Morgunblaðið - 23.07.1953, Blaðsíða 7

Fimir.túdagrir 23. júlí 1953
MORGVISBLAÐIÐ
7
Síldveiðnr Norðmnnna hóinst
hér við land árið 1868
NYLEGA birtist í Haugasunds
Dagblad yfirlit yfir síldveiðar
Norðmanna hér við land frá því
síldveiði þeirra hófst hér
nokkru eftir miðja 19. öld og
fram á þennan dag og birtist
nokkuð af henni hér í lauslegri
þýðingu.
FYRSTA TILRAUNT
MEÐ SÍLDARLÁSUM
Þó Norðmenn hafi Iengi stund-
að þorskveiði hér víS land á und-
anförnum öldum, gerðu þeir
fyrstu tilraun til sfldveiða á fs-
landsmiðum árið 1858. Það ár
sendi ræðismaður Grip frá Berg-
en tvær skútur hingað til síld-
veiða. Skúturnar reyndu síld-
veiðar á Austfjörðum, Siglufirði
og Skagafirði en veiddu ekkert.
Þeir höfðu aðeins síldarlása nieð
í ferðinni, en sfldin kom ekki
svo nláægt landi, að leiðangurs-
menn gætu veitt hana í landnæt-
ur. Svo ekkert framhald varð af
þessari útgerð.
ÁHUGINN LIFNAB
Er Norðmenn fréttu af miklum
síldargöngum hér við land á
næstu árum, varð það tfl þess, að
Jakobsen útgerðarmaður í Man-
dal sendi veiðiskip sín hingað.
Eitt af skipunum hafði meðferð-
is 300 tunnur, net og salt og skip-
verjar veiddu í tunnurnar ágæta
síld, er þeir fluttu heim með sér.
Sama ár var útgerðarfélag
stofnað í Mandal, er sendi fleiri
veiðiskip hingað næsta ár, tvö
nótabrúk og byggingarefni til að
reisa byggingar á Seyðisfirði.. —
Sumarið 1879, fengu Norðmenn
2500 tunnur síldar á skip sín, er
þótti ágæt veiði. Útgerðarfélag
Mandals rak þessar veiðar í 7—8
ár, en þá var þessl félagsskapur
leystur upp og eignirnar seldar
öðrum.
Á árunum 1879—80, juku Norð-
menn íslandsveiðar sínar. Út-
gerðarmenn í Haugasundi sendu
á þessum árum 7 síldveiðiskip
til íslands með ágætum árangri,
svo að árið 1880 urðu síldveiði-
skip Norðmanna hér við land 75
að tölu með 578 marma áhöfnum,
er veiddu 1150 þúsund tunnur af
síld. Við þennan góða afla jókst
áhugi Norðmanna mikið á síld-
veiðum hér við land. Á þeim ár-
um var verðið á síldinni 24 kr.
tunnan.
HÖPP OG GLÖPP
SÍLDVEIÐANNA
Árið 1881 sendu Norðmenn 187
veiðiskip hingað með 870 manna
áhöfnum. Varð veiði þeirra sam-
tals 167 þúsund tunnur síldar.
Það sumar ráku Norðmenn síld-
veiðar frá flestum höfnum Norð-
urlands. En árið 1882 var óvenju-
lega kalt sumar hér á landi og
gekk síldin þá ekki eins upp að
landinu og undanfarm ár. —
Norsku skipin urðu þá um 200,
en veiðin ekki nema 65 þúsund
tunnur. Síldarverðið var lægra
það ár, 18—20 kr. tunnan, en
hækkaði, þegar leið að hausti,
sakir þess, hve síldveiðin brást
í Norður-Noregi.
Þrátt fyrir lélega veiði 1882,
sendu Norðm. 83 116 veiðiskip
hingað til lands, er veiddu 193
þúsund tunnur sfldar. Svo kom
mannskaðaárið 1884, er norski
síldveiðiflotinn varð fyrir miklu
mann- og eignatjóní. Frá Hauga-
sundi fórust 12 síldveiðiskip, er
voru samtals 1377 smálestir. Var
eignatjón vátryggingarfélaganna
reiknað hálf önnur milljón kr.
HERPINÓTAVEIÐI HEFST
Það varoekki fyrr en eftir alda-
mót, að síldveiðar Norðmanna
hér við land komust á rekspöl
að nýju, er þeir tóku að veiða
bæði í reknet og herpínætur. Það
tók þá nokkurn tíma að læra
að hafa fullt gagn af herpinót-
unum, en er liðin voru 10 ár af
öldinni, voru Norðmenn orðnir
leiknir í þeirri veiðiaðferð.
Hafa haldizl óslltið síðan.
