Morgunblaðið - 31.12.1952, Side 6

6
MORGUNBLAÐ1Ð
Miðvikudagur 31. des. 1952.
SLEIM
IMAÐL
iq>;o
H Wjp dœm
í DESEMBERBLAÐI „íslenzks
iðnaðar", mánaðarblaði F.Í.I., 28.
tbl., er birt yfirlitsskýrsla frá
Hagstofu Jslands um flokkun iðn-
aðarins. Gefur hún nokkra hug-
mynd um hve umfangsmikill
iðnaðurinn er í atvinnulífi ís-
lendinga. Ýmiskonar starfsemi
er þar flokkuð til iðnaðar, sem
ekki hefur verið talin með í ára-
mótagreinum um iðnað á und-
anförnum árum. Hagstofarl fnun
byggja þargreinda skiptingu á
alþjóðlegum reglum. Má þess
vænta að fundizt hafi þar mæli-
kvarði, sem Hagstofan og aðrir,
Pálsson
s ísPenzkfci iðn&‘®kendsi
an á áfinu 1951, en heldur glæðzt
á fyrra helmingi yfirstandandi
árs, miðað við athuganir á starfs-
mannahaldi hjá 58 fyrirtækjum
i 15 iðnpreinum. Athugun þessi
var gerð af Iðju, félagi verk-
ímiðjutólks í Reykjavík, og voru
niðurstöðurnar á þessa leið, um
.ölu verksmiðjufólks:
1. jan. 31. des. 1. júní
1951 1951 1952
Ullarverksmiðjur (2) 75 23 24
Fataverksmiðjur (12) 211 133 165
Nærfatagerðir (4) . . ; 39 13 26
Pappaverksmiðjur (1) 10 2 3
Veiðarfæragerðir (2) .- 18 12 14
Leðurverksmiðjur *(4) 57 18 23
Skóverksmiðjur (4) 69 32 35
Prjónastofur (4) 21 14 10
Sælgætis- og efnagerðir (11) 87 51 57
Kexverksmiðjur (2) 50 40 48
Sápu- og þvottaduftsverksmiðjur .... 20 9 12
Gosdrykkjaverksmiðjur (3) 43 29 35
Sjófataverksmíðjur (2) ..... 1 . 34 26 28
Elikk- og járnsmíðaverksmiðjur (3) .. 26 17 16
Gólfteppagerð (1) 12 3 7
Alls 772 422 503
er um íslenzk hagmál fjalla, geti
fylgt í framtiðinni.
Þó að þetta hafi áunnizt á ár-
inu, að opinber stofnun hafi fellt
úrskurð um þ'að, hvaða starfsemi
teljist til iðnaðar á íslandi, er
skýrslusöfnun um iðnáð á liðna
árinu í molum eins og löngum
áður. Skýrslusöfnun um 'heild-
ariðnaðarframleiðslu á íslandi
árið 1952 liggur ekki fyrir. Eng-
in opinber eða hálfopinber stofn-
un hefur haft þá skýrslusöfnun
með höndum.
Þessvegna verður í eftirfarandi
áramótayfirliti hafður sami hátt-
ur á og á undanförnum árantót'-
um: Að draga upp nokkrar svip-
myndir af ýmsum atburðum árs-
ins, er sérstaklega snerta iðnað-
inn og geta létt þeim leitina,, er
kunna að hafa áhuga á því að
vita hvað skeði á þeim vettvangi
árið 1952.
LEITAÐ IJPPLÝSINGA.
