Morgunblaðið - 24.03.1957, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 24. marz 1957
— Frjáls
Frh. af bls. 1.
Við sem að þessari félagsstofn-
un stöndum lítum svo á, að hér
sé á ferðinni mikið nauðsynja-
mál. Flokkadrættir um þjóðfé-
lagsvanda, hversu leysa skuli,
erjur um dægurmál og viðhorf
hvers konar og þar af leiðandi
sviptingar, stundum harðar og
illvígar: allt þess háttar er eðli-
legt fyrirbæri og jafnvel sjálf-
sagt og í raun og veru nauðsyn-
legt hvar vetna þar, sem skoð-
anafrelsi ríkir og hverjum ein-
um er heimilt og skylt að berj-
ast fyrir því, sem hann álítur
sannast og réttast og leita fylgis
hugðarefnum sínum. Einmitt þar
sem svo stendur á er nauðsynlegt,
bráðnauðsynlegt að til sé vett-
vangur, þar sem snúizt sé til
ramar gegn árásum á grund-
Vallaratriði þau, sem sameina oss
öll að baki dægurmálunum, sem
»m er þrasað. Annars er hætta á
»ð vömin verði út undan ein-
mitt þar, sem hennar er mest
þörf: vömin gegn eyoingaröflum
frelsis og mannréttinda. í»að
er óþarfi að rekja frekar hvað
þá tekur við. Sum af oes eru
þannig gerð, að vér myndum
ekki geta hugsað oss að lifa lífi,
sem á engan hátt getur mann-
sæmandi talizt, og það er áreið-
anlegt, að fyrir oss öllum vakir
öðru fremur að vernda komandi
kynslóðir, einkum ástvini vora,
böm og bamabörn gegn voða
þeim er yfir vofir viðunandi
lifnaðarháttum og lífshamingju,
sem þegar hefur gleypt ýms
þjóðlönd og þjóðflokka og ógnar
oss öllum með tölu. Hversu mjög
sem vér, sem hér erum saman
komin kunnum að vera á önd-
verðum meiði um hinn minni
vandann, má ekki sameiginleg
ábyrgð vor á undirstóðunni fara
forgörðum, sameiginlegt fylgi
vort við grundvallaratriðin helt-
ast úr lestinni eða hníga sem
Baldur fyrir óheillaörvum líð-
andi stundar. En sú er hættan
og einmitt þarna er veikleiki
lýðræðis þess, er verðskuldar
nafnið, veikleiki sem illvígir
andstæðingar hafa ver kunnað og
læra æ betur að færa sér í nyt.
Skal ég svo ekki orðlengja
þetta frekar, aðrir munu gera
það betur, en segi fundinn sett-
an og óska þess innilega ,að
eitthvað gott megi af hljótast við-
ræðum vorum hér í dag og vænt-
anlegri stofnun félags, sem sé
unnt að fylgja heilhuga þrátt
fyrir ólík viðhorf um dægurmál-
in. —
FRJÁLSHYGGJUMENN GEGN
EINHÆUI
Að ræðu Gunnars Gunnarsson-
ar lokinni, var Þórir Þórðarson
dósent, kosinn fundarstjóri og
Eiríkur Hreinn Finnbogason
cand. mag.. fundarritari. Að því
loknu tók Lemboum til máls.
Var erindi hans hið fróðlegasta.
