Morgunblaðið - 30.06.1957, Side 8

8
MOKGVTSBh ÁTiin
Sunnudagur 30. Jflní 1957

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritsijórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. X.50 eintakið.
Sem sólarsýn á bjortun.
vormorgni
UTAN UR HEIMI
Eyjar sjóræningjan na öðlasf
brátt sjálfstæbi
ÞEGAR Ungmennafélag íslands
minntist 30 ára afmælis síns árið
1937 komst Guðmundur Jónsson
frá Mosdal m.a. að orði á þessa
leið í grein sem hann ritaði í
Minningarrit samtakanna:
„Þegar ég minnist upphafs
ungmennafélaganna á landi
hér: fyrstu kynna minna af
þeim, samstarfs og áhrifa, þá
er mér það í huga sem „sólar
sýn“ á björtum og hlýjum vor-
morgni, þegar stríðviðri og
vetrarmyrkur hafa skyndilega
horfið. Sýn, sem gefur full-
vissu um suraar og sælli daga,
þótt enn kunni hret að koma.
Sýn sem flytur fegurð og lífs-
mæti og veitir ötula krafta og
óskipta löngun til dáðríka
starfa."
Andleg vorboðun
Og enn segir í þessari grein
Guðmundar frá Mosdal:
„Slík andleg vorboðun var ung-
mennafélagsskapurinn okkur,
sem urðum aðnjótandi hans í upp
hafi — á ungum aldri---.
Það var „dagur góðs boðskap-
ar“: nýrrar þjóðarvakningar. Og
þessi boðskapur ungmennafélags-
hugsjónarinnar varð okkur held-
ur ekki að blekkingu né von-
brigðum. Fjöldi óunninna verk-
efna landi og lýð til um bóta og
heilla, sem áður virtust ýmist
óglögg eða óvinnandi, urðu nú
augljós, aðkallandi og árennileg.
Viljinn var ötull og úhuginn ó-
þreytandi. Að undirstöðu þessu
var hrein og heilbrigð þjóðræknis
kennd og ófölsk ættjarðarást,
samhliða einlægri trú á guð og
hin góðu málefni, í sama anda og
Einar skáld Benediktsson haíði
ÞA skömmu áður kveðið í sínum
hrífandi aldamótaljóðum:
„Hver þjóð, sem i gæfu og
gengi vill búa,
á guð sinn og land sitt skal
trúa“.
En það sem þó allra fremst
einkenndi alla upphafsstarf-
semi ungmennafélaganna, var
hin óeigingjarna fórnfýsi til
hvers þess verkefnis, sem við
var að fást, óskeikul vissa um
gott markmið og óblandin
ánægja yfir hverju því er
vannst og til heilla horfði, en
þrautseigja og þreklund, ef
miður gekk“.
Vorhugur braut-
ryðjandans
öll bera þesi ummæli ung-
mennafélagans greinilegt meiki
þess vorhugar, er ríkti við stofn-
un ungmennafélaganná. Sjálfstæð
isbaráttan stóð sem hæst. Mikil-
vægir sigrar höfðu unnizt. Land-
ið hafði fengið stjórnarskrá og
heimastjórn. En þessir sigrar voru
aðeins áfangar á langri leið. Þjóð-
inni kom ekki annað til hugar en
að takmarkinu yrði náð, algjöru
sjálfstæði íslands. Að því tak-
marki stefndu allir. Barátta ung-
mennafélaganna á öllum sviðum
þjóðlífsins miðaði í raun og veru
að þessu eina:
Að ná frelsinu, og sem fyrst.
Hin óeigingjarna fórn-
fýsi
Þegar íslenzk æska les í dag
lýsingu Guðmundar frá Mosdal
á stofnun ungmennfélaganna og
hugblær æskunnar fyrir 50 árum
hlýtur hún að gleðjast og fagna.
Það hlýtur að, vera skoðun henn-
ar að það hafi verið dásamlegt
að taka þátt í þessu félagsstarfi,
byggja það upp og berjajt fyrir
þeim hugsjónum, sem fram voru
bornar.
En jafnhliða hlýtur íslenzk
æska að gera sér það ljóst í dag,
að enn er þörf þeirrar óeigin-
gjörnu fórnfýsi sem Guðmundur
frá Mosdal telur að hafi einkennt
upphafsstarfsemi ungmennafélag
anna.
ísland heflr öðlast frelsi. Það
er og verður helgaata og dýr-
asta eign þjóðar þess um all-
an aldur. En það er sannmæli
að oft er ekki siður vandi að
gæta fengins fjárs en afla þess.
