Morgunblaðið - 24.09.1953, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 24. sept. 1953
MOKGUNBLABIÐ
9
nmsseiíi s
Edinborgarhétiðin iil.
IKI THALIU
v.
í RÍKI THALIU
Margar raddir hafa verið uppi
um það að leiklistin hafi orðið
nokkuð afskift á Edinborgarhá-
tíðinni í þetta sinn. Eru þær að-
finnslur á fullum rðkum reistar |
því að á vegum hátíðarinnar eru
nú sýnd aðeins fimm leikrit en
hinsvegár skifta hljómleikarnir
tugum. Af þessum leiki itum hef
ég enn sem komið er aðeins séð
tvö, The Confidential Clerk eftir
T. S. Eliot og Hamlet eftir
Shakespeare. Hinsvegar hef ég
séð þrjú önnur leikrit, sem ekki
<eru á vegum hátíðarinnar, The
Devil’s General eftir þýzka rit-
höfundinn Carl Zuckmayer,
ímyndunarveikina eftir Moliére
©g Lysistrata eftir gríska skáldið
Aristofanes.
LEIKRIT UM HITLER
The Devil’s General vakti slíka
hrifningu áhorfenda að fágætt
mun vera hér í borg að því er
folöðin herma. Leikritið fjallar
tim einræðisstjórn Hitlers og allt
það böl sem hann og nazistalýður
hans leiddi yfir þýzku þjóðina. —
Aðalpersónan, Harris hershöfð-
ingi, getur afstýrt því á fyrstu
árum Hitlersstjórnarinnar, að
loftherinn komist algerlega í
hendur nazista. Hann hefur hug-
rekki til að láta í ljós vanþóknun
sína á nazistum enda hefur hann
aldrei gengið í flokkinn. Hvað
eftir annað er skorað á hann að
ganga í flokkinn og jafnvel haft
Ogleymonlegar unaðsstusadir
leikendur fóru einnig mjög vel
með hlutverk sín, enda var heild-
j arsvipur leiksins með miklum
ágætum.
i.i— - j
FRÁVIK FRÁ UPPRUNA-
LEGUM TEXTA
ÍMYNDUNARVEIKINNAR
j Imyndunarveikina og Lysi-
strata sýnir hér leikfélag er nefn-
ist Theatre Workshop. Standa að
því féiagi að mestu ungir Eng-
lendingar. Markmið þeirra er að
halda uppi sýningum á klassisk-
um leikbókmenntum og selja að-
ganginn svo ódýrt að allur al-
menningur geti sótt sýningar
þeirra. Þetta hefur þeim tekizt
með því að hafa allan sviðsútbún
að sem einfaldastan og ódýrastan.
Þessir ungu idealistar njóta eink-
is opinbers styrks, en einhvern
fjárhagsstuðning munu þeir fá
annarsstaðar frá. Ekki munu þeir
j bera mikið úr býtum f járhagslega
sjálfir, en þó hafa þeir ráðist í
það að efna til leiksýninga í
Noregi, Svíþjóð og Frakklandi.
' Aðalbækistöð þeirra er í London.
Er starfsemi þessara ungu manna
í alla staði lofsverð og til fyrir-
myndar.
Sýning þeirra á Imyndunar-
veikinni kom mér mjög á óvart,
svo mjög var hún ólík því sem ég
| hafði búizt við. í mörgu var vikið
i frá frumtextanum og að lokum
Hamlet (Richard Burton) álasar móður sinni Gertrude drottn-
ingu (Fay Complon).
Diaforius læknir, Thomas Diaforius (sonur hans) og Argan í
s,ímyndunarveikinni“.
í hótunum við hann ef hann geri
það ekki, en hann þverneitar
alltaf enda þótt honum sé það
Ijóst að það geti kostað hann líf-
ið. Að lokum er hann sakaður um
skemmdarverk en hann kemst
undan sporhundum Hitlers upp
í flugvél, en hún fellur til jarðar
©g hann bíður þar bana.
Leikritið er ágætlega samið og
gefur áhorfandanum glögga inn-
sýn í hið spillta stjórnmálalíf er
þróaðis.t í kringum Hitler og
klíku hans. Allsstaðar eru njósn-
arar að verki, ekki sízt i veizlu-
söíunum þar sem rætt virðist um
hégómann einan, en hvert orð
sem sagt er virðist hafa dýpri
merkingu. Gáskinn er óeðlilegur
og til þess eins að leyna óttanum
og kvíðanUm, sem allir eru haldn
ir af undir niðri.
Trevor Howard, hinn þekkti
kvikmyndaleikari, lék aðalhlut-
verk leiksins, Harris hershöfð-
ingja, af frábærri snild, djúpum
skilningi og mikilli tækni. Aðrir
er hinn . ímyndunarveiki ekki
gerður að lækni, heldur komu
margir læknar að sjúkrabeði
hans og gefa honum inn hver
sinn skammt og stinga saman
nefjum um sjúkdóma hans þess
í milli. Er það vel gert og
skemmtilegt, enda flest hlutverk-
in ágætlega leikin, einkum var
þó Toinette hreint afbragð.
I Lysistrata er einnig mjög
vikið frá frumtextanum. Hefur
Ewan MacColl, að nokkru leyti
staðfært leikinn og snúið honum
upp í ádeilu á brezka íhaldsflokk
inn og „The warmongers“ vorra
tíma.
ALVARLEGUR GAMAN-
LEIKUR ELIOTS
Þegar ,,The Cocktail Party“
eftir T. S. Eliot var sýnt á Edin-
borgarhátíðinni fyrir tveimur ár-
um voru mjög skiptar skoðanir
almennings og einnig gagnrýn-
enda um hvernig ætti að skilja
leikritið og hvað fyrir höfundin-
um hefði vakað er hann samdi
það. Slíkum skoðanamun er ekki
til að dreifa um hið nýja leikrit
Eliots „The Confidential Clerk“.
Efni þess verður ekki rakið í
stuttu máli og læt ég því nægja
að geta þess að það gerist með
yfirstéttarfólki í London og fjall-
ar um börn sem hjónin Sir
Claude Mulhammer og kona hans
lady Elizabeth hafa átt hvort um
sig áður en þau gengu að eigast.
Börn þessi voru alin upp hjá
vandalausum og lady Elizabeth
hafði raunar glatað barni sínu.
í leikslok heimtir frúin barn sitt,
en Sir Claude verður að sætta sig
við þá hvimleiðu staðreynd að
„sonurinn“, sem hann hefur séð
fyrir fjárhagslega alla tíð, er alls
ekki sonur hans. — Leikritið er
á yfirborðinu gamanleikur og
margt er þar bráðfyndið og snilld
arlega sagt, enda leikritið af-
bragðsvel samið. En á bak við
gamanið liggja djúp mannleg
viðfangsefni og spurningar sem
alla varðar. Við vitum að vísu
hver við erum að faðerni og
móðerni, en vitum víð hvað við
erum? Aðrir skilja okkur ef til
vill, en skiljum við okkur sjálf?
Þessar spurningar og margar
aðrar ber höfundurinn fram í
þessu leikriti, en hann svarar
þeim ekki.
E. Martín Browne hefur sett
leikinn á svið og annast leikstjórn
ina en tjöldin hefur Hutckinson
Scott gert. — Leikendurnir fóru
allir ágætlega með hlutverk sín.
Sérstaka hrifningu vakti Isabet
Jeans í hlutverki lady Elizabeth,
enda var leikur hennar frábær.
Sagði hún varla nokkra setningu
svo að hlátrasköllin kvæðu ekki
við um allt húsið. En einna at-
hyglisverðastur þótti mér leikur
Allan Webbs er fór með hlutverk
Eggerson, hins gamla einkaritara
Sir Claudes. Sú persónutúlkun
verður mér ógleymanleg, svo
heilsteypt var hún og sönn út í
ystu æskar. Þá var og glæsilegur
leikur Paul Rogers er fór með
hlutverk Sir Claudes og ájhrifa-
mestur í leikslok, þegar mest á
reyndi.
OPIÐ SVIÐ OG ENGAR
SVIPBREYTINGAR
í HAMLET
Old Vic hóf sýningar á Hamlet
í Assembly Hall 24. ágúst, en ég
sá leikinn ekki fyrr en nú fyrir
skömmu. Assembly Hall er raun-
ar ekki leikhús enda mjög óhent-
ugt til leiksýninga. Hafa þeir
annmarkar ráðið nokkru um
uppsetningu leiksins og sett sinn
svip á hann að öðru leyti. Sviðið
hefur orðið að byggja út frá öðr-
um hliðarvegg salarins og nær
það fram yfir miðju áhorfenda-
svæðisins. Það er eingöngu tveir
stórir pallar með breiðum þrep-
um niður að salargólfinu á þrjá
vegu. Sitja áhorfendurnir um-
hverfis sviðið á þessa þrjá vegu,
en leikendurnir koma inn á svið-
ið úr öllum áttum milli bekkja-
raðanna. Sýningin fer þannig
fram á opnu sviði og sviðsbreyt-
ingar eru engar. Þetta fyrirkomu
lag er að vísu mjög athyglisvert
og saman að hafa séð það, en þó
hygg ég að til þess hafi verið
gripið af illri nauðsyn.
Þetta stórbrotna leikrit Shakes
peares er Skotum og Englending-
um engin nýjung. Margir kunna
það meira að segja utanbókar.
Það er því ekki mikið rætt hér
manna á meðal eða í blöðunum
um leikritið sjálft en því meiri
athygli hefur vakið leikur
Richards Burtons, sem fer með
hlutverk Hamlets. Hefur hann
komið mönnum mjög á óvart
með óvenjulegum skilningi sín-
umog túlkun á þessari torræðu
persónu. Hamlet Burtons er
mannlegri og ekki eins innhverf-
ur og menn hafa átt að venjast.
Kemur það hvað bezt í ljós í ein-
tölum hans, sem sögð eru fram
með meiri léttleika og tilbrigðum
í röddinni en áður hefur tíðkast.
í upphafi leiksins virðist Ham-
let ekki trúa á svip föður síns og
það hlutverk. sem faðir hans fel-
ur honum að inna af hendi. Og
framan af leiknum er eins og
Hamlet einbeiti sér eingöngu að
því að sannprófa þetta yfirnátt-
úrlega fyrirbrigði. En þegar hann
hefur . sannfærst um sanngildi
fyrirbrigðisins, breytist leikur
hans allur. Hann verður ákveðn-
ari og upp frá því er leikurinn
allur átök milli hans og Claudi-
usar konungs, sem í höndum
Laurence Hardy hefur litla kon-
unglega reisn, en er hinsvegar
þeim mun slægari og kaldrifj-
aðri.
Leikur Fay Compton í hlut-
verki Gertrude drottningar er
afbragðsgóður. En sterkustu þætt
irnir í túlkun hennar, sektarvit-
undin og móðurkenndin. Þá er
og Horatio heilsteypt og skemmti
leg manngerð í meðferð Williams
Squire.
En minnisstæðastur mun mér
verða leikur Claire Bloom í hlut-
verki Opheliu. I fyrstu þáttunum
túlkar hún af nærfærni og næm-
um skilningi sálarlíf hinnar ungu
og saklausu konu sem elskar
Hamlet af öllu sínu barnslega
hjarta, en þegar hún er orðin vit-
stola, er leikur Claire Bloom
þróttmikill og áhrifaríkur og alll
að því óhugnanlega sannfærandi.
Leikstjórinn John Benthall
hefur sett leikinn snilldarlega á
svið og kemur blöðunum hér sam
an um að hann hafi með sýningu
þessari unnið mikið afrek.
Innan skamms hefjast sýning-
ar The Glasgow Citizens Theatre
á ballad-óperunni The Highland.
Fair og hinn 7. þ.m. verður frum-
sýning Le Théátre National
Poupulaire í Paris á „L’Avare"
eftir Moliére og hinn 8. þ.m.
frumsýnir sama félag Richard II.
eftir Shakespeare.
IIÁTÍÐIN ÚTI 12. SEPT.
Þessum miklu hátíðahöldum
lýkur 12. þ.m. með tónleikum í
Usher Hall, sem hefjast kl. 11 um
kvöldið. Leikur þar Filharmoniu-
hljómsveit Vínarborgar undir
stjórn Bruno Walters Vínarlög.
— Daginn eftir munu hinir fjöl-
mörgu gestir taka saman plögg
sín og pjönkur og halda hver til
síns heima, auðugri af fögrum
minningum um margar og ó-
gleymanlegar unaðsstundir í
þessari dásamlegu borg. Og þeir
þakka öllum þeim sem að þessum
hátíðahöldum hafa staðið frá-
bæra fyrirgreiðslu og heita því
með sjálfum sér að sækja þessi
hátíðahöld aftur eins fljótt og
kostur er á.
Sviðsmynd úr hinu nýja leikriti T. S. Eliots „The Confidential
Clerk“, sem frunmsýnt var í Edinborg.
Stefna Verkamanna-
flokksins í ufanríkis-
LUNDÚNUM, 23. sept. — Stjórn
Verkamannaflokksins brezka
samþykkti í dag nýja stefnuskrá.
Er þar m. a. boðað, að flokkurinn
muni setja sig gegn vígbúnaði
Þýzkalands fyrr en úrslitatilraun
hefur verið gerð til að.skjóta á
fjórveldaráðstefnu um Þýzka-
landsmál.
Þá er í‘stefnuskránni gert ráð
fyrir hlutleysi Formósu og Kór-
eu. — Aðalfundur Verkamanna-
flokksins hefst í Margate á sunnu-
dag. — Reuter-NTB.