Hann skýrði frá því, að hin
frjálsu menningarsamtök hefðu
verið stofnuð í Berlín 1950 og
frá upphafi hefðu fjölmörg skáld
og andans menn tekið þátt í störf
um samtakanna. Þó að skoðanir
þeirra væru að ýmsu leyti ólíkar,
eins og gerðist í lýðfrjálsum lönd
um, þá hefðu þeir allir eitt sam-
eiginlegt leiðarljós: andstöðu við
einræði í hvaða mynd sem það
birtist. Hann nefndi nokkur nöfn
þekktra manna, sem að samtök-
um þessum hefðu staðið og má
t.d. geta þeirra Stephens Spend-
ers, Arthurs Köstlers, Karls
Jaspers, Gaiteskells o.fl. o.fl. —
Hin frjálsu menningarsamtök
náðu furðufljótt rótfestu í lýð-
ræðislöndunum og hugsjónir
þeirra breidust óðfluga út. Enn
er landnámi þeirra ekki lokið að
fullu. Má t.d. geta þess, að um
þessat mundir er verið að stofna
slíkt félag í Noregi. Aðalhvata-
menn að stofnun félagsins eru
norsku stórskáldin Arnulf Över-
land og Sigurd Hoel. — Ræðu-
maður ræddi mjög um það,
hversu nauðsynlegt væri að sam-
eina ólíka hópa undir merki and-
legrar frjálshyggju, en á það
hefði skort, að frjálshuga menn
menning
Gunnar Gunnarsson.
stæðu saman í andstöðu sinni við
einræðisstefnurnar, einkum hinn
alþjóðlega kommúnisma, sem
reynt hefði að grafa undan lýð-
ræðisþjóðfélögunum með aðstoð
s.n. hlutleysingja. — Þá drap
Lembourn á nóvembeiHbylting-
una í Ungverjalandi og sagði, að
hin frjálsu menningarsamtök
hefðu á ýmsan hátt dregið at-
hygli manna að því, sem þar er
að gerast, m.a. með því að koma
á framfæri skoðunum rithöfunda
og blaðamanna, svo að hinn
frjálsi heimur gæti kynnzt at-
burðunum af frásögnum sjónar-
votta. Atburðirnir í Ungverja-
landi hefðu sýnt öllum frjálshuga
mönnum. hvort sem þeir skipuðu
flokk jafnaðarmanna eða conser-
vatívra, að nauðsynlegt er að
sameinast gegn kommúnistahætt
unni og slá skjaldborg um lýð-
ræðið með kostum þess og göll-
um. Hlutleysi gagnvart einræði
er hættulegt, sagði ræðumaður
og bætti við: Er sá hlutlaus, sem
horfir aðgerðarlaus á, að maður
er myrtur?
SÁ, SEM EKKI SEGIR NEI —
SEGIR JÁ
Ræðumaður ræddi um hið and-
lega tómarúm, sem oft myndast
í menningarátökum samtímans
og benti á, að kommúnisminn
mundi sigra í baráttunni um
þetta tómarúm, ef frjálshyggju-
menn spyrntu ekki við fæti og
verðu lýðræðishugsjón sína.
Kommúnistar byggja sigurvonir
sínar á hlutleysi manna, og því
segði sá já við stefnu þeirra, sem
ekki segði nei. — Lembourn
minntist á margt fleira í hinni
ágætu ræðu sinni, en engin tök
eru á því að fjölyrða um hana
hér.
Að ræðu Lembourns lokinni
las Tómas Guðmundsson skáld
upp stefnuyfirlýsingu Frjálsrar
menningar. Hún hljóðar svo:
pÉLAGIÐ FRJÁLS MENN-
ING er, eins og ráða má
af nafni þess, umfram allt
stofnað til verndar og efling-
ar frjálsri hugsun og frjálsri
menningarstarfsemi. I»að er
óháð öllum stjórnmálaflokk-
um, en skuldbindur meðlimi
sína til jákvæðrar baráttu
gegn hvers konar einræðis-
hyggju, ríkisofbeldi og skoð-
anakúgun.
FRJÁLS MENNING kapp-
kostar að sameina lýðræðis-
sinnaða áhrifamenn um
þetta markmið. Félaginu ber
að efla kynni þessara manna
innbyrðis, stofna til umræðu-
funda og fræðslustarfsemi um
menningarleg vandamál, inn-
lend og alþjóðleg, beita sér
Umrsebu.rn.ar um FiskveÍðasjóð
Úrræbaleysl og sýndarmennska
stjórnarliðsins
Í ÖNDVERÐU ALÞINGI, sem nú situr, báru Sjálfstæðismenn
f*- fram frv. um Fiskveiðasjóð og var efni þess að hækka ár-
legt ríkissjóðsframlag til sjóðsins um 10 millj. kr. — úr 2 miilj. kr.
