Morgunblaðið - 29.08.1952, Blaðsíða 7

Föstudagur 29. ágúst 1952
MORGUNBLAÐÍB
AkearéyrfflirBiréf;
KVÖLDGANGA
Það er dúnalogn, roða kvöld-
sólarirmar siær á norðurloftið og
á Eyjafjörðinn slaer bjarma eins
og ai' bráónu gulli. í>að er ein-
mitt á þessum mildu ágústkvöld-
um sem menn fýsir að taka sér
kvöldgöngu. Við göngum upp
Hamarsstíginn, dokum við og
horíum á mann, sena er að vökva
garðinn sinn, en nágranni hans er
sð s.á. Við höldum áfram upp
stíginn, upp fyrir Þórunnarstræti.
Þá heyrum við, að kvöidkyrrðin
er rofin af hamarshöggum og
sagarhljóði. Við höldum áfram og
göngum á hljóðið. Er nær dregur
heyrum við á miili högganna
blístrað eða sungið dægurlag. Nú
er okkur ljóst hvaðan þessi
hávaði starfsgleðínnar berst.
Norður úr Hamarsstígmam efst
skerast þrjár nýjar götur. Við
þessar götur er verið að reisa 32
lítil hús. Gráir errsteinsveggirnir
rísa misjafnlega hátt, eftir því
hve langt húsin em á veg kom-
in. Þarna er unnið af lullum
krafti þótt kiukkan sé að verða
níu og átta stunda vinnudagur að
engu hafður.
ALLRA STÉTTA MENN
Við erum komnir upp í hið svo-
r.efnda smáíbúðahverfi. Þrjótíu
og tveir húsvana heimilisfeður
vinna þarna sleitulaust fram í
svartamyrkur. Þarna eru bilstjór-
ar, lögregluþjónar, verzlunar-
menn, skrifstofumenn, klæðsker-
ar, rafvirkjar, báíikasíarfsmenn,
múrarar, smiðir, sem sagt menn
úr öllum stéttum og starfsgrein-
um. Syngjandi hamra þeir,
höggva og saga, og hin 80 ferm.,
einnar hæðar hús þeírra þjóta
af grunni. Við göngum á tal við
þá og spyrjum hvernig gangi,
þótt við sjáum að allt gengur eins
og í sögu.
EINN FÆR JÁ, ANNAR IIEI,
EINS OG GENGUR
Við hittum fyrir 22ja ára skrif-
stofumann, sem nýlega er búinn
að sstja á stofn heimili. Hann hef-
ir búið í einni stofu með aðgang
að eldhúsi, svo að ekki hefir hon-
um verið vanþörf á húskofa. Við
spyijum hann hve mikið lán hann
hafi nú fengið út á þetta. „Ekk- 1
ert segir hann og hristír höfuð-
ið, Þrátt fyrir það aetlar hann
bráðum að fara að reísa. Ailmarg-
ir munu þó hafa fengið einhverja
úrlausn í þessu efní, baeði smá-
íbúðalán og lán út á heilsuspill-
antíi íbúðir.
ENGIN STUND F^it
TIL SPILLIS
Við erum fræddir um það, að
menn noti þarna surnarfríin sin,
helgar og hverja frístund, sem
þeir eignast frá starfi sínu, og öll-
um er það sameiginlegt að þeir
vinna fram á nótt. Aiiflestir hafa
smiði i þjónustu sinni og múrarar
hlaða upp veggina í ákvæðis-
vinr.u á kvöldin.
DEILT U»I VETEBIKN
Oil eru húsin einnar haeðar með
risi. Styr stendur um það, hvort
þeir fá leyfi til að hafa risið 3
m á hæð í stað 2ja, eíns og upp-
haflega var ákveðið. Þetta mun-
ar því, hvort hægt er í íramtíð-
inni að innrétta risið. I húsunum
eru 2—4 herbergi, eldhús, snyrt-
ing, forstofa og smá geymsla.
Það er sannnefni að kalla þettr
smáíbúðahús, því að vart geta
4 herbergi og eldhús orðiS víð til
veggja á 80 ferm. fleti, En „nóg
hefir sá, sér r.ægja Iætur“ og
engan heyrði ég kvarta. E:nkar
clík virð.st okkur innréfting hús-
anna og sézt þar glöggt að sitt
sýnist hverjum, enda er bað einn
af meginkostum við húsbygging-
ar þessar að þar fær hver að haga
íyrirkomulsg; þeirra að vílja sín-
BariarílpMíiíí margi !srí af
íslemfinpm ufn itýfingu
Unnið að byggingu smáíbúða.
um innan áðurgreindra stærðar-
jtalimarka.
