Morgunblaðið - 28.10.1956, Qupperneq 13

Sunnudagur 28. okt. 1956
MORGUNBLAÐÍÐ
13
Reyk|avíkurbréf:
Laugardagur 27. október
Vetrarkoma - Slfdveiði - Svanasingur HarakSar - Auslursiefuan - Mesta úfgjaldaaukning ríkissjóðs, sem
þekkzf hefir - Raðað á jöfuna - Framsókn kaus kommúnsstann yfir si§ - Bygginsamálin og ríkissfjórnin
- Harmatöiumar úf af skorfi á lánsfé - Rokvídd kommúnisfa - Hverju veröi voru kommúnisfar keyptirl
Vetrarkoma
VETURINN hefur nú heilsað og
er kveðjan köld. Sumarið var
mörgum bjart og hagstætt og
skilur víða eftir endurminning-
ar um gott árferði.
íslenzki veturinn er langur og
hann er líka oft mörgum harður.
Hér fyrr á tímum var það myrkr
ið, sem flestum ógnaði. Svo var
það líka kuldinn úti og inni.
Langsamlega meiri hluti lands-
manna þarf nú ekki að óttast
myrkur og kulda á sama hátt og
áður. Betri lýsing, betri húsa-
kynni og klæðnaður hafa brotið
broddinn af því böli. En samt
er hinn langi vetur mörgum
kvíðaefni.
Veturinn er alltaf tími óvissu,
því til margs getur brugðið til
lands og sjávar. Nú ríkir líka
kvíði og óvissa á mörgum öðr-
um sviðum. Hvað verður um
landið og þjóðina? Hvert stefnir
hún? Hvað verður um atvinnu
okkar og efnahag? Allar þessar
spurningar eru nú áleitnari en
áður vegna þess að óvissan er
meiri, meira í húfi en fyrr hefur
verið, tvísýnna um hag okkar og
horfur á svo mörgum sviðum,
en verið hefur á undanfömum
árum.
En það verður vafalaust ekki
langt liðið vetrar, þegar sumum
af þessum spumingum verður
svarað en þar til það verður,
bíður þjóðin kvíðafull á hæítu-
legum vegamótum.
Síldveiðin
SÚ HAUSTVERTÍÐ, sem nú
síendur yfir á síldveiðunum hef-
ir orðið mönnum vonbrigðasöm
í meira lagi. Þegar reknetjaveið-
arnar hófust fyrir alvöru hér
sunnanlands í ágúst virtist veiði-
útlitið gott. Var það hvorttveggja
að afli var oft góður og síldin góð.
Þá var búið að selja allmikið af
síld, bæði saltaðri og frystri.
Eftir að vertíðinni fyrir norð-
an lauk fóru margir bátar til
reknetjaveiða sunnanlands og
mun tala þeirra báta, sem þessar
veiðar stunduðu hafa komizt
töluvert á annað hundrað.
í»egar kom fram í september
tóku aflabrögðin að breytast til
hins verra og síðari hluta mán-
aðarins var svo komið, að síldin
virtist með öllu horfin af mið-
unum. Margir bátanna hættu þá
veiðum en sumir fóru á kol-
krabbaveiðar, því óvenjumikið
var af ltolkrabba við Suðvestur-
landið í september og fram í
byrjun október. Síldarleit var
haldið uppi allan þennan tíma,
eða um meira en 5 vikna skeið,
en það var ekki fyrr en kom
fram í aðra viku október að síld-
in kom á miðin aftur.
Síðan hefur afli verið góður
þegar gefið hefir, en því miður
hafa gæftir verið æðistirðar. Er
það raunar ekki óvenjulegt, að
tíð sé stirð þegar þessi tími er
kominn og má þá alltaf reikna
með allmiklum frátöfum vegna
veðurs.
Enn skortir mikið á, að lokið
sé við að veiða það magn, sem
þarf til að fylla sölusamninga og
sjá fyrir beituþörf línuútgerðar-
innar á komandi vertíð.
