Morgunblaðið - 21.02.1958, Side 12

12
MORCHNRLAÐIÐ
Föstudagur 21. foforúar 1958
Margrét Jónsdóttir
Kveðjuorb
„Hvert mannsbrjóst á einjivern
innri róm,
sem orð ekki fann að segja“.
E. B.
ÞANNIG er nú með mig, er ég
hyggst minnast frú Margrétar
Jónsdóttur með nokkrum þakkar
og kveðjuorðum. Sérstaklega er
þetta, þegar á að velja hugsun-
um sínum dýpstu og hlýjustu orð
svo að í þeim felist hjartsláttur-
inn á bak við þau. Orð og hugs-
un þurfa að Kafa aðlögun, þau
þurfa að koma frá sömu upp
sprettu, til að ná þeim hljóm-
grunn, sem þeim er ætlað. Orðin
eru eins og handtakið — hvoru
tveggja þarf að fylgja hjart-
siáttur þeirra hugrenninga, er
þau eiga að vitna um. Fáum ætti
að vera rikara í huga en einmitt
mér að stilla þakkar- og kveðju-
strengina af fremsta megni, svo
að þeir túlki þann tóninn, er orð-
in fá ekki flutt.
Ýmsum mun máske finnast
það fjarstæða, að mér finnst ég
að mörgu leyti vera að kveðja
mína eigin móður, en samt er
það satt.
Fundum okkar bar fyrst saman
á heimili Margrétar fyrir rúm-
um tuttugu árum. Ég hafði þá
nýverið kynnzt dóttur þeirra
hjóna. Erin er mér það í fersku
minni blíða brosið hennar og hlý
lega handtakið, sem hún við
fyrstu sýn veitti mér. Þau sögðu
mér meira en vináttuorðin, er
hún mælti til mín þá, voru fær
um að flytja. Vera má, að vegna
þess, að ég þá nýverið hafði misst
móður mína, hafi ég verið næm-
ari fyrir hlýleika hennar, og hafi
fundið að ég var að öðlast hlið-
stæð verðmæti lífsins og þau er
ég varð að sjá á bak, og ávallt
frá þeirri stundu leit ég á heim
ili þeirra hjóna, sem mitt annað
athvarf, enda ekki að ástæðu-
lausu, en þræðir örlaganna láta
ekki að sér hæða og tengja það
saman, sem ástskylt er, án til-
lits til sjónarmiða mannanna. Og
þegar yngsta dóttir mín, liðlega
ársgömul, varð, vegna veikinda
móður sinnar, að afsala sér um-
önnun hennar, þá var það ömmu
faðmurinn, sem stóð útbreiddur
og boðinn og búinn að veita
henni hlíf og skjól um alllangt
skeið. Og þegar á við leiðarlok
að þakka margar, margar hug-
Ijúfar minningar og hjálpar- og
hlýleika stundir, þá verða þau
hughrif, er við það skapast að
berast og mótast í öðru en orðum.
Margrét var fædd að Heiði í
Holtum, 11.9. 1878 og andaðist
að heimili sínu 9. þ.m. Foreldrar
hennar voru hjónin Björg Eyjólfs
dóttir og Jón Jónsson, er bjuggu
þar ianga búskapartíð. Systkini
Margrétar voru 14 og var hún 9.
í röðinni. Fjögurra ára fer Mar-
grét að Ráðagerði í sömu sveit,
til hjónanna Guðrúnar Einars-
dóttur og Bjarna Bjarnasonar,
þar dvaldi hún til 15 ára aldurs.
Fósturforeldra sinna, Guðrún-
ar og Bjarna, minntist Margrét
ávallt með einstakri virðingu og
hlýju í orðum, og sem lítinn þakk
lætisvott fyrir fósturlaunin lét
hún elztu dóttur sína bera nafn
hennar. Þetta eitt segir meira en
mörg orð. Næstu 9 ár ævinnar
dvaldi Margrét lengst af hjá Hall-
dóru Ólafsdóttur og Ólafi Finns-
syni, presti að Kálfholti, unz hún
flutti að Kaldaðarnesi til hjón-
anna Sigríðar Jónsdóttur og Sig-
urðar Ólafssonar sýslumanns.Þar
var Margrét í 6 ár. Um dvöl sína
þar sagði Margrét eitt sinn við
mig:
„För min að Kaldaðarnesi var
eitt af mínum stærstu gæfuspor-
um í lífinu. Þar lærði ég margt,
er mér kom að góðuih notum
síðar er ég sjálf stofnaði heimili.
Þó var gifta mín miklu mest fólg
in í því, að þar kynntist ég fyrst
manninum mínum og það eitt
væri nóg til að blessa þar gengin
sem þekkt hefur sambúð þeirra
hjóna myndi reyna að ósanna
þessi orð Margrétar.
Árið 1908 flutti Margrét til
Reykjavíkur, ásamt unnusta sín-
um Birni Björnssyni, frá Bakkár
holtsparti í Ölvesi. Sama ár, 20.
desember, gengu þau í hjóna-
band og hefði það samfélag
þeirra orðið 50 ára á þessu ári,
hefði báðum orðið lífs auðið það
lengi.
Við þennan nýja áfanga í lífi
Margrétar hófst hennar mikli og
fagri ævidagur. Nú gat sálin
sindrað frá sér ástúð og móður-
umhyggju til maka og barna,
enda gerði hún það í svo ríkum
niæli, að um minningu bennar
geislar ylhýrt sóiglit manngildis
og manngæzku, ósiitið, allt til
hennar hmzta dags í þessum
heimi. Hjá Margréti varð enginn
afskiptur, sem á hennar fund leit
aði um úrræði og lausn á vand-
kvæðum sínum. Enginn fór það-
ar, synjandi, það var ekki gullið
harða og rauða, er leitað var eft-
ir, enda víða meira til af því en
1 ranni Margrétai .heldur var
það gull góðvildar og greiðvikni,
sem nú roðar fögrum litum sér
hverja minrringu, or skyld-.r óg ó-
skyldir eiga um haiia. Þar reisti
Margrét sér dýrmætan bauta-
stein, svo að annan fegurri getur
varla í hugum vina hennar, og
ekki kæmi mér á óvart, að sá
hugararfur, er hún lætur eftir
sig í sálu þeirra mörgu er þekktu
hana bezt, yrði þeim aflgjafi til
stærra og fegurra lífs en orðið
hefði, ef hún hefði ekki snortið
hug þeirra með fögrum fordæm-
um.
Margrétu og Birni varð 7 barna
auðið. Á lífi eru þrjár dætur og
tveir synir, en tvö dóu í æsku.
Auk þessa átti Björn son, áður en
fundum þeirra hjóna bar saman.
Hann ólst að nokkru upp á heim
ili þeirra, enda leit Margrét á
hann, sem sitt eigið barn. Þá ólu
þau hjón upp dótturson sinn. Var
hann í þeirra skjóli allt frá fæð-
ingu til hennar lokadags eða um
þrjátíu ára skeið.
Lengst af bjuggu þau Margrét
og Björn í leiguhúsnæði og þá á
ýmsum stöðum í bænum, en nú
upp á síðkastið eða yfir tuttugu
ára skeið voru þau í eigin íbúð
að Ásvallagötu 39, ásamt eldri
syni þeirra og fjölskyldu. Oft var
húsrúm af skornum skammti, en
hjartalag húsbændannaþvírýmra
og því alloft rúm fyrir ýmsa, er
í raunir höfðu ratað á því sviði.
Um samskipti Margrétar og
sambýlisfólks hennar að Ásvalla-
götu 