Morgunblaðið - 21.01.1953, Qupperneq 2

MORGUHBLAÐIÐ
Miðvikudagur 21. jan 1953 "]
Niklar umræður um Fram-
kvæmdabankann í efri deild
i Kommúnisiar sýna hug sinn fil raforku-
veranna og áburðarverksmiðjunnar.
SÍÐUSTL’ tvo daga hafa orðið allmiklar or háværar umræður um
írumvarpið að Framkvæmdabanka íslands í efri deild Alþingis.
Tar frumvarpið til 2. umræðu. Hafði borizt nefndarálit frá fjár-
iiagsnefnd, sem hafði klofnað. Meirihlutinn, sem í voru Bernharð
Stefánsson, Gísli Jónsson, Þorsteinn Þorsteinsson og Karl Kristjáns-
son lögðu til að frumvarpið yrði samþykkt með nokkrum breyt-
Sngum Brynjólfur Bjarnason kommúnistaþingmaður vildi láta vísa
Tfruijivarpinu frá með rökstuddri dagskrá.
Jarðskjálitinn á Kamschatka
tÍTVEGUN STOFNFJÁRLÁNA
Framkvæmdabankanum er ætl
,að mjög þýðingarmikið hlutverk,
að útvega lánsfé til fjárfestingar.
í*. e. að afla lánsfjár til langs
tíma og lána sem stofnfé. Hlut-
verk bankans verður tvískipt. í
fyrsta lagi að útvega fé innan-
Jands til fjárfestingarlána og
<öðru lagi að útvega fé erlendis
tjl fjárfestingarlána.
FORGANGA UM
SÖFNUN LÁNSFJÁR
INNANLANDS
Engin stofnun er til í land-
inu, sem sérstaklega er ætlað
það hlutverk að hafa for-
göngu um söfnun fjár innan-
! lands. Er Framkvæmdabank-
anum ætlað slíkt hlutverk og
) telur ríkisstjórnin það svo þýð
ingarmikið og sérstakt hlut-
1 verk, að ekki sé hægt að
j blanda því saman við önnur
I verk og ekki hægt að fela það
ncinni stofnun, sem fyrir er,
1 án þess að valda truflun.
SAMRÆMING í
ATVINN UMÁL UM
Á undanförnum árum hefur
Jieirri skoðun vaxið fylgi, að
nauðsynlegt sé að samræma
framkvæmdir í atvinnulífinu
sem mest. Einkum á þetta þó
við um framkvæmdir, sem ríkið
stendur að. Er framkvæmdabank I
anum ætlað það hlutverk að veraj
ríkisstjórninni til ráðuneytis í
i járfestingarmálum. Honum er
setlað að stuðla að því, að fram-
lcvæmdir ríkisins og aðgerðir í
íjárfestingarmálum séu í sem
Leztu samræmi við þjóðarhag.
KOMMAR ERU Á MÓTI
MARSHALL HJÁLP!
Brynjólfur Bjarnason komm-
•ínistaþingmaður hélt háværar
xæður um frumvarp þetta. M. a.
«r ætlazt til þess að stofnfé bank-
árns verði framiag úr Motvirðis-
sjóði að upphæð um 101 milljón
ícróna. Að sjálfsögðu snúast
kommúnistar gegn þessu. Lína
þeirra hefur jafnan verið að berj-
ast gegn allri efnahagsaðstoð,
Úæði frá Marshall-stofnuninni og
gagnkvæmu öryggisstofnuninni.
I samræmi við þá baráttu komm-
•únisla gegn viðreisn V-Evrópu
vildi Brynjólfur hafna hinu óaft-
Vrkræfa framlagi í mótvirðissjóði,
sem gerir okkur kleift að reisa
Sogsvirkjunina, Laxárvirkjunina
og Áburðarverksmiðjuna.
HLUTABRÉF í ÁBURÐAR-
VERKSMIÐJUNNI
Eysteinn Jónsson, fjármála-
ráðherra, tók til máls í um-
ræðunum og hrakti nokkrar
af firrum Brynjólfs. Meðal
annars er gert ráð fyrir því
að hluti stofnfjár Fram-
kvæmdabankans verði hluta-
bréf í Áburðarversmiðjunni
að upphæð 6 milljón kr. Stað-
hæfði Brynjólfur að ætlunin
með þessu væri „að braska
mcð Áburðarverksmiðjuna og
selja hana auðbröskurum“,
sem hann kallaði.
