Alþýðublaðið - 05.10.1929, Blaðsíða 2

2
alþýðubkaðis
thaldið vesíra.
Var eignmn Islandsbanka fórnað til pess að rejrna að
koma fsafjarðarkanpstað á hSfnðið?
Þess vcir getið í greininni um
hvennig feitustu bitamir voru
færðir upp úr skuMasúpunni á
isafirði, að pað hefði verið af
alveg sérstöku'm ástæðum að á-
litið var heppilegt að ganga að
„Karl og Jóhann,, áður Edinborg“
og „Jóh. Eyfirðing & Co.“ árið
1926. Mörgum pótti einkenndlegt
að gengið skyldi í einu að báð-
um pessurn verzlunarhúsum, sem
búin voru að sitja í súpunni síð-
atn 1919, og exiin pá eiukenniiegra
pótti, að um leið skyldi vexra
gengíð að Sigurði Þorvarðssyni
(frá Hnáfsdal), er hafði bækistöð
sína á Langeyri við Álftafjörð.
Hafði Sigurður sem fleiri orðið
fyrir miklu tapi á síld 1919, en
borgað vexti af skuldum og h,aid-
ið óslitið atvinnurekstri öll pessi
ár, og sagður óliíkt nær pví að
eiga fyrir skuldum en hinir.
Skýringin á pví að einmitt petta
ár var valið, var, að kosniingar
fóru i hönd, og að íhaMið, sem
vantaði eitthvað til pess að æsa
upp með hugsunarlausasta hluta
kosnángalýðsins, ætlaða isér að
færast í fang hvorki meira eða
mimna en pað,
að seíja ísafjarðarkaupstað á
höfuðið til pess að geta æpt:
sjáið pið, hvernig fer, par sem
bolsar ráða.
Fjöídi fólks af Isafirði hafði
atviinnu hjá Sigurði Þorvarðssyni
á Langeyri, og pess vegna var
gengið að honum um leið og
hinum, til pess að gera sem mest
atváinnuleysið og vandræðin. Það
tókst líka ágætlega, en pess má
geta, að pað gekk jafnt yfir milli-
stéttarfólk og alpýðufólk, sem
fylgdi íhaMinu, sem j'fir pað,
sem fylgdi jafnaðarmönnum, og
varð margt fólk úr báðum fltokk-
um í bili að leita sér atvinnu ut-
an ísafjarðar og jafnvel að flytja
í burt. En um slíkt vjo.ru íhalds-
forkólfairndr auðvitað ekki að fást,,
né heldur um hitt, að peir mteð
pví að skera petta alt niður í einu
stórsköðuðu bankann. Þeitr höfðu
í öðru að snúast, en pví, hvojrt
eimhver óhreyttur sjömaður eða
verkamaður, sem' fylgt hafði
peim, purfti að taka sig upp með
miklum erfiðismunum og flytja
úr átthögum ’ sínum á anoað
landsbom.
Til pess að reyna að gera
giimdroðann i atvinnurekstrinum
sem mesUm, lét Islandsbaniki aug-
3ýsa í eiinu til söiu ellofu skxp í
„Vesturlandi" 20. jan. 1927, en
pað voru mótorskipin: Sjöfn,
Frigg, Ereyja, Gylfi, Sæfarinn,
Percy, Kveldúlfur, Hdena, Kári,
Snarfari og Bifröst, en skip pessi'
eru frá 23 til 43 smálestir, og
má nærri geta, hver áhrif sala
allra peirra í einu úr kaupstaðn-
um, hlaut að ' hafa á atvinnu
manna og alla afkomu bæjaxáns,
Einn af aðal-íhaldsbroddunum,
Magnús Sch. Thorstieinsson, for-
stjóri 1 sland sbanka útbúsins, sagði
afdráttarlaust við Vilmund lækni
Óónsson (en hann skýrði sfðar frá
pví opinberfega,), áð bærinn
sHyldi fara á höfuÖið og komast
undir eftirlit ríkisstjórnariinnaír.
Síðar bar Magnús á móti pví að
hann hefði sagt petta, og skal
ósagt látið. hér, hverjum pessara
manna almenmingur vill heldur
trúa, en víst er, að Magnús ritaöi
í „Vestúrtand" 15. marz 1927ý
„að að pvi hljóti að reka, að
lánardrotnar bæjarins og rikis-
stjórnin svifti bæjarstjötnina
fjárforræði og komi fjárstjóin-
inni i hetidur peirn mönnum,
sem peirri ábyrgð erú vaxnir“.