Frelsið leggur þjóðinni skyld-
ur og ábyrgð á herðar. Það er
ekki nóg að lýsa því yfir á
mannamótum að menn vilji
vera frjálsir. Hver einstakling-
ur verður að sýna það í öllu
starfi sínu og afstöðu til þjóð-
félagsins að hann vilji standa
vörð um frelsi og sjálfstæði
þjóðar sinnar.
Þörf nýrrar þjóðar-
vakningar
f dag er þörf nýrrar þjóðar-
vakningar á íslandi. Hið íslenzka
þjóðfélag þarfnast enn hinnar
óeigingjörnu fórnfýsi, sem ein-1
kenndi svo mjög starf og baráttuj
aldamótakynslóðarinnar. Aðal-J
hættan sem steðjar nú að hinu
íslenzka samfélagi kemur að inn-
an, frá okkur sjálfum. Við höfum
umgengist einn veígamesta þátt
sjálfstæðisins, hið efnahagslega
sjálfstæði af gáleysi. Þess vegna
upphafsstarfsemi ungmennafélag-
okkar í dag veikur.
Við þörfnumst þjóðarvakn-
ingar til þess að auka ábyrgð-
artilfinningu einstaklinganna
gagnvart samfélagi sínu. Við
þörfnumst sterkari og heil-
brigðari þjóðarvitundar og við
þurfum að leggja meiri rækt
við að sameina krafta okkar
í stað þess að glæða elda úlf-
úðar og ofstækis. Það þarf að
rífa niður múra klíkuskapar-
ins og byggja upp víðsýnt,
frjálslynt og réttlátt þjóðfélag
á grundvelli félagsþroska og
mannhelgi.
Enn sem fyrr blasa við þús-
undir óleystra verkefna sem
kalla á ötult starf þjóðhollra
manna. Okkur, sem nú lifum
og störfum væri það mikil
gæfa ef komandi kynslóðir á
íslandi minntust starfa okkar
og baráttu á svipaðan hátt og
ungmennafélagarnir upphafs
samtaka sinna: Sem „sólar-
sýnar“ á björtum og hlýjum
vormorgnL
I brezku Vestur-Indíum
eru nú 18 eyjar og eyjahópar,
sem eru að flatarmáli samtals
31.300 ferkílómetrar. Ibúarnir eru
um 3 milljónir, en búizt er við
því, að talan margfaldist næstu
25 árin. Mikilvægasta eyjan er
Jamaica og íbúar hennar eru
hátt á aðra milljón talsins. Næst
í röðinni kemur Trinidad, sem
nú er ekki frægari fyrir neitt
annað en hið margumrædda
-alypso, dasinn fræga, sem fer
nú sigurför um öll lönd. Þriðja
mikilvægasta eyjan í brezku
Vestur-Indíum er Barbados.
Hinar þrjár milljónir
eyjaskeggja eru mjög blandaðar
að uppruna. Frumbyggjarnir,
indíánarnir, eru nær útdauðir, og
ber nú mest á svertingjum, sem
áður og fyrr voru fluttir sem
þrælar til eyjanna, aðallega af
Spánverjum. Kínverjar eru nokk-
uð fjölmenir, en embættismenn
eru flestir af evrópsku bcrgi
brotnir.
O
V estur-Indíur voru í
eina tíð stökkbretti Spánv. til yfir
ráða í Suður-Ameríku. í upphafi
17. aldar voru flestar eyjarnar
undir Bretum að nafninu til, en í
rauninni voru þær í höndum her-
skara sjóræningja, sem slógu eign
sinni á ýmsar eyjar og voru hinir
verstu drottnarar. Sæfarendur
urðu oft óþyrmilega fyrir barðinu
á sjóræningjum við Vestur-Indí-
ur, en aðallega freistaði þeirra
gullið, sem Evrópuþjóðir fluttu
á skipum sínum frá Mexico og
löndum Inkanna í Suður-Ame-
ríku. Margir þessara sjóræningja
komu jafnvel ár sinni það vel
fyrir borð, að þeir fengu form-
lega í hendur yfirstjórn i „ríki
sínu“ í umboði brezku krúnunnar.
Þannig var því t.d. farið með
hinn nafntogaða sjóræningjakóng
Henry Morgan, sem um margra
ára skeið var aðstoðarlandsstjóri
á Jamaica.