AHAFNIR 3000 MANNS
Á FLOTANUM
í greininni um síldveiðar Norð-
manna í Haugasundsblaðinu vík-
ur nú sögunni til ársins 1936, en
það sumar gerðu norskir síld-
veiðimenn út 190 síldveiðiskip
hingað til lands, með um það
bil 3000 manna áhöfnum. Fóru
þeir 203 veiðiferðir til íslands
og veiddu í 247 þúsund tunnur.
Árið 1937 voru norsku síldveiði
skipin 183, sem fóru til veiða hér
við land og höfðu um 2900 manna
áhafnir. Var veiðin 243 þúsund
tunnur og nam 314 milljón n. kr.
Þann 23. júní 1938 var stofnað
félag norskra útgerðarmanna, er
gerðu út á síld hér við land í þeim
tilgangi að skipuleggja veiðar
þessar útgerðarmönnum í hag. —
Síldveiðar Norðmanna hér við
land, voru nú reknar með svip-
uðum hætti, þangað til stríðið
skall á 1939. Voru 149 veiðiskip
gerð út hingað, en máttu ekki í
það sinn fara nema eina ferð á
sumrinu hingað til lands, hvert
skip. Veiðin varð samtals seld
fyrir 4,3 milljónir króna, eða 30
kr. tunnuna.
EFTIR STYRJOLDINA
Fyrsta árið eftir styrjöldina
1945, voru send hingað 35 skip,
er veiddu 4586 tonn af síld. Síð-
an hafa hin norsku síldveiðiskip
verið frá 173 til rúmlega 200 á ári
og hgfa veitt sem hér segir:
1950 — 223 þús. t.
1951 — 96 þús. t.
1952 — 203 þús. t.
í fyrra nam síldveiði Norð-
manna hér við land 21,8 millj.
norskra króna.
Rabbað við veiðimenn
FRÉTTIR og sitthvað um lax-
veiði og laxveiðimenn, virðist
vera vinsælt blaðaefni um þessar
mundir. Með nokkurra daga milli
bili lesum við allskonar fregnir
frá þessum „vígstöðvum", — ekki
kannske allar, sem ábyggilegast-
ar, eins og gengur, þó alltaf fljóti
eitthvað með, er græða má á fyr-
ir þá áhugasömu.
En til þess að veiðifregnir komi
að verulegu gagni fyrir veiði-
mennina sjálfa, og fyrir þá, er
nú þetta lestrarefni aðallega, þá
þarf að afla ábyggilegra upplýs-
inga, sem víðast að, draga þær
síðan saman og fá gott yfirlit.
Sannleikurinn er sá, að slíkar
fréttir liggja ekki á lausu hjá
sumum veiðimönnum, og það
virðist ótrúlega erfitt oft og tíð-
um að komast að hinu rétta,
enda í mörgum hornum að leita.
Birting veiðifréttanna er auðvit-
að gerð til skemmtunar og fróð-
leiks, en ekki af neinni ósæmi- ‘
legri hnýsni, eins og sumir virð-
ast halda, og þegar menn fara
almennt að skilja það, að annað
fer raunverulega ekki fram, en
skipzt er á tíðindum, þá fyrst
er eitthvað á þessu að græða fyrir
alla aðila, og um leið eru kveðn- |
ar niður allskonar sögusagnir, I
ýktar og brenglaðar, sem alltáf |
i vaða uppi. Stefna ber að því, að
, gera slíkar fregnir greinargóðar,
I ábyggilegar og dálítið kerfis-
bundnar.
Á Bretlandi mun það alsiðá, að
veiðiblöðin og raunar fleiri blöð,
birti skýrslur um veiðina, viku
j til hálfsmánaðarlega úr hvdtju
héraði. Þetta er sent frá veiði-
klúbbum og öðrum til blaðanna
j og eru oft nakvæmar skýrslur um
; veiðina, veðurfarið og horfurnar,
og finnst ollum sjálfsagt.
—o—
Nú fer í hönd sá tími hjá
stangaveiðimönnum, að þeir fara
að nota flugurnar meira en
maðkinn við veiðarnar. Það er
því ekki úr vegi að rabba ofur-
lítið um flugur og flugustærðir,
ef það mætti vera byrjendum í
íþróttinni til einhvers gagns. Ég
minntist á það einhvern tíma
í vor, að ekki væri það nein nauð
syn að eiga mjög margar flugu-
tegundir, enda fáum kleift að
Leiðin til viðreisn-
ar í Frakklandi
Samlal við Paul Reynaud vara-
forsælisráðherra Frakkands.
