Morgunblaðið - 23.04.1953, Qupperneq 7

Fimmtudagur 23. apríl 1953
M O R fí L \ BLAÐIÐ
7

Ur I11ðjarð»rhafsferð
r *
I söguslóðum I MupoEl og Rúm
Karlakórinn syngur fyrir páfa
ílr. Betiíamío Eiríksson:
lím Frsnávæmdáaásnn
UM ÁTTALEITIÐ að morgni
annan dag páska, 6. apríl, sigldi
„Gullfoss“ fram hjá hinni víð-
jfeunnu ey, Capri. Kom þá mörg-
ium í hug kvæði Davíðs Stefáns-
sonar:
„Blómskreytt í klettakjól
Capri frá öldum ris“.
Eyjan var tilkomumikil til að
sjá, þar sem hún skagaði upp úr
haffletinum. Var siglt mjög ná-
3ægt eynni. Til Napoli kom skip-
ið fimm stundarfjórðungum síð-
ar. Þar var ströng vegabréfaskoð-
wn, en því hafði ferðáhópurinn
ekki átt að venjast fyrr í ferðinni.
í höfninni í Napoli var margt
skipa, m. av mörg frá Norður-
löndum. Á hafnarbakkanum
Voru saman komnir nokkrir ís-
Islendingar, er dvelja þar í landi,
þeir Guðmundur Baldvinsson,
Magnús Jónsson og Ólafur Jak-
obsson, sem eru þar við söng-
nám, Ásgeir Beinteinsson, er
Stundar nám í pianóleik, og Hilm-
ar Kristjánsson verkfræðingur,
er starfar á vegum hjálparstofn-
Unar Sameinuðu þjóðanna, og
kona hans. Þeir Guðmundur og
Olafur voru leiðsögumenn eða]
„túlkar" á vegum Orlofs í land-
ferðunum um Ítalíu.
NAPOLI
Napoli í dag er engan veginn
hægt að kalla fagra borg. Fyrr
á tímum gistu borgina margir[
frægir listamenn og dásömuðu
fegurð hennar. í þjóðminjasafni
borgarinnar er saman komið það,
bezta á sviði höggmyndalistar í
lieiminum, og sjávardýrasafnið,
Aquarium, er eitt það fremsta
sinnar tegundar. Mikill ferða-1
mannastraumur or um borgina,
en það er fysrt og fremst um-
hverfi hennar, sem laðar ferðn-j
menn til sín. Er það einkum
þrennt, sem seiðir menn þang-
að, eldfjallið Vesuvíus, róm-*
verska borgin Pompei og eyjan
Capri.
í RÚSTUM POMPEI
Eftir hádegi á annan dag páska
Var haldið til Pompei, en þang-
ífð er örstutt leið. Ferðamenn frá
mörgum þjóðum voru þarna á
ferð á sama tíma og við, svo að
þrengsli voru mikil. Margt var
þar einnig ítala, en annar dagur
páska er almennur fridagur hjá
þeim, meiri en sjálfur páskadag-.
urinn. Leiðsögumenn sögðu sögu '
borgarinnar og lýstu fornminj-
um. |
Pompei byggðist á 7. öld f.l
Kr. og stendur skammt frá sjó.j
Frumbyggjar borgarinnar voru
Grikkir. Borgin var á sinni tíð
ein sú auðugasta við Miðjarðar-
Kaf. Eldfjallið Vesúvíus lagði
borgina í eyði árið 79 e. Kr. Er
talið, að um 25 þús. manns hafi
búið í Pompei, er hún lagðist í
auðn. Munu íbúarnir hafa látizt
samstundis af völdum eitraðra
lofttegunda, er voru saihfara
gosinu.
Pompei var grafin upp fyrir
200 árum. Er undravert hvað allt
hefir varðveitzt vel undir ösku-
laginu, sem féll á borgina. Lifn-
aðarhætti og menningu íbúanna
fyrir nær 1900 árum er hægt að
sjá af öllum þeim aragrúa forn-
minja, er þar hafa fundizt.