HLUTABRÉF VERÐA
HVORKI SELD NÉ
VEÐSETT
Fjármálaráðherra benti hon
um einfaldlega á það að í lög-
unum væri gert ráð fyrir að
Framkvæmdabankinn mætti
hvorki selja né veðsetja hluta-
bréfin án samþykkis Alþingis.
Enda stendur þetta skýrum
stöíum í frumvarpinu, þótt
blind augu kommúnistans hafi
ekki tekið eftir því.
Annari umræðu lauk í gær og
var frumvarpinu vísað til 3.
umræðu með nokkrum breyting-
um frá meirihluta fjárhagsnefnd-
ar, sem samþykktar voru.
Togari með fundur-
í vörpunni
ÍSAFIRÐI, 20. jan. — Fyrir
nokkru kom hingað inn Reykja-
víkurtogarinn Helgafell, en er
skipið var að veiðum út af Vest-
fjörðum, kom tundurdufl í vörp-
tina, en ekki vissu skipverjar um
það fyrr en duflið var í pokan-
um komið inn á þilfar.
Guðfinnur Sigmundsson, sem
er kunnáttumaður í meðferð
dufla, frá því á stríðsárunum,
fór á bát til móts við togarann út
á svonefnda Prestabugt. Skip-
verjar á Helgafelli, sem skoðað
höfðu duflið á þilfarinu, fengu
þá að vita, að duflið var virkt.
Guðfinnur gerði það óvirkt, þar
sem það stóð á þilfarinu og tók
síðan duflkúluna með sér í land.
— Mun kúlan vera um hálfur
annar metri í þvermál. Fyrir
tveim árum kom einn Akureyr-
artogaranna með tundurdufl á
þilfari. — Dufl Helgafells er hið
fimmtánda, sem Guðfinnur gerir
óvirkt.
Úflendingar fái
ekki ahrinnuleyfi
Á FUNDI í stjórn Sambands mat-
reiðslu- og framreiðslumanna, er
haldinn var í gær, var samþykkt
■ginróma að mælast til þess við
viðkomandi yfirvald, að veita
ekki erlendum mönnum atvinnu-
íeyfi í matreiðslu eða fram-
reiðslustörfum, né endurnýja slík
leyfi til þeirra erlendu manna,
sem slík leyfi hafa áður fengið.
Samþykkt þessi er gerð vegna
þess aivarlega atvinnuástands,
sem skapazt hefur meðal fram-
réiðslumanna og matreiðslu-
manna frá því um og íyrir síð-
ustu áramót.
Samband matreiðalu- og fram-
reiðslumanna hefur tilnefnt full-
trua sína í veitingaleyíisnefnd
Reykjavikur fyrir árið 1953 þá
Janus Halldórsson fo'mann sam-
bandsins samkv. tiJlögu Fram-
reiðsludeildar og Böðvar Stein-
þorsson íyrrv. form. sambands-
ins samkv. tillögu Matreiðslu-
deildar. Varamenn á sama hátt
Sigurður B. Gröndal og Kári
Halldórsson.
Forvifnir áhorfendur
WASHINGTON, 20. nóv. —
Fjórar aðalsjónvarpsstöðvar
Bandaríkjanna hafa tilkynnt, að
líklegt sé, að um 70 milljónir
manna hafi fylgzt með embættis-
töku Eisenhowers, forseta, í sjón-
varpi. — Enn fremur er áætlað,
að hálf milljón manna hafi kom-
ið til Washington
ÞRIÐJUDAGINN 4. nóvember
s.l. um miðaftansleytið kom
mikil ókyrð á mælana í jarð-
skjálftarannsóknastöðinni í Ott-
awa í Kanada. Kl. 18.09 eftir mið-
tíma Evrópu sýndu mælarnir svo
ógurlega harðan kipp, og þessu
hélt fram í tvær klukkustundir,
að hver kippurinn kom af öðrum.
Tilkynningar til vísindamanna
voru þegar sendar út frá jarð-
fræðistofnunum háskólanna í
Kaliforníu og New York og
einnig frá Hawaieyjum. Allar
þessar stöðvar mældu og jarð-
skjálftana og reyndu að komast
fyrir hvar þeir ætti upptök sín.
Kom þeim saman um að hann
mundi hafa verið í austurhluta
Síberíu.
Sama kvöldið sendi bandaríska
flotamálaráðuneytið viðvaranir
með loftskeyturn til allra amer-
ískra stöðva í Kyrrahafi. Alla
leið frá Japan til Kaliforníu-
stranda voru strandvarnalið og j
hjálparsveitir kallaðar til starfa.
Jarðskjálfta rannsóknastöðin í
Berbers Point tilkynnti að jarð-
skjálftinn hefði hlotið að vera
ógurlegur.
