Morgunblaðið - 02.10.1957, Blaðsíða 14

14
UORCVNBLAÐ1B
Miffvikudagur 2. okt. 1997
Þriðja grein:
Siðari hluti:
Ársrif Skógrœktarfélags íslands
Nýjar trjátegundir
Hér á landí eru 4 tegundir
víðis og eru 3 þeirra mjög lág-
vaxnar. í Norður-Noregi eru
hins vegar 18 víðitegundir og af
þeim eru 5 lágvaxnar en 10
mynda sæmilega runna og nokkr
ar lítil tré. Sumar af þessum teg-
undum hafa verið fluttar hingað
og dafna vel. Víðitegundirnar
hafa allar mjög lítil fræ sem
berast oft langa vegu á svifhár-
unum. Virðist svo sem þær hafi
átt auðvelt með að flytjast hingað
til lands af sjálfsdáðum einhvern
tíma eftir ísaldarlok, ef hin
gamla kenning um uppruna gróð
ursins væri rétt. En þá vaknar sú
spurning, hvers vegna aðeins 4
af 18 tegundum hafa lagt
leið sína hingað eftir ísöld? Bend-
ir þetta ótvírætt til þess að xenn-
ing Steindórs Steindórssonar sé
rétt, en svo vikið sé aftur að viði-
tegundunum, þá vaxa alls 60 teg-
undir víðis í Alaska, á Kam-
tsjatka og í Norður-Noregi. Af
þeim eru 25 mjög lágvaxnar en
margar feikilega harðgerðar, svo
harðgerðar að það væri freist-
andi að setja þær upp á hin
gróðurvana öræfi íslands, en í
Alaska eru iíka 6 tegundir all-
stórvaxinna víðitegunda, sem við ]
eigum enn eftir að ná inn hingað
til lands. Þó mun stórvaxnasti
víðirinn vera á Kamtsjatka-skaga )
og nefnist hann Salix macroiepis
en sumir hafa viljað telja hann 1
einhvers konar millilið á milli
aspar og víðis. Hann er svo stór,
að viður hans hefur verið notaður
til húsagerðar.
A þessum slóðum eru alis 5
AfgreiSsiustúlhu
helzt vön vefnaðarvöru, getur fengið fasta atvinnu,
nú þegar í verzlun í Miðbænum. Umsækjendur
leggi nafn, heimilisfang, símanúmer og upplýsing-
ar um fyrri störf inn á afgr. blaðsins fyrir laug-
ardag, merkt: „Svar um hæl — 6804“.
tegundir aspa, ein í Norður -Nor-
egi, 2 á Kamtsjatka og er önnur
sú hin sama og hin norska en 3
tegundir eru í Alaska. Við höf-
um verið svo heppnir að tekizt
hefur að fá allar þessar tegundir
til landsins. frá stöðum, sem við
teljum mjög góða. Þá eru líka 6
tegundir birkis í þessum löndum
og 4 af elri. Er sumt af þeim kom-
ið hingað til lands. Loks er ágæt-
ur stofn af álmi í Beiarn í Norð-
ur-Noregi og hefur hann reynzt
furðuvel hér á landi.
Þá er hugsanlegt að hlynur sá
sem vex í sunnanverðu Alaska
geti náð sæmilegum þroska hér
á landi. í Alaska eru alls 11 teg-
undir af barrtrjám auk einiteg-
undanna. Af þessum 11 . :gund-
um tel ég víst að 9 geti þrifizt á
ýmsum stöðum hér á landi. og er
þegar búið að flytja 8 þeirra til
landsins. Á Kamtsjatka-skaga
eru 4 tegundir barrtrjáa og gera
verður ráð fyrir að þær geti allar
lifað ágætu lífi hér á landi. ef
fræið er sótt til mið-skagans. Því
er miður að enn eru miklir örð-
ugleikar á að ná fræi á þessum
slóðum en þó er ekki örvænt um
að slíkt megi takast innan nokk-
urra ára. í Norður-Noregi vaxa
tvær tegundir barrtrjáa, rauð-
greni og skógarfura og höfum
við fengið ágæta stofna af báðum
hingað til lands og loks eru tvær
tegundir enn skammt austan
landamæra Finnlands, lerki og
iindifura.