Laugardaginn 20. þ. m. var
heildarveiðin orðin um 125
þús. tn. auk lítils háttar, sem
farið hefir í bræðsiu, en það
var um 35 þús. tn. minna en
á sama tíma í fyrra. Enn má
veiða a. m. k. 100 þús. tn. áð-
ur en lokið er að veiða upp í
sammnga og eins og nú horfir
gétur brugðið til beggja vona,
að það takist.
Svanasöngtir
Haraldar
ÞAÐ VAR á síðustu mínútum
síðustu útvarpsumræðnanna á
síðustu dögunum fyrir kosningar,
sem Haraldur Guðmundsson, for-
maður Alþýðuflokksins, lýsti
því yfir, að ekki kæmi til mála
að flokkur hans rnundi taka upp
stjórnarsamstarf við kommúnista
eftir kosningar.
Þetta var svikið, eins og
komið er á daginn. Nú er aft-
ur komið að siðustu dögum
og mínúíum Haraldar Guð-
mimdssonar. Hann er að
flýja úr íslenzkum stjórnmál-
um í sendiherraembætti í
Osló.
f umræðunum um fjárlögin á
dögunum söng Haraldur Guð-
mundsson sinn svanasöng. Hann
var eitthvað á þessa leið: Ég er
búinn að vera um 7 ár í
stjórnarandstöðu og allt sem gert
var á þeim tíma var rangt, líka
það sem núverandi bandamenn
mínir, Framsóknarmenn, gerðu.
Nú get ég að sönnu ekkl rennt
öllu ofan í mig í einu, en ég
hefi fundið leiðina: Allt illt er
„íhaldinu“ að kenna, allir aðrir
eru góðir, þeir voru og eru vond-
ir. Svona get ég sungið án þess
að missa um leið út úr mér nýja
beinið mitt!
Flótti Haraldar Guðmundsson-
ar frá flokki, formennsku og á-
byrgð er aumkvunarverður, ó-
karlmannlegur, vesæll. Einhvern
veginn er ekki unnt að verjast
þeirri hugsun að sá litli flokkur
sem missir slíkan mann minnki
í rauninni ekkert við það.
Austurstefnan
AUGU fleiri og fleiri opnast nú
fyrir því hvert stjórn Hermanns
Jónassonar og kommúnista
stefnir. Sá háski færist nær og
nær að ísland verði svo háð
Rússum og öðrum járntjaldslönd-
um að þjóðin megi sig hvergi
hræra úr þeim viðjum. Lengi
vel skildu margir ekki hvert
stefndi.
Menn litu á allar sendi-
nefndirnar og Rússlands-
stefnurnar eins og væri það
marklaus leikur, spil þar sem
ekkert væri lagt undir. En
þegar viðskiptasamningurinn
við Rússa var gerður heyrum
kunnur skildist loks mörgum
ao hér var alvara, stórhætta
fyrir ísienzkt þjóðfélag, á ferð
inni. Og sifellt vex sá hóp-
ur íslendinga, sem skilur
þetta.
íslendingar, að kommúnistum
undanteknum, vilja vera í nán-
um tengslum við vestrænar
þjóðir, bæði á menningarlegum,
stjórnmálalegum cg viðskiptaleg-
um sviðum. Mönnum skilst að
eftir að Rússar eru búnir að
ná viðskiptalegum tökum á okk-
ur, þá getur margt farið á eftir.
Næsta skrefið verður ef-til vill
rússneskt stórlán til að halda
hinni austrænu ríkisstjórn uppi.
Þá yrðu tökin enn fastari.
Þetta skilja menn. Stúdenta-
ráðskosningamar eru ljóst dæmi
um þetta. Lýðræðissinnar, undir
forystu Sjálfstæðismanna, unnu
þar glæsilegan sigur vegna þess
að stúdentar vilja ekki sam-
þykkja austurstefnuna.
