Morgunblaðið - 15.03.1953, Blaðsíða 7

Sunnudagur 15. marz 1953
MORGVYBLAÐIÐ
31
Vifh|áiin&Gr I*. Oísfásöh útvarpsstjóri ritar
í>EGAR útvarpið hóf starfsemi'sjálfum að ég hefði eitthvað nýtt
sína, fyrir röskum tveimur ára- j eða nytsamlegt fram að færa,
tugum, voru skráðir 450 hlust- eða þegar starfsskylda mín eða
endur, en vovu orðnir 3380 í lok | nauðsyn útvarpsins krafðist þess.
fyrsta ársins. Nú eru notuð hér j Eg drep einungis á þessi mis-
36 þús. viðtæki. Á þessum tíma j munandi útvarpsstörf mín af
hafa orðið margar breytingar og, því, að þau veittu sjálfum mér
bætur. Útvarpið er orðið ein afjnokkurt öryggi til þess að tak-
lífsnauðsynjum fólksins, eitt af
þeim þægindum samtímans, sem
sjálfsögð þykja. En nýjabrumið
er líka löngu farið af því. Það
er tæki hins daglega lífs og túlk-
ar á víxl hversdagsins eril og
önn og fögnuð og helgi hátíðar-
innar. Þannig hefir útvarpið orð-
ið almenningseign, milli fjalls og
fjöru og út á fjarlæg mið. Það
hefir einnig orðið alþjóðarstofn-
un á þann hátt, að hver maður
telur sér heimilt, ef ekki skylt,
að fyigjast þar með hverju orði
og hverri athöfn, til loís eða
lasts. Oftast fer þó svo, að þakk-
lætið þegir í ánægju sinni yfir
því, sem vel er gert, en gagn-
rýnin talar gremjunnar rödd um
það, sem vanrækt var eða miður
fór. Allir eiga útvarpið. Það
er heimagangur í hverju húsi.
Engin stofnun vinnur eins fyrir
opnum tjöldum þjóðlífsins, jafn-
vel ekki Alþingi og blöðin. Eng-
in i-ödd getur þrumað eins yfir
margmenni og víðáttu, engin
hvíslað jafnt til afþreyingar í
einveru. Allt þetta veldur því,
að útvarpið getur orðið, eftir því
sem á er haldið, lífsins raust Qg
bergmál þess bezta eða hljóm-
andi málmur. sMörg öfl og margs
ast á hendur embætti útvarps-
stjóra, þar sem ég þekkti fyrir-
fram af eigin reynslu ýmis hin
ólíkustu störf stofnunarinnar og
vissi nokkuð, hvar skórinn krepp
ir og hvar þörf er sérhæfingar
og sjálfstæðrar ábyrgðar og hvar
samvinnu, til þess að rejrna að
gera útvarpið liíandi og skemmti
legt, en þó efnismikið, öruggt og
áreiðanlegt.
LÝÐRÆÐfSl,EGT TÆKI FYRIIt
HÖFD3NGLEGT EFNI
Það er á margan hátt ánægju-
legt að vera útvarpsmaður. Það
er ört og örfandi starf í ílaumi
lífsins og með víðri útsýn, ef
vel á að vera, og í nánu sam-
bandi við fjölda fólks. Það get-
ur oft verið erilsamt starf og háð
líðandi stund, og fijótt á litið
starf, sem - ekki stendur lengi,
stendur og fellur með gildi og'híá hverjum o.
að gera fjarlæg héruð og afísaman við eitthvað annað, sem
skekktar sveitir eða bæ» og: menn þekkja. Við skulum hugsa
hcimilisbundið fólk þátttakandi í
ViShjálmur Þ. Gfslason.
einum. Þetta
ýmsu því, sem merkast gerist í
margmenninu, ekki með óbeinni
frásögn, heldur svo að segja með
beinni þátttöku. Á þennan hátt
vinnur útvarpið að því að þjappa
fólki saman, jafna hag þess og.
aðstöðu til þess að njóta þess
bezta, sem fram fer, þótt í fjar-
lægð sé.
Þó að útvarpið veitti enga þjón
ustu aðra en þessa tvenna, sem
ég nefni, væri það mjög mikils-
vert.
