Morgunblaðið - 21.09.1954, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 21. sept. 1354
MORGUTiBL'ÁD IÐ
Hér á landi eru talsverbir mögu-
leikar á gerð fræðslumynda
Myndirnar orbnar áhrifamiklar i sam-
skiptum þjóða, segir Einar Pálsson
leikstjóri
NÝKOMINN er úr náms- og i
kynnisför frá Danmörku
Einar Pálsson, leikstjóri, er kynnt
hefur sér kvikmyndagerð, eink-
um þó gerð fræðslukvikmynda.
Á því sviði eru Danir meðal
fremstu þjóða Evrópu og verja
árlega miklu fé til töku fræðslu-
snynda. Starfaði Einar sumar-,
langt hjá Dansk Kulturfilm og
hjá fyrirtækinu Teknisk film
Company. — Lagði stund á gerð
Ikvikmyndahandrita og stjórn á
upptöku kvikmynda.
— Allt frá því að íslenzki text-
inn var settur inn á Hamlet-
myndina, hef ég haft mikinn hug
á að kynna mér kvikmyndagerð,
sagði Einar, — og fór ég utan í
júnímánuði og forráðamenn
Dansk Kulturfilm og eins Tekn-
isk Film Company greiddu götu
snína á allan hátt.
TALSVERÐIR MÖGULEIKAR
För mín út var einkum í sam-
bandi við gerð fræðslukvik-
mynda. Hér á landi eru talsverð-
ir möguleikar á því að gera slík-
ar myndir. Ekki hafa þeir verið
notaðir og gagnslaust að byrja á
slíkri kvikmyndagerð nema þá
alveg frá grunnL Það má ekkert
slys eða tilviljun ráða hvort
nokkuð verði gert hér á landi í
þessum málum. Hið opinbera hef-
ur ekki haft hönd í bagga með
gerð slíkra kvikmynda, svo sem
tíðkast víða, t.d. í Danmörku Er
þó ríkið þar aðeins leiðbeinandi
og til þess að örva gerð fræðslu-
kvikmynda, en einkafyrirtækin
hafa með höndum töku mynd-
anna, en afhenda þær fullgerðar
ríkinu.
FYRSTU VERKEFNIN HÉR
— Hvað viltu gera hér?
— Fyrir það fyrsta þarf að
taka saman á skrá allt það
kvikmyndaefni, sem markað-
ur er fyrir og íslendingum er
hagur í að iáta kvikmynda.
Mér dettur í hug eitt af fjöl-
mörgum verkefnum, en það er
fræðslukvikmynd um friðun
fiskimiðanna hér við land.
í öðru lagi þarf að koma á
fót sérstakri stofnun, sem hef-
ur það eitt með höndum að
vinna að gerð íslenzkra
fræðslumynda. — Að þessari
stofnun stæðu nokkrir aðilar,
sem hlut eiga að máli við
gerð slíkra mynda, Ld. ferða-
skrifstofur, bankar, búnaðar-
félög, félög útflytjenda og
landssambönd o. fl. o. fl.
Fræðslukvikmyndum er venju
lega skipt í fjóra flokka: kennslu
myndir, áróðurs- og landkynn-
ingamyndir og í fjórða lagi
myndir, sem ekki byggja á ein-
hliða áróðri • fyrir vörum eða
stefnum, en hafa það að mark-
miði að vekja áhorfandann til
umhugsunar um þjóðfélagið og
lífið yfirleitt, sagði Einar.
ÁHRIFAMIKLAR
í SAMSKIPTUM ÞJÓÐA
Fræðslukvikmyndir eru orðn-
ar einhver áhrifamesti liðurinn í
menningarsamskiptum þjóða. —
Urðu Þjóðverjar fyrstir til að
notfæra sér möguleika kennslu-
kvikmyndanna. Bandaríkjamenn
tóku þetta upp hjá sér á eftir
þeim.
Telja Bandaríkjamenn sjálfir
að notkun kennslukvikmynda
hafi stytt nám við tæknileg efni
um 25—75%. — Geta má þess að
flotastjórn Bandarikjanna lét
gera fleiri fræðslukvikmyndir
meðan á styrjöldinni stóð, en
8—10 togarar veiða
karia á Jónsmiðum
AKRANESI, 20. sept. — Akranes
tógarinn Ðjarni Ólafsson kom
hingað aðfaranótt sunnudags>rheð
fullfermi af karfa, sem togar-
inn hafði aflað á Jónsmiðum við
Grænland. Veiðiförin tók 10
daga.
