt-
arfarslega, stjórnmálalega bg fé-
lagslega lífs um aldir.
Þá var sýnd kvikmynd frá
Vestmannaeyjum, sem fengin var
að láni hjá íslenzka sendiráðinu.
Olav Oksvik sýndi fundarmönn
um þinghúsbvgginguna að lok-
um og sagði frá daglegum störf-
um Stórþingsins á skemmtilegan
hátt.
Sven Brun, hæstaréttarmála-
flutningsmaður, var á fundinum
kosinn heiðursfélagi sambands-
ins. Hefir hann ánafnað safnband
inu.bók sína „Einbúinn í Atlants-
hafinu“. Hlýtur það allar tekjur
af sölu hennar.
ÓLAFUR STEFANSSON, naut-
griparæktarráðunautur, birti
grein í marzhefti FREYS, svar-
grein til Dr. Brúckners héraðs-
dýralæknis á Hellu við vísinda-
legri grein hans um gerfisæð-
ir.gu nautgripa.
Grein Ól. Stef. er ósmekkleg
og í henni mætti vera einhver
kurteisi. Hann byrjar hana með
dylgjum um að maður í ábyrgð-
arstöðu, þ. e. Dr. Bruckner hafi
brotið af sér með því að skrifa
grein um nautgriparækt. Hann
„harmar" að doktorinn skuli hafa
skrifað grein þessa. Ritstjóri
FREYS gerði á sínum tíma stutta
athugasemd við greinina en hann
var þó á öðru máli en Ól. Stef.
yirtist hann telja greinina þarfa
en var samt ekki til fulls sam-
þykkur efni hennar. Ól. Stef.
gengur fetinu lengra, því hann
vill taka doktorir.n á hné sér og
segja honum: Ef hann eigi síð-
ar eftir að skrifa um íslenzk land-
búnaðarmál, þá vildi hann ráð-
leggja honum að viðhafa fyllstu
varúð í framsetningu skoðana
sinna og umfram allt að fullyrða
ekkert án nákvæmrar vísinda-
legrar athugunar.
1 grein Ól. St. vantar hinsvegar
mikið af vísindalegri íhugun og
greinin ber þess ekki vott að
Ól. Stef. sé þess umkominn að
bera í framtíðinni alla ábyrgð á
kynbótum nautgripa í landinu.
Hann virðíst alls ekki hafa skil-
ið grein dýralæknisins því til
þess hefði líklega dýralæknirinn
þurft að útskýra búfjárræktar-
mál á barnaskólavísu.
Mikilvægasta undirstöðuatriðið
í grein dýralæknisins var það,
að hann taldi rangt að fram-
kvæma kynbætur eingöngu með
tilliti til mjólkurmagnsins, án
þess að taká tillit til þeirrar
hættu, sem stafar af arfgengum
beinasjúkdómum, sem almennt
valda bændum áhyggjum. Eftir
lýsingu Dr. Brúckners að dæma
virðist framförúm í nautgripa-
rækt stefnt í voða ef kúasjú.k-
dómar eiga eftir að aukast í sam-
bandi við hana. Þessar bending-
ar dýralæknisins eru vissulega
ádeila á búfjárræktarmenn vora
og Ól. St. telur þær vera athygl-
isverðan þátt í grein Dr. Brúckn-
ers. Samt vill Ól. St. með alla
sína ábyrgðar-tilfinningu komast
hjá því að hugsa sjálfstætt um
þessi undirstöðuatriði íslenzkrar
nautgriparæktar. Hann telur þau
hinsvegar vera merkilegt við-
fangsefni fyrir tilraunastarfsemi
vora enda hafi vísindamennirnir
nú veitt viðfangsefninu fyllstu
athygli. Líklega á þá Dr. Brúckn-
er fyllstu þakkir skilið fyrir það
að hafa örfað vísindamennina til
starfa?
Aðalávinninginn með gerfisæð-
ingu nautgripa telur Ól. Stef.
vera, að hún geri kleift að nota
sama nautið handa mörg hundr-
uð kúm á ári og þannig að flýta
fyrir kynbótum á stóru svæði.
í þessu sambandi athugar hann
það ekki, að nokkur hætta er í
því fólgin að frjóvga mörg
hundruð kýr ef undirstöðuatrið-
anna um hraustleika kynbóta-
dýranna er ekki fyllilega gætt.