Á NORÐURLÖNDUM
í ársbyrjun fór H. J. Hólm-
Ijárn, efnáfræðingur, til :J'Jorð-
urlanda á vegum Félags íslenzkra
iðnrekenda. För hans var sprott-
in af efase'mdum forvígismanna
íslenzks iðnaðar um það, að iðn-
aður væri metinn að sömu’ verð-
leikum á íslandi og í nágranna-
löndunum. Skyldi Hólmjárn at-
huga starfsskilyrði verksmiðju-
iðnaðarins á Norðurlöndum, sér-
staklega, með tilliti til tdlla,
skatta, kaupgjalds, félagsstarf-
semi og afstöðu stjórnarvalda til
iðnaðarins. Eftir heimkomuha-
skrifaði Hólmjárn ýtarlega
skýrslu um athuganir sinar. Ái-s-
þing F.Í.I., haldið um miðjan
apríl, samdi ályktun til viður-
keríningar á skýrslunni. Var hún
síðan send ríkisstjórn og fleiri
aðilum. Skýrsla Hólmjárns varð
siðar á árinu (22.—24. ágúst) til-
efni greinarfloklj,s í dagblöðum
eftir dr. Benjámín Eiríkssorí,
undir fyrirsögninni „Iðnaðurinn
og töllarriir", og svargíeíriar frá .
stjóm F.Í.I. og síðar frá H. J.
Hólmjárn. .... .
RANNSÓKNARNEFND RJKIS-
I?4S í IÐNAÐARMÁLUM
Mikils kvíða gætti hjá iðn-
framleiðendum frá árinu áður, er
gefinn var frjáls innflutningur
nokkurra iðnaðarvara erlérídis"
frá. Þó óvíða væri unnið með
fullum afköstum vegna hráefna-
skorts og annarra aðstæðna fyrir
tvejmur árum síðan, , reyndist
starfsemin hafa mjög dregizt sam
Umræður og blaðaskrif um
samdrátt í iðnaðinum og nauð-
| syn á að stinga þar við fæti
| studdu að því að iðriaðarmála-
] ráðherra skipaði 5 manna nefnd
hinn 7. maí, er hlaut nafnið:
; Rannsóknarnefnd ríkisins í iðn-
! aðarmálum. Verkefnið skyldi
vera: Að athuga hver sé aðstaða
iðnaðarins í landinu nú, gagn-
vart, aðfluttum, erlendum iðnað-
arvörum og hvað hægt se að
gera, eftir hojlum leiðum, til
þess að efla og styrkja sem bezt
aðstöðu innlends iðnaðar í sam-
keppninni við erlendár iðnaðar-
vörur.
Nefndin skilaði viðamikilli
skýrslu til ráðherra um störf sín
í byrjun nóvember. Hafði skýrsl-
an að geyma viðreisnartillögur
og upplýsingar,' en var þó ekki
lpkaskýrsla. Iðnaðarmálaráð-
herra, Björn Ólafsson, hvað svo
að orði við eldhúsdagsumræður
á Alþingi hinn 9. des., um störf
nefndarinnar: „Athugun málsins
mun nú leiða til þess, að gerðar
verða nú ýmsar ráðstafanir til
eflingar :-ðnaðinum“.
TÆKNILEG AÐSTOÐ OG
GÆÐAMAT IÐNAÐARVARA
Iðnaðarmálaráðherra skipaði
þriggja' manna nefnd um s. 1.
áramót, samkvæmt tilnefningu
Félags ísl. iðnrekenda, Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna og
Sambands ísl. samvinnufélaga.
Skýldi nefndin athuga hvort
æskilegt væri að koma á opin-
berri forystu um iðnaðarmál,
gera tillögur um tæknilega að-
stoð- til handa iðnaðinum og
semja tillögur um eftirlit með
vörugæðum. innlends iðnaðar.
Nefndin átti að skila tillögum
þéssum fyrir 31. des. 1952. Enn-
fremur va.r nefndinni falið að
hefja tilraunaframkvæmdir um
tæknilega fyrirgreiðslu og aukin
afköst. Ré'ði' nefndin í því skyni
um nokkurt skeið ungan verk-
friæðing, er vann að undirbún-
ingi málsins. Búizt er við að starf
semi þe.ssi muni fh fagtari svip
á næsta ári, er nokkur reynsla
íiggur fyrir., ,
STOFNUN IÐNAÐARBANKA
ÍSLÁNDS H. F.
