Morgunblaðið - 25.08.1953, Síða 9

Þriðjudagur 25. ágúst 1953
MO RGUNBLAÐIÐ
9
J fornöldinni fnstur ég tóri...“
I S.L. mánuði lézt að heimili
sínu í Sussex, brezki rithöfund-
urinn Hilaire Belloc, 82 ára að
aldri. Með honum féll í valinn
einn mikilhæfasti, víðkunnasti og
fjölhæfasti rithöfundur Breta á
fyrri hluta þesarar aldar. Er
hann einkum þekktur fyrir skáld
sögur sínar, kvæði og ritgerð-
ir og má segja með sanni
að hann hafi sett mikinn svip á
skáldakynslóð samtíðar sinnar í
Breílandi og auðgað til muna
brezkar bókmenntir á fyrri hluta
þessarar aldar.
Hilaire Belloc var fæddur í
París árið 1870. Átti hann kyn
sitt að rekja til þriggja menning-
arlanda Evrópu, þar sem faðir
hans var franskrar ættar, en
móðirin af írsk-ensku bergi brot-
in. Var hún fluggáfuð kona og
allkunn á sinni tíða fyrir þátt-
töku sína í kvenréttindahreyf-
ingunni, og má meðal annars geta
þess hér til gamans, að hún snar-
aði Kofa Tómasar frænda á
franska tungu. — Belloc þurfti
að ljúka herskyldutíma í franska
hernum (hann varð ekki brezk-
ur ríkisborgari fyrr en 1902) og
var þar í eitt ár, en á árunum
1893—95, lagði hann stund á sögu
við Oxfordháskóla. Þar fékk
hann þegar orð á sig orð fyrir
ræðusnilld, enda var hann ræðu-
skörungur mikill alla ævi. Kom
það m. a. vel fram þau ár, sem
hann sat á brezka þinginu; hann
var þingmaður Prjálslynda
flokksins í fjögur ár (1906—
1910), en líkaði ekki alls kostar
þingmennskan og hætti henni,
ekki sízt vegna þess hversu bágt
hanri átti með að binda sig við
skoðanir eins flokks og fylgja
honurri í einu og öllu. Á stríðs-
I w>
Hilaire Belloc — einn f jölíiæfasti
rr
ithöf iiiidor Breía iiýlátinn
Baráffa Franz Kaias við
i
óffann og óhreinfeikann
TÉKKNESKA skálið Franz Kaf- mér. Og þar sem hann er það.
ka dó í Berlín 1924, fátækur, ó- bezta í mér, þá er hann senni*..
þekktur og einmana. Banamein lega hið eina í mér, sem þú elsk-
hans var berklar. Þannig var and , ar. Hvað annað á ég, sem er þess.
lát hans, eins og allt líf hans virði að það sé elskað.
hafði verið tregafullt og eins eru'
skáldverk hans, duldar sjálfsævi ÓTTINN VIÐ LYGÐINA
sögur, þar sem óttí og samvizku-1 En hvað á Kafka við, þegar
bit mannssálarinnar er túlkað hann ræðir um þennan ótta, sem
með líkingamáli, í allri eymdinni umlykur hann og sem hann segh
og sorginni, hrífandi og sláandi að fylli sál sína? Er þetta ótti
þrátt fyrir allt með með lýsandi við allt og ekkert, út í loftið og
óskiljanlegt? Nei, hann skýrir
það sjálfur. Það sem hann hræð-
ist svo mjög, ef það sama og sál
mannsins verður stöðugt að berj-
ast við. Óttinn, sem hann talar,
um, ér óttinn við óhreinleikann,
hræðslan við lygðina og allt
hið illa er stöðugt freistar rnanns
Hér eru þeir vinirnir, Chesterton og Belloc, — ásamt B. Shaw.
(1930). Þykja þær mjög skemmti-
legar aflestrar og með afbrigðum
fjörlega skrifaðar, Af skáldsög-
þess sem hún er mikið ádeilurit.
Belloc á níræðisaldri.
érunum fyrri var hann einn á-
hrifamesti ritstjóri sinnar tiðar
og skrifaði þá reiðinnar ósköp
um hernaðarmál í vikurit sitt
Land and Water. Enda var það
svo, að ritstörfin voru hans aðal-
starf alla ævi,. allt frá því hann
gaf út fyrstu ljóðabók sína á há-
skólaárunum í Oxford. Heitir
hún Verses and Sonnets og var
gefin út aftur 1924, mikið aukin.