En útvarpið er einnig í þriðja
lagi sjálfgtæð fræðslu- og lista-
stofnun, það tekur sjálft saman
eða lætur hagræða efni í sér-
stöku útvarpsfonni, sem ekki
hefir verið flutt annarsstaðar.
Þetta er sjálfstætt framlag út-
varpsins til lista- og fræðslu-
mála. Þannig rekur útvarpið
sjálft umfangsmestu leiklistar-
og tónlistarstarfsemi landsins,
fjölbreyttara almennt fræðslu-
starf en nokkur ein stofnun önn-
ur, og stóra, sjálfstæða frétta-
stoiu.
Nú kann eitthvert ykkar að
geymd hins talaða orðs eins.1 cr ósköp einfalt mál, en samt er segja sem svo: Þetta rná allt vera
Boð útvarpsins geta náð mönn- Það einmitt á þessu sviði, s’em' öldungis rétt um mikilsvert hlut-
um fljótar og betur en nokkurt' oftast gætir misskilnings á út-jverk útvarpsins og loísamlegan
annað mál, en nýtur ekki stuðn- I varpmu. Hér er það, sem út- j tilgang þess, en það sem á velt-
ings og varðveizlu hins prent-' varpsmönnum og híustendum er( ur er það, hvernig útvarpinu
aða máls. Samt fer oft eins mik-| mest Þörf á því að skilja hvorir
ill tími og eins mikil vinna í það
að gera t. d. útvarpserindi vel
úr garði, gera það ljóst og létt.
konar áhrif valda því hvort eins og það nostur sem í það fer
verður. Að því leyti sem útvai'p
ið er og á að yera endurvarp
þess lífs, sem lifað er, flytjur
það eitthvað, sem mönnum er
ýmist ljúft eða leitt, einum Ijúft
og öðrum leitt. Að því leyti, sem
útvarpið getur sjálft verið skap-
andi og frjóvgandi afl, verða
þeir, sem ráða því hverju sinni,
að marka stefnu þess og bera
ábyrgð á henni. En í framkvæmd
inni hlýtur einlægt að verða
mjög náið samstarf og samband
milli þeirra, sem ákveða og flytja
efni útvarpsins, og hinna, sem
hlusta. Gildi útvarpsins er fólgið
í gæðum og n5>tjum þess, sem það
getur borið á borð, magni þess,
sem hægt er að afla og þarf að
fá, en engan veginn stenzt altaf
á. Gildi útvarpsins er einnig
fólgið í skynsamlegu jafnvægi
milli þarfa og óska hversdags-
ins í dagskránni og hins, sem
kalla mætti hærri og hátíðlegri
stefnuinið. Það er einnig fólgið í
hófsamlegu hlutfalli milli þess,
sem allir eiga rétt á að fá, og
hins, sem smekkur og kröfur ein-
staklinga eða einstakra hópa
telja sér nauðsynlegt þar fyrir
utan, til að njóta útvarpsins. Út-
varpið er annarsvegar eins og
birgðaskemma, þangað sem fólk- J gera listir og fræði að heimilis
að gera samskonar efni skil með
vísindalegum hætti eða fræði-
legum skýringum til útgáfu. Út-
varpið lcrefst sérstakrar tækni
og síns sérkennilega forms. Ekk-
ert efni nýtur sín vel í útvarpi,
sem ekki er unnið sérstaklega
fyrir útvarpið, að efnisvali eða
tekst framkvæmdin. Vitanlega.
Og nú skulum við spjalla um
dagskrána eins og hún er og eins
og hún á að, vera, sem menn
kalla. Reyndar er engin alls-
útvarpið sé altaf skemmtilegt,herjar regla til um það, hvernig
dagskrá á að vera. Hún þarf að
vera sílifandi og sveigjanle.gt
! aðra.