Ekki hægt ú taka upp kartöfl-
ur í Þingeyjarsýslu vegna óveðurs
Húsavík, 20. sepfc.
URHELLISRIGNING er hér hvern einasta dag, eða að minnsta
kosti part úr hverjum degi. Síðustu viku stytti aldrei upp,
miðum, segja skipverjar á Bjarna nema seinnihluta laugardagsins. Fóru þá allir sem vettlingi gátu
Ólafssyni. Þar var allmikið um valdið í kartöfluupptekt, en það eru mest kvenfólk og börn, þar
borgarísjaka á floti.
Einar Pálsson.
tvö stærstu kvikmyndafélög á
sínu mesta blómaskeiði.
Danir verja nú í ár um 2 millj.
króna í gerð fréÞðslukvikmynda.
Þeim hefur tekizt að koma á hjá
sér skiptiverzlun með fræðslu-
kvikmyndir. Frá Þýzkalandi fá
þeir fjórar myndir fyrir eina
danska fræðslumynd og frá
Bretlandi þrjár á móti einni. —
Leikstjórinn, sem ég vann með
úti í Danmörku, Carl Otto Peter-
sen, vann í sumar að gerð sjö
mynda samtímis.
16 MM MYNDIR
HENTUGASTAR
Einar Pálsson telur, að við
gerð fraeðslukvikmynda beri
okkur að gera 16 mm filmur. —
Allar þjóðir einbeita sér nú að
16 mm filmunni við gerð kvik-
mynda. Auðvelt er að stækka
hana upp í 35 mm til sýninga í
kvikmyndahúsum, en þetta var
mjög erfitt hér fyrr á árum. Þá
má benda á, að ein aðaluppi-
staðan í sjónvarpssýningum eru
16 mm filmur. Þetta eykur stór-
lega möguleikana fyrir íslenzkar
fræðslukvikmyndir er sýningar á
þeim fara að hefjast út um
heim.
• Annars verður ekki í
stuttu blaðasamtali gerð fyllileg
grein fyrir því margháttaða
starfi, sem er í kringum gerð
fræðslukvikmynda, sagði Einar
Pálsson. Ég hef talið rétt að gera
menntamálaráðherra og fræðslu-
málastjóra nokkra grein fyrir
máli þessu og hef ég sent þeim
skýrslu, í þeirri von að gerð
fræðslukvikmynda komizt í fast-
ar skorður. í þessum efnum höf-
um við ekki ráð á því, frekar en
aðrar þjóðir, að taka ekki upp
þennan stórmerka þátt í menn-
ingarlífi tuttugustu aldarinnar,
sagði Einar Pálsson að lokum.
Sv. Þ.
450 tr. fyrir
10 rétta
ÚRSLIT í 28. leikviku á laugar
dag:
Aston Villa 1 — Charlton 2
Burnley 0 — WBA 2
Cardiff 3 — Manch. City 0
Chelsea 0 — Everton 2
Leicester 3 — Newcastle 2
Manch. Utd 1 — Huddersfield 1 x
Preston 3 — Arsenal 1 1
Sheff. Utd 1 — Sheff. Wedn 0 1
Sunderland 2 — Blackpool 0 1
Tottenham 1 — Portsmouth 1 x
Wolves 1 — Bolton 2 2
Liverpool 4 ■— Fulham 1 1
Mörg úrslitanna voru mjög
óvænt og komu því ekki fleiri en
10 réttir fyrir. Var það aðeins á
2 seðlum, báðum með einföldum
röðum. Var annar frá Borgarnesi
og koma 450 kr. fyrir aðeins 1
röð, eða fyrir 75 aura. Á hinum,
sem er frá Akranesi, eru 3 ein-
faldar raðir, og koma einnig 450
kr. fyrir hann. Aðeins 5 seðlar
reyndust með 9 réttum og var
þriðji hæsti vinningur 270 kr.
fyrir seðil frá Akureyri.
Vinningar skiptust þannig:
1. vinningur: 450 kr. fyrir 10
rétta (2).
2. vinningur: 180 kr. fyrir 9
rétta (5).
3. vinningur: 15 kr. fyrir 8
rétta (60).
sem karlmenn ílestir eru á fjalli við leitir. Var þennan dag unnið
af kappi miklu fram í myrkur og var veður sæmilegt en kalt.
Nýft SfS-skip I
reymluferð
2
2
1 HELGAFELL, hið nýja skip
2 Sambands íslenzkra samvinnu-
1 félaga, fer reynsluferð sína í
Óskarshöfn í Svíþjóð á morgun.
21. september. Að ferðinni lok-
inni verður skipið afhent eigend-
um og íslenzki fáninn dreginn að
hún. Hjörtur Hjartar, fram-
kvæmdastjóri skipadeildar S.Í.S.
mun taka við skipinu.
Skipstjóri á Helgafelli er Berg-
ur Pálsson, fyrsti stýrimaður
Hektor Sigurðsson, annar stýri-
maður Ingi B. Halldórsson og
fyrsti vélstjóri Ásgeir Árnason.
Samtals eru á skipinu 23 menn
Heimahöfn Helgafells verður í
Reykjavík og er skipið væntan-
legt þangað um mánaðamótin.
^SYRTIR í LOFTI
Á sunnudaginn leit sæmilega
út með veður, og var þá kart-
öfluupptektinni haldið-áfram. En.
um nónleytið syrti í Iofti á nýj-
an leik, og eftir drykklanga
stund var komið óþverra slag-
viðri sem versnaði stöðugt eftir
því sem á daginn leið. Stóð fóllc
þó holdvott við vinnu lengi dags,
en varð að lokum frá að hverfa.
Tito ræðir við USA-ráðherra
BELGRAD — Tito, marskálkur,
ræddi í dag lengi við Murphy,
varautanríkisráðherra Banda-
ríkjanna. Það er álitið að um-
ræðuefnið hafi verið einkum Tri-
este-málin. — NTB-Reuter.
ÓHAGSTÆTT 1
GANGNAVEÐUR
Það sem frétzt hefur af gangna
mönnunum er það, að þeir1
hrepptu snjó og mesta slagviðri.
Var gangnaveðrið hið erfiðasta.
Er þó til mikils hagræðis, að
hægt er að fara meginpart leið-
arinnar á jeppum eða alla leið
inn undir Herðubreið. Áður fyrr
er menn fóru þessa leið á hest-
um, tók það 6—7 daga, en nú
síðan jepparnir komu til sögunn-
ar, aðeins 2—3 dqga, með því að
aka inn á öræfi og reka féð siðan,
niður, venjulega gangnaleið.
— Fréttaritari.
Alíka raar^t fé í haiist 0«
<D tw'
árið fyrir niðurskiirðinn
Fréttabréf úr Gnúpverjahreppi
Óhagstælt gangna-
veður í Húnavatnss.
SAUÐÁRKRÓKI, 20. sept. —
Talsverður snjór er í fjöllum hér
og síðastliðna laugardagsnótt var
næturfrost. Gangnamenn kvarta
undan mjög óhagstæðu leitar-
veðri, en snjórinn hefur þó gert
það að verkum, að féð er farið
að leita niður úr óbyggðunum í
stórum hópum og léttir það tals-
vert fyrir smalamennskunni.
Unnið er við kartöfluupptekt
hér þegar veður leyfir, en upp-
skeran er í meðallagi, þó nokkuð
minni en síðastliðið haust.
— Guðjón.
Hæli í Gnúpverjahreppi.
HÉR í Gnúpverjahreppi er nú
lokið miklu heyskaparsumri.
Óvenjumikill heyfengur er á
hverjum bæ og sjá má víða, þeg-
ar ekið er eftir vegunum, upp-
hlaðin hey heim við bæi, hey sem
ekki hafa komizt í hlöðurnar.
Nú er verið að ljúka kartöflu-
uppskerunni, sem er nokkuð
misjöfn. Næturfrost hafa verið,
en ekki til tjóns.
JAFNMARGT FÉ OG FYRIR
NIÐURSKURÐ
Fjallleitir standa yfir. Munu
bændur almennt fá af fjalli allt
að því jafnmargt fé og var hér í
sveitinni síðasta árið fyrir niður-
skurðinn, 1951. — Hér hefur ætíð
verið mikil sauðfjárræktarsveit
og munu bændur stefna að því
að koma stofninum upp sem
fyrst. Munu þeir setja á svo sem
hægt er, en heybirgðir bænda
eru miklar og hinn þingeyski
fjárstofn líkar vel.
FJALLKÓNGUR í 26 ÁR
Um 30 menn eru á fjallj með
fjallkóngi sínum, Jóhanni Kol-
beinssyni á Hamarsheiði, en hann
hefur verið fjallkóngur Gnúp-
verja frá því á árinu 1928. —
Gangnamenn eru væntanlegir á
miðvikudagskvöld með safnið. —
Koma þeir þá niður með Þjórsá
og yfir Gaukshöfða, en lands-
menn allir kannast við myndina
af fjárrekstrinum á þeim slóðum
á 100 krónu seðlunum. •
GAMLA RÉTTIN
ENDURHLAÐIN
Réttað verður í hinum æva-
gömlu Skaftholtsréttum. — Hef-
ur verið unnið að því í sumar
að hlaða þær upp. — Munu þær
því halda sinni upprunal*gu
mynd að mestu. Ekki eru tök á
að ljúka þessu verki nú í haust,
þar eð erfiðlega hefur gengið að
fá menn til hleðslustarfanna.
Sauðfjárslátrun mun hefjast fljót
lega upp úr réttum. Verður féð
rekið niður að Selfossi, í slátur-
hús Sláturfélags Suðurlands.
BÆTA HÚSAKOSTINN
Bændur hér í Gnúpverja-
hreppnum hafa í sumar bætt
húsakost býla sinna og eru pen-
ingshús víða í smíðum. — A
tveim bæjum er verið að byggja
ný íbúðarhús. í sumar hefur all-
mikið land verið brotið með
dráttarvél ræktunarsambands
sveitarinnar. Verður haldið
áfram svo lengi sem tíð leyfir og
þannig eykst töðufengur bænd
anna hér jafnt og þétt ár frá
ári. — St. G.
Aðalfundur Ung-
mennasambands
V.-Skaftafellssýslti
KIRKJUBÆJARKLAUSTRI, 20.
sept. — Aðalfundur Ungmenna-
sambands V.-Skaftafellssýslu var
haldinn að Efri-Ey í Meðallandi
s.l. sunnudag. Voru þar rædd á-
hugamál ungmennafélaganna á
sambandssvæðinu svo sem bóka-
söfn, íþróttamál o. fl. í samband •
inu eru 5 ungmennafélög í 4
hreppum í V.-Skaftafellssýslu
austan Mýrdalssands.
Siggeir Björnsson í Holti á
Síðu bar fram svohljóðandi til-
lögu sem samþykkt var í einu
hljóði:
„Fundurinn skorar á Alþingi
að hlutast til um að rekstur rad-
arstöðvar þeirrar, sem er í bygg-
ingu á vegum Atlantshafsbanda-
lagsins, verði í höndum íslend
inga. Bendir fundurinn á þá
hættu ,sem í því felst fyrir þjóð-
erni og menningu að fjölmennt
erlent setulið verði viðsvegar um
landið“.
Stjórn Ungmennasambandsins
skipa nú Jón Helgason, Seglbúð-
um, formaður; Marteinn Jóhann-
esson, Bakkakoti og Sveinn,
Gunnarsson, Flögu. — G. Br.
Góð afkoma í Hornafidði
IHORNAFIRÐI er heyskap lokið. Er heyfengur yfirléitt mikill
og vel fenginn. Kartöfluuppskera er mun minni en í fyrra og
sums staðar hnfa garðar gereyðilagzt í norðan veðri sem gerði
snemma í ágúst.
VÆNIR DILKAR
Slátrun hófst hjá Kaupfélagi
Austur-Skaftfellinga síðastliðinn
laugardag. Vænta menn að dilkar
muni verða með vænna móti.
SÆMILEGUR AFLI
Þrír bátar hafa stundað þorsk-
veiðar síðan þeir komu heim af
hinni misheppnuðu síldarvertíð.
Hefur afli verið allsæmilegur og
er aflahæsti báturinn búinn að
fiska á þriðja hundrað skippund
á einum mánuði.
MIKLAR
BY GGING AFRAMKV ÆMDIR
Atvinna er mikil í kauptúninu
bæði við framleiðslu og húsbygg-
ingar. Sjö íbúðarhús eru í smið-
um og auk þeirra stórbygging hjá
Kaupfélaginu, meðal annars
geysistór kartöflugeymsla, sem
er 30 m löng og 15 m breið, ásamt
viðbótarbyggingu sem verðui"
10 X 1212 metri að stærð. Kart-
öflugeymsla þessi verður tveggja
hæða hús og er ætlunin að neðri
hæðin verði tilbúin til notkunar
í haust. — Gunnar.
1