Ef almennar kosningar færu
fram nú mundi það koma í
ljós að yfirgnæfandi meiri-
hluti þjóðarinnar mundi af-
neita austurstefnu ríkisstjórn-
arinnar og fella hana frá
völdum.
Mesta útgjaldaaukning
ríkissjóðs, sem þekkzt
hefur
EYSTEINN JÓNSSON fjármála-
ráðherra hefur nú lagt fram
fjárlagafrumvarp sitt á Alþingi.
Þetta frv. er með því marki
brennt að það er hæsta fjárlaga-
frumv., sem nokkru sinni hefur
verið lagt fyrir Alþingi. Samkv.
því eiga útgjöldin að verða 135
millj. kr. hærri en i fyrra. Jafn-
framt er svo lagt fram frv. um
framlengingu á öllum núgildandi
skatta- og tollaálögum, sem áttu
að falla úr gildi um næstu ára-
mót, þ. á. m. söluskattinum og
tollunum, sem lagðir voru á af
síðasta Alþingi.
Sú hækkun, sem gert er
ráð fyrir á fjárlögunum nú er
hin mesta, sem orðið hefur á
einu ári, í sögu þingsins. Áð-
ur hefur mesta hækkunin á
cinu ári orðið 80 millj. kr. en
er nú 135 millj., eins og áður
er sagt.
Það var þó látið í veðri vaka
fyrir kosningarnar að „umbóta-
flokkarnir" ætluðu sér að koma
nýjum og betri svip á fjármál
landsins — í samvinnu við „íhald
ið“ væri það ekki hægt!! En
útkoman er svo sú, að útgjöldin
eru aukin meira en dæmi eru
til áður.
Raðað á jötuna
KOMMÚNISTAR og Alþýðu-
flokkurinn gerðu sér fyrir kosn-
ingar mjög tíðrætt um „ríkis-
báknið“. Þeir bentu á, sem raun-
ar var augljós staðreynd og við-
urkennd af öllum, að útgjöld
ríkissjóðs væru of há. Þetta var
eitt höfuðtromp þeirra í kosn-
ingabardaganum. Ef þeir kæm-
ust til valda átti að verða hin
mikla breyting. En svo er að
sjá, sem breytingin sé aðeins í
því fólgin að Alþýðuflokkurinn
og kommúnistar raða nú sín-
um mönnum við ríkisjötuna. Um
þetta fórust Magnúsi Jónssyni
þ.m. Eyfirðinga svo orð við 1.
umræðu fjárlaganna á dögunum:
„Varla hefir sú vika liðið
að undanförnu, að ekki væri
tiikynnt með miklu yfirlæti
af hæstv. ríkisstjórn, að nú
hefði hún skipað enn nýja
nefnd, til þess ?.ð gera tillög-
ur um þetta eða hitt. Og ekki
nóg með það, heldur hefir
ríkisstjómin talið svo mikla
nauðsyn að hraða eyðslustarf-
seminni, að gefin hafa verið
út sérstök bráðabirgðalög til
þess að fjölga forstöðumönn-
um Innflutningsskrifstofunnar
og fjölga í Húsnæðismála-
stjórn, til þess eins að geta
komið fulltrúum hinna nýju
stjórnarflokka í áhrifamikil
embætti. Er naumast að efa,
að áfram verði haldið á sömu
braut, og getur því innan tíð-
ar myndazt hér myndarlegur
nýr útgjaldapóstur i fjárlög-
um ríkisins.
Til allrar ólukku fyrir ríkis-
stjórnina er sumstaðar svo frá
málum gengið, að þeir geta ekki
blátt áfram rekið andstæðinga
sína frá störfum, en þá er sú
leið valin að láta þá sitja áfram
starflausa , á fullum launum
svo sem t. d. á sér stað í Hús-
næðismálast j óminni.
