Morgunblaðið - 20.05.1952, Qupperneq 8

8
«f ORGVNBLAÐIB
Þriðjudagur 20. maí 1952.
« 5
PÍ0rgittiWa0i&
Útg.: H.f, Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3Ó45.
Augbý'singar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla: ,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Þaiigað á enginn á ryija sér
braut aí eigiít metnaii
,,ÞAÐ er oflæti, ef einhver einn,
. hverju nafni sem nefnist, telur
. sig sjálfkjörinn til að vera for-
. seta Islands. Til þess vanda og
vegsemdar á þjóðin að kveðja
mann, en engin að ryðja sér
þangað braut af eigin metnaði“.
Undir þessi ummæli í grein
Bjarna Benediktssonar, utánrík-
isráðherra, er birtist hér í blað-
inu s.l. sunnudag, munu áreiðan-
iéga flestir íslendingar geta tekið.
Það væri engan veginn ánægju-
legt, að til virðulegustu stöðu
þjóðarinnar veldist maðux, sem
hefði olnbogað sig þangað upp
undir fána persónulegs ofmetn-
aðar. Hitt er miklu eðlilegra að
á þjóðhöfðingjastóli sitji maðiir,
.. sem nýtur almennrar viðurkenn-
ingar og trausts og hefur verið
kvaddur þangað fyrir sakir verð-
leika sinna og þjónustu í þágu
þjóðarinnar.
Ef nánar er að gætt verður það
einnig auðsætt, að persónuleg
valdastreyta um þjóðhöfðingja-
stöðuna er engan veginn íslend-
ingum að skapi, og heldur ekki í
samræmi við þióðareðli þeirra.
Meðal hinna íjölmennari þjóða
tíðkast það, að einstakir menn
berjist af miklu offorsi fyrir út-
nefningu til framboðs við for-
setakjör. Er þar freistað ýmsra
bragða til þess að vekja athygli
á forsetaefnum og afla þeim
. fylgis. Allskonar auglýsinga-
brellur eru þar teknar í þágu
áróðursins.
En slíkar baráttuaðferðir
henta ekki í okkar landi. Hér
er það fyrst og fremst róleg
yfirvegun og íhugun einstákl-
ingsins, sem úrslitunum ræð-
ur. Auglýsingabrellur eru hér
þýðingarlitlar til áhrifa á af-
stöðu fólksins. Það veit, að það
eru fyrst og fremst verðleikar
í frambjóðendanna, sem um er
kosið.
Þá er komið að öðru atriði,
. sem Bjarni Benediktsson gerir
að umræðuefni í fyrrnefndri
grein sinni.
’ Hverskonar maður á forseti
hins íslenzka lýðveldis að vera?
Sumir hafa álitið að hann ætti
fyrst og fremst að vera góður
samkvæmismaður, sém kynni vel
að umgangast erlenda fyrir-,
menn.
Um þessa skoðun er það að
segja, að víst er æskilegt að for-
setinn sé vel að sér í hirðsiðum,
-ef ,svo mætti að orði komast. —
Hitt getur þó engum hugsandí
manni dulizt, að meiri þörf er á
ýmsum öðrum eiginleikum til
handa hinum íslenzka þjóðhöfð-
ingja.
Um þetta kemst utanríkisráð-
herra þannig að orði í grein
sinni: . j
,,En forseti Islands á fyrst og
fremst að vera maður íslenzku
þjóðarinnar, maður íslenzkrat'
alþýðu, maður, sem þekkir þarfir
hennar og óskir, hefur komið á |
'heimili hennar, kann að meta
siði hennar og hætti“.
Einnig um þetta hljóta íslend-
ingar að vera sammála. Forseti
lýðveldisins á ekki að standa utan
og oían við hið íslenzka þióðfé-
lag. Hann á þvert á móti að vera
tengdur því traustum tengslum
á grundvelli náinna kynna af ósk- ,
um og börfum fólksins.
Elutverk bins íslenzka þjóð-
höfðingja er ekkl fyrst og
fremst það, að vera útlend-
ingum þægilegur gestgjafi. —
Ilitt er miklu þýðingarmeira,
að hann sé þjóð sinni tákn
friðar og einingar, og hafi
hæfileika til þess að laða til
samstarfs og góðvildar.
Forseíi íslands á þannig
fyrst og fremst að vera þjóð-
legur maður, enda þótt hann
þurfi að koma virðulega fram
fyrir hönd þjóðarinnar gagn-
vart erlendum tignarmönnum.