HÚSViÓBIHIN CEitlST
lA.\m,ANGAUI
Oft vinna margir úr fjö’skyld-
unni að húsunurn og til er að hús-
móðirin gerist handlanga1 i. Flest-
ir munu byggjendurnir ungir
menn, enda munu leyfin hafa
verið veitt þeim öðrum fremur.
Það var tekið að rökkva er við
kvöddum þessa ötuiu fulltrúa
sjálfsbjargarviðleitninnar, sem í
framtíðinni sjá fyrir sér sín eigin
handarverk í hvert sinn er þeir
koma þreyttir heim eftir önn dags
ins. Omurinn af starfi þessara
iðjusömu handa bcrst á eftir okk-
ur niður í bæinn.
TÚN A SLÁTTITR
OG TÖÐUGJÖLD
Það hefir löngum verið fíður
í sveitum þessa lands, að halda
bann dag hátíðlegan, er síðasta
tuggan fer inn í hlöðu að loknum
fvrri slætti Enn mun þsssi siður
í heiðri hafður. Húsmóðirin bakar
pönnukökur, þeytir rjóma og hit-
ar súkkulaði. Allir setjast að borð
inu í hátíðaskapi og gleðjast yfir
hirtum töðufeng. Segja má að nú
geti Eyfiiðingar aliflestir glaðst
yíir hirtum töðufeng og :nunu
töðugjöldin hafa verið drukkin á
allflestum bæjum hér í sveit. Að
vísu mun afrakstur túnanna hafa
verið í minna meðailagi í útsveit
um héraðsins, vegna lélegrar
sprettu fyrri hluta sumars, en það
sem inn hefir náðst er allt vel
verkað, enda hefir verið svo til
viðstöðulaus þurrkur .hér síðast-
liðinn rnánuð. Útlit er fyrir að
háln verði með betra móti. jafn-
vel þótt sláttur hæfist i seinna
lagi.
TVÆR FROSTNÆTUR
Svo var komið að menn voru
farnir að óttast um kartöflugarða
er þurrkurinn var mestur og þá
séistaklega vegna næturfrosta-
hættunnar, enda komu tvær frost
nætur nú um miðjan mánuðinn.
Ekki munu þær þó hafa valdið
tjóni svo talizt geti. Nú er kom-
in úrkoma og eru ekki óvænlegar
horfur með kartöfluuppskeruna.
Munu sumir vera farnir að „skoða
undir“ og fá sér í soðið. Vonandi
fer svo að til lands rætist betur
úr sumrinu, en á horfðist.
Vignir.
Siúlka af ísíerzbm ættusn
getur sér ori s brezkum leiksviðuui
UNDANFARINN mánuð hefur dvalizt hér á landi frú Guðrún
Watson, dóttir hjónanna Jakobs Sigurðssonar útgm. á Seyðisfirði
cg Önnu Magnúsdóttur, er lengi bjó í Túngötu 2 og margir Reylc-
víkíngar kannast við. Eru þau nú bæði látin.
HEFUR. FENGIÐ
GÓDÆ DÓMA
^ Frú Guðrún er gift A. M. Wat-
son, íramkvæmdastjóra hinna
frægu tvinnaverksmiðja J. & P.
Coats Ltd. í Glasgow, og búa þau
hjón þar. — Dóttir þeirra, Greta
ágætustu dóma í brezkum blöð-
um. Þykir hún mjög efnileg leik-
kona og er henni spáð miklum
frama á sviði leiklistarinnar. —
Ungfrú Greta hefur einu sinni
komið til íslands í barnæsku og
skilur málið tii nokkurrar hlitar.
Valur sigrar í
Færeyjum
KNATTSPYRNULIÐ Vals, sem
fór til Færeyja, hefir nú leikið
par tvo leiki, annan í Þórshöfn,
;n hinn í Klakksvik.
Leikar fóru þannig, að Valur
/ann B-36 í Þórshöfn með 3:2 og
i Klappsvík vann Valur með 1:0.
