Morgunblaðið - 29.08.1956, Page 9

Miðvikudagur 29. ágúst 1956
MORCUNBLAÐ1Ð
9
Akranes eftir 6 ára
vinstri meirihluta
Þor haía útsvör hæhkoð um
5 milljónir króna á 3 órum
eða rösMega 130 prósent
Á þessu ári hækka þau um 30%
A7ÝI..EGA er lokið niðurjöfnun útsvara á Akranesi fyrir yfir-
15 standandi fjáriiagsár. Voru nú lagðar á a!ls 8,4 milljónir
króna á rúmlega 1100 útsvarsgreiðendur. Er liér um að raeða
langsamlega haesíu útsvör, sem á liafa verið lögð í sögu kaup-
staðarins fyrr og síðar. Eru útsvör á Akranesi nú um 2 rniiljón
krónum híerri en síðast liðið ár, hafa útsvörin því hœkkað um
rösklega 30 prósent á hessu eina ári.
Á þessu ári cr þó síður en svo um nokkra einstæða hækkun
að ræða fyrir Akurnesinga, því á undanförnum þremur árum
hafa útsvör hækkað hér úr 3,6 milljónum króna í 8,4 miljónir
króna, eða urn rösklega 130 prósent.
Hversu hér er um Jmngbæra hækkun að ræða, verður þó
bezt séð, þegar tillit er tekið til þeirrar staðreyndar, að út-
svarsgreiðendur á Akranesi eru aðeins rúmlega 1100 og þar
af lang flestir verkamenn og sjómenn.
Er það mjög algengt, að verkamönnum og sjómönnum sé
gert að greiða 8.000,00—12.000,00 kr. í útsvar. Eru þá ÖU önnur
opinber gjöld ótalin.
Víst cr og um það, að hér er um einstæða útsvarsupphæð
að ræða, og er það táknrænt, að það skuli einmitt vera sam-
eiginlcgur meirihluti kommúnista, Alþýðuflokksmanna og
Framsóknar, sem að slíku stendur.
>að er því ekki úr vegi að gera
útsvarshækkun þessari, *svo og
bæjarmálastjórn vinstri flokk-
anna á Akrar.esi í heild, nokkuð
nánari skil.
í LOK JANÚAR mánaðar s.l.
voru sex ár liðin frá því komm-
únistum, Alþýðuflokksmönnum
og Framsókn tókst að ná sameig-
inlegum meirihluta í þæjarstjórn
Akranesskaupstaðar. Sex ár eru
að vísu ekki langur tími í sögu
iands og þjóðar, en þau eru vissu-
lega dýrmætur tími í sögu ört
vaxandi þyggðarlags, sem nota
þarf hverja stund til uppbygg-
ingar og framkvæmda aðkallandi
nauðsynjamála. Það er því ofur
eðlilegt, að Akurnesingar líti nú
um öxl, yfir þau sex ár, sem hin
„framfarasinnuðu umbótaöfl“
vinstriflokkanna hafa skipað
meirihluta í bæjarstjórn kaup-
staðarins, og virði fyrir sér þann
ávöxt, sem stjórn þessara flokka
hefur haít í för með sér fyrir
bæjarfélagið. Og það er ekki
af ástæðulausu, þó Akurnesing-
ar spyrji: „Hafa málefni þæjar-
félagsins tekið þeim framförum,
sem vænst var eftir fyrir sex
árum? Hefur eðlileg uppbygging
bæjarins af hálfu hins opinbera
haldið áfram?“ Og síðast en
ekki sízt: „Hafa hin litskrúðugu
kosningaloforð Alþýðuflokks-
manna, Kommúnista og Fram-
sóknar frá þæjarstjórnarkosn-
ingunum 1950 verið efnd og orð-
ið að veruleika? Við skulum láta
hugann hverfa aftur í tímann
og láta rök reynslunnar og lið-
inna atburða tala.
„FRAMFARIR VI»
FAXAFLÓA".