Þessi orð Magnúsar Sch. Thor-
steinsson eru svona nokkuð
grednileg. Það1 er auðséð á peim,
að pað sem stefnt var að, var
að setja ísafjarðarkaupstað á höf-
uðið, til pess par með að reyna
að klekkja á pólitiskum and-
stæðángum — Alpýðuflokknum.
Hins vegar verður ekki greini-
tega séð, við hverja Magnús á
með ummælunum um pá, sem
íhaldsstjómin eigi að fá fjárfor-
ráð bæjarins í hendur, pegar hún
sé búin að taka völdin af jafin-
aðarmönnum, en sennilega á hami
par við sjálfan sig og Elías Hal’l-
dórsson gjaldkera.
Oftast eru pað vitandi ósann-
indi.
sem forsprakkar íhaldsins eru
með í garð jafnaðarmauna. En
pað kemur stundum fyrir, að
peir fara sjálfir að trúa pví, sem
peir segja, af pví að peir prá
svo mikið, að pað sé svona eáns
og peir ssgja pað. Og pað er ekki
vafi á pví, að íhaldsforkólfamir,
að minsta kosti peir á Isafirði,
hafa trúað pví, að paö væri hægt
að setja ísafjarðarkaupstað á höf-
uðið„ ef vel væri ýtt á eftir, og
að íhalds-Iandsstjómin myndi fela
peim — fbrkólfunum á Isafirði
— að fara með reitumar! Og peir
gerðu pað, sem peir gátu, til pess
að setja bæjarfélagið á höfuðiö
sem fyrst.
Mér er í minni hinn stöðúgi
söngur, einkum árið 1927, um
„hvemig komið væri á Isafirði"
og hvernig ihaldið reyndi að
kenna bæjarstjómarmeirihlutanum
gjaldpmtin og atvinnuleysið.
Kom öll sú dómadagsvitleysa er
um petta var sagt, einna greini-
tegast fram í ritsmíð einui, e?r.
hirtíst í blaði auðvaldsins í Vesit-
mannaeyjum. Mátti segja áð par
væii grjóti úr glerhúsi kastað, pvi
kunnugt var um hið erfiða fjár-
hagsástand Vestmannaeyjakaup-
staðar, prátt fyrir undangengin
ágæt aflaár, enda fróðtegt að hera
saman fjáriiagsástandið par, und-
ir stjórn íhaldsmeirihlutans í bæj-
arstjórn par, og fjármál Isafjarð-
ar undir stjóm jaínaðarmanna,
prátt fyrir öll erfiðu árin vestra.
Samband og sambland íhalds-
pólitíkurinnar og bankamálamna á
ísafirði og Seyöisfir'ði, sýna ber-
lega hvers kjnjair flokkur íhaldið
er, eða öllu réttara hvernig fior-
ingjamir eru og hvernig peir nota
sér valdið til eigin hagsmuna. En
urn pað hafa kjósendur peirra
enga hugmynd, pví petta skeður
á sama tímia og hinn undrandi
íhaMslýður lætur blekkjast afi
orðaflaumi fhaldsbiaðanna og
horfír aðdáandi augum til for-
ingjanna, sem pá einmitt eru að
reka pá miskunnarlaust út í ó-
vissuna og atvinniuleysið á ann-
að landsbom.
Á Seyðisfirði befir petta veriö
,feert aj pví að pað purfti að
haldá uppi marg-gjaldpúota manni
af pvi ein|u, að hiann var aðal-
styttai íhaldsins par. En á ísa-
fiiröi er pað harðsvíraður spekú-
lantalýður, sem í blindu hatri símu
tál Alpýðuflokksins gerir sér pá
heimskuvon að geta sett bæjar-
félagið á höfuðið og skeytir engu
pótt pessi tilraun pess svifti ötal
fjölskyldufeður atvinnunni og að
lokum neyði pátilpessaðfilytja úr
kaupstaðnum. Sjálfum sér sjá peir
borgið með pví að braska með
eignimar — ég hefi áður bent
á pað hér í blaðinu.
Þegar á alt petta er litið, er
sxzt að furða, pótt fiorkólfiar í-
haldsins væru orðnir hræddir um
að almenningur „sæi pá í.gegn"
og gripu til pess ráðs að láta
flokk sinn skifta um nafin. En
ætli pað stoði pá nokkuð?
Óktfur Fr0riksson.
Helge Zandén
niálari.