FYRSTU vikuna í júlí var Paul Reynaud útneíndur aðst.ráðhewa
í hinni nýju Frakklandsstjórn Laniels. Með þessari útnefningu
tekur gamalreyndur stjórnmálamaður hina fyrri stöðu sírm í
framlínu franskra stjórnmála. í stuttu samtali við Reynaud, sem
hér fer á eftir, gerir hann grein fyrir því, sem harm telur hinu.
franska þingræði vera ábótavant og hvað beri að gera til að bæta
úr núverandi ástandi í stjórnmálum Frakka.
kaupa þær allar, eins og verð-
lagið er nú, því tala þeirra er
legíó.
Það er heppilegra að eiga fleiri
stærðir af þeim flugum, er reyn-
ast vel og maður hefur mesta trú
á, því stærð flugunnar virðist
skipta mestu máli, en litilsháttar
litarmunur minna. Flugustærðin
verður að hæfa ánni, sem veitt er
í, þótt stærðin verði auðvitað
nokkuð breytileg eftir ástandi
árinnar og veðurfarinu.
Veiðimenn nefna stærð flugu
venjulega í tvennum skilningi.
Þeir miða þá ýmist við ána eða
við númer flugunnar. Fluga nr.
5, er t. d. stór fluga í smá ám,
en lítil fluga í stórám, eftir núm-
eri sínu, er hún í minna lagi af
laxaflugum. í Soginu eða Brúar-
á myndu stærðirnar 1° til 2°,
taldar miðlungsflugur, en í Ell-
iðaánum yrði nr. 7 miðlungs-
stærð.
Flugunum er skipt í tvo flokka,
lax- og silungsflugur, og stærð
þeirra ákvörðuð með tölum í
númeraröðinni 16—8 ° (átta
núll). Nr. 16 er minnsta silungs-
flugan, en nr. 8 0 stærsta laxa-
flugan. Silungaflugur bera núm-
erin 16—10, en laxaflugur 12—
8 °. Eftir númeraröðinni getum
við kallað flugu nr. 2, miðlungs
laxaflugu, en flugur nr. 12—14,
miðlungs silungaflugur. Við
stærð nr. 1 eða IV2 í laxaflugu-
flokknum, breytist röðin þannig,
að númerað er í öfugri röð og
núlli bætt aftan við. T. d. verð-
ur næsta stærð fyrir ofan nr. 1,
1 °, þar næst 2° o. s. frv.
Það yrði of langt mál að fara
út í bollaleggingar um hvaða
flugur hentuðu bezt í hverri ein-
stakri á, hér hjá okkur, enda
munu veiðimenn seint sammála
í þeim efnum. Réttast er fyrir
hvern og einn að eiga í safni sínu
dálítið úrval af ljósum og dökk-
um flugum, því það mun stað-
reynd, að mismunandi birta gef-
ur þeim talsvert mismunandi
gildi. — Dökk fluga í dimmviðri,
ljós í sólskini, er gömul regla,
sem hefur staðist furðu vel.
—o—
Ég sat fyrir stuttu Og spjall-
aði við únga frú, — konu veiði-
Frambald á bls. 8
— Hverja teljið þér megin-'
ástæðuna fyrir hinu mikla jafn-
vægisleysi í frönskum stjórn-
málum?
— Aðalástæðan er sú, að
stjórnarskráin, sem samþykkt
var árið 1946 af kommúnistum,
sósíalistum og þjóðlegum lýð-
veldissinnum, gerði fram-
kvæmdarvaldið of veikt en þing-
ið að sama skapi of valdamikið.
Þingrofsrétturinn er háður svo
mörgum og misjöfnum skilyrð-
um, að hann er í raun og veru
alls ekki til nema í orði kveðnu.
Þingmennirnir geta steypt af
stóli svo mörgum ríkisstjórnum,
sem þeir viljh, án þess að eiga
á hættu að efnt verði til nýrra
kosninga.
— Álítið þér, að hægt sé að
stjórna Frakklandi undir núver-
andi stjórnarskrá? Ef ekki —
hvaða breytingar teljið þér, að
þurfi að gera á henni?
— Frakkland þarf ekki að
hugsa sér að komast aftur á kjöl-
inn aftur nema því aðeins, að
stjórnarskránni verði breytt
þannig:
1) að aðeins stjórnarvöldin
hafi rétt til að gera tillögur um
ný ríkisútgjöld en ekki þing-
mennirnir einnig, eins og nú tíðk
ast.
2) að ríkisstjórnin hafi vald
til að rjúfa þingið, ef hún fellur'
innan 18 mánaða frá því að hún
kom til valda. Þegar mér var
falið að mynda stjórn lýsti ég
því yfir við þingið hinn 27. maí,
að yrði ég forsætisráðherra, þá
myndi ég ekki taka að mér
stjórnarmyndun fyrr en þessar
breytingar hefði verið gerðar á
stjórnarskránni.