Það er kunnara en svo að frá
þurfi að skýra, hversu þeir kaup-
staðir og kauptún, er við Faxa-
flóa liggja hafa eflst og vaxið nú
hina síðustu áratugi. ör fólks-
fjölgun samfara stöðugri upp-
byggingu nýrra atvinnutækja
hefir einkennt þessa staði, enda
hafa hin litlu og fátæku sjávar-
þorp vaxið á skömmum tíma upp
í fjölmenna og þróttmikla útvegs-
bæi. Ástæða þessarar gleðilegu
þróunnar’ er öllum kunn. Hin auð
ugu fiskimið Faxaflóa, sem eru
ein hin veiðisælustu fiskimið
heimsins, hafa verið sá aflgjafi
og sú auðsuppspretta, sem öll hin
iitlu sjávarkauptón hafa sótt
þrótt sinn til. Otrauðir hafa sjó-
menn þeirra haldið út á Flóann
og sótt gull í greipar hins gjöfula
ægis. Oftlega hefur ægir konung-
ur þó krafist lífs og lima hinna
hugprúðu sjómanna, en aldrei
hafa þeir þó æðrast eða verið á
því að leggja árar í bát. Þeirra
störf hafa varðað þjóðar nauð-
syn, enda byggist líf og afkoma
þjóðarinnar öðru fremur á því,
að skilyrði séu fyrir hendi til
þess að nýta hin auðugu fiskimið
! við strendur landsins. Öruggar
hafnir, sem vcitt geti sjómönnun-
' um trygga lendingu og aðstæður
til athafna, eru Jjó höfuð skilyrði
öllu öðru ofar. Það Jjekkja þeir
bezt, er við sjóinn biia og byggja
' verða alla sína afkomu á honum.
| „FORYSTA SJÁLFSTÆÐIS-
MANNA Á AKRANESI".
| Það var því ekki að ástæðu-
lausu, sem fyrsta bæjarstjórn
Akraneskaupstaðar leit á það,
! sem sitt höfuðverkefni að koma
| upp öruggri höfn fyrir byggðar-
J Iagið. í þessari fyrstu bæjar-
! stjórn, sem kosin var i ársbyrj-
| un 1942 áttu Sjálfstæðismenn 5
i fulltrúa og þar með hreinan
I meirihluta. Allt frá því fyrsta,
höfðu Sjálí A' -menn liaft for-
j ystu um málefni byggðarlagsins.
| Frá því 1916 hefur Pétur Ottesen
verið þingmaður kjördæmisins,
og með hans’ fulltingi liefur f jöl-
mörgum velferðarmálum verið
hrundið í framkvæmd.
Á árunum milli 1930 til 1940
var hafin bygging hafnargar'ðs í
Krossvík. Sá garður veitti þó
hvergi nærri öruggt skjól, enda
er Krossvíkin breið og opin fyrir
hinum stóra úthafsöldum, er ber-
ast inn Faxaflóa. Mikið verk var
því framundan, er byrjað var aft-
ur á hafnarframkvæmdum á
Akranesi árið 1943. f fyrstu var
framkvæmdum hagað þannig, að
steyptir voru steinnökkvar á
landi og þeim síðan sökt framan
við hafnargarðsendann. Jafn-
framt var hafizt handa um bygg-
ingu bátabryggju í Teigavör. En
eftir því sem hafnargarðurinn
lengdist óx dýpið þar að sama
skapi og gerði allar framkvæmd-
ir örðugri.
Þá var það, sem þáverandi bæj-
arstjóri, hinn dugmikli, ágætis-
maður Arnljótur heitinn Guð-
mundsson, bar fram þá tillögu,
að keypt yrðu til landsins stein-
ker frá Englandi. Var hin fram-
sýna tillaga Arnljótar fram-
kvæmd og 4 innrásarker keypt til
landsins. Var hvert ker 62 metr-
ar á lengd og 14 metrar á breydd.
Sömuleiðis keypti bærinn tvær
innrásarferjur, sem hver um sig
eru 200 smálestir að stærð. Á
þessu sama ári eignaðist bærinn
svo 5 vörubíla og stóran vél-
krana, enda ríkti þá hinn mesti
framfara hugur meðal ráðamanna
bæjarins.
Má með sanni segja, að árin
frá Jjví Akranes fær kaupstaða-
réttindi 1942 og allt fram til árs-
þis 1950, séu mestu uppgangs
timar, er yfir Akranes hafa kom-
ið. Á þessum árum er gengið að
fúllu frá tveimur innrásarkerj-
um við hafnargarösendann. Jafn-
framt er fimmta kerið keypt til
landsins. Á þessum árum eru
Andakýlsárfossar virkjaðir og
rafmagni veitt þaðan til Akraness
og víðar. Vatnsveita er lögð ofan
úr Akrafjalli. Árið 1944 er
stofnaður Gagnfræðaskóli, og
nokkrum árum síðar reist nýtt og
myndarlegt barnaskólahús. Nýtt
sjúkraliús er reist. Árið 1948 er
nýsköpunartogarinn Bjarni Ól-
afsson keyptur til bæjarins.
Jafnhliða þessu er nýtt hol-
ræsakerfi lagt í götur bæjarins og
mikið unnið að gangstétta- og
gatnagerð, jafnframt því sem
hrundið er í framkvæmd fjöl-
mörgum öðrum málum stórum og
smáum, sem of langt mál yrði hér
upp að telja. Má af þessu sjá, að
það voru dugmiklir og framsækn-
ir menn, sem stjórnuðu Akranes-
bæ þessi ár, menn sem skyldu
þarfir hins vaxandi bæjarfélags
og þorðu og vildu af alhug vinna
að framfaramálum þess. Mun
þessara ára áreiðanlega lengi
minnst, sem blómatimabils í sögu
Akraness.