Hafið pið tekið eftir pvi, að
pessa dagana er filaggað dagtega
á Laugavegi 1 ? í^ienzki og saanski
fáninn blakta par hlið við hlíð
yfir höfðuni vegfaremda. Hvað er
par um að vera? Það er að eins
óvenju sniðug auglýsimg um pað,
að par í bakhúsinu tíl hliðar við
vinnustofu Ríkarðs Jónssonar,
sýnir sænskur málari, Helge Zan-
dén að nafni, nokkur af lista-
veerkum sýnum. Em pað olifiu-
málverk, eirstungur, raderingar,
etsningar, fiorteikningar táfl stein-
prentunar og eirstungu. Það er
nýstárlegt; að sænskur listamaður
haldi sýningu hér í Reykjavík.
og pað auk héjdur sýni f jöldan
allan af fisletnzkum landsllags-
myndum, má'luðum og feiknuð-
um.
Helge Zandén hiefir lært í
Stokkhólmi, Frakklandi og Itallíu.
haldið par sýningar og einnig í
Hoilandi, Kaupmannahöfin og í
Osló, og af myndaskrá hans má
sjá, að fciignir menn og stofinair
hafa keypt listaverk eftir hann.
Má nefna: Frú Emmu 2tom, Gust-
av Adolf krónprinz og listasöfn
í Stokkhólmi og Gautaborg, Oslffl
og Lundi Kynni sín af íslamdi
segist Zandén fyrst hafa fiengið
við.lestur bóka eftir Harry Bloin-
berg, Daniel Bruun, Klinkaström
barón og Albert Engström, skop-
teiknarann mikla. Snemima í sum-
'ar bom hanm hdmgað hieim og er
bókstaflega hsillaður af íslenzkri
náttúrufegurð. Fór hann til Ak-
uneyrar snögga fierð, en hefir.
annars að mestu haldið kyrra
fyrir á Þingvöllum og teiknað og
málað Þingviöll og Þingvallasveit
í margvíslegum ljósbrigðum.
Helge Zandéni lætur sér ekki
nægja að sýna land'iö eins og paö
kemur fyrir í blíðasta básumar-
veðii; hann sýnir veð!rabrigði og,
dægraskifti o. s. frv., og pað er
vitanlega vandi'nin meiri, eins og
að sýna ákveðin skapbrigði á
mannsandlíti. Ég víl að eins bsndfi
á myndir eins og Öxarárfoss, nr.
2, Sumamótt í Almannagjá, nr. 3,
og Þingvallavatn, nr. 8. Enn frem-
ur Þingvellir, ónúmeruð mynd,,
Allar pessar myndir eru gerðar
afi frábærri ilist hvað líf og Mt-
brigði snertir. Þá er nir. 14, útsýn
frá Hlíðarenda, einmig 'einkar
skemtílegt málverk. Þá má ekkj
hjá líða að minnast á teibningsr.
eirstungu og steinprentanir Zau-
déns. Sérstaka j athygli murnu
vfekja 3 forteikningar að eirstung-
um: Akureyri með Byggðarfjall
í baksýn, Silfrá við Þingvöll me'ð
ÞingvalJavatn og Heragil í baksýn,
og svo' Amarklettur í Almamna-
gjá. Ætlar j Zandén að stiinga
imymdir pessar í eir og sejja síðan.
Þætti mér eigi óliklegt, að Is-
lendingar tryggðu sér kaup á
nokkrum eintökum . ef mynidiunj
pessum. — Eirstunga (prentmótið
handgrafið í eirplötu) er lang"
fyrirhafinarmesta og dýrasta teg-
und svartlistar, og kveðst Helgta
Zandén ekki vita betur em. að
hann sé sá ei'nasti, sem við pað
fæst mú á öllum Norðuriöndium.
Eru pví pessi verk Zandéms afar-
mikið fágætí. Fáir munu geta gert
sér í hugarlund, hvílíkt óhem'ju
verk Zandén færist í famg að
grafa áður nefmdar myndir í eir.
Hér hafa að eins verið nefndar
íslenzkar myndir, sem em á sýn-
ingu1 pessari. Eigi erá hinar síðiur
athygiisverðar, og er væntaniiegt,
að Reykvjkingar noti tækifærið að
kymnast verkum pessa ágæta Ijstæ*
mamns.
SnϜlfr.
Til Strandarkirkju.
Sent afgr. Alpbl. í bréfii með
póststfimpli Norðfjarðar 5 kr.
Skipafréttir.
„Goðafoss" fór í gærkveldi, í
Akureyrarför. Dráttarbáturinn
„Magni“ fór í moigun til Boig-
arness með farpega. — Fisktöku-
skipið „Onion" fór utam í gær.
Héðan fór pað til Feereyja.