Hann þjónar hagsmunum
þjóðar sinnar betur með því,
að koma til dyranna í sam-
ræmi við íslenzka siðu og
háttu en að leggja höfuð-
áherzlu á erlenda eftiröpun.
i Staða þjóðhöfðingja okkar á að
byggjast upp á þjóðlegum grund-
velli framvegis sem hingað til.
| Þegar á allt þetta er litið verð-
ur auðsætt, að séra Bjarni Jóns-
i son, vígslubiskup, er manna bezt
j til þess fallinn að setjast á for-
setastól. Hann er alþýðumaður
að ætt og uppruna. Hann hefur
öðlazt víðtæka mannþekkingu í
umfangsmiklu starfi. ÖIl íram-
koma hans mótazt af látlausum
virðuleik án alls tildurs og yfir-
borðsháttar.
Séra Bjarni Jónsson hefur
heldur ekki rutt sér braut af
eigin metnaði til forsetafram-
boðs. Hann hefur verið kvadd-
ur til þess vegs og vanda
vegna hæfileika sinna, Iifs-
reynslu og gæfuríks starfs i
þágu þjóðar sinnar. AHt of-
læti og metorðagirnd er hon-
um fjarri skapi. Þessvegna er
afstaða hans til forsetastöð-
unnar í fullkomnu samræmi
við islenzkt þjóðareðli.
i Merki
I sundrungarinnar
AB-LIÐIÐ sér að áróður þess
fyrir flokkskjöri eins þingmanns
þess til forsetakjörs bítur ekki
vel á almenning. Þessvegna gríp-
ur það til nýrra og nýrra úrræða
til þess að fela valdastreytu sína.
S.l. sunnudag heldur AB-liðið
þeirri fullyrðingu blákalt fram,
að eiginlega hafi allir Sjálfstæðis
menn og Framsóknarmenn verið
fylgjandi Alþýðuflokksframbjóð-
andanum, nema formenn þessara
tveggja flokka. Þetta er svo alger
blekking að lengra verður varla
komist í rangfærslum.
Það er alkunnugt, að fáir menn
hafa lagt sig jafn eindregið fram
um sköpun víðtæks samstarfs um
framboð til forsetakjörs og ein-
mítt Ólafur Thors, form. Sjálf-
stæðisflokksins. Hitt er mála
sannast, að samstarfsvilji Al-
þýðuflokksins var alltaf bundinn
því, að einn og aðeins einn af
DÓlitiskum samherjum hans yrði
í kjöri.
Kjarni málsins er sá, að tveir
stærstu flokkar þjóðarinnar hafa
sameinaðst um framboð við for-
setakjör til þess að hindra að það
yrði gert flokkspólitískt. •— Al-
þýðuflokkurinn hefur hinsvegar
aðeins upp á flokksframboð að
bjóða. Um það krefst hann þjóð-
areiningar. Hinn hefur þessvegna
dregið merki sundrungarinnar
við hún á örlagaríku augnabliki.
í því feist lánleysi hans.
Handan við Járntjaldið:
Gyðingaolsóknia: kommunisin
í Tékkóslóvakín hams!
Núna á annað ár hefur staðið
yfir hreinsun í kommúnista-
flokknum í Tékkóslóvakíu. Talið
er,.að 14.000 menn og konur hafi
verið handtekin samtals, en með
al þeirra er há prósenttala af
Gyðingum eða mönnum af Gyð-
ingaætturn.
SKEFJALAUSAR KYN-
ÞÁTTAOFSÓKNIR
Þegar Vladimir Clementis fyrr-
, verandi utanríkisráðherra, var
• afsettur og handtekinn fyrir einu
* og hálfu ári síðan ,urðu fyrir
! aðallega háttsettir embættis-
.menn þriggja ráðuneyta, þ.e.a.s.
utanríkismálaráðuneytisins, utan
ríkisverzlunarmála og upplýs-
j ingamála. Af þeim voru þekktir
menn af Gyðingaættum sem hér
segir: |
| Evzen Klinger, forstjóri blaða-
mannadeildarinnar í utanríkis-
: málaráðuneytinu, var einn af
| þeim fyrstu. Evzen Loebl, annar
| varautanrikismálaráðherra,
íramdi sjálfsmorð í fangelsinu.
| Stanislav Budin (hét uppruna-
| lega Batz, seinna Benzion), for-
j stjóri deildar fyrir áróður er-
I lendis í upplýsingamálaráðuneyt-
' inu, sætti til að byrja með árás-
, um fyrir bók um Bandaríkin;
sú bók er full af svæsnum ásök-
unum í garð Ameríkumanna, en
ssmt þótti hún ekki vera nægi-
lega austræn; seinna hva'rf h'ann
úr opinberu lífi. Önnur fórnar-
dýr voru: Oskar Kosta (hét áð-
ur Kohn), háttsettur embættis-
I maður fjármálaráðuneytisins,
Arthur London og Vavro Ilajdu
úi utanríkismálaráðuneytinu.