Landssamtök iðnpðarins, Lands
samband iðnaðármanna og Félag
ísl. iðnrekenda, hófust handa á
öndverðu árinu um söfríun hluta-
fjár til Iðnaðarbanka íslands h.f.
Lögi-n um bankann hlutu af-
greiðslu Alþingis í nóvember
Páll S. Pálsson
1951. Hlutafjársöfnun hjá fjár-
vana fyrirtækjum og einstakling-
um við iðnrekstur var erfitt við-
fangsefni. Því var neytt sama
bragðs og er Áburðarverksmiðj-
an h.f. var stofnuð árinu áður,
að láta hluthafa greiða einn
fjórða hlutafjárloforðs við stofn-
un félagsins. Söfnunin heppnað-
ist svo vel, að hinn 18. október
var stofnfundur hlutafélagsins
haldinn í Reykjavík. Sóttu hann
á 4. hundrað hluthafar, víðsveg-
ar af landinu. Á þessum fundi
og framhaldsstofnfundi hinn 26.
október var gengið frá stofnun
Iðnaðarbanka íslands h.f. og kos-
in 5 manna stjórn eða bankaráð
og jafnmargir til vara.
Lágu þá fyrir loforð fyrir öllu
hlutafénu, 6 milljónum króna, er
skiptist þannig: Ríkissjóður 3
milljónir, en Landssamband iðn-
aðarmanna og Félag ísl. iðnrek-
enda lögðu fram hvort um sig
hlutafjárloforð að upphæð 1V2
milljón króna. Rúmur fjórðung-
ur hlutafjárins var greiddur inn
á fundinum.
Stofnfundurinn gerði ályktun
um að fela bankaráðinu að vinna
að því við ríkisstjórnina að ó-
greitt hlutafjárloforð ríkissjóðs,
2 millj. 250 þús. krónur, yrði af-
hent bankanum sem vaxtalaust
lán. Hefur ríkisstjórnin sýnt bank
anum þann velvilja að verða við
þessum tilmælum.
Ennfremur óskaði fundurinn
þess að unriið yrði að því að fá
ríkissjóðsábyrgð fyrir lántöku
handa bankanum, sem byrjunar-
starfsfé til útlána handa iðnað-
inum. Frumvarp um 15 milljóna
króna ríkisábyrgð í þessu skyni
er komin fram á Alþingi og hef-
ur lokið göngu sinni gegnum
neðri deild. Ráðgert er að bank-
inn taki til starfa á fyrri hluta
næsta árs.
Þó að umrædd lánsfjárheimild
fáist, er stjórn bankans og stjórn-
um iðnaðarsamtakanna ljóst, að
um svo geigvænlega lánsfjárþörf
er að ræða, að þessar fjárhæðir
hrökkva fjarská skammt til úr-
lausnar. En „mjór er mikils vís-
ir“, og átakið um stofnun Iðn-
aðarbankans hefur gefið iðnað-
arsamtökunum aukið þor og eflt
viðleitnina til innbyrðis sam-
starfs.
NORRÆNT IDNÞING
Norrænt iðnþing, hið 10. í röð-
inni, var haldið í Reykjavík í
ágústmánuði. Sóttu það fulltrúar
frá landssamböndum handiðnað-
armanna á Norðurlöndum. Gerð-
ar voru ályktanir um atvinnu-
réttindi iðnaðarmanna o. fl.
og nokkuð rætt um þau og rit-
að af því tilefni. Meðal þessara
má nefna: Slippfélagið i Reykja-
vik 50 ára, Vélsmiðjan Héðinn
h.f. 30 ára, Vinnufatagerð íslands
h.f. 20 ára, iLstvinahúsið h.f. 25
.ira, Raftækjaverksmiðjan h.f. í
'Tafnarfirði 15 ára, Kassagerð
Reykjavíkur 20 ára og Litoprent
15 ára.