— Gætuð þér gert grein fyrir
upphafi hins mikla fjölda þing-
flokka Frakklands, sem veldur
hinum stöðugu stjórnarkrepp-
um?
— Hvað á til bragðs að taka
til að ráða hér bót á?
— Það er hina sérstæðu skap-
gerð Frakkans fyrst og fremst
um að saka. Frakkar neita að
láta draga sig í dilka eftir stjórn-
málaskoðunum. En ef að hverri
ríkisstjórn væru tryggðir 18
mánuðir á valdastóli eins og ég
hefi gert tillögur um, yrðu hin-
ir sundurleitu stjórnmálaflokkar
neyddir til að taka á sig sameig-
inlega ábyrgð, sem um leið
mundi knýja þá til að sameinast
— eða að minnsta kosti til að
sýnast sameinaðir frammi fyrir
kjósendum og þinginu.
1 Almennar kosningar myndu
sennilega, eins og nú er í pott-
inn búið, útrýma Gaullistunum
sem þingflokki en að öðru leyti
breyta litlu um flokkaskipting-
una.
Það hefir oft verið sagt, $ð
þrátt fyrir hinar stöðugu stjórn-
arbreytingar Frakklands, sé ut-
anríkisstefna þess jafnan hin
sama. Er það enn satt?
Afstaða Breta, sem halda því
fram, að þeir geti ekki gerzt
( aðilar að Evrópuher vegna
hinna ýmsu skuldbindinga inn-
an samveldisins brezka hefir
einnig átt sér djúpan hljómgrunn
' í Frakklandi, sem einnig hefir
hagsmuna að gæta í öðrum lönd-
um. Afleiðing þessa kom í Ijós,
er franska stjórnin, fyrir sex
mánuðum ákvað að samþykkja
ekki Evrópuhersamninginn fyrr
en komizt hefði verið að sam-
komulagi við Þýzkaland i Saar-
málinu.
En við verðum að vona, að það
samkomulag náist jafnskjótt og
Adenauer kanslari, eftir þýzku
kosningarnar hefir aðstöðu til
þess að hefja samningsumleitan-
ir. Eg vona eindregið, að tak-
ast muni að koma stofnun Ev-
rópuhersins í kring fljótlega þar
á eftir.
— Hversvegna á Frakkland í
stöðugri fjármálakreppu?
— Ég hefi árum saman haldið
því fram, að þörf sé róttækra
ráðstafana til að draga úr eyðslu
hins opinbera — minnka skrif-
stofubákn ríkisins og efla að
sama skapi framleiðslu landbún-
aðar og iðnaðar. Þangað til þess-
ar umbætur verða gerðar á fjár-
stjórn landsins, verður efnahag •
ur þess jafn óstöðugur og hann
er nú.
Margir áhrifamenn Frakk-
lands halda því fram, að Frakk-
ar verði að kjósa eitt af tvennu:
Indo-Kína eða uppbyggingu Ev-
róp« ti lað koma í veg fyrir yfir-
gang Þýzkalands. Álítið þér að
Frakkland undir styrkri stjórn
gæti leitt styrjöldina í Indo-
Kína til farsælla lykta og hald-
ið um leið styrkleika sínum í
Evrópu?
— Jafnvel þó að Frakkland
nyti sterkrar og öruggrar stjcrn-
ar, gæti það ekki staðizt við að
hafa einn þriðja hluta af öll-
um herstyrk sínum bundinn í
Indó-Kína og missa þar einn liðs-
foringja daglega og byggja á
sama tíma upp her sinn, sern
nauðsynlegur er til varnar Ev-
rópu.
Hafa þsgar hírt eins
mikið sg fékkz!
i fyrra slæíti s.l. ár
ÁRNESI, S.-Þing., 22. júlí: —
Sláttur hófst hér almennt um sið-
ustu mánaðamót. Grasspretta á
túnum er afbragðsgóð. Túna-
sláttur gengur vel, og hefur hey-
skapartíð verið hagstæð, þótt
sterkir töðuþurrkar hafi verið af
skornum skammti.
Síðari hluta síðustu viku gerði
þó góða þurrka. Hirtu þá hænd-
ur mikla töðu með góðri verk-
un. Margir eru langt komnir með
tún sín, einkum þeir, sem hafa
súgþurrkun og nægan válakost.
Eru sumir búnir að hirða eins
mikla töðu nú og þeir fengu i
fyrri slætti í fyrra, en þá var
sláttur að hefjast um þetta leyti.
Útlit með sprettu á útengi er
einnig gott. Má segja að hey-
skaparhorfur séu í bezta lagi,
miðað við sama tíma undanfarin.
ár. — Fréttar.