Dýralæknirinn útskýrir þetta
þannig: „Því meir sem ræktin er
takmörkuð við einstök naut,
þeim mun meiri möguleika hafa
hinir óæskilegu (heterozygot)
eiginleikar kúnna til að verða
ríkjandi innan kynstofnsins.
Þessa setningu verður að útskýra
nánar. Hver er andstæðan? Það
eru æskilegir (homozygot) eigin-
leikar kúnna. Slíkir eiginleikar
gætu t. d. verið mjólkurhæfileik-
ar kúnna. Með kynbótanautinu
;
er stefnt að því að bæta þá. Kyn-
bótanautið hefir tekið að erfðum
frá móður sinni (kúnum í marga
ættliði) vóæskilega eiginleika
(t. d. óhraustleika), sem búfræð-
ingur síðan útbýtir með gerfi-
sæðingu til fleiri hundruð kúa.
Þessvegna segir dýralæknirinn:
„Gerfisæðing getur þá og því
aðeins orðið til hagsbóta þar
sem erfðir bæði karldýra og
kvendýra eru mönnum kunnar
margar kynslóðir aftur í tím-
ann“.
Það er bæði furðulegt og af-
leitt að Ólafur Stefánsson skuli
misskilja dýralækninn og telja
hann með þessum útskýringum
sínum kollvarpa algengum rækt-
unarkenningum (hverjum?). Svo
bætir hann því við að dýralækn-
irinn muni vera á móti allri kyn-
bótaviðleitni, sem sé tilgangslaus
úr því að erfðaeiginleikar skepn-
anna séu óþekktir í marga ætt-
liði í báðar ættir.
Dr. Brúckner hefir hinsvegar
varað við kynbótaviðleitni á
breiðum grundvelli (gerfisæð-
ingu) ef ekki væri nóg tillit tek-
ið til heilbrigði kynbótadýranna.
Ól. Stef. gerir sér far um þa5
að misskilja dýralækninn óþarf-
lega oft. Dýralæknirinn taldi vís-
indamenn andvíga gerfisæðingu
scm framtíðarskipulagi. Með
þessum orðum á dýralæknirinn
að hafa lýst því yfir að vísinda-
menn væru á móti því að bæta
ættstofna. Ekki skilur Ól. Stef.
heldur dýralækninn sem segir
gerfisæðingu bæði geta bætt kyn-
stofninn og valdið úrkynjun
hans.
Árangurinn af kynbótastarfi er
vitanlega undir því kominn að
unnið sé út frá rökréttum for-
sendum.
Efnahagur bænda grundvallast
á því að þeir geti eignast af-
urðamiklar og hraustar kýr. Þess
vegna ætti Ól. Stef. að vera Dr.
Brúckner þakklátur fyrir að hafa
gefið upplýsingar um erfðagalla
hjá nautgripum sem geta valdið
sjúkdómum, meðal annars doða,
júgurbólgu og beinasjúkdómum.
Álit Ól. Stef. á dýralækrium er
aukaatriði, en það er ábyrgðar-
leysi að vera því mótfallinn að
dýralæknar aðstoði við að dæma
um hæfni kynbótanauta.
Það er mjög sennilegt að gréin
Dr. Brúckners eigi eftir að skapa
tímamót í nautgriparæktinni. Ná-
kvæmnin og þekkingin þurfa að
marka stefnuna í þessari starf-
sem. Nákvæmni vántar í naut-
griparæktarstarfið víða í land-
inu, sumstaðar er uppeldi mjólk-
urkúa og nautahald á mjög lágu
menningarstigi.
Að endingu spyr ég: Á hvern
hátt hyggst Ól. Stef. að mæta
erfðagöllum í nautgriparæktinni
(óhraustleika), sem hljóta að gera
vart við sig samfara því að mjólk
urhæfileikar kúnna eru auknir
með skipulagðri ræktun?
Hvar ætlar Ól. Stef. að fá
kynbótanautið af hreinræktuðum
stofni til þess að bæta óræktar-
I kyn, sem hann talar um og hvers-
ivegna finnst honum það óþarft
að þekkja eiginleika kynbóta-
nautsins í marga ættliði í báðar
I ættir í sambandi við gerfisæð-
inguna?
Egilsstöðum 31. marz 1952.
Bragi Steingrímsson
dýralæknir.
-------------—------ j :
Varði afkvæmi sitt
LUNDÚNUM — Fjósam^ður cinn
í Notthinghamshire rriissti lif sitt
er hann ætlaði að huga að ný-
fæddum kálfi. Kýrin snerist gegn
f jósamanninum með fyrrgreindum
afleiðingum. ,