Morgunblaðið - 11.08.1956, Qupperneq 11

Laugardagur 11. ágúst 1956
M ORGVNBLAB1B
11
75 ára
Karúlína Hallgrínisdóttir, Fitjum
NOKKRU innan við fremri enda
Ekorradalsvatns stendur bærinn
Fitjar sunnan undir Fitjahlíð,
en svo nefnist allstórt landsvæði
á þessum slóðum, sem er skógi
vaxið hið ytra og nær langa leið
út með vatninu að norðan. Neð-
an við bæinn eru víðáttumikil
og gróðursæl engjalönd, sem
þekja dalbotninn milli Fitjahlíð-
ar að norðan og Fitjaár að sunn-
an allar götur út að vatnsborði.
Áður en skriður komst á jarð-
rækt og stækkun túna voru Fitja-
engjar sannkallað heyforðabúr
bænda í framanverðum Skorra-
dal er þangað sóttu til heyskapar
árlega.
Það er fallegt á Fitjum, skýlt
og sólríkt.
Um Fitja kvað hinn snjalli
hagyrðingur Sigurður Heigason,
er þar bjó um skeið:
„Fitjar eru falleg jörð
firnast þó að kunni.
Hún er vel úr garði gjörð
af guði og náttúrunni.“
Húsfreyjan á Fitjum, Karólína
Hallgrímsdóttir, er sjötiu og
fimm ára í dag. Hefir hún af
miklum dugnaði, ráðdeild og skör
ungsskap, gegnt húsmóðurstörf-
um á Titjum um nær hálfrar
aldar skeið.
Karólína er Suður-Þingeyingur
að ætt. Hún er fædd á Brettings-
stöðum á Flateyjardal. Ársgömul
missti Karólina móður sina,
Signýju Hallgrímsdóttur, og árið
eftir drukknaði faðir hennar af
hákarlaskipi. Tók föðursystir
iiennar og nafna hana þá í fóst-
ur og ólst Karólína upp hjú henni
norður þar.
Á Karólína til vaskra manna að
telja, sem jöfnum höndum stund-
uðu landbúnað og sjósókn eins
og þá tíðkaðist á þessum slóðum.
Eru þau bræðrabörn Karólína og
Guðmundur Vilhjálmsson for-
stjóri Eimskipaíélags fslands og
meðal barna föðursystur og
] ari. Notaði hann hverja stund er
j til féll til þess að kenna börnum
I sínum og fræða þau og bjuggu
i þau að þeirri staðgóðu fræðslu
! alla ævi síðan.
I
! Þegar Karólína tók við hús-
! freyjustörfum á Fitjum, kom
j brátt í ljós, eins og fyrr getur,
! að Stefáni bónda haíði failið í
! skaut giftudrjúgt hlutskipti við
komu hennar á heimilið. Naut
| þrek hennar og dugnaður og
| mannkostir í hvívetna sin vel í
I þessu umhverfi. Hún var bónda
I sinum stoð og styrkur, flutti ljós
I og yl og glaðværð inn á heimilið,
en það léttir flestu öðru betur
hina daglogu önn og gerir heim-
i ilið að gróðurreit menningar og
framíara.
Þetta göfuga hluíverk hefir
húsfreyjan á Fitjum jafnan ræ’.
af mikilli kostgæfni.
Stendur þjóð vor í mikilli þak
arskuld við húsfreyjur er kost
kapps um það að aðstoða me>
þeim hætti að hollri þróun í þjóð
lííi voru.
Eftir aldarfjórðungs sambúð
missti Karólína mann sinn. Eign-
uðust þau fjögur börn, sem öl
eru á lífi. Býr Karólina nú mei
tveimur sonum sínum, Guðmund:
og Stefáni, sem báðir eru ó-
kvæntir.
Vigdís Klara, sem er elzt syst-
kinanna, er gift Gisla Sigurðssyni
lögregiuþjóni í Hafnarfirði, Hall
grímur, lögregluþjónn í Keykja-
vík er kvæntur Vigdísi Jónsdótt-
ur.
Öll eru börn þeirra Karólinu
og Stefáns hin mannvænlegustu.
Vinir og kunningjar þessarar
gagnmerku heiðurskonu munu
minnast hennar í dag með þakk-
læti og senda henni hugheilar
árnaðaróskir.
Pétur Ottesen.
99
líappreiðar
Hestamannafólagið Hörður heldur sínar árlegu kapp-
reiðar á skeiðvelli félagsins við Arnarhamar á Kjalar-
nesi sunnudaginn 12. ágúst (á morgun) og hefjast þær
kl. 2,30.
Ferðir ft'á B.S.Í. kl. 1,30.
Margir nýir hestar verða reyndir.
Stjórnin.
Auðvirðilegur svikari46
segja ferðafélagar
rússnesks íþróttaleiðtoga
Talið víst, að h'ain Natchtitz
tái pólitískt hœli í Danmörku
itz frá Moskvu, hafa komizt svo
að orði, að Natchtitz væri „auð-
virðilegur svikari og væri ekki
þess verður, að fjölyrt væri um
strok hans.“
Rússnesk kennslukona, sem
tók þátt í ferðinni til Danmerk-
ur, sagði, að ekki hefði verið
annars að vænta af Natchtitz,
„því að hann hefði hvorki haft
áhuga fyrir listum eða bókmennt-
um“.
Hain Natchtitz er 34 ára að
aldri og framkvæmdastjóri fyrir
íþróttafélagi í Moskvu. Er lög-
reglurannsókn er lokið, fer mál
hans fyrir dómsmálaráðuneytið
danska, sem ákveður endanlega
hvort og hvað lengi Natchtitz
fær pólitískt hæli í Danmörku.
Ekki er talinn leika nokkur vafi
á því, að Natchtitz fái landvist-
arleyfi, og er þess vænzt, að málið
verði útkljáð eftir nokkrar vikur.
Óvíst er, hvað Natchtitz hyggst
þá taka sér fyrir hendwr, en senni
OÚSSNESKI framkvæmdastjór- lega mun hann reyna að fá vega-
inn, sem stakk af úr hópi
Rússa á ferð um Danmörku,
hefir nú verið yfirheyrður af
dönsku lögreglunni. Búizt er við,
að yfirheyrslan og rannsókn
málsins taki nokkra daga. Ferða-
íélagar forstjórans, Hains Natcht-
Ó. it. J.
ÍSFISKUR — FREÐFISKUR
FURÐULEG fréttatilkynning
Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna vegna sölu ísaðs fisks
úr togurum til Austur-Þýzka-
lands, birtist í Morgunblaðinu
31. júlí síðastl., um að samkeppni
sé í uppsiglingu milli hraðírysts
fisks og ísvarins togarafisks, og
að það myndi hafa í för með sér
minni útflutning á hraðfrystum
fiski. S.H. virðist elcki minnast
þess að síðastl. haust (1953) gerði
íslenzka vöruskipíaíélagið við-
skiptasamning við Austur Þjóð-
verja, þar sem meðal annars var
seldur ísvarinn togarafiskur íyrir
$ 365.000.00, á árinu 1956. S.H.
átti mann í samninganefndinni,
og var því vel kunnugt um söl-
una, og er því ekki um neina
„samkeppni í uppsiglingu“ að
ræða milli ísvarins og hraðfrysts-
fóstru Karólínu, af síðara hjóna- ] fisks. En Austur-Þjóðverjar vildu
bandi hennar, eru þeir Þórhallur : þá, og vilja enn, fá ísvarinn fisk
forstjóri í Reykjavík og söng- [ fyrir hæi'ri fjárnæð, vilja hann
snillingurinn Ingimundur á Ak-
ureyri Ái'nasynir Jóhannessonar
prests í Grenivík.
Um aldamótin réðst Karólína
vinnukona til prestshjónanna á
heldur en hraðfrysta fiskinn, og
kaupa minna magn af liraðfryst-
tim fiski ef þeir ekki fá ísvar-
inn fisk. Það er því ekki rétt
hjá S.H., að vegna sölu ísvarða
Þönglabakka í Fjörðum, Sigurð- fisksins lokist markaður fyrir til-
ar Jónssonar og Guðrúnar Sveins
dóttur. Tveimur árum síðar flyzt
hún með þeim hjónum að Lundi
í Lundareykjadal, er séra Sig-
urður íékk veitingu fyrir því
prestakalli. Virðast þetta vera
tildrög að því að Karólína fcsti
rætur í Borgarfirði.
Árið 1908 giftist hún 'Stefáni
Guðmundssyni hreppstjóra og
sýslunefndarmanni á Fitjum, er
þá um langt skeið hafði rekið
bxi á Fitjum með tilstyrk móður
sinnar og síðar tveggja systra
sinna. Stefán var frábær gáfu-
maður og í íremstu röð bænda í
Borgarfirði að menntun á þeim
tíma. Hann var sonur Guðmund-
ar Ólafssonar jarðyrkjumanns og
alþingismanns á Fitjum. Stund-
aði Guðmundur jarðyrkjunám í
Danmöi’ku. Var hann einn þeirra
manna er Jón Sigurðsson forseti
hvatti til búfræðkiáms og fóru
fram nolckur bi-éfaskifti milli
þeirra eftir heirnkomu Guðmund-
ar. Var Guðmundur frábær kenn-
svarandi magn af hraðfrystum
fiski til Austur-Þýzkalands.
Ef tekið er það dæmi S.II., að
togari muni þurfa 25 daga veiði-
ferð og siglingu til og frá Ham-
borg, og landi þar 250 smálest-
um, þá mundi hann fá fyrir farm-
inn, með því meðalverði er var
fyrir fisk til Austur-Þýzkalands
árið 1954, kr. 430.000.00, og er
þá frádreginn löndunarkostnaður,
hafnsögugj., bryggjugj., lesta-
þvottur og umboðslaun. En ef
haldið er áfram með dæmi S.H.,
og sagt að sami togari mundi
á sama tíma, eða 25 dögum, hafa
getað lagt á land hér í frysti-
hús 500 smálestir af karfa sem
frystihúsin greiða með kr. 0,75
per. kg,, þá fengist fyrir farm-
inn kr. 375 þús. eða 55 þúsund
krónum minna. En auk þess verð-
ur skipið að greiða uppskipun
lestarþvott o.fl. tvisvar sinnum
og nemur sá kostnaður ca. 30 þús.
kr. I hvort skipti eða alls 60 þús.
kr., og verða þá 315 þús. krónur
eftir handa skipinu. En S.H. til-
kynnir í Mbl. 31. júlí síðastl.,
að fullunninn að frádregnum um-
búða- og sölukostnaði myndi þessi
afli seljast fyrir 800—900 þús.
kr. Togarinn fær fyrir hráefnið
375 þúsund lcrónur, en fullunn-
ið „að frádregnum umbúða- og
sölukostnaði" selst það fyrir
800—900 þús. kr„ og er þá eftir
því að dæma, vinnslukostnaður
frystihúsanna á þessum 500 smá-
lestum af hráefni, 425—525 þús.
krónur, eða 850—1050 krónur á
smálest, eða 85—105 aura pr. kg„
1 en það er 10—30 aurum meira en
hráefnið kostar frystihúsin. Skal
ekki frekar rætt um þetta hér, en
þannig lítur dæmi frystihúsanna
út. En auk þess má geta þess, að
þau fá greitt úr ríkissjóði 5 aura
per. kg„ sem framleiðslugjald.
Togaraeigendur þurfa að fá
sem mest fyrir afla skipa sinna,
og fá sjaldnast það mikið að
unnt sé að greiða kostnaðinn, og
er því ekki óeðlilegt að þeir vilji
selja afla sinn til Austur-Þýzka-
lanas, þar sem þeir fá 115 þús.
krónurn meira fyrir 250 smálestir
heldur en þeir fá fyrir 500 smá-
lestir hjá frystihúsunum eftir
jafnlangan tíma. Auk þess er hér
ekki tekið með í reikninginn
miklu meira veiðai-færaslit þegar
veitt er fyrir frystihúsin, vegna
lengri tíma við veiðar og oft verri
botn.
Það er viðurkennt af öllum,
að æskilegast væri að vinna að
fullu alla útflutningsframleiðslu
vora, og þá ekki sízt fiskinn, en
til þess að það sé unnt, þarf:
1. Meiri afkastagetu frystihús-
anna. T.d. rná benda á að öll
fi-ystihúsin í Reykjavík geta ekki
tekið á móti nema einurn togara-
farmi á dag, 250—300 smálestum,
en togararnir hér eru nú 17 að
tölu. Undanfarið hefur ástandið
verið þannig, að skipin hafa þurft
að bíða hér eftir því, að frysti-
húsin gætu tekið á móti aflanum,
og af hverjum farmi togaranna
hafa farið 30—60 smálestir af
nýjum og ágætum lcarfa í fiski-
mjölsverksmiðju, fyrir aðeins 50
aura per. kg„ vegna móttöku-
getuleysis frystihúsanna.
2. Hærra verð fyrir hráefnið,
þannig, að veiðiskipin geti stað-
ið undir öllum kostnaði sem við
þau er.
3. Betri uppskipunarafköst.
Þegar úr þessu hefur verið
bætt, væri ástæða fyrir S.H. að
gefa út fréttatilkynningu.
Ó. H. J.
bréf til Vestur-Þýzkalands, Eng-
lands eða Bandaríkjanna.
Almeniiur kirk ju-
fiindur í haust
UNDIRBÚNINGSNEFND Hinna
almennu kirkjufuixda hefir ákveð
ið, að kirkjixfundur fyrir land
allt skuli ha’dinn í Reykjavík á
hausti komaoda, dagana 20. til
22. október, og verður nánar til-
kynnt um dagskrá og fyrirkomu-
lag fundarins síðar, en þar hafa
fulltrúarétt allir starfsmenn Is-
lenzku kirkjunnar, lærðir og leik-
ir. — Þeim, sem myndu óska aS
koma sérstökum málum fyrir
kirkjufundinn, er gefinn kostur á
að gefa það til kynna fyrir miðj-
an september nk. til formanns
undirbúningsnefndar (Grettis-
götu 98, Rvík)
Síldarstúlkur
Nokkrar stúlkur óskast strax
við síldarsöltun x Hafnarfirði.
Uppl. í síma 9165.