Reist hefir verið lítið safnhús
1 rústum borgarinnar yfir ýmsa
hluti, er íundust í rústunum, og
einnig eru fjölmargir munir
geymdir í þjóðminjasafninu í
Napoli, þ. á. m. flestar högg-
myndir.
Ríkir menn bjuggu við aðrar
götur í borginni en þeir fátæku.
Nafn hverrar götu er enn hægt
að sjá, og fræðimenn hafa upp-
lýst, hverjir bjuggu í húsunum
við þær. Kistur, er geyrhdu auð-
æfi manna, voru á gólfum hús-
anna. í húsi og garði ríkasta
mannsins hefir verið géysimikill
íburður. Upprunalegir litir í
myndskreytingu á veggjum hafa
haldizt óskemmdir tíl' þessá.
Rénnandi vatn var Jeitt inn i^
Islendingar ganga um rústir Pompei-borgar. (Ljósm. Tr. Th. Ó.)
húsin og enn má sjá leifar af
vatnsleiðslupípum utan á hús-
veggjum.
Baðhús borgarinnar var stórt
og fullkomið, bæði kerlaugar og
gufubaðsstofa. í baðhúsinu fund-
ust steindir líkamar tveggja
þræla, og eru þeir geymdir í
glerkistum á miðju gólfi, í þeim
stellingum er þcir voru, er dauða
þeirra bar að höndum. Annar
þrællinn hefir verið svertingi, en
hinn hvítur. Er skelfingasvipur
á andliti svarta þrælsins. Dauða-
stríð hans hefir verið kvalafullt.
§teindur konulikami er á öðrum
stað í rústunum. Hefir kona sú
verið vel byggð og fíngerð.
Þetta er aðeins örlítið brot af
því sem gefur að líta í rústum
Pompei-borgar, en þær eru ein-
hverjar merkustu fornminjar
heims. Italir vita þettá mæta vel
og gera allt til að hæna ferða-
menn til staðarins. Innan um
rttúrá Pontpéi er allstaðar krögt
af einkennisklæddum vörðum, er
gæta fornminjanna, en fyrir ut-
an er ekki hægt að þverfóta fyr-
ir korta- og minjögripasölum.
Virðist hún vera allfjölmenn
stétt á Suður-ítáliu.
BORGIN BILIFA
Róm, borgin eilífa, var sá stað-
ur, sem flestir biðu me'ð eftir-
væntingu að sjá. Ferðin írá
Napoli til Rómar tók þrjá tíma
með járnbrautarlest. Var komið
á ákvörðunarstað laust fyrir há-
degi, þriðjudaginn 7. apríl. Mörg
jarðgöng voru á þeirri leið.
Sveitirnar virtust vel ræktaðar,
en hús hrörleg. Fátækt mun verá
mest á Suður-ítalíu.
Brautarstöðin í Róm er stór-
glæsileg bygging, byggð úr marm
ara á valdatímum Mussolinis.
Um enga borg' í heimi hefir
verið eins mikið skrifað og Róm.
Tvéggja daga dvöl í borginni gef-
ur aðeins smjörþef af því, sem
þar er að sjá. Sagt er, að þait
þurfi minnst vikudvöl til að kynn*
ast því helzta. Forn-Rómverjar'
telja borgina stofnaða árið 753
f. Kr.
Róm er eiginlega margar borg-
ir í einni. Hún er 20 mílur inn
í landi frá Míðjarðarhafi. Er
hún talin með fegurstu borgum
heims.
Úir og grúir af allskonar minn-l
ismerkjum, gosbrunnum og forn-1
minjum úm alla borgina.
Fyrra deginum í borginni var
varið til að skoða marga merka
staði, sem of langt yrði upp að
telja. Þó verður að gela um
Pantheon, sem er rómverskt hof
frá 27 e. Kr. Um 1200 var það'
gert að kirkju. Fyrir dyrum ef '
hurð ein úr kopar, s'em Vegur 26
tonn. Er hurðin meira en 700
ára gömul og hefir aldrei þmjft
viðgerðar. Bein úr Katakombun-
um eru geymd þar.
