Morgunblaðið - 07.01.1954, Qupperneq 11

Fimmtudagur 7. janúar 1954
MORGUNBLAÐIÐ
11
Ragnhiidnr Jónsdótbr
Minning
HINN 18. desember síðast liðinn
andaðist hér í bænum Ragn-
hildur Jónsdóttir, fyrrum hús-
freyja á Stóra-Hofi á Rangár-
völlum.
Ragnhildur var hin mesta
merkiskona og skipaði lengi
virðulegan húsfreyjusess á einu
af höfuðbólum þessa lands. En
af því sjónarsviði anna og um-
svifa var hún horfin fyrir löngu
vegna vanheilsu, sem hún átti
við að stríða mörg síðustu ár
æfinnar. Það varð hennar hlut-
skipti að hverfa fyrir aldur fram
af athafnasviði lífsins og úr aug-
sýn flestra annarra en vanda-
manna og vina.
Ragnhildur var fædd á Hvoli
í Mýrdal, 11. ágúst 1875. Foreldr-
ar hennar voru Jón bóndi Ein-
arsson og Gróa Árnadóttir, bæði
af gömlum skaftfellskum bænda-
ættum. Jón var merkisbóndi,
oddviti sveitar sinnar og vel efn-
um búinn, hygginn og greindur
stillingarmaður og prúðmenni
hið mesta. Gróa var vinsæl hús-
freyja, hæglát og skapföst. Þau
hjón munu hafa eignast fjögur
börn, en misstu öll á unga aldri
nema Ragnhildi. Ólst hún þar
upp í foreldrahúsum, eftirlæti
foreldra sinna og allra annarra,
sem henni kynntust, enda var
hún vel að sér ger bæði til lík-
ama og sálar.
Nítján ára að aldri kynntist
Ragnhildur Guðmundi Þorbjarn-
arsyni og giftust þau ári síðar á
Jónsmessudag árið 1895. Stóð
hún þá á tvítugu, en Guðmund-
ur var 12 árum eldri. Hafði
Ragnhildur dvalið við nám í
Reykjavik veturinn fyrir, nam
hún þar hannyrðir og hússtjórn
og var þar á vegum frú Elísa-
betar, móður Sveins Björnssonar
forseta. Umgengni við hana og
fleiri ágætiskonur varð Ragn-
hildi notadrjúg og mun hafa jafn-
ast fyllilega á við skólagöngur
nú á dögum.
Þau Guðmundur og Ragnhild-
ur tóku við búi á Hvoli og
bjuggu þar rausnarbúi um fimm-
tán ára skeið. En foreldrar henn-
ar dvöldu hjá þeim í góðu yfir-
læti til æfiloka. Þau létust bæði
í hárri elli á Stóra-Hofi. Hjá
þeim dvaldist líka síðustu æfi-
árin Þorbjörn, tengdafaðír Ragn-
hildar.
Guðmundur gerðist brátt um-
svifamikill bóndi á Hvoli og fram
faramaður og brautryðjanrli á
mörgum sviðum. Félagsmál lét
hann snemma til sín taka, svo
sem bindindismálin, og var
Ragnhildur hans önnur hönd í
því starfi. Þau þjóðþrifamál
voru áhugamál þeirra beggja
alla tíð.
Á Hvoli hefur Ragnhildur átt
sínar beztu stundir og notið sín
bezt, enda þótt hún yrði þjóð-
kunnari síðar sem húsfreyja á
Stóra-Hofi. Á Hvoli var hún
fædd og uppalin, þar lifði hún
sín beztu þroskaár og þar ól hún
börn sín öll, sjö að tölu. Elztu
dóttur sína, Ingibjörgu, rnisstu
þau hjón á tólfta ári. Var það
þeim mikill harmur. Son misstu
þau líka, á öðru ári, er Björn
hét. En fimm mannvænleg börn
komust upp og eru öll á lífi, dæt-
ur tvær, Elín, kaupmaður í
Reykjavík og Helga, forstöðu-
kona elliheimilisins í Hveragerði,
og synir þrír, Jón, endurskoð-
andi og bóndi í Nýjabæ, Hákon,
hæstaréttarritari og Ágúst, bóndi
á Stóra-Hofi.