í sannleika sagt virðist aðal
áhugamál ríkisstjórnarinnar til
þessa ekki hafa verið það að leita
að bjargráðum í efnahags- og
fjármálum þjóðarinnar, heldur
að leita að bjargráðum til þess
að tryggja sem bezt völd sín í
landinu og tryggja stuðnings-
mönnum sínum vegtyllur og
embætti, þótt af því leiði stór-
felld útgjöld og tjón fyrir þjóð-
arbúið.“
Ríkisstjórnin segir vafalaust,
að í vændum séu „ný úrræði",
eins og það er kallað. Það bólar
ekkert á þeim og er helzt svo
að sjá, sem ríkisstjófnin hafi
enga aðra stefnu tekið en að
auka eyðsluna enn meir en
nokkru sinni fyrr. Komi ríkis-
stjómin með „ný úrræði“, verða
þau metin eftir því sem efni
stanða til en á meðan ekki ligg-
ur annað fyrir en fjáraustur og
aukin eyðsla, verður ríkisstjóm-
in dæmd eftir því.
Framsókn kaus kom-
múnistann yfir sig
ÞAÐ VAR Karl Guðjónsson, sem
talaði af hálfu kommúnista við
1. umræðu fjárlaganna. Hann var
ekki myrkur í máli við Eystein
Jónsson og veitti honum þungar
ákúrur fyrir fortíð hans í fjár-
stjórn landsins. M. a. ræddi Karl
skattaálögurnar frá í fyrra vet-
ur, sem Eysteinn átti sannarlega
ekki minnsta þáttinn í. Að vísu
talaði Karl alltaf um „íhaldið'*
í þessu sambandi, en Eysteini
Jónssyni hefur þó hlotið að vera
kynlega innan brjósts þegar
Karl Guðjónsson var að átelja
þær ráðstafanir, sem Eysteinn
Jónsson hafði varið kröftuglega
fyrir nokkrum mánuðum og
taldi þá að yrði að gera
vegna þess að verkföll og
undirróðursstarfsemi komm-
únista hefði komið framleiðsl-
unni á kaldan klaka.
En þau undur skeðu, að ein-
mitt hinn sami Karl Guðjónsson,
sem átaldi Eystein svo freklega,
var gerður að formanni fjár-
veitinganeíndar.
Framsóknarmenn urðu að
ganga fram hjá sínum eigin
mönnum, þeim Karli Kristj-
ánssyni og Halldóri Ásgeirs-
syni, en kjósa kommúnistann
yfir sig. Það var svo sem auð-
vitað að gengið væri á snið
við reyndasta þingmanninn,
bóndami Pétur Ottesen. Fram
sókn skreið þegjandi undir
það jarðarmen að kjósa komm
únistann fyrir formann þess-
arar þýðingarmiklu nefndar.
Fátt sýnir betur en þetta
hversu Framsókn kiknar undan
svipu kommúnista. Þeir hafa líf
ríkisstjórnarinnar í hendi sér.
E£ kommúnistar krefjast ein-
hvers, hljóta þeir að fá það.
Ekkert hræðast Framsókn-
armenn nú meir en nýjar
kosningar. Þeir vita að þær
yrðu þeirra dauðadómur. —-
Þess vegna geta kommúnist-
ar vaðið uppi eins og þeim
sýnist. Formennska kommún-
ista í fjárveitinganefnd er eitt
dæmi þess.
Byggingamálin og
ríkisstjórnin
ÞEGAR fyrrverandi ríkisstjóm
kom til valda, gengust Sjálf-
stæðismenn fyrir því, að tekið
var upp í málefnasamning
stjórnarinnar, að afnumin skyldu
höft á frelsi manna til að byggja
íbúðir og að ríkisstjórnin skyldi
stuðla að því með fjárútvegun-
um og á annan hátt, að fólk gæti
byggt sér þak yfir höfuðið. Lög-
gjöf var sett um þessi efni og
féll það í skaut félagsmálaráð-
herra, sem var Framsóknarmað-
ur, að sjá um framkvæmd þess-
ara mála. Sjálfstæðismenn létu
1 Framh. á bls. 15