Kl. 20.42 skall fyrsta fljóð-
bylgjan, þriggja meíra há, á
eynni Attu í Aleuteneyja-klasan-
um og gekk þar á land.
Kl. 21 náði flóðbylgjan til eyj-
arinnar Adak, sem er austarlega
í Aleuteneyja-klasanum, gekk
þar á land og braut hafnarmann-
virki.
Kl. 23.55 skall flóðbylgjan á
eynni Midway og flæddi þar yfir
bandarísku loftvarnastöðvarnar,
svo að þar varð hálfs meters
djúpur sjór.
5. nóv. kl. 0.10 var flóðbylgjan
komin undir eyna Wake og
Hawaieyjar og hættumerki voru
gefin á báðum stöðum.
Kl. 3,16 skall fyrsta flóðbylgj-
an, tveggja metra há, á eynni
Oahu, sem er ein af Hawaieyj-
um. Fólkið trylltist af skelfingu,
því að árið 1946 hafði flóðbylgja
skoilið á eynni og 169 menn
drukknað.
Kl. 3.30 flutti amerískt herlið
burt alla íbúa á norðanverðri
eynni Oahu.
Rétt á eftir skall megin flóð-
bylgjan, eða öliu heldur fjórar
holskeflur hver af annarri á
eynni. Það var eins og allt Kyrra-
hafið ólgaði og byltist um. Sjór-
inn gekk yfir bæi og byggðir og
fjölgi húsdýra drukknaði.
Á vesturströnd Bandarikjanna
bjuggust mertn við flóðbylgjunni
þá og þegar. Kanadisku loft-
skeytastöðvarnar sendu út
tilkynningar til allra skipa
á Kyrrahafi, að þau skyldu
flýta sér sem mest til næstu
hafnar. — Á Long Beach í
Kaliforníu voru menn ótta slegn-
ir, því að þar geta flóðöldur gert
mikinn usla. En að þessu sinni
náði flóðaldan ekki til megin-
lands Ameríku.
Jarðfræðingar um allan heim
voru önnum kafnir til að reikna
út hvar þessi ógurlegi jarð-
skjálfti hefði átt upptök sín, en
hræringar frá honum hafa fund-
ist um allan hnöttinn. Með að-
stoð bandarísku rannsóknastöðv-
, anna á Aleuteneyjum og Hawai
tókst svo að ákveða að upptök
jarðskjálftans hefði verið í horn-
inu þar sem mætast 60 breiddar-
' gráðan og norðlæga og 160 lengd-
argráða, eða í Gischginskaja-fló-
anum, rétt við vesturströnd
Kamtschatka.
Sérfræðingar jarðfræðideildar
háskólans í New York tilkynntu
þá: „Jarðskjálfti þessi hefur
( verið álíka mikill og jarðskjálft-
inn 1906, sem lagði San Francis-
co í rústir, eða jarðskjálfinn mikli
í Japan 1923, þegar 100.000
manna fórust“.
j Þessar ályktanir sérfræðing-
anna gáfu herstjórnum vestur-
veldanna umhugsunarefni, því að
hjá Kamtschatka hafa Rússar
aðalbækistöðvar Kyrrahafsflota
Rússar höfðu skýringuna á relðum höndum
i>að var ekki jarðskjálfti helchsr kjarncrkysprengja

síns og hafa verið að efla þær frostin ó þessum slóðum i bvrjun
seinustu árin. í Petropavlovsjc nóvembermánaðar og myndast
og Ust-Kamtschatka voru nú þá ísbreiður, sem ná yfir allt.
hinar öflugustu flotastöðvar.
Ochotiska-hafið, þegar kemur
í Industrialinij, sem er útborg fram í febrúar og stöðva allar
Petropaylovsk, voru risavaxnar siglingar langt fram á vor. Væri
herskpia-smíðastöðvar. íbúa- því unt að skapa þarna hlýja
fjöldi borgarinnar var nú orðinn hafstraiuna, mundi það gjör-
150.000. Þar voru einnig tveir breyta öllu á Ishafsströnd Síber-
flugvellir fyrir hernaðai’flugvél- íu, jurta og dýralif mundi auk-
ar. Og víðsvegar um Kamtschatka ast mjög og Síbería mundi geta
eru stöðvar fyrir kafbáta og
lundurspilla.
Af þessu drógu herstjórnir
Vesturveldanna sínar ályktanir,
framleitt nóg kornmeti handa al-
heimi.