I þessum löndum eru alls 17
tegundir barrtrjáa sem telja má
vænlegar til þroska hér á landi.
Eru 12 þeirra þegar komnar til
landsins en 5 vantar enn. Viða
um heim eru skógivaxm fjall-
lendi. Þegar komið er í hæfilega
hæð yfir sjó, fer sumarveðrátt-
unni að svipa til þess sem hér
er. Augljós dæmi eru þess, að
hægt er að flytja einstöku trjá-
tegundir frá suðlægum stöðum
ef fræið er aðeins tekið í nógu
mikilli hæíi yfir sjó. Má t.d nefna
broddfuruna á Hallormsstað.
Broddfuran á heimkynni sín
sunnarlega í Klettafjöllum og þar
vex hún aðeins í 2400—3500 m
hæð yfir sjó. Á slíkum stöðum
er vaxtartiminn styttri en hér og
lofthiti mjög af skornum skamti.
Um úrkomu á þessum slóðum
veit ég því miður ekki en mikill
hluti hennar fellur sem snjór.
Urkoman á Hallormsstað er ekki
mikil og töluvert af henni .fell-
ur sem snjór. Eftir hálfrar aldar
vöxt á Hallormsstað er óhætt
að kveða upp þann dóm yfir
broddfurunni að hún sé ein allra
harðgerðasta trjátegundm sem
þar hefur verið gróðursett. Við
vitum að fræi hennar var safnað
suður í Kolóradó í Bandaríkj-
unum í um 3000 m hæð yfir sjó
skömmu eftir síðustu aldamót.
Breiddarstig söfununarstaðarins
er svipað og suðurodda Ítalíu.
Broddfuran vex afar hægt og
er háfjallatré. Þegar leitað er að
trjátegundum sem henta íslenzkri
náttúru, má ekki gleyma þess-
um möguleika því að þær tegund-
ir eru ótrúlega margar, sem ekki
hafa komizt norður á þau svæði,
sem við sækjum helzt íræ til og
á þessum stöðum eru auðvitað
margar jurtir og runnar sem kom
ið gæti til mála að reyna hér.
Liggur þá næst að skoða fjall-
lendið í British Columbia en það
er í beinu áframhaldi af fjöllum
Alaska og Yukon. Þar eru t.d.
helmingi fleiri tegundir barr-
trjáa en í Alaska og sumar þeirra
fara mjög hátt til fjalla, svo þær
geta án efa vaxið hér. Á meðal
þessara tegunda sem ekki ná
norður í Alaska má nefna blá-
greni, en af þeirri tegund eru 5
stærstu trén á Hallormsstað. Þau
eru ættuð úr Klettafjöllum, en
við vitum ekki hvaðan eða hve
hátt yfir sjó fræið hefur verið
tekið. Þessi tré hafa náð sæmi-
legum þroska og þrívegis hafa
X-OMO 15/3-2107 50
Munið, að augu fjöldans hvíla á yður, —
það verður tekið eftir fötum yðar. Þér getið
fengið hreinan þvott með algengu þvotta-
dufti, en ekkert nema hið bláa Omo skilar
yður mjallhvítum þvotti. Mislitu fötin koma
líka skærari úr ilmandi Omo froðu heldur
en þér hafið áður séð. Þetta er af því, að
Omo nær burtu hverskonar óhreinindum,
hverjum bletti, hversu grómtekin sem föt-
in eru. Reynið hið bláa Omo næst. Þér
finnið muninn, þegar þér notið Omo.
HIÐ BLÁA ©it'fð SK>’ VDUR
HEIMSIHIC jivm PWTnl
þau borið þroskað fræ. Eiga þau
orðið allmörg afkvæmi sem eru
orðin nokkurra ára og á þann hátt
hafa þau unnið sér borgararctt í
gróðurríki íslands.