★
Eins og fyrr getur, var Belloc
einn fjölhæfasti rithöfundur sinn
ar samtíðar og afkastamikill með
afbrigðum, eins og bezt sést af
því, að hann skrifaði hvorki
meira né minna en 153 bækur
um ævina. í þessum ritum sínum
flestum túlkar hann hið kaþólska
lífsviðhorf sitt, sem hann lærði
við móðurkné ,og má segja, að
boðskapur kaþólskunnar hafi
verið honum aflgjafi, fróun, —
lífsuppspretta. Fyrir honum
barðist hann alla ævi, í ljóðum
sínum, skáldsögum og greinum,
enda var það tilgangur hans og
takmark að vísa samtíð sinni veg-
inn til Rómar. The path to Rome
(1902) ruddi honum brautina til
frægðar, og í henni tekur hann
upp þráðinn, boðskap kaþólsk-
unnar, sem slitnar aldrei eftir
það. Bókin er samin eftir nokk-
urs konar pílagrímsgöngu hanstil
þeirrar helgu borgar; þykir hún
hið mesta listaverk og er oft jafn-
að við Trawels with a Donkey
eftir Stevenson.
MEÐ KAÞÓLSKA TRÚ
AD LEIÐARLJÓSI
Það var um Belloc, eins og svo
mörg önnur andans stórmenni,
ekki sízt Göthe, að hann sótti til
Ítalíu hið frjóa afl sköpunar og
fegurðar, er æ síðan hvatti hann
til átaka og stórorrustu, ef því
var að skipta. Þar fann hann
neista hins Heilaga Rómverska
heimsveldis; i hans augum var
ríki þetta enn veruleiki; hann sá
ekki aðeiris fallnar og kaldar
rústir horfinnar menningar, held-
ur fann hann menninguna sjálfa,
eins og hún var og er, frjósama,
göfuga, þróttmikla. Hann sótti
æ síðan kraft í þessa fornu menn-
ingu, sem einu sinni varð til und-
ir heiðbláum himní Suðurlanda;
þessa menningu, sem mótaði og
fóstraði þá trú, er gaf honum
hugrekki og kraft til að sjá á
bak tveimur sonum sínum í blóð-
ugum heimstyrjöldum, — án þess
að glata trúnni á lífið og guð sinn.
ÓVÆGINN OG HELDUR
ÓUMBURÐARLYNDUR
Þó var ekki laust við, að Belloc
þætti allóvæginn í baráttunni
gegn andstæðingum sínum og er
varla hægt að segja, að hann hafi
átt til bera það, sem nefnt er
umburðarlyndi í trúmálum. — veiði nyrðra, en í gær var strekk-
Ásamt hinum gamla vini sínum,
skáldinu G. K. Chesterton (1874
—1936), barðist hann fyrir end-
vonarneista.
SKIPADI AD BRENNA
HANDRITIN
Kafka er nú settur á bekk með
snillingum þessarar aldar. Hafa
rit hans notið æ meiri vinsælda.
Meðan hann lifði var hann ó-
þekktur. Það má segja um Kafka ins;
að hann lifði í skugga. Þrjár I Ottinn megnar ekki að forða
frægustu skáldsögur háns, Rétt- I mannssálinni frá hinu illa, held-
arhöldin, Höllin og Ameríka,! ur lan1ar hana. Eftir á fylgir
voru ekki gefnar út meðan hann j samvizkubit, en óttinn hverfur
lifði. Svo var hann hlédrægur og ! ekki. heldur fylgir manninum,
vant sjálfstrausts, að hann á- ! hvert sem hann fer. Samvizkubit
ræddi ekki að birta verk sín. — vegna fortíðarinnar, ótti vegna
Viriur hans, Max Brod, geymdi framtíðarinnar.
um hans hefur Eminanul Burden han<3rit að sögunum og varð að
náð mestri hylli. í henni kemur tofa Kafka að brenna þau.
kímni höfundar vel fram, auk ^n Þaú heit efnöi Max Brod
ekki, heldur gekkst hann fyrir
BJARTASTA LJOSIÐ
Það kemur fram af bréfunum
að Kafka hefur nálgast Milenu i
Caliban’s Guide to Letters, er víð útgáfu skáldverkanna eftir dauða þeim tilgangi að flýja óhreinleik-
kunnasta greinasafn BeUocs. Að Kafkas- Hann áleit sig bundinn 1 ann. Hun verður honum andstæða
meiri tryggð við skáldverkin en nms ohreina. Ast hans til Milenu
loforð sitt. Fyrir bragðið hefur
heimurinn auðgazt að ódauðleg-
um skáldverkum.
lokum má geta IIills and the
Sea, sem þykir eitt rismesta verk
skáldsins.
★ I
Belloc hefur sagt það ósk sína, — •
að það yrðu ljóðin, sem lifðu, ef
það ætti að liggja fyrir einhverj- SAFN ÁSTARBREFA
um verkum hans að öðlast borg- j Nýlega hefur verið gefið út
araréttindi í bókmenntaheimi ] e
síðari kynslóða. Er og sennilegt,
að svo verði, því að i beztu kvæð-
unum nær hann hæst í list sinni,
þar má finna guðsneista þessa
sérstæða skálds, er vel hcfði get- j
að sagt með Grími gamla Thom- |
sen í Bergrisanum á 19. öld:
í fornöldinrii fastur ég tóri,
í nútíðinni nátttröll ég slóri...
M.

5,1
udi
ð var í
4580
oi!i helpina
t )
UM HELGINA var nokkur síld-
Franz Kafka.
urreisn miðaldaríkis kaþólskunn-
ar, enda var það trúa þeirra, að
er ekki holdleg ást, heldur eins
og bæn um að bjarga honum frá
hinu óhreina. Hún er bjartasta
Ijósið. Fyrir henni getur hann
opnað sál sína og það léttir af
honum samvizkubitinu og sálar-
kvölunum, þegar hún hlýðir á
hann.
BARÁTTA VEIKGEÐJA
MANNS VID SYNDINA
„Bréf til Milenu“ er ekki skáld-
saga. í bókinni er enginn ákveð-
inn söguþráður. Bréfin eru ekki
einu sinni dagsett, nema með
vikudag. Það er því jafnvel ekki,
víst, hvort þau eru í réttri tíma-
röð. Allt um það varpa þau ljósi
yfir sálarlíf Kafkas, skýra ýmis
atriði í skáldsögum hans, þannig
að þau fá dýpri merkingu. Og
viðfangsefnið, sem hann glímir
við snertir hverja mannssál, með
öðrum orðum, það er baráttan
við syndina, skoðuð í sérkenni-
legu ljósi af veikgeðja manni.
„Ég get ekki gengið veginn,
sem ég vil ganga, já ég get ekki
einu sinni haft vilja til að ganga
hann, ég get aðeins verið hrevf-
ingarlaus".
Þannig skrifar Kafka um magn
ingur á miðunum og ekki veiði-
veður.
Þessi skip lönduðu á Raufar-
höfn á laugardag og sunnudag Þýzkaiandi safn bréfa, sem Kaf-
og er afli þeirra miðaður við ka skrifaði á síðari árum ást- leysi sitt og viljaleysi, gegn því
það hé^ði veáðTunkomrmsta ’rikí uppsaltaðar tunnur: Helga 162, mey sinni. Nefnist bókin „Bréf sem að honum sækir. En hversu
veraldar fyrr og síðar. í þeirra InSvar Guðjónsson 155, Björn til Milenu". langt sem hann gengur í sjálfs-
Jónsson 86 og Sæfinnur 93. —1 ákvörðun og þótt hann viður-
kenni sitt eigið lítilvægi, þá hætt-
ir hann aldrei að óttast og forð-
ast óhreinleikann.
augum var iðnvæðingin og „villu-
trú mótmælenda" böl 20. aldar-
innar og það, sem einna helzt
yrði siðmenningunni að falli. —
Hins vegar skáru þeir upp herör
og börðust fyrir hinni gömlu ka-
þólsku trú sinni, sem þeir álitu,
að ein gæti bjargað því, sem
bjargað yrði í heimi okkar.
GEGN KAPITALISMA —
FYRIRLEIT KOMMÚNISMA
Belloc var einnig mikill and-
stæðingur bæði kommúnisma og
kapitalisma. Var hann þeirrar
skoðunar, að báðar þessar stjórn-
málastefnur leiddu til kúgunar,
og í bók hans „The Servite State
er niðurstaða hans sú, að í kjöl-
far- hins sanna kapitalisma sigldi
þvingun og hálfgert þrælahald.
Og ekki hafði hann meira álit
Þenna dag var því saltað í 516 TVÖ MEGINATRIÐI
tunnur. Á sunnudaginn lönduðu: ÓHAMINGJUNNAR
Sigurður Pétur 228 tunnum, Bréfin sýna sálarlíf Kafkas
Fanney 120, Hafdís 153, Sigurð- vel, þjáningar hans og ótta. Þótt
ur 71, Stjarna 53, Frigg 31, Frey- þau seu ekki í heiid eins listræn
dís 98 Bjarmi 120, Haukur I. 199, að svip og skáldsögur hans, þá
og Ársæll Sigurðsson 157. Þetta eru einstöku kaflar sönn snilldar
eru alls 1230 uppsaltaðar tunnur. verk. Einkum verða eftirminni-
Þá lönduðu þar í gær Reynir iegir kaflarnir þar sem Kafka
100 tunnum, Jón Valgeir 30 og rgynir að sálgreina sjálfan sig,
Áslaug RE 70 tunnum í salt og er ilann íýsir óhamingju sinni.
um 200 í bræðslu. u£r eins og víða í skáldsögum
I sínum leggur hann aðaláherzluna
SEVDISFJÓRÐUR a óttann og óhreinleikann. Þetta
Þessi skip komu til Seyðisfjarð
ar á sunnudaginn og er afli
þeirra miðaður við uppmældar
tunnur: Skallagrímur með 350,
Blakknes 150, Snæfell 250, Sæ-
fell 150, Hagbarður 250, Helgi
tvennt verða meginatriðin í öllu
kveini og sjálfsásókunum hans.
Um óttann, sem gagntekur
hann segir Kafka m.a.:
— Ég þekki ekki innri lögmál
Helgason 130, Meta 75, Pálmar óttans- é«Þekki aðeins könd ótt'
„nw, KIrliit* um mor'
450 og Hvanney 100 tunnur.
, , . , . . Þá lönduðu þar í gær 4 skip og
a hmum alþjoðlega kommumsma, fór lítilsháttar j frystingu og
enda var hann alla tið mikill
andstæðingur
Marxs.
kenninga Karls
AFKASTAMIKILL
HÖFUNDUR
Eins og fyrr er getið skrif-
aði hann allmörg sögurit. Má af
þeim nefna ævisögur þeirra
Dantons (1899) og RicheÞeus
bræðslu, en skipin eru þessi:
Rifsnes með 130 mál, Fagriklett-
ur 100 og Dagur 80. Jörundur
ans, sem heldur um hverkar mér.
Óttinn er vissulega það hræði-
leprsta, sem ég þekki.
Þrátt fyrir það er Kafka ekki
alltaf jafn frábitinn þessum
ótta. Stundum reynir hann að
var væntanlegur í gærkvöldi með réttlæta hann, jafnvel þráir
200 mál í bræðslu. hann, eins og þegar hann segir:
Á Vopnafirði voru saltaðar um — Oft kem ég fram sem til-
700 tunnur upp úr Straumey og litslaus verjandi óttans, sýni
240 tunnur úr Stíganda. fram á áð hann sé eðlilegur og
Á Þórshöfn var einnig saltað sjálfsagður, já, ég er samsettur
í 500—800 tunnur. I úr honum, hann er það bezta í
Hlaul 574 kr. I
gelraununum
ÚRSLIT leikjanna á síðasta get-
raunaseðli urðu sem hér segir:
Arsenal 0 — Huddersfield 0 x
Blackpool 2 — Chelsea 1 1
Cardiff 2 — Aston Villa 1 I
Charlton 3 — Burnley 1 1
Liverpool 4 — Manch. Utd. 4 x
Manch. City 0 — Wolves 4 2
Middlesbro 0 — Preston 4 2
Newcastle 2 — Sunderland 1 1
Portsmouth 3 — Sheffield U. 4 2
Sheffield W. 2 — Tottenham 1 1
W. B. A. 1 — Bolton 1 x
Fulham 0 — Stoke 1 2
Á seðlum reyndust. 10 réttar
ágizkanir og voru á einum 2 rað-
ir, og verður vinningur á hann,
574 kr. Fyrir röðina með 10 rétt-
um verða greiddar 167 kr., en
fyrir 9 réttar ö0 kr.