Þessi tilkj'nning sver sig mjög
í ættina. Rússar monta af því, a?S
en prófessor L. Don Leet við hafa komizt að kjarnorku-leynd
jarðsjálfta rannsóknastöð Har- armálinu, og þeir ætla sér svo
vard-hóskólans, kvað upp úr sem ekki að nota hana til hern-
með það hverjar mundu hafa aðarþarfa, eins og aðrar þjóðir,
orðið afleiðingar jarðskjálítans. heldur til friðsamlegra fram-
Hann sagði: „Mikið tjón hlýtur^ fara fyrir mannkynið.
Að þessu loknu kom rússneska
stjórnin skýringu sinni á Kamt-
schatka atburðinum á framfæri
við erindreka sína í Norðurálf-
unni, og einn þeirra, franski
blaðamaðurinn Jaques Blach-
Morhange dreifði henni út. Hann
segir þar, að borgin Petropav-
lovsk hafi að vísu hrunið í rústir,
en áður hafi hvert mannsbarn
verið flutt þaðan. Hann segir,
að ísinn muni ekki hamla sigling-
um á þessum slóðum í vetur og
kveðst vona að Churchill skýri
neðri málstofu brezka þingsins
frá því, að tilraun Rússa hafi
heppnast.
Jafnhliða þessu var það svo
borið út um öll Vesturlönd, að
það hefði verið vetnissprengja,
sem Rússar hefði notað þarna.
Dr. Ernst Wanner við veður-
stofnunina í Zúrich hefir hent
gaman að þessum fréttum og seg-
ir að frásögnin muni slaga álíka
hátt upp í sannleikann, eins og
fló slagar upp í fíl. Og hann út-
skýrði þetta svo enn betur fyrir
almenningi með þessum orðum:
„Ef annar eins jarðskjálfti hefði
átt upptök sín í Sviss, þá mundi
hans hafa gætt svo mjög í Lon-
don að allir reykháfar þar hefði
hrunið“.
(Úr „Der Spiegel").
að hafa orðið í öllum byggðum
á strönd Kamtschatka, og í
Petropavlovsk og nágrenni henn-
ar hlýtur allt að vera í rústum“.
Tass-fréttastofan rússneska lét
ckkert til sín heyra og þagði
alveg um jarðskjálfann. En frá
Hélsinki barst sú frétt, að sima-
sambandsl. væri milli Moskvu
og Petropavlovsk. En rússneska
stjórnin gætti þess, að engar
fregnir bærust frá Kamtschatka.
En síðan á stríðsárunum hefur
verið eitthvert samband milli ís-
hafsrannsóknarstöðvarinnar í
Leningrad og ýmissa brezkra
jarðfræðinga og veðurfræðinga.
Þetta notuðu Rússar sér til þess
að láta íshafsstofnunina i Lenin-
grad koma eftirfarandi frásögn
til Breta um það, sem gerzt
hafði í Kamtschatka:
— Enginn jarðskjálfti né sjá-
varhamfarir hafa orðið hjá Kamt
schatka, heldur var Sovét stjórn-
in að gera tilraunir í sambandi
við nýjustu uppgötvanir í kjarn-
orkuvísindum. Tilraunin, sem
gerð var i flóanum hjá Kamt-
schatka hafði þann vísindalega
tilgapg, að gengið væri úr skugga
um hvort ekki væri hægt að
skapa hlýja sjávarstrauma með
kjarnasprengingum.
Eins og kunnugt er, byrja
Miðskóladeild áfram við
Menntaskólaim á Áknreyri
ALÞINGI samþykkti í gær og
verður afgreitt scm lög, frum-
varp um breytingu á lögum
um menntaskóla.
Þessi nýju lög fela það í sér
að fræðslumálastjórn er heim
ilt, ef ástæða þykir til, að
halda uppi miðskólakennslu
við menntaskólana í óskiptum
bekkjardeildum.
Eins og sakir standa mun
slík miðskóladeild við mennta
skóla einkum koma til greina j
við menntaskólann á Akur-
eyrj. Þar mun á næstu árum^
verða nægilegt húsrúm fyrir.
miðskóladeild. Bcnda því all-
ar líkur til að miðskóladeild
verði áfram við Menntaskól-
ann á Akureyri,
Spegjlliin
i
ÞEGAR Spegillinn kemur r.æst
út, hefst 28. útkomuár hans, en
að venju ræðir Spégillínn helztu
málin, sem rædd eru manna á
meðal á hinu nýbyrjaða ári.
Spegillinn mun líka breyta
um svip og letur. — Ég tel þetta
vera miklu sigurstranglegri frá-
gang, sagði ritstjórinn. —