Menn gera ýmist of einstreng-
ingslegar eða of víðtækar kröfur
til útvarpsins. Sumir heimta, að
aðrir krefjast af því sífelds fróð
leiks, einn vill útvarpið í ein-
dregna þjónustu sinnar eigin lífs- sambland þeirra þriggja þatta,
140 til 150 þúsundir manna hlusta í 36 þúsund viðíæki
Ríkisútvarpsins. — 695 flytjendur, þar af 150 nýjar raddir,
fiuttu á árinu sem leið 640 erindi, 302 upplestra, 189 sögu-
iestra, 62 leikrit, 88 niessur, 103 einsöngva, 32 kórsöngva,
40 einleiki og 138 hijómsveitarleiki — auk frétta 4—5 sinn-
um á dag. — Þetta sagði hinn nýi útvarpsstjóri, Vilhjálmur
Þ. Gíslason, í útvarpserindi nýlega, þar sem hann ræddi
dagskrármál og framtíð útvarpsins, m. a. möguleika á sjón-
varpi.
það sjálft vill fá fyrir gjald sitt.
Hinsvegar er útvarpið einskon-
ar þjóðskóli fyrir fagrar listir,
fræði og skemmtun, sem það
býour sjálft fram og fólkið vel-
ur og hafnar eftir skoðunum sín-
um og smekk.
skoðunar, annar vill skilyrðis- sem e? nefndi. Það er mjög eðli-
laust hlutleysi þess, með því að 3egt. að 150 þúsund hlustendum
ganga á snið við allt það, sem|sýnist sitt hverjum um dagskrá.
veldur ágreiningi manna, einn Umræðurnar, óskirnar og kröf-
_________________furnar eru oft ósanngjarnar, en
samt er það meira vert, að þær
eru vottur um líf og áhuga kring'-
um útvarpið. Ekki eru allar dag-
skrár góðar eða jafngóðar, en
ýmsir hafa fremur orð á því, að
þeim þyki þær þunglamaleg'ar og
skorðaðar heldur en óvandaðar
að efni. En upp og ofan held ég
að leggja mætti þær fram kinn-
roðalaust hvar sem væri.
Utvarpið er svona um allai'
jarðir betra einn daginn en ann-
an og hlustendur vel eða illa
‘ | fyrirkallaðir til að njóta eða
meðferð eða rödd, eða öllu þessu. vill tónlist og annar leikrit, einn gagnrýna.
Snjallt útvarpsmál getur Iika vill þý'ddan reyfara, annar þjóð-"
orðið að góðum bókmenntum —! legan fróðleik, einn sinfóníur,
eins og vel sögð saga — en þójannar jass.
með sínum sérstaka svip. XJt-1 Það er verkefni dagskrárstjórn
varpið hefir átt sinn þátt í því, arinnar, að halda hófsamlegu,
að minnka aftur bilið milli skynsamlegu og skemmtilegu
mælts máls og bókmennta, og jafnvægi í þessu.
það hefir skilyrði til þess að gera j
! erfið efni að almenningseign,! ___ ______________ .
1 1 LISTA- OG FRÆBSLU-
STOFNUN í ÞIÓNUSTU
ALMFNNINGS
Hvað ei: þá útvarpið og hvers
má krefjast af því?
Það er fyrst viðskíptatæki í
ið getur sótt það vöruúrval, sem eíni. Útvarpið getur ve-rið hið
FYLGZT MEÐ VEXTI OG
VAXTARVERKJUM
Framtíð útvarpsins liggur nýj-
um útvarpsstjóra auðvitað helzt
á hjarta, þó að vandi líðandi
stundar kalli að og margs gæti
verið að minnast frá liðnum ár-
um
lýðræðislegasta útbreiðslutæki
fyrir hið höíðinglegasta efni. Út-
varpið getur líka orðið auðveld-
ur miðiil fyrir létt efni og lélega
list, en það er samt í innsta eðli. Þjónustu almennings, sambands-
sínu vandmeðfarið tæki og vand-!ilður’ sem Uytur fyi'ii' viðskifta-
látt tæki orðsins listar, þar sem menn fina tiikynningar, aug'lýs-
engin lýti leynast.
okkur, að útvarpsefni eins dag»
væri prentað. Það myndi sam-
svara allt að einni viku dagblað-
anna í Reykjavík. Mælt mél-
rnyndi þá vera viðlíka mikið og
tvö dagblöðin í Reykjavík sam-
anlögð og auk þess rúml. 700
blaðsíðna nótnabók. Erindi eins>
árs myndu fylla lesmál um 23
meðal Skírnishefta, útvarpssög-
urnar allt að því annað eins og
leikriíin um 10—15 bindi í leik-
ritaútgáfu Menningarsjóðs.