í PÉTLRSKIRKJU
Péturskirkja er stærsta kirkja
heims og mikið listaverk. Byrjað
var á byggingu hennar árið 1480
og tók 200 ár að íúllgera hana.
Er húii byggð á rústum annarfar
eldri kirkju og hluta af fornu
Rómaborg. Sjálfur meistarinn
Michelangelo gerði uppdrætti að
kirkjunni og sá uih smíði hvclf-
ingarinnar, sem er mjög fögur.
Loftskreyting kirkjunnar er úr
skíru gulli og gerð fyrir rúmum
100 árum. Kirkjan er oft nefnd
„Kirkja hinna réttu hlutfalla",
svo meistaralega þykir hún
byggð. Þótti öllum mikið til
kirkjunnar koma og ekki ofsög-
um sagt af fegurð hennar. Eitt
vakti athygli okkar, en það var,
að engin sæti eru í kirkjunni.
Mun hún rúma innan veggja um
80 þús. manns.
Leiðsögumaðurinn sagði, að í
Róm væru 460 kirkjur, en þar af
eru aðeins 3 fyrir Lúterstrúar-
menn. Taldi hann, að ætlunin
væri að byggja 100 kirkjur í við-
bót. fvrir kaþólska.
VATIKANW HEIMSÓTT
Síðari daginn var m. a. Vati-
kansafnið heimsótt'. Er það hik-
laust það merkilegasta, sem hóp-
urinn hafði nokkurn tíma séð.
Múrar Vatikansafnsins eru ckki
merkilogir til að sjá utan, en
innan dyra eru hýst mestu lista-
verk heims. Er ekki hægt með
orðum að lýsa öllu því skrauti
og listaverkum, sem þar er að
finna. Þar eru málverk eftir
mestu snillinga heims, höggmynd
ir, gobelinvefnaður o. m. fl. List-
unnendur flykkjast til safnsins
hvaðanæfa að til að skoða lista-
verk Rafaels. Málverkin í loft-
•hvelfingu og á veggjum Sistine-
kapellunnar gerðu alla orðlausa
af undrun. Þau eru eftir Micháel-
angelo og vann hann í ellefu ár
að þeim'. Líður öílum seint úr
minni heimsóknin í þetta fremsta
listaverkasafn heiitis,
Kolosseum, leikvangurinn, er
byggður var árið 72 c. Kr., var
•einnig skoðaður, svo og Forum
Romanum og Katakomburnar,
þar sem kristnir menn héldu
fyrstu samkomur sínar.
Bæði í Vr.tikansafninu og' í
Katako’mbunum hefir kaþólska
kirkjan minjagripasöiu fyrir
ferðamenn. Éru þar seldar margs
konar helgimyndir af dýrlingum
og núverandi þáfa, og árinað
skraut.
—-O—
Karlakór Réykjávíkur hélt
samsöng við góðar undirtektir
strax fyrsta dág dvalarinnar í
Róm. Að morgni næsta dags söng
Framh. á bls. 12.
VALGARÐ THORODÐSEN verk'
fræðingur hefir nýlega skrifað
tvær greinar í Alþýðublaðið um
íslenkar þjóðvarnir og Fram-
kvæmdabankann. Það er að sjá
að höfundurinn hafi Fram-
kvæmdabankann fullt eins mikið
í hug og þjóðvarnir. í fyrri grein-
inni eru merki um ósjálfstæði
þjóðarinnar talin í þrem liðum,
og er bankinn talinn þar í öðrum
lið. I siðari greininhi er hann orð-
inn númer eitt af fjórum atrið-
um.