Eftir langar og miklar vangaveltur stjórnarliðsins verður loks
úr, að meirihluti sjávarútvegsnefndar leggur til að málinu sé
vísað til stjórnarinnar. Samtímis viðurkenna allir fjárþörf sjóðs-
ins og við afgreiðslu fjárlaga hafa verið hækkuð framlög til ýmsra
málaflokka annarra, sumra veigamikilla, annarra veigaminni.
Svo mikið er úrræðuleysi og sýndarmennska stjórnarliðsins,
að um leið og það legst á jafn þýðingarmikið mál og að afla
Fiskveiðasjóði nauðsynlegra og eðliiegra framlaga úr ríkissjóði
— eru bumbur barðar og tilkynnt með forsiðufyrirsögnum stjórn-
arblaðanna, að stjórnin sé að undirbúa „nýja löggjöf um Fisk-
veiðasjóð".
Svo kemur nýja löggjöfin. Efni hennar: Auknar álögur á fjár-
vana sjóð, — annað ekki!
1 sambandi við þessi síðustu „úrræði“ stjórnarliðsins er rétt
að minna á að blöð þess hafa mjög ranghermt frá umræðum á
þingi um Fiskveiðasjóðinn. Gera þau sér sérstaklega tíðrætt um,
að Jóhann Hafstein, sem var fyrsti flutningsmaður að frumvarpi
Sjálfstæðismenna um eflingu Fiskveiðasjóðs, hafi aðallega verið
með ásakanir vegna aðgerðaleysis fyrrverandi ríkisstjórnar í
þessu máli.
Nú vill svo til að endumýjun bátaflotans með lánum úr Fisk-
veiðasjóði hefir aldrei meiri verið en í tíð fyrrverandi ríkisstjórn-
ar. Jóhann Hafstein gerði mjög glögga grein fyrir þessu í fram-
söguræðu sinni um málið.
Vegna þessara rangherma og öfugmæla í fréttaflutningi stjórn-
arblaðanna af umræðunum á Alþingi skal hér birt ræða Jóhanns
Hafstein á Alþingi í fyrradag, þegar stjórnarfrumvarpið nýja um
Fiskveiðasjóð var til 1. umræðu.
Herra forseti!
Ég hef í raun og veru lítið
um þetta frv. að segja. Eins og
fram kom í ræðu hæstv. ráðh.,
þá má ætla að það sé full þörf
á því að gera þær breytingar á
sjóðslögunum sem hér er um að
ræða, að afnema hámarksákvæð
in, bæði um lánveitingar út á
fiskiskip og fasteignir, en það
er náttúrlega tilgangslaust mál,
ef sjóðnum er þá ekki aflað um
leið meiri tekna. Við höfum ver-
ið sammála um það hér í umr.
um fiskveiðasjóðinn, ekki alls
fyrir löngu, fyrir nokkrum dög-
um, í þinginu, að sjóðnum sé
mikil þörf á nýju fjármagni mið-
að við þær aðsæður, sem menn
þá höfðu í huga og breytist þetta
auðvitað enn frekar til hins
verra, þegar gert er ráð fyrir
þeim breytingum, sem hér er um
að ræða, að hækka hámarks-
lánin til fiskiskipanna og fast-
eignanna. En.það er að sjálf-
sögðu alveg rétt, að bæði þeir
sem standa að því að byggja
fasteignirnar í sambandi við
fyrir sameiginlegum yfirlýs-
ingum, ef þörf þykir á, og
sjá að öðru leyti um að koma
skoðunum sínum á framfæri
við almenning.
Félagið á hliðstöðu með
þeim menningarsamtökum,
er nefnast á frönsku Congrés
pour la Liberté de la Culture
og starfa víðs vegar í lýðræð-
islöndum, en er óbundið þeim
að öðru en sameiginlegri holl-
ustu við frjálsa hugsun og
frjálsa menningu.