3TÓRIDJA í UNDIRBÚNINGI:
Soesvirkjunin
Skylt er að geta þess að unn-
ið var kappsamlega að byggingu
bessa stórvirkis, sem veitir und-
irstöðuna að væntanlegri starf-
emi Áburðarverksmiðjunnar,
svo og fleiri iðníyrirtækja, eftir
bví sem efni standa til. Horn-
steinn var lagður að neðanjarð-
arorkuverinu við Sogið, írafoss-
stöðinni, hinn 29. maí, af hand-
höfum forsetavalds. Áætlað kostn
aðarverð þessa mannvirkis er 165
millj. króna.
Áhurðarverksmiðjan
Framkvæmdir við byggingu
verksmiðjunnar voru formlega
hafnar með virðulegri athöfn að
Gufunesi hinn 25. apríl, að við-
staddri ríkisstjórn o. fl. aðilum.
Tilkynnti formaður verksmiðju-
stjórnar þá að áætlað væri að
verksmiðjan yrði tilbúin sumar-
ið 1953. Oftast unnu um 130
manns við verksmiðjubygging-
una í sumar. Lokið er aðalbygg-
ingum verksmiðjunnar og vinna
mun senn heíjast við niðursetn-
ingu véla.
Sement.sverksmiðjan
Verksmiðjustjórnin hefur sam-
ið við danskt fyririæki um leigu
á sanddælingaskipi til að sann-
reyna hvort fært sé með góðu
móti að dæla upp skeljasandi á
Sviði, en skeljasandur (kalk) er
aðalhráefni í sement. Er skipið
j’væntanlegt í maí næstkomandi.
! í sumar hefur verið unnið á Akra
! nesi að undirbúningi við mót-
töku skeljasandsins, þ. á. m. flutt
grjót í varnargarð fyrir sand-
græðslusvæðinu. Er sá garður nú
um 250 m. á lengd.
Samkvæmt nýjum áætlunum
er talið að verksmiðjan muni
kosta um 76 millj. króna. Búizt
er við, ef næg lán fást til fram-
kvæmdanna, að verksmiðjan geti
tekið til starfa fyrir árslok árið
1955.
Brennisteinsverksmiðja
Skýrt var frá í síðustu ára-
mótagrein undirbúningsráðstöf-
unum að vinnslu brennisteins í
Námaskarði í Þingeyjarsýslu.
Málinu miðaði allvel áleiðis á
árinu. íslenzka brennisteinsvinnsl
an h.f. hvarf að því ráði að
reyna að koma upp hreinsunar-
stöð fyrir brennisteininn, vegna
þess, að hreinsaður brennisteinn
: er meira eftirspurður á heim-
i markaðinum og verðmeiri en hrá
: brennisteinn. Vélaverkstæði
1 Sigurðar Sveinbjörnssonar smið-
aði vélasamstæður í hreinsunar-
' stöðina, samkvæmt hugmyndum
Baldurs Líndals, efnaverkfræð-
I ings. Voru vélarnar settar niður í
októbermánuði, og undirbúnings-
vinnsla hafin. Samkvæmt frétt-
um um miðjan nóvember gekk
vinnslan að óskum. Búizt er við
að hægt verði að vinna þarna
mörg þúsund tonn af hreinum
brennisteini.
Rannsóknum á vinnslu brenni-
steins úr jarðgufunni hefur ver-
ið haldið áfram.
AFANGAR ÚTFLUTNINGUR
Ýms þjóðkunn iðnaðarfyrir- IDNAÐARVARA
tæki áttu merkisafmæli á árinu, Að undanskildum
nokkrum
tegundum fiskafurða, er íslenzk
iðnaðarvara ekki seld úr landi
svo teljandi sé. Þetta er óeðli-
legt, miðað við þær aðstæður, að
við höfum alltof einhæfa útflutn-
ingsframleiðslu, að við eigum
órkugjafa í ríkari mæli, en ýms-
ar iðnaðarþjóðir, að við höfum
verið stórhuga við innflutning
iðnaðarvéla, langtum afkasta-
meiri en innanlandsmarkaðurinn
þarfnast, og að íslendinga virðist
hvorki skorta hugkvænmi né
handleikni við iðnaðarstörf.