A Hvoli var þríbýli, og þótti
Guðmundi þar helzt til þröngt
um sig. Réðst hann því í að
kaupa Stóra-Hof á Rangárvöllum
af Einari Benediktssyni, skáldi,
árið 1908. Hafði hahn bú á báð-
um stöðum fram til 1910, er hann
flutti alfarinn að Stóra-Hofi með
aljt gjtt. ,Qg þar bjuggu þau þjón
í fulla þrjá áratugi við mikla
rausn og höfðingsskap. Að vísu
naut Ragnhildar ekki við í fullu
fjöri og heilsu svo lengi, eins og
síðar verður sagt. Stóra-Hof er
hin mesta vildisjörð, landgæði og
lega ákjósanleg, náttúrufegurð
stórbrotin og sögulegar minning-
ar blasa við sjónum hvert sem
litið er. Og hér voru hendur látn-
ar standa fram úr ermurn á bióma
skeiði þeirra hjóna. Bóndinn
gerðist forvígismaður í flestum
framfaramáium landbúnaðarins
og brautryðjandi í búskaparnýj-
ungum. Og húsfreyjan lét ekki
sitt eftir liggja á heimilinu. Sam-
hent voru þau um það að gera
Ilofsheimilið að þeirri fyrir-
mynd, sem það var. Þar var
fyrirmyndarbragur á öllu úti
jafnt sem inni. Það var gaman að
koma að Hofi um þessar mundir.
Gestrisni var mikil, viðurgern-
ingur frábær og viðmót þeirra
hjóna og barna þeirra einstak-
lega aðlaðandi. Þar var búsæld-
arlegt og ríkmannlegt, nýjungum
öllum, sem til framfara horfðu,
tekið tveim höndum, en þó fast-
heldni á fornar og góðar þjóð-
legar venjur. Þau hjón voru
mjög hjúasæl, enda var það ski’-
yrði alls þrifnaðar í búsk&p, áúur
en vélaöldin rann upp. ÁUu þ&u
bæði sinn hlut að því. Fjöldi
barna og unglinga dvaldi hjá
þeim á sumrum, og festu mörg
þeirra ástartryggð við Ragn-
hildi. Hún reyndist þeim móðir
og varð þeim ógleymanleg.
Enn er eftir að minnast á síð-
asta þáttinn í lífssögu Ragnhild-
ar, en sá þáttur er fyrir manna
sjónum dapurlegur, raunasaga
langvarandi heilsuleysis og van-
máttar. Þá sögu getur enginn
rakið frá sjónarmiði hennar
sjáifrar, því að „hugur einn það
veit, er býr hjaita nær, einn er
hann sér um sefa“. I full tuttugu
ár átti hún við mikla og lamandi
vanheilsu að stríða. Öll mannleg
hjálp, af góðum vilja í té látin,
hrökk skammt og gat ekki bjarg-
að. En í þeirri löngu og von-
lausu baráttu sýndi Ragnhildur
bezt, hvern mann hún hafði að
geyma. Með óbifanlegri ró og
stillingu bar hún þjáningar sín-
ar og vanmætti allt til enda.
Aldrei hafði hún ofmetnazt í
meðlætinu, sem hún naut að vísu
mörgum öðrum meir, meðan allt
lék í lyndi. En í löngu og ströngu
mótlæti heilsuleysis og þjáninga
sýndi hún þá hugfestu og þolin-
mæði, sem bar fagurt vitni um
sálarþroska hennar. Hún vissi
það fyrir löngu, að veraldarlán
og heimsgæði eru fallvölt og
mönnum annað og æðra mark
sett en að njóta þeirra. Hún var
víðlesin og hugsaði mikið um
dulræn efni og hin dýpri rök til-
verunnar. Þau rnál voru henni
löngum hugleikið umtalsefni. —
Engum, sem Ragnhildi kynntist
þótt ekki væri fyrr en á efri ár-
um hennar, gat dulizt, að hún
hafði verið hin rnesta fríðleiks
og atgerviskona. Hitt verður þó
vcnzlamönnum heríhar óg vinum
enn minnisstæðará að henni lát-
inni, hversu góð kona og göfug
hún var.