Það sem Valgarð segir um
Framkvæmdabankann byggist á
misskilningi. í fýrri greininni seg
ir hann, að hér hafi verið stofn- |
aður „aoalbanki fyrir erlent fé
og með erlendri vfirstjórn. sem
hafi það hlutverk að annast og
hafa eftirlit um alla aðalfjárfest-
,ingu landsmanna". I seinni grein-
inni segist hann hafa talið stofn-
un Framkvæmdabankans „var-
hugaverða vegna skerðingar á
sjálfsákvörðunarrétti Islendinga
um f járirvál sín“.
Það er erfitt að trúa að grein-
arhöfúndur skilji ekki eftirfar-
aridi staðfeyndir:
Bankinn er stofnaður af alþingi
með lögum, sem einnig ákveði
stjórn hans. Ekkert erlent vald cr
þar, fremur en í stjórn annarra
st.ofnana þjóðarinnar.
Erlendir aðilar hafa ekki lagt
fé til stofnunar Framkvæmda-
bankans.
Erigir samningar voru gerðir í
sambandi við stofnun Fram-
kvæmdabankans við erlenda að-
ila, og hefir því' ekki verið neitt
tækifæri tií þess að skerða mcð
samningum ákvörðunarrétt Is-
lendingá um f jármál þjóðarinnar,
þótt einhverjir iiéfðu viljað.
Annars gera sjálfstæð riki svo
til daglega samninga við önnur
ríki, og taka á sig skuldbinding-
ar i ýmsum málum, þar með f jár-
málum. En samningana gera þau
vegna annarra ákvæða þeirra,
sem þau telja sér í Kag:
ILagagreinarnar um „eftirlit“
með fjárfestingunni eru nánast
orðaðar sem heimiid um mál, sem
fela má bankanum og hann má
taka að sér.)
Ég hefi nýlega gert grein fyrir
stofnun Framkvæmdabankans í
áll 1 öngum greinarf 1 okki í'Morgun
blaðinu. Þeim, sem kæra sig um
staðreyndir, vísa ég til þeirra
gieina. En hvorki þau skrif né
önnur geta komið í veg fvrir að
menn, sem vilja hafa eitthvað
fremur en staðreyndirnar, bolla-
leggi eitt eða annað. En1 ég mun
samt bæta við nokkrum or'ðum.
íslendingar gerðu samning við
Bandaríkin um efnahagsmál dags.
3. júlí 1948. Sariihljóða samning
gerðu önnur ríki Vestur-Evrópu
við Bandaríkin, þar með taldir
okkar sjálfstæðu frændúr og vin-
ir á Norðurlöndum, og svo riki
eins og Bretland og Frakkland.
Hafa þessi ríki afsalað sér ..siálfs-
ákvörðunarrétti“ um fjármál
sín? Þarf nema að spvi'ja t.il þess
að menn sjái hvílík fjarstæða er
á ferðinni?
Af framlögum. Bandarikjanna
til íslánds mynduðust hér innan-
lands miklar eignir, t. d. virkj-
anii riar við Sog og Laxá og
Áburðarverksmiðjan. Þetta evu
að visu sérstök fyrirtæki, en þau
hafa gefið skúldaviðúrkenningar
íyrir móttéknu fjármagni. Enn-
frcrnur er Mótvirðissjóðurinn svo
nefndi eign, sem þannig hefir
mýndast. Allt eru þetta eignir
isiertzka ríkíSinS. Sú spurning er
alltaf til stáðár, á hvern hátt hag-
kvæmast sé að fnra með eignir
ríkisins, þannig, að þær verði
þjóðinni til sem mests gagns. Al-
þingi lagði Framkvæmdabankan-
um þessar eigiiír við stofnun
'hans. Engir erleridir aðilar hafa
lagt honum stofnfé.
Þetta ér ekki sagt vegna þess
að ég telji að ekki hefði komiH
til mála að setja banka á lagg-
irnar með erlendu lánsfé að ein-
hverjum hluta, hefði slíkt fé stáS-
ið til boða, enda er bankanum
ætlað að útvega fé bæði utan-
lands óg innan.
Hér á landi hefir þróunin ver-
ið sú, að eftir því sem vald þjó.ð-
arinnar yfir eigin málum hefrr
vaxið. eftir því hefir verið íengið
og notað meira erlent fé til fram-
kvæmda í þágu atvinnulífsips.