Á þetta er drepið hér, vegna
þess að sézt hafa á árinu nokk-
ur merki þess, að hylli undir
meiri viðleitni en áður til þess að
láta af framkvæmdum verða í
þessa átt. Framleiðendur ýmsra
iðnaðarvara hafa látið eftir sér
hafa á opinberum vettvangi, að
þeir telji sig geta framleitt iðn-
aðarvörur til útflutnings, til
þeirra landa, sem leyfa innflutn-
ing iðnaðarvara, ef létt er af toll-
álagningu innanlands á þær vör-
ur, sem út yrðu fluttar og hrá-
efni í þær. Feiri hafa mælt á
sömu leið. M. a. hafa eftirtaldar
iðnaðarvörur verið tilgreindar í
þessu sambandi:
Silfurmunir: Sýnishorn verið
send til New York og þykja ágæt.
Hráefnið er nú á bátagjaldeyri.
Plastvörur: Nokkurt magn af
skápa- og skúffuhandföngum
selt til Danmerkur. Unnið að
samningi um sölu á sömu vöru
til Noregs.
Kventöskur: Sýnishorn af vör-
um verksmiðju, er framleiðir
kventöskur úr geitaskinni, kálf-
skinni og plasti send til Dan-
merkur. Stórverzlanir eins og
„Illum“ vilja panta vöruna, en
Danir leyfa ekki innflutning.
Þessháttar töskur voru hinsveg-
ar fluttar inn frjálst frá Banda-
ríkjunum til íslands á árinu.
Skíði: Ný vekrsmiðja, búin
fullkomnum vélum. Forstjórinn
telur góða möguleika á útflutn-
ingi skíðanna.
Loðúlpur: Innlend verksmiðja
seldi nokkur hundruð kuldaúlp-
ur til Svalbarða. Innflutnings-
takmarkanir í Noregi aðalhindr-
unin í vegi fyrir útflutningi á
þessari vöru til Noregs. Vegna
bættra sútunaraðferða er talið,
að útflutningsmöguleikar þessar-
ar vöru fari vaxandi.
Leirmunlr: Munir úr íslenzk-
um leir unnir á íslandi til sýnis
og sölu hjá stórverzlun í Los
Angeles. „Fyrstu sendingarnar
seldust á svipstundu“, segir í
blaðafrétt.
Vinnuvettlingar: Fyrirspurnir
bárust frá Noregi fyrir milli-
göngu utanríkisþjónustunnar þar
um íslenzka vinnuvettlinga, er
norskir sjómenn telja taka þeim
norsku fram um gæði og end-
ingu.
Frjáls innflutningur á hráefn-
um. og umbúðum og aflétting
tolla af því magni, sem út yrði
flutt og efninu í það, er talið að
muni gera útflutning færan á
súkkulaði, málningu, öli, heimilis
raftækjum o. fl. íslenzkum iðn-
aðarvörum. Væri freistandi að
gera tilraunir um þetta á sem
flestum sviðum iðnaðarins. Ef
vel tekst yrði ávinningurinn: Inn
lend vinna seld fyrir erlendan
gjaldeyri. Slíkt er talið eftir-
sóknarvert með öðrum þjóðum.
NÝJUNGAR í IÐNAÐI
Á hverju ári verður vart
margra nýjunga í iðnaði, án þess
nokkrum „óviðkomandi“ sé gert
kunnugt um. Gildir það á íslandi
sem annarsstaðar. Hér verður
aðeins getið nokkurra nýjunga,
er svo þóttu tíðindum sséta á
árinu, að skýrt var frá i rituðum
frásögnum, og blæju leyndarinn-
ar svipt burtu.
Einna merkast þótti, er Vél-
smiðjan Héðinn h.f. lauk smíði