Flestir þessara manna hafa ver-
ið kommúnistar frá fornu fari.
Algengasta skýringin á falli
þeirra var, að þeir höfðu lifað
í Bretlandi eða Bandaríkjunum
'á stríðsárunum. (Evzen Klinger
ií brezkum fangabúðum!) og að
; þeir voru grunaðir um vestræn-
‘ an hugsunarhátt. Ekki einu orði
var á það minnzt, að þeir voru
Gyðingaættar.
ALÞJÓÐASINNI SAMA
SEM GL/EPAMAÐUR!
En um vorið 1951 var breytt
um tón. Þá var byrjað að koma
í ljós nýtt „samsæri“. í þetta
sinn í sjálfri flokksstjórninni.
Samsæri, sem var kennt við að-
alritaraflokksins Rudolf Slánsky.
Á Slánsky var þá ekki ráðizt
enn, heldur var Ótto Sling kail-
aður upphafsmaður samsærisins.
Otto Sling var ritari flokksins
í Brno (Brúnn). Hann var kom-
inr, af miðstéttarfólki Gyðinga-
trúar. Kæran á hendur honum
gleymdi ekki að geta þess, að
hann var af „borgaralegum“ og
„erlendum“ rótum runninn. Með
honum vorú handteknir margir
meiri háttar Gyðingar.
Merkastur þeirra var Bedrich
Reycin, sem hafði orðið herfor-
ir.gi af pólitískum ástæðum. Op-
inberlega var tilkynnt, að þess-
ir menn hefðu þröngvað sér inn
í þjónustu aðalritarans Slánsky,
meðan hann var veikur.
Fórnardýrin voru ekki „vest-
rænir menn“ í þetta sinn, heldur
flokkshöfðingjar og lögreglu,
sem hingað til hafa verið álitnir
hinir tryggustu þjónar Moskvu.
Eigi að síður voru þeir ákærðir
fyrir að vera „kosmopolítar —
alþjóðasinnar" og agentar hinar
vestrænu yfirráðastefnu, sem ætl
uðu að koma kapítalismanum aft
ur á í landinu. Dylgjurnar um,
að „samsærismenn" væru „rót-
lausir í föðurlandinu", voru tíð-
ar. Þegar hér var komið mál-
um, byrjuðu tékkneskir lesend-
ur að átta sig á því, að orðið
kosmopolíti þýddi um það bil
sáma og Gyðingur. En orðið
,,Gyðingur“ hefur þá enn ekki
verið notað opinberlega og enn
var hægt að álíta hina háu pró-
@1
EFTIRFARANDI skýrsla er rituð af ungum, tékkneskum
menntamanni, sem hefur orðið að flýja föðurland sitt und-
an hinni kommúnisku ógrarstjórn. Hann var nýlega á ferð
hér á landi og ritaði þá skýrslu þessa fyrir Morgunblaðið.
í henni gerir hann glögga grein fyrir hve mjög hin komm-
úniska stjóm landsins er undirgefinn Moskvusíjórninni,
hvernig hreinsanirnar innan flokksins eru miskunnarlaust
framkvæmdar og hve liinn tékkneski kommúnistaflokur
hefur líkt nákvæmlega eftir villtustu ofsóknum nazistanna
á hendur Gyðingum í landinu.
Af skiljanlegum ástæðum verður nafni hans haldið hér
leyndu.
senttölu Gyðinga meðal þeirra
handteknu sem tilviljun eina.
ritarinN handtekinn
En allar efasemdir hurfu, þeg-
ar hreinsunin náði til aðalritara
Kommúnistaflokks Tékkósló-
vakíu, Rudolf Slansky. Hann var
settur af og ekki löngu seinna
var hann handtekinn sem höfuð-
forsprakki samsærisins. Þegar
forsætisráðherra, Antonín Zápo-
tocký, tilkynnti handtöku hans
18. desember 1951, sagði hann,
að tékkneska stjórnin mundi ekki
sætta sig við íhlutun, hvort sem
hún kæmi „frá Washington eða
London, frá Róm eða Jerúsalem '.