IV-
13 u eru framundan
mikil tímamót í sögu Vestur-
Indía. Sonarsynir afríkusvert-
ingjanna, sem seldir voru man-
sem haldið var á Þingvöllum
föstud. 28. júní, á undan 20 ára
afmælishátíðinni, voru fjórir er-
sali til eyjanna áður og fyrr, kin- |
verskir burðarkarlar og leyfar
indíánanna, sem einir byggðu eyj
arnar, þegar fyrstu hvítu menn-
irnir komu vestur um hafið, eru
að stofna sitt eigið ríki. Bretar
eru nú að stíga síðasta skrefið í
þá átt að gera Vestur-Indíur að
sjálfstæðu eyjasambandi.
Arið 1947 fóru Bretar
alvarlega að hugleiða það, að
veita eyjum þessum sjálfstæði.
Var þá sett á laggirnar nefnd til
þess að kanna málið og gera til-
lögur um framkvæmd þess. í
fyrra var haldin ráðstefna um
málið í London og þar var sam-
þykkt, að koma áætlunum þess-
um í framkvæmd.
I byrjun næsta árs fara
fram almennar þingkosningar á
eyjunum og að þeim loknum
verður mynduð sjö manna ríkis-
stjórn fyrir eyjasambandið. Mun
hún^fyrst um sinn starfa í sam-
ráði við brezka landsstjórann, en
ákveðið er, að eftir fimm ár verði
Vestur-Indíum gefið fullt sjálf-
stæði og beri hið nýja ríki þá nafn
ið „Vestur-Indíur" sem fyrr.
lendir gestir, einn frá Finnlandi,
einn frá Færejum, tveir frá Nor-
egi. — Mbl. átti stutt viðtal við
þrjá þeirra.
IVIeginásæðan tll þess,
að Bretar veita V-Indíum ekki \
sjálfstæði þegar í stað er sú, að
enn geta eyjaskeggjar ekki fram-
fleytt sjálfum sér. Á árunum
1946—53 vörðu Bretar 1,250 millj.
(ísl.) króna til uppbyggingar á
eyjunum — aðallega til eflingar
samgangna, skólabygginga og
hafnagerða.
Aðalatvinnuvegur eyjaskeggja,
er landbúnaður, og eru bananar
aðalútflutningsafurðirnar. Út-
flutningur á olíu og bauxit fer og
vaxandi, ög má búast við því, að
innan skamms byggi íbúarnir að
mestu á þeim útflutningi.
S em stendur er eyj-
unum skipt í 10 fylki, sem hvurt
um sig hefur eigin stjórn — og
fylkin eru aðskilin með háum
tollamúrum ásamt fleiru slíku.
Þegar eyjasambandið verður
stofnað, verða allir þessir rr.úrar
innan eyjanna brotnir niður.
Vafalaust verður það til þess að
örva allt efnahagslífið og
auðvelda uppbygginguna.
Finnski fulltrúinn er Yrjö
Vasama, sem á sæti í stjórn Ung-
mennasambands Finnlands, en
hann var um átt ára skeið aðal
framkv.stjóri sambandsins. Hann
hefir tvisvar áður komið til ís-
lands, árið 1951, þá var hann far-
arstjóri finnsks þjóðdansaflokks,
sem sýndi hér þjóðdansa, og 1954,
er hann var fararstjóri finnsku
þátttakendanna í norrænu æsku-
lýðsvikunni, sem þá var haldinn.
Meginverkefni hreyfingar hans
er fólgið í leiksýningum, þjóð-
dönsum, bindindisstarfi og les-
hringastarfsemi. íþróttirnar eru
ekki jafn áberandi þáttur og í
starfi UMFÍ.
Miklar breytingar hafa orðið á
Islandi síðan hann kom hér fyrst
árið 1951. Reykjavík hefir vax-
ið mjög hratt, alls staðar rísa
upp ný hús. Einkum þótti hon-
um mikil framför í starfi íslenzku
flugfélaganna. — Landið er fag-
urt og fólkið vinsamlegt og gott.
— Að lokum kvaðst hann hafa
mikinn áhuga á að kynnast ís-
lenzkum þjóðdönsum og þjóð-
búningum, einnig íslenzku glím-
unni.
Fulltrúi Færeyinga er Páll Pat-
ursson frá Kirkjubæ, sem er ís-
lendingum að góðu kunnur, enda
Islendingur í móðurætt. Hann
átti lengi sæti í stjórn Ungmenna
sambands Færeyja. Starf þess er
Framh. á bls. 15
Myndin er tekin á fundi Ungmennafélags íslands ad Þingvöllum
á föstudaginn. Frá vinstri: Einar Straume frá Noregi, Páll Paturs-
son, Færeyjum og Yrjö Vasama, Finnlandi.
Þrír erlendir gestir á
Ungmennoiélagshátíðinni
Örstutt spjall við þá
A 20. SAMBANDSÞINGI UMFÍ,