Það er annars ekki nóg að vita
það eitt, hversu efnið er mikifS
eða margþætt. Menn þurfa líka
að vita tölu flytjenda til þesa
að geta dæmt um fjölbreytni. En
einmitt á því sviði mætti ætla,
að skórinn kreppti hvað harðast
hjá okkur, Milljónaþjóðir geta,
haft menn til skiftis svo að segja
þrotlaust og skapað þannig mikla
tilbreyim. Smáþjóð á fárra
manna völ og verður að grípa
til þeirra sömu hvað eftir annað,
en verður samt að afkasta mikicJ
til sömu vinnu. Menningarstarf
smáþjóðar er undir því komið*
að hver maður geti tekið að sér
og vilji taka að sér fleiri störf
en eitt og vinna meira en þar,,
sem fleiri eru um verkið. Hér
er oft miklu erfiðara en flestir
halda, að fá fólk til þess að koma
í útvarp. Sumir hafa öðru aðf
sinna, sumum þykir of lítið borg-
að, sumir þykjast ekki hafa
hæfileika til. þess að tala alþýð-
lega um fræðigrein sina eða hafa
ótrú á því að gera það. Samt
hafa fengizt allmargir og fjöl-
breytnin er furðu mikil. Síð-
astliðið ár voru flytjendur í út-
varp 695, auk hljóðíæraleikara off
söngvara í kórum, 321 flutti er-
indi, 161 las upp, 72 sungu ein-
söng, 35 léku eir.leik, 105 leik-
arar komu fram og 30 prestar
prédikuðu. Eru þetta þá ekki
einlægt sömu mennirnir ár eftir
ár? Aö vísu að talsverðu leyti^
en nýjar raddir eru samt miklu.
fleiri en flestir halda, þær voru.
um 150 árið sem leið, þar af 45
nýir fyrirlesarar, 20 nýir söngv-
arar, 16 nýir einleikarar og 20
nýir leikarar. Að vísu vildi út-
varpið fúslega fá fleiri nýjat
menn, einkum í hin stærri og'
nýrri viðfangsefni, en samt heldl
ég að þetta sé allvel að verið-
Dagskrárstjórnin vinnur nú aðt
undirbúningi ýmissa nýrra efna,
sem væntanlega koma smáru
saman í vor og einkum meS
næstu vetrardagskrá. n
m
VEILURNAR OG
SRFIBIE5KARNIR
Þannig er þá dsgskrárstai fi'ð,
upplestrar, 189 sögulestrar, 62* erfiðleikar þess og árangur. Ég
leikrit, 88 messur og sagðar voru 1 bis dagskrámii engrar vægðaiv
fréttir 5 sinnum á dag, um 5000 j Við hér vitum um veilurnar, ea.
innlendar fréttir og um 8000 er-l við vitum líka um erfiðleikana
lendar, í 316 stundir, auk þing.! og ég bið um skynsamlegan skilnt
frétta, skipafrétta og veður- j inS 'l þeim. Eg skýt þessu máli
fregna. Fréttastofufréttir eru nær j minu ekki sízt undii dóm yðair
6 mínútur af hverjum klukku-j víðsvegar um land, seni sjálf haf-
tírna útvarpsins, allar fréttir umj ið u herðum yðar félagsstörf-
3G% af mæltu máli þess. j sveita og bæja og eigið að sjáL
Af tónlist er ú-tvarpað um 2000, um L d- árshátíð, eitt nemenda-
HVAÐ ER I DAGSIiRANNI?
Á árinu sem leið skiftist efniö
í Ríkisútvarpinu nokkurn veg-
inn jafnt milli mælts máls og tóp-
listar, um 1600 stundir af hvoru
Flutt voru um 640 erindi, 302
TAKMARKANIR OG
MÖGULEIKAR ÚTVARPSINS
Menn verða að gera sér skýra kennslu og guðsþjónustur. Þann-
g'rein fyrir takmörkunum og ig kemur útvarpið við allt dag-
möguleikum útvarpsins, svo að legt líf í landinu, til mikils hag-
þeir geti notið þess skynsamlega ræðis og einstaldingum og stofn-
og dæmt það sanngjarnlega. Út- unum til mikilla hagsbóta, t. d.