Greta Watson
Watson, 21 árs görrml, hefur lok-
ið námi við Webber Douglas
Schcol of Singing and Dramatic
Art í Lundúnurh með ógæturn
vitnisburð'i. Hefur hún undan-
farið leikið í Richrr.ond Theatre
í Lundúnum í leikritinú „The
.Glass Menagerie" og hlotið hina
Þjónar vinna mai-
sveina í fenalfspyrnu
KNAT’i SPYRNUKAPPLEIK-
UR fór fram ó Framvellinum í
gær milli matreiðslumanna og
framreiðslumanna. Unnu mat-
leiðslumenn með 4 gegn 1.
Janus Halldórsson, fram-
reiðslumaður, afhenti í gær-
kvöldi sigurvegurunum silfurbik
ar, sem Egill í Oddfellow gaf í
tiiefni knattspyrnukeppni þessar
ar, sem fara á fram árlega. Var
bikarinn afhentur í hófi, er SMF
stóð fyrir.
BANDARÍSKUR jarðfræðingur
dr. Donald E. White, sem er
starfsmaður bandarísku jarð-
fræðistofnunarinnar, hefur að
undanförnu ferðast um landið í
fylgd með Gunnari Böðvarssyni,
forstöðumanni jarðborana ríkis-
ins, og hafa þeir í sameiningu
unnið að jarðfræðirannsóknum,
einkum á jarðhitasvæðum. Er
þeir komu skamma hríð til bæj-
arins fyrir skömmu, hitti Mbl.
þá að má!i. Fyrst fóiust dr.
White orð á þessa leið:
— Þar sem ég hef einkum lagt
stund á rannsókn jarðhita í
Bandaríkjunum, er það ekki
nema eðlilegt, að mig hafi lengi
langað til að koma til íslands,
því að óvíða í heiminum mun
vera annað eins úrval af margs-
konar eldfjöllum, nveriun, laug-
um og jarðeldamyndunum og ó
íslandi.
\
BANDARÍKIN EIGA EITT
ELDFJALL
— En eru ekki þó nokkur jarð-
hitasvæði í Bandaríkjunum?
| — Við eigum eitt eldfjall, sem
við teljum virkt. Það heitir Mt.
Lassen í Kaliforníu, hátt fjall og
strýtumyndað. Síðast gaus það á
árunum 1914—1917. Var það að
mestu sprengigos, en litið hraun
kom frá því.
I — En jarðhiti í Bandaríkjun-
um?
j — Heitir hverir finnast á stóru
svæði í Klettafjpllum og á Kyrra-
hafsströndinni. Mesta hverasvæð-
ið er sem kunnugt er, Yellow-
stone Park. Það er stórt svæði,
þar sem eru þúsundir af heitum
uppsprettum.
HVERIR BANDARÍKJANNA
LÍTT NÝTTIR
.— Og hafa þessir hverir verið
nýttir til einhvers gagns?
— Nei, við höfum ekki gert
nærri eins mikið og íslenöingar
til að virkja og nota hverahit-
ann. Ég tel mig því hafa lært
mikið á komu minni til íslands
að þessu leyti. Þið notið hvera-
hitann á svo margvíslegan hátt,
til upphitunar heilla borga, garð-
ræktar í gróðurhúsum og þið er-
uð komnir áleiðis með að raf-
virkja hverahitann. Annars er
ólíklegt að hverahiti í Bandaríkj-
unum verði virkjaður til vinnslu
rafmagns. Stafar það af því að
hverasvæðin eru einkuin á strjál-
býlustu svæðunum, sern þegar
haía vatnsorkuvirkjanir. En ég
ólít, að það væri góður vegur
að koma upp og reka gróðurhús
með hverahita að vetrarlagi, t. d.
í norðijrhluta Kaliforníu.
TELUR BRENNISTEINS-
VINNSLU BORGA SIG
— Ég ferðaðist með Gunnari
Böðvarssyni m. a. til hitasvæðis-
ins fyrir austan Mývatn og kom
í Námaskarð, heldur dr. White
áfram. Þar er langt komið fram-
kvæmdum með að nýta hvera-
gufuna með öðru móti en fyrr
hefur tíðkast. Það er að vinna
úr henni brennistein. Ég er mjög
hrifinn af þeim framkvæmdum
og veit ekki til að hveragufa
neins staðar annarsstaðar inni-
haldi svo mikinn brenr.istein sem
þar. Tel ég vafalítið að þessar
framkvæmdir séu byggðar á
traustum grundvelli.
MÁLMGRÝTI MYNDAST
Á JARBHITASVÆDI M
— En gerðuð þið nokkrar fleiri
athuganir á ferðum ykkar um
landið?
Nú verðnr Gunnar Böðvars-
son fyrir svörum.
— Hér á landi, segir hann,
höfum við lagt aðaláherzluna á
áð rannsaka hvernig við gætum
* -
notað jarðhitann sem orkugjafa.
En dr. White hefur sérstaklega
haft með höndum rannsóknir á
því hvernig málmgrýti myndast
á jarðhitasvæðum, sem hægt er
að hagnýta til vinnslu, vinna úr
því t. d. kcpar, zink og blý. Vitað
er, að á sumum jarðhitasvæðum
myndast málmgrýti þessara teg-
unda djúpt undir yfirborði jarð-
ar.
Þetta gerist á þann hátt, að
vatn sem streymir fió heitum
kvikuhleifum í jörðinni, leysir úr
þeim jarðefni, vegna þess hve
það er heitt. Geíur það leyst upp
málmsambönd og borið þau með
sér til kaldari staða í jarðskorp-
unni. En málmurinn losnar úr
vatninu þegar þáð kólnar. Þannig
er talið að þessar m.álmgrýtis-
myndanir verði til, en þegar það
myndaðist mun það að líkindum
hafa valdið jarðhita af líkú tagi
og nú er t. d- á Námafjalli. Málm-
grýtisefnin skiljast venjulega úr
hringrásarvatninu svo djúpt
niðri í jörðinni að enginn vegur
er til að ná þeim, meðan jarð-
hitinn er virkur og ekki hefur
sorfist mikið ofan af jarðjögun-
KVIKASILRIÐ NÆR
YFIRBORÐINU
Frá þessu er þó ein undantekn-
ing, því kvikasilfursgrjót (Zinno-
ber) safnast stundum skammt
frá yfirborði jarðar. Vestur i
Kaliforníu heimsótti ég um áriS
kvikasilfursnámu ó jarðhita-
svæði. Námavinnslan var þannig
til komin að verið var að vinna
brennistein er safnast hafði á
yfirborði jarðar með svipuðum
hætti og í Námaskarði.
í sambandi við þessa vinnslu
voru grafnar holur 10—20 m
djúpar. Urðu menn þá varir við
kvikasilfurskís.
Var síðan tekið til við að vinna
úr þessum kís. Kvikasilfrið safn-
ast svona skammt undir yfir-
borði jarðar vegna þess, að mólm
ur þessi gufar mikið auðveldar
upp en aðrir málmar. Þarna hafði
verið grafin 60 m djúp gryfja til
að ná í kvikasilfurskísinn. Úr
tonni af berginu unnu þeir 5
pund af kvikasilfri.
INNSKOTSLÖG Á LÓNSHF.IÐI
RANNSÖKLÐ
Er við fréttum urn rannsóknir
og starfsemi ar. White, óskuðum
við þess, að hann kæmi hingað
til lands til skrafs og ráðagerða
með það fyrir augum, að hann
gæti gefið okkur ýms ráð og
bendingar, er okkur gæti komið
að gagni.
Við erum nýlega komnir aust-
an frá Lónsheiði. Basaltlögin þar
eru meðal elztu basaltlaga á land
inu. Þar eru geysilega mikil „inn-
skot“ í fjöllunum, þ. e. storknað-
ir kvikuhleifar. Jöklar og vatn
hafa scrfið svo mikið af fjöllun-
um, að þessi innskot eru nú kom-
in upp á yfirboiðið.
,.Innskotsberg“ þetta mun vafa
laust vera milljóna ára gamalt.
Hinir gömlu innskotshleifar á
þessum slóðum eru yfirleitt úr
ljósgrýti eða liparít.
Mr. White komst að þeirri nið-
urstöðu, sem er í samræmi við
álit íslenzkra jarðfræðinga að
þarna austur frá séu litlar. líkur
til, að til mála geti komið málm-
vinnsla er gæti borið sig fjár-
hagslega.
FRÚ ELSE ZAISSSR, sem er gift
einum hinna kommúnísku
ráðherra Austur-Þýzkalands, he£
ur nýlega verið skipuð öryggis-
málaráðh. austur-þýzku stjórn-
arinnar. Er hún fyrsti kvenmað-
urinn, sem tekur sæti í stjórn
landsins. ,