I British Columbia er plöntu-
fjöldi miklu meiri en í Alaska og
í fjallendum þessa lands eru ýms
ar jurtir og runnar sem ekki eru
til þar norður frá en vaxa samt
svo hátt að enginn vafi er á að
þeir geta vaxið hér og náð eðli-
legum þroska. Á sama hátt get-
um við leitað víða um fjöll ann-
arra landa og sennilega með
góðum árangri.
Leit að nytjaplöntum út um
heim og söfnun þeirra er vanda-
verk og hefur auðvitað töluverð-
an kostnað í för með sér. — En
enginn skyldi ætla að unnt sé að
nó í hinar ýmsu tegundir með
því einu, að panta þær. Staðir
þeir, sem við verðum að leita til,
eru svo strjálbýlir. og oftast
mjög erfiðir yfirferðar, að það
er ekki á annarra færi en þeirra
sem gagngert eru sendir til
plöntusöfnunar, að leysa slíkt
verk af hendi. Og ekki er nóg að
senda einn mann í slíka leiðcn.gra.
Þeir þurfa að vera að minnsta
kosti tveir, og helzt fleiri til )ess
að von sé um góðan árangur. Slík
verk sem þetta, er ekki á færi
annarra, en manns, sem á góða
þekkingu í almennri grasafræði,
manna sem eru duglegir f -rða-
menn og hafa sæmilega niála-
þekkingu.
En þótt töluverður kostnaður
væri af slrkri gróðurleit.. þá er
til svo mikils að vinna, að þetta
ætti ekki lengi að dragast. Ár-
angurinn af innflutnmgi sitka-
grenisins, Alaskaasparinnar eru
nærtækust dæmi, að sáni a, að
til mikils er að vinna. Því plönt-
ur þessar eru ekki nema lítið
brot af öllum þeim fjölda, sem
rækta rnætti til nytja nér á landi.
Nokkrar niðurstöður
Að endingu dregur nöfnudur í
nokkrum niðurlagsorðum nöfuð-
niðurstöðurnar af máli sínu.
1. Ástæðan fyrir tegundafótækt
gróðurríkisins á íslandi er ein-
angrun landsins eftir siðustu ís-
aJdarlok.
2. Gróðrarskilyrði í byggðum
landsins er svipuð gróðrarskil-
yrðum í mörgum öðrum norðlæg
um löndum innan barrskógabelt-
isins, t.d. í Norður-Noregi, á suð-
urströnd Alaska, um miðbik
Kamtsjatka og á Kola-skaganum
í Rússlandi. Ennfremur eru fjall-
lendi víða um heim, með svipað-
an sumarhita og vaxtartima og
hér.
3. Öll þessi lönd bera langtum
fjölbreyttari gróður en ísland og
þaðan má flytja margar tegundir
plantna ef menn vilja.
4. Reynslan hefur kennt okkur
að tilgangslaust er að flytja inn
gróður frá norðlæeum st;:ð <m.
5. Ræktun landsmanna hvílir
nú að mjög miklu leyti á innflutt
um gróðri og innflutningi ^erður
enn að halda áfram um mörg ár.
6. Samtímis innflutningi verður
að hefjast handa um frærækt og
fjölgun harðgerra tegunda og
stofna sem vænlegir þykja til
ræktunar.
7. Hvert ár sem líður, án þess
að hafizt sé handa um innflutn-
ing nytjagróðsirs frá norðlægum
slóðum, seinkar framförinni í
verki.
8. Þar sem við vitum, að því
fátæklegri sem gróður sérhvers
lands er, því erfiðari eru afkomu
skilyrði þeirra, er byggja atvinnu
sína á nytjum jarðar þá mætti
það ekki leggjast undir höfuð að
kanna þá möguleika sem bent
hefur verið á i þessari grein. Auk
margra annarra sem ekkj hefur
unmzt tími til að benda á að þessu
smni.
Hér er þá í stuttu máli rakið
aðalefnið í hinni stórmerku grein
Hákonar Bjarnasonar er vonandi
andi á eftir að vekja alm. skiln-
ing á hve mikils virði það er að
hafizt verði handa sem allra fyrst
um þær aðgerðir er Hákon Bjarna
son hefur bent á.
V. St.