Stefnuyfirlýsing þessi var sam
þykkt með samhljóða atkvæðum
fundarmanna, sem síðan undir-
rituðu hana. — Þá sagði Eiríkur
Hreinn Finnbogason frá ráð-
stefnu ungra skálda og gagn-
rýnenda, sem haldin var í Stokfc-
hólmi í þessum mánuði á vegum
sænska félagsins Frjáls menn-
ing. Var þar aðallega rætt um
vandamál ungu skáldanna. Var
samþ. að fela undirbúningsnefnd
að gegna stjórnarstörfum til
framhaldsaðalfundar.
★
Hans Jörgen Lembourn heldur
fyrirlestur fyrir almenning í 1.
kennslustofu Háskólans n.k.
þriðjudag.
þennan atvinnu veg þjóðarinnar, i
bátaútgerðina, og ætla sér að
eignast og reka ný og stærri
fiskiskip, hafa allir þörf fyrir
aukið lánsfé, miðað við það sem
verið hefur. Ég heyrði það á
ræðu hæstv. ráðh., í lok ræð-
unnar, að hann gerði ráð fyrir
því að það mundi sennilega síð-
ar og í öðru formi verða fluttar
till. af hálfu hæstv. ríkisstj. úm
að efla að einhverju leyti tekju-
möguleika sjóðsins og það er gott
til þess að vita.
Ég vil aðeins í sambandi við
blaðafrásagnir af umr. hér á Al-
þingi um fiskveiðasjóðinn fyrir
nokkrum dögum, láta í ljós
nokkra undrun mína yfir því,
hversu troveldlega fréttariturum
sumra blaða gengur að skilja mál
þingmanna, og það er raunveru-
lega leitt til þess að vita, að
maður skuli þurfa að lesa það í
dagþlöðunum að maður hafi sagt
allt annað heldur en maður dag-
inn áður segir í þingsölunum.
Það eiga nú sjálfsagt fleiri um
sárt að binda í þessum efnum
heldur en ég. Það hefur verið
gert að umtalsefni í fleiri blöð-
um og sett í fyrirsagnir og endur
tekin skrif, að í mínu máli hér
um fiskveiðasjóðinn, hafi aðal-
efni þess verið það að ráðast á
aðgerðarleysi stjórnar Ólafs
Thors, til þess að efla fiskveiða-
sjóð.
Nú vil ég vekja athygli á því
til ábendingar fyxir fréttaritara
blaða, sem hér eru, að þegar lagt
var fram frv., um breytingu á
fiskveiðasjóðslögunum á þskj. nr.
18, þá fylgdi því ýtarleg grg., og
sem ég rakti þá og sem vitnað
var til af framsögumanni minni
hl. sjútvn. í umr. nú fyrir nokkr-
um dögum, þar sem kemur ein-
mitt fram, hversu mikil efling
eða uppbygging bátaflotans hef-
ur átt sér stað á undanförnum
árum, svo að hún hefur aldrei
verið meiri.
í stjórnartíð Ólafs Thors, eins
og það hefur verið orðað í blöð-
unum, voru sett, eins og kunnugt
er, 1955, ný löggjöf um fiskveiða-
sjóð. Þá löggjöf hafði undirbúið
nefnd manna, og var margt í
henni fært til betri vegar frá því,
sem áður hafði verið í eldri lög-
unum um fiskiveiðasjóð. Varð-
andi fjáröflun til sjóðsins, þá
var það nýmæli tekið upp í lög-
gjöfina, að ríkissjóður skyldi
leggja sjóðnum árlega tvær millj.
króna. Ég hef látið í ljós þá skoð-
un mína, að ég taldi þá og tel
enn, að þetta ríkissjóðframlag
hafi verið of lágt, en það var þó
nýtt, og ég bendi á að það er
nokkuð mikið miðað við það, sem
áður hafði verið, að á hálfri öld
hafi sjóðurinn eignast rúmar 100
millj. króna, en á þessum 50 ár-
um höfðu bein ríkissjóðsframlög
til sjóðsins fram til þessa ekki
numið nema 11 millj. króna.
Einnig gerðist það, að sjóðnum
var á þessum tíma lagt fé, átta
millj. króna af tekjuafgangi rík-
issjóðs 1954 og tíu millj. króna
af tekjuafgangi ríkissjóðs 1955.