Ég hefi verið hér í útvarpinu varpið getur ekki veitt öllum allt við slysavarnir, líknaistörf
óslitið svo að segja frá því að þaðj í skemmtun eða fróðleik. En það félagsmál.
" i
ir i: , cá v í jy v-,fc> j JUJoi.vniai n cgu c ( , . • -> -
ir daglegs lífs, og þar að auki mínútur á viku, þar af um 1800 jmot eða nokkra dansleiki og
fyrir alia landsiTienn veðurfrcgn- uiíiiútur af hljómplötum, eða uni' kvoidskemmtani.*. Pei \itio hvau
ingar, ávörp og ýmiskonar fregn-
ir
fyi^ ^ ,xJvrv.-i...-et.. _ „ _ _____
ir og hjálparkvaðningar og aðraj'-Ú plötusíðum á dag. Síðastliðið Það Siidi". Hugsið yðui,^ að þéí
þessháttar þjónustu, eins og ar voru 103 einsöngvar, 32 kór-, ættuð að sía um bctta a hverj-
söngvar, 40 einleikir, 138 hljóm- j um degi. allan ársins hring, morg-
sveitarleikir. Af hverjum 100 un. miðjan dag og kvöld. Þa.
mínútum fara 43 í ýmislegt1 hafið Þéi útvarpsdagskrána. Þa,
blandað efni, söng og spil, 30 í kemur að því, að útvarpsdag-
létta tónlist og 28 í klassiska tón- J skrána má skoða frá einu sjón-
og list. Af lifandi tóniist, sem köll- armiði enn — hvað myndi efni-
1 uð er nam söngur rúml. 30 en hennar kosta hlustandann ef
af hundraði, ■ hann ætti að sækja það annað„
var stofnað. Ég hefi fylgzt með getur veitt hér um bil öllum j Þá er útvarpið í öðru lagi, tónleikar um 70 . .
vexti þess og vaxtarverkjum, j eitthvað meira eða minna af því, ‘ skemmti- og fræðslutæki, sem, mest hljómsveitarleikur. I a skemmtanir me'o venjulegum.
kynnzt starfsemi þess innanhúss sem þeir þarfnast og þrá í þess- ílytur fyrir sjálft-sig eða aðraj
og áhrifum þess út í frá og gagn-
rýninni á því. Ég hefi unnið í
ýmsum deildum þess.
Eg hirði ekki að rekja þessi
efni og hefi enga tölu á því, hve-
um eínum. í útvarpi, sem starfar, ýmislegt efni utan að, sem talið
8—9 stundir á dag, er efni rað- er að íólki sé akkur í að hey’ra.
að á ýmsan hátt fyrir ýmsa Þetta er einskonar fréttaþjón-
Ég held að það sé rétt, að hlust- aðgangseyri. Ég tók nýlega viku.
endur viti sem gleggst skil á því, af handa hófi og úr henni fáein
sem fram fer í útvarpinu, og atriði. sem öll eru sambærileg-
,uioa _ þessvegna hefi ég tekið samanj við Það> sem flutt er á góðum.
hlustendur og þeir verða að læra usta, lifandi fréttir, t. d. afJ al-i Þessar tölur um efnið. Það get-J opinberum samkomum í hofuð-
að velja og haína, ekki einung- þingisumræðum, þjóðmálafunct- jur samt verið, að fólk geri sér staðnum og aðgangseyin rnrr
aacci , is eftir smekk sínum og þörf, um, stórhátíðum, merkum ekki fulla 'grein fyrir útvarpinu myndi haia numið ki. 1^0,UU pa
í útvarpinu. Ég hefi komið að heldur einnig í satnræmi við þá skemmtunum og mannfagnaði. °g efni þess af tölunum einum. Vlku °S P° el'k> nema brot u,r
hljóðnemanum þegar mér fannst* tíma, sem verja má til hlustunar’Útvarpið vinnur þannig að því, <Þá mætti'reyna að bera þær __________________ Frh. á bls. 11 t