Þetta er ofurvel skiljanlegt. Er-
lenda fjármagnið hefir þýtt ný
atvinnutæki, aúkna velmegþn,
aukna getu til hollra athafha bg
meiri félagslegnn og stjórnmála-
legan þrótt. Enda hefir til
ska.mms tíma engin ríkisstjóyn
verið talin nægilega dugleg; i
öfiún erlends fjármagns til alís-
konar framkvæmda. Flestöll sfiór
mánnvirki í landinu hafa að ein-
hverju leyti verið ger'ð fyrir er-
lent fé. Þó er rétt að geta þe$s,
að fá ár hafa liðið svo að stjórh-
arandstaðan, sem verið hefir i
það og það skiptið, hafi ekki
þóttst sjá „landsölumenn“ varpa
skitgga sínúm yfir svið þjóðlifs-
ins.
Ég ætla ekki að rekja að nýju
ákvæði efnahagssamningsins, sem
þátttökuríkin undií'skrifuðu við
Bandaríkin fyrir 5 árum síðan.
En ef um „skerðingu á sjálfs-
ákvörðunarrétti Islendinga úm
fjármál sín“ er að ræða, þá er |sú
skerðing ekki nýtilkomin (ýið
stofnun Framkvæmdabankans)r
heldur hlýtur að hafa verið !til
staðar meðan Mótvirðissjóðurinn
var að iögum í umsjá Landsbanka
; íslands.
Af nýlegri frétt er það að ráða,
að létt eitt ríkið enn hafi orðið
fýrir því að missa sjálfstæði sitt,
én það eru Bandaríkin. Yfirvöld
Bandaríkjanna geta ekki fram-
fylgt bandarískum lögum og bahn
að landvist tveim mönnum í Efha
hags- og félagsinálaráði Sameín-
úðtt þjóðanna, vegna þess að lög-
in brjóta í bág við samning Banda
ríkjanna við Sameinuðu þjóð-
irnar. En samkvæmt fullyrðirig-
unum um efnahagssamninginn,
sem settar hafa verið fram í blpð--
nnum upp á' síðkastið, þá misfiix
hveit það ríki sjálfstæði sitt, sem
j tekur á sig skuldbindingaf gagn-
! vart öðru ríki með- samningiun.
i Eða gildir þessi kenning bara ifm
i ísland?
I
Skógarmanna-kaffi
KFUMídag |
SKÓGARMENN KFUM gangást
fyrir kaffisölu i húsi KFUMj í
dag, til ágóða fyrir sumarstarfið
í Vatnaskógi. í sambandi yið
kaffisöluna verða sýndar kvf
mýndir frá lífinu í sumarbúðr
um, sem teknar voru fyrir nol
um árum. Margir hafa þegar
þessar inyndír, en þeir eru
fleiri, sem eklii hafa séð þ4r-
Gefst þarna t. d. foreidrijm
drengjanna, sem dvalist hafai i
sumarbúðunum kostur á að fjjá
hvernig „skógarmannalífið“ er.
Má gera ráð f.ýrir að fjölmersnt
verði við ýaffiborð okógarmanha
í dag og á sýningum þessuln.
Myndirnar vérða sýndar kl. j 4
og 5.
í kvöld kl. 8,30 efna Skógéjr-
menn einnig til almennrar saái-
komu f húsi félaganna, þar s<S»
þeir lesa upp, syngja, tala <j)g
leika á hljóðfæri. Þaif ekki áð
efa að þar verður vnargt Utt>
manninn.
Á þéssu sumri eru liðin 30 ár
frá því að sumarstarfið i Vatrta-
skógi hófst. Eru þeir þVi ekki
fáir, Sern ’ciga góðar minning ar
frá dvöl sinni þar. Munu mar; ir
þeirra eflaust leggja leið síni í
KFUM í dag og styrkja þam 3g
starfsemi Skógarmanna.