Fr. G.
Jón Ottason — kveðja
Vaktmaður var
um borð í Hæringi
SIGURÐUR Ólafsson vélstjóri,
sem er vaktmaður um borð í Hær
ingi, óskar þess að gefnu tilefni,
að leiðrétt sé, að enginn vaktmað-
ur hafi verið í skipinu í ofviðr-
inu á þriðjudagsmorguninn.
Sigurður var um borð í Hær-
ingi um nóttina og morguninn.
Klukkan 7,20 um morguninn siltn
uðu landfestar Hærings skyndi-
lega að aftan í mikilli rokhrinu
og sjófyllingu. Hafði Sigurður þá!
fyrir skömmu athugað landfest-
arnar frá Hæringi og einnig að-
stoðað tvo skipverja á varðskip-
inu Þór við að koma í land við-
bótarfestum frá Þór. Þegar skipið
hafði losnað frá að aftan,
hljóp Sigurður til hafnsögumann
anna í Hafnarhúsinu til að láta
þá vita hvernig komið væri.
Fór hann um hæl aftur fram
á bryggjuna til þess að athuga
hvort nokkuð væri hægt að gera
til þess að styrkja festingarnar
að framan, en þær voru mjög öfl-
ugar. Hvildu nú öll átök Hærings
og þeirra 6 skipa sem utan á hon-
um lágu á landfestum hans að
framan. Við þessi gífurlegu átök
brotnaði kengurinn í bryggjunni,
sem festarnir voru bundnar í og
skipin rak frá bryggjunni undan
veðurofsanum, þar til eftir ör-
skamma stund, að akkeri Hær-
ings veitti viðnám og hélt öllum
skipunum upp í vindinn og forð-
aði því, að þau ræki upp í Norð-
urgarðinn.
Er þetta skeði var Sigurður
staddur á bryggjunni og komst
ekki um borð aftur fyrr en síðar
um daginn.
50 kommúnistar
handðeknir
TEHERAN, 6. jan.: — í dag lét
persneska herstjórnin handtaka
50 kommúnista vegna þess, að
sent hafði verið allmikið af
sprengftefni á járnbrautarstöðina
í Teheran, sem álitið er, að Tudeh
flokkurinn eigi. — Reuter.
- Marlinson
Framh. af bls. 9.
að mæta efnishyggju og skefja-
lausri tækniþróun okkar tíma.
Fjallar bókin um nokkra um-
renninga, sem ekki hafa getað
rótfest sig í jarðvegi hinnar
miklu vélamenningar. Bókin er
mikil ádeila á nútíðarþjóðfélag
ef nishygg j unnar.
★ ★
Árið 1949 var Harry Martinson
tekinn í Sænsku akademíuna, að-
eins hálffimmtugur að aldri. Er
hann nú yngstur félaga hennar.
— Og í haust sem leið sendi hann
loks frá sér nýtt ljóðasafn eftir
alllanga þögn, Cikada. Þar varp-
ar kjarnorkusprengjan skugga
sínum bæði á mannlífið allt —
og ekki síður ljóð hans. Draum-
urinn er ekki lengur athvarf,
gagnar ekki lengur í baráttunni
við bitran veruleikann. En sam-
úðin, ástin á frjórri list og nátt-
úrudýrkunin eru meiri en
nokkru sinni:
lúánn dig ense i tid
med sádant som ár várt att sakna,
med allt som tog vágen genom
sommaren för att dö.
Kánn dig ense i höstens tid med
det gula lövet
som tveksamt lámnar sin kvist
en dag nár sommaren abdikerar
i vinden
och trádet lágger ner sin krona
pá kudden av mossa som skall
överleva.
- Konfúsíus
Framh. af bls. 9.
sanni, heldur hins, að það sem
koma átti í staðinn var fyrirfram
dauðadæmt. — Allt bendir því
til, að. Mao-tse-fung verði undir
í glímunni við Konfúsíus.
Eins og dagurinn, sem vel
er varið fær sætan svefn,
þannig fær vel varin ævi
fagran dauða.