Hann talaði ennfremur um land-
ráðamenn, sem hefðu gert sam-
særi til þess að skila þjóðnýtt-
um eignum aftur „í hendur
kapítalista, Gyðinga og annarra.“
Slansky hefur verið sakaður
um að hafa reynt að koma aftur
kapítalismanum á fót með hjálp
vestrænna imperíalista. Tékk-
nesk blöð skildu táknið og hófu
allsherjar hríð gegn Zíonisma og
alþjóðahyggju. Því var haldið
fram, að þessar stefnur væru
verkfæri bandarískrar yfirráða-
stefnu. Zíonisminn og alþjóða-
hyggjan höfðu áhrif á tékkneska
borgara af gyðinglegum uppruna
og jafnvel á kommúnista af Gyð-
ingaættum í foringjastöðum. —
Gyðingar, „menn sem höfðu eng-
ar rætur í ættjörðinni“, sem
voru þar að auki flestir komnir
af borgaralegum fjölskyldum,
höfðu tilhneigingu að smitast af
slíkum hugsunarhætth Flokkur-
inn óg stjórnin urðu að hreinsast
af „stéttaróvinunum“, sem hafa
Frh á bls. 12.
Velvakandi skrifar:
UB DAGLEGA LfFINU
Þjóðfundarmynd Gunn-
laugs Blönda's
ARIÐ 1944 var Gunnlaugur (
Blöndal listmálari ráðinn til
þess af Þjóðhátíðarnefnd, Alþingi
og nefnd þeirri, sem undirbjó sögu
legu sýninguna, sem haldin var í
tilefni lýðveldisstofnunarinnar, aði
gera málverk af Þjóðfundinum
árið 1851. Gerði hann uppkast að
því í skyndi og var það til sýnis
á sögulegu sýningunni í Mennta-
skólanum og vakti mikla athygli.
Síðan hefur Gunnlaugur Blön-
dal unnið að því að fullgera þetta
málverk. Er því verki nú að verða
lokið.
Stærsta olíumálverk
á Islandi
VÆNTANLEGA verður mál-
verkið afhent Alþingi 17.
júní n.k. Er áformað að koraa því
fyrir einhvers staðar í Alþingis-
húsinu.
Þetta mun vera stærsta olíu-
málverk, sem málað hefur verið
hér á Iandi. Er það 4,6 metrar á
breidd og 2 m á hæð. Má jafnvel
gera ráð fyrir að nokkrir erfið-
leikar verði á að koma því þannig
fyrir í þinghúsinu, að það njóti
sín.
Geysilegt verk hefur verið að
gera þetta listaverk. Á því þekkj-
ast þjóðfundarmenn svo að segja
allir. Hefur listamaðurinn fengið
ljósmyndir af flestum þeirra.
Hér er um að ræða mjög merki-
legt listaverk, sem að vissu leyti
er einstakt í sinni röð hér á landi.
Fram til þessa hefur lítið verið
gert að því, að gera málverk af
merkum atburðum úr sögu þjóð-
arinnar. Færi vel á því, að þessi
mynd Gunnlaugs Blöndals af
Þjóðíundinum yrði upphaf að því,
að íslenzkum nyndlistarmönnum
yrðu fengin hliðstæð verkefni.
Mikil híbýlaprýði verður að
þessu glæsilega málverki í liúsa-
kynnum Alþingis, sem því miður
eru þó of lítil til þess að það :ijóti
sín þar vel.
Með því hefur minningu Þjóð-
fundarins einnig verið sýndur
verðskuldaður sómi.
Gott fyrirtæki
ÞAÐ ER vissulega ástæða til
þess að fagna hinni nýju
ferðaskrifstofu, sem Orlof h.f.
hefur opnað í Hafnarstræti 21. —
Hún hefur tekið að sér að vinna
þarft verk, þ. e. að greiða fyrfr
ferðalögum utanlands og innan.
Hin víðtæku sambönd, sem skrif-
stofan hefur þegar aflað sér, ætti
að vera nokkur trygging þess, að
hún geti orðið að gagni. Það er
einnig mjög mikils viiði, að fov-
stöðumaður hennar, Ásbjörn
Magnússon, sem áður var umboðs-
maður íslenzku flugfélaganna í
Kaupmannahöfn, er hið mesta
lipurmenni og tvímælalaust m.jög
vel til þess fallinn að annast slík-
an rekstur.
Andríkið á Mbl. ijörn-
inni.
EINHVERN TÍMA um daginn,
gekk einn af blaðamönnum
Mbl. fram hjá grunni hinnar vænt
anlegu byggingar blaðsins við
Aðalstræti. Eins og kunnugt er
orðið, m. a. af atburði er gerðist
s.l. laugardagsmorgun, er þar all-
djúp tjörn. Gat þar að líta stóran
andahóp á sundi. Blaðamaðurinn
horfði dálitla stund á er.durnar og
varð síðan að orði:
Það er ekki að sökum að spyrja,
alltaf leitar andríkið á okkur Mbl.-
menn. , J