..HINIR RAUÐU FÁ RÁÐIN
í IIENDURNAR".
Strax árið 1950 verða þáttaskil
í sögu Akraness. Sjálfstæoismenn
missa meirihluta sinn, og við
stjórn bæjarins taka þrír sundur-
leitir flokkar, Alþýðuflokkurinn,
kommúnistar og framsóknar-
menn. Að líkindum munu girni-
leg kosningaloforð þessara flokka
hafa átt stærstan þátt í sigri
þeirra. Alþýðuflokksmenn gáfu
t.d. út kosningaloforð í 24 grein-
um, þar sem þeir lofuðu Akur-
nesingum flestu milli himins og
jarðar, öðru en verkamannabú-
Stöðum, en af sérstökum ástæð-
um vildu þeir sem minnst á þá
minnast.
Þegar að kosningum loknum
voru öll hin litskrúðugu kosn-
ingaloforð svikin. Reyndust þau
aðeins innantómt orðagjálfur,
sem og önnur gífuryrði vinstri-
manna í þessum kosningum. Öll
velferðamál byggðarlagsins voru
nú kistulögð í skrifborðsskúffu
barnakennarans við Sunnubraut,
enda tóku nú innbyrðis illindi og
erjur allan hug vinstri samfylk-
ingarinnar. Gátu vart skarpari
skil átt sér stað í þróunarsögu
| Akraness, en þau, er fylgdu í
kjölfar hinnar sameiginlegu
J stjórnar rauðu flokkanna.
Öll vinna var Iögð niður við
! hafnarframkvæmdir og þeim öll-
J um hætt. Var slfkt algjört tilræði
við framtíð bæjar, sem byggir
J alla sína afkomu á útgerð. Mun
! Akurnesingum sú ráðstöfun seint
I úr minni líða. Sömu sögu var að
segja um allar aðrar framkvæmd-
ir á vegum bæjarins, alls staðar
lagðist hjn dauða hönd rauðu-
| fíokkanna yfir eins og mara.
1 í bæjarstjórninni sjálfri logaði
! alit í innbyrðis illindum milli
Loftmynd af Akranesi.
fulltrúa vinstri flokkanna, og átt höfðu í heiftúðugum deilum
sín á milli allt síðastliðið kjör-
tímabil, birtust nú Akurnesingum
allir á einum lista. Ekki Jjarf að
efast um þá einingu og þann
bróðurhug, er rikti í þessum
sundurleita hóp fornra óvina,
enda voru Jjar samankomnir
„falslausir“ vinir eins og Hálfdán
Sveinsson og Sigurdór Sigurðs-
son, menn sem átt hafa í stöðug-
um erjum ög jafnvel málaferl-
um. Síðan kom í ljós, að listinn
hafði verið keyrður saman í
miklu flaustri og meira ráðið
kapp en forsjá við bræðing þann.
Hafði mikið gengið á og víða
meirihlutans, leituðu nú á náðir j heyrzt grátur og gnístran tanna
úr herbúðum vinstrimanna áður
reyndu þeir hver um sig að koma
ábyrgðinni af sér og bjarga þann-
ig sínu eigiu skinni.
Fjárhagsáætlun bæjarins var
síðbúin og sömuleiðis kölluðu að
knýjandi framkvæmdir í hafnar-
málunum og víðar. Reyndust
vinstri. hetjurnar eng'an vegin
vanda sínum vaxnar, lögðu þær
að lokum árar í bát og gáfust
hreinlega upp við að stjórna
bænum. Sannaðist nú á þeim hið-
fornkveðna, að hægara hefði ver-
ið um að tala, en í að komast.
Framsóknarmenn og kratar,
sem verið höfðu burðarás vinstri
Sjálfstæðismanna og báðu þá að
gerast þátttakendur um stjórn
bæjarins og bjarga þannig við
bæjarins hag. Hinir fjórir fulltrú-
ar sjálfstæðismanna í bæjarstjórn
voru lítt ginkeyptir fyrir stjórn-
arsamvinnuboði vinstri manna,
enda var meirihluti bæjarstjórn-
ar og þar með valdið í þeirra
höndum eftir sem áður. Hins veg-
ar voru málefni bæjarfélagsins
komin í slíkt óefni, að sjálfstæð-
ismenn töldu sér skylt að grípa
inn í til þess að forða bæjarfél-
aginu frá hreinu skipbroti. Var
fyrir þeirra verk hafin vinna við
höfnina að nýju. Sömuleiðis
liöfðu Sjálfstæðismenn forystu
um kaup á togaranum Akurey
til Akrancss. Ýmsu öðru komu
þeir til leiðar, er til heilla hefur
horft fyrir byggðarlagið, enda
þótt þeir hafi sífellt verið háðir
meirihlutavaldi rauðuflokkanná,
sem með sínum fimm fulltrúum
gátu einir ráðið afgreiðslu allra
mála.