Og ég vek alveg sérstaka athygli
á því, að á 2% ári, þ. e. a. s.
árinu 1954 og 1955 og hálfu ár-
inu 1956, þá hefur sjóðurinn veitt
í lán til bátabygginga, endurnýj-
unar bátaflotans og annarra
verkefna af svipuðu taki fyrir
81.jnillj. króna, og er það miklu
hærri upphæð heldur en sjóð-
urinn hefur nokkru sinni áður
veitt aðláni í þessu skyni, en lán-
veitingarnar námu, eins og fram
kom í grg. fyrir frv. okkar, 20,9
millj. króna 1954, 25,7 millj.
króna 1955 og 34,3 millj. króna
fyrri árshelminginn 1956. Og það
var einnig vakin athygli á því
af minni hálfu og í grg. frv.,
að fyrir fjórum til fimm árum
þá var það áætla ðað Fiskifélagi
íslands, að hæfileg aukning báta-
flotans mundi mega teljast 1000
rúmlestir á ári, en á undanförn-
um 214 ári, sem ég vitnaði til
áðan um lánveitingarnar, þá hef-
ur aukning bátaflotans numið
1710 rúmlestir að meðaltali. Sést
af því, sem ég nú hef sagt, að
sjóðurinn hefur verið miklu
drýgri til lánveitinga og stuðn-
ings við sjávarútveginn á þess-
um árum en áður fyrr, og enda
þótt þörf hans sé og hafi verið
mikil fyrir aukið fjármagn, þá
var honum þó á þessum árum lát-
ið í té allverulega mikið nýtt
fjármagn, og í fyrsta skipti tekið
upp svo að nokkuð um munaði
ákveðin ríkissjóðsframlög. Og
það væri beint eða eðlilegt fram-
hald af þessari löggjöf að auka
ríkissjóðsframlagið, eins og við
lögðum til í frv. okkar á þskj.
18, ef haft er í huga hvað ríkis-
sjóður hefur einmitt aukið fram-
lög sín, bein framlög sín til ann-
arra þarfa og góðra mála, sem
að vissu leyti eru sama eðlis og
hliðstæð þessum, og sem ég vakti
athygli á, eins og til rafvæðingar
landsins, til ýmsra landbúnað-
arframkvæmda og til aukins
jafnvægis í byggð landsins. Ég
taldi eðlilegt og tel eðlilegt, að
hér hefði fiskveiðasjóður átt að
fylgjast að, og þar sem fram-
lagið úr ríkissjóði var ákveðið
tvær millj. kr., 1955, hefði
mátt verulega hækka það nú.
Lögðum við Sjálfstæðismenn til,
að það væri hækkað um 10 millj.
króna, og það hefði að vissu leyti
gert gagn, þó að það hefði verið
eitthvað minna.
Mér finnst ástæða til að minna
á þessar staðreyndir, án þess að
fara nú um það fleiri orðum.
Eins og ég sagði um þetta frv„
þá er eðlilegt að það fari til nefnd
ar, og mér finnst í sjálfu sér
efnislega skiljanlegar og eðlileg-
ar þær breytingar, sem það ger-
ir á fiskveiðasjóðslögunum, ea
endurtek það, sem ég sagði áðan,
að það gerir náttúrulega aðstöðu
sjóðsins ennþá verri og miklu
erfiðari en áður, ef ekki þessu
samfara verður séð fyrir nýrri
tekjuöflun, og vil ég því tengja
nokkrar vonir við það, sem fram
kom í ræðu hæstv. sjúttvrh., að
það mál væri enn í íhugun hjá
hæstv. ríkisstjórn.
□-----------------------D
NEW YORK, 23. marz — Enn
hefur ekkert fundizt af banda-
rísku herflugvélinni, sem hvarf
í gær á leiðinni frá Vesturströnd
Bandaríkjanna til Tokyo. Tugir
flugvéla og skipa hafa tekið þátt
í leitinni, en án alls árangurs.
67 manns voru um borð.
□-----------------------□