ÞESSI orð komu mér í hug, er
ég frétti andlát Jóns Ottasonar.
Mér fannst þau samhljóma svo
vel við þær minningar sem ég
á um hann síðastliðin tuttugu og
fimm ár. — Og eftir því, sem
mér hefur verið tjáð af þeim
mönnum, er þekktu Jón allt frá
bernsku hans, þá geta þessi orð
eins vel fallið um þann ævihluta
hans, sem liðinn var þegar við
kynntumst.
Það er ekki ætlan mín, að
skrifa venjulega minningargrein,
en mér fannst ég þurfa að senda
þér, við leiðarlok, þakklæti og
kveðju. •
Þakka þér hugljúf aldarfjórð-
ungs kynni, sem mér er ljúft að
muna, vegna þess að þau voru
dálítið sérstæð og fölskvalaus.
Það út af fyrir sig að ég dvaldi
í húsi þínu og í sambýli við þig
allmörg ár, markar ekki dýpst
spor í braut minninganna. Held-
ur það, að þegar ég varð að
dvelja langtímum — af illri nauð
syn — fjarri mínu heimili, þá
varst þú einn af þeim, sem sér-
staklega sýndir ógleymanlega
umhyggju og aðstoð, mér og mínu
heimili til handa.
Vera má að er ég nú eftir nær
tuttugu ár, horfi af sama sjónar-
hól og undir svipuðum kringum-
stæðum á þitt göfuga starf þá,
að ég sjái skýrar en ella gullið
sindra í athöfnum þínum og orð-
um á þeim tíma.
Gamlar fagrar minningar eru
eins og fjarlæg fjöll frá bernsku-
árunum, um þær leikur ávalt
blámi heiðríkju hugans. Þær
standa óhaggaðar og traustar.
Þær veita trú á lífið og traust
til þeirra, er maður hefur nán-
ust samskipti við. Þær fylla hug-
an fegurð og helgi og beina hon-
um upp brattann, frá sléttu
hversdagslífsins, upp á hæsta
tindinn, sem sveipaður blæju
ljósvakans, bendir í þöguln tign
til himins.
Það var táknrænt fyrir þitt
líf, að hafa lokað lífsbók þinni
um áramót. Það var í samræmi
við skapgerð þína og starfshætti,
að hafa ávalt hreint uppgjör og
áramót er tími reikningsskila.
Mér finnst það einnig táknrænt
og samþýðast mjög vel þínu dag-
fari, að flytja heim á gamlárs-
kvöld, inn á litla friðsæla heimil-
ið þitt, við hljóm klukknanna í
Akraneskirkju. Um 40 ára tíma-
bil, hafðir þú, þegar aðstaða
leyfði, farið inn á þetta heimili
þitt og fært þangað frið og ör-
yggi, með þínum góða eðliskosti
hjartans, að hafa ætíð tunguna
að þjóni en ekki húsbónda. —
Og nú í dag, þegar líkami þinn
befur verið lagður til hinztu
hvíldar í litla grafhýsið þitt, við
hlið- ástvina þinna sem farnir
voru á undan þér og þú deild-
ir hamingju og gleði við, hér í
l<fi, áður en hamingjusól þín
hneig til viðar, þeir bíða nú á
ströndinni fjarlægu, til að veita
þér viðtöku, við sólris hins nýja
dags.
Mér finnst ég sjá þig leggja frá
landi, á fannhvítu fleyi með þönd
um seglum. Þér er óhætt að sigla
hraðbyri. Seglfestan þín er örugg
það er hluturinn úr róðri lífs-
iris. Það er arður góðvildar þinn-
ar og trúmennsku, sem þú flyt-
ur með þér yfir landamærin. Það
er eflaust þinn bezti fjársjóður
við upphaf hins nýja lífs, — „því
Guð metur aldrei annað í heimi,
en auðmýkt og hjartans trún-
að“.
Öldurnar, sem í dag brotna við
Langasand og Teigavör gefa frá
sér ómþýtt andvarp. Það er
kveðja þeirra til þín, sem þær
senda er þær sjá þig leggja frá
landi í hinnsta róðurinn. — Og
bylgjurnar sem alla daga gnauða
við „Skvetn“ í fjörunni hjá
bernskuheimili þínu undir Akra-
fjalli, þær senda þér hljóða
kveðju því í dag eru þær óvenju
þöglar, þær sjá að hinn sterki
drangur er óvenjulega hnípinn,
þegar hann starir til hafsins, það
orkar mildandi á mátt þeirra, svo
þær umvefja hann blíðlegar en
venjulega. Og þegar þú, sáttur
við allt og alla, lítur yfir Akra-
nes, þar sem manndómsárin liðn
og Akrafjallið, i sinni þöglu
kyrrð, þar sem þú sleist barns-
skónum, þá birtist þér þar heið-
ur himinn, það er bergmál hugs-
ana þinna. Því þó harmar sæktu
þig heim þá var himininn ætíð
llár á bak við skýin. Og-ég veit
að aldrei frekar en nú, leggur
þú ótrauður
Út á haf í alvalds nafni
ei er hugur veill.
Guð í hjarta, Guð í stafni,
gefur farar heill.
Með þá bjargföstu trú í huga,
þakka ég þér liðnu árin og óska
þér og þínum giptu alföður og
friðar á nýja árinu.
Vilhj. Jónsson.
★
EINN þeirra mörgu, sem gjarná
vildu lagt hafa blómsveig á bör-
ur Jóns Ottasonar, frá Ármóti á
Akranesi, er Vestur-fslendingur*-
inn Kristinn Guðnason í Sari
Francisco. En því eru orð þessí
skrifuð, að hann er vina fjarst-
ur.
Þeir voru tengdir Jón og Krist-
inn. Hallbera systir Jóns Otta-
sonar er kona Jóns fiskkaup-
manns hér í bæ, bróður Krist-
ins. í öll þau skipti, er Krist-
inn kom hingað til lands, kom
hann jafnan við á Akranesi og
gisti þar hjá Jóni og tókst með
þeim náin vinátta. Var ég þá
oftast með Kristni og barst oft í
tal hve skemmtilegur Jón væri
heim að sækja. Gestrisinn vnr
hann með afbrigðum, glaður eg
reifur, kunni vel að segja- frá
hafði frá mörgu að segja. Þó
var heilsa farin að bila og starís-
orka hins mikla þrekmanns á
förum, er við komum fyrst til
Jóns. En svo var hann andlegá
heilbrigður og hress í anda, að
hann hafði jafn mikla ánægju af
að segja endurminningar frá
langri og viðburðaríkri sjómanns-
æfi, og tala um störf líðandi
stundar og framtíðarhorfur nýrr
ar kynslóðar í landinu.
Nú mun margur sakna vinar í
stað, er að Ármóti kemur. Er ég
kom til Jóns síðast, fyrir um það
bil tveimur mánuðum, var hon-<
um ljóst orðið að fyrir honum
væri dagur að kvöldi kominn off
að senn yrði lagt upp í síðustu
siglinguna. Því tók hann með
jafnaðargeði hins reynda manns,
hann þekkti hafnsögumann, sem
fullkomlega má treysta. Honun^
hafði orðið til góðs trúarlegur
arfur æskuáranna og vitnisburð-
ur Kristins Guðnasonar. Og nú
gat hann örugglega tekið undir
með honum sagt:
„.... Mér stefnu Frelsarinn
góður gaf,
ég glaður fer eftir henni.“
Löngum starfsdegi er lokið.
„Ljúft er eftir liðinn dag loknu
stríði að gleyma“ — en þakka
Guði, sem öll góð og fullkomin
gjöf kemur frá. — Blessuð sé*
minning hins mæta manns.
Ólafur Ólafsson.
- Foraar grafir
Framh. af bls. 7.
verið seld í tugþúsunda eintaka.
íslenzka útgáfan er skeytt fjölda
mynda og hin veglegasta að öll-
um frágangi og er langt siðan^
jafn skemmtileg bók og fróðlég1-
í senn hefir verið þýdd á íslenzksé
tungu.
Benjamín Kristjánsson. r