Þannig leið þetta fyrsta kjör-
tímabil, er kommúnistuni, al-
þýðuflokksmönnum og framsókn
tókst að ná meirihluta í bæjar-
stjórn Akranesskaupstaðar. Mun
fyrrihluta þessa kjörtímabils
Iengi minnst að' eindæmum í sögu
Akraness.
„BÆJARSTJÓRNAR-
KOSNINGAR VET-
URINN 1954“.
Það er til gamalt íslenzkt mál-
tæki, sem segir, að til þess séu
vítin að varast þau. — Ak-
urnesingar munu líka hafa búist
við því, þegar bæjarstjórnarkosn-
ingarnar nálguðust að nýju í jan.
1954, að vinstri flokkarnir létu
sér nú fengna reynslu að kenn-
ingu verða og hyggðu ekki á
frekari tilraunir til samstarfs sín
í milli. Víst var og um það, að
hinar hatrömmu innbyrðisdeilur,
j og hið algjöra athafnaleysi í öll-
um velferðamálum bæjarins, sem
einkennt hafði svo mjög alla sam-
en saman gekk. Að lokum mun
þó óttinn við fyrirsjáanlegan
kosningasigur Sjálfstæðismanna
hafa ráðið bagga muninn, og
hræðslan ein rekið fulltrúa
vinstriflokkanna saman á einn
lista.
Úrslit bæjarstjórnarkosning-
anna voru mikill sigur fyrir sjálf-
stæðisstefnuna á Akranesi. Listi
Sjálfstæ'ð'ismanna hlaut 612 at-
kvæði, eða 152 atkvæ'ðum fleira
en í bæjarsljórnarkosningunum
næstu á undan. Sigur þessi er sér-
staklega glæsilegur þegar tillit
er tekið’ til þess, að' hér er um
öll atkvæ'ði að' ræða, er við bætt-
ust á s.l. kjörtímabili. Að vísu
hlutu Sjálfstæðismenn ei hrein-
an meirihluta að þessu sinni, en
úrslit kosninganna sína glöggt,
hvert straumur fólksins liggur í
stjórnmálunum á Akranesi. Var
það einkum unga fólkið sem
fylkti sér undir merki sjálfstæð-
isstsfnunnar.
Úrslit kosninganna voru nokk-
uð á annan veg fyrir hinn sam-
eiginlega lista kommúnista, krata
og framsóknar. Að vísu héldu
þeir meirihluta sínum í bæjar-
stjórn, en hlutu aðeins tveimur
atkvæðum fleira nú, en þeir
höfðu hlotið sameiginlega í bæj-
arstjórnarkosningunum 4 árum
áður. Voru slik úrslit algjört
feigðarboð fyrir vinstrimenn á
Akranesi, enda segir máltækið,
að fyrst komi kyrrstaða, svo ell-
in, og allir vita hvað síðan tekur
við.
NÝR BÆJARSTJÓRI
RÁDINN.
Fyrsta verk þrífótarins, (en
slíkt er gælunafn Akurnesinga á
vinstri sambræðslunni) var að
leita eftir nýjum bæjarstjóra.
Tók það verk alllangan tíma,
enda virtist enginn hafa áhuga á
að gerast bæjarstjóri á Akranesi
með slíkan meirihluta að baki.
Þá var það, sem framsóknarmenn
stjórn kommúnista, lcrata og i í Reykjavík hlupu undir bagga
framsóknar, hafði fullkomlega I og buðu sem bæjarstjóra einn af
sannað vanmátt þeirra til að j sínum misheppnuðu starfskröft-
veita málefnum Akraness for-
ystu. Var þetta almenn skoðun
flestra Akurnesinga, jafnt þeirra
eigin manna sem og annarra,
enda gerðist nú hinn mesti kurr
í liði þeirra.
En þá v^r það, sem undrið
skeði. Fulltrúar vinstri flokk-
anna, sem ekki höfðu getað starf-
að saman í bæjarstjórn, mennirn-
ir, sem lýst höfðu marg sinnis
vantrausti hvorir á aðra, og sem
um í höfuðborginni. Lék þeim
himr mesti hugur á að losna við
mann þennan úr --Reykjavík og
koma honum eitthvað út á land,
fjarri útvarpi og blöðum.
Þrífótarmenn, sem orðnir voru
nokkurn bæjarstjóra, samþykktu
nærri úrkulavonar með að fá
að lokum að ráða mann þennan,
enda þótt slíkt væri að sjálfsögðu
algjört neyðar úrræði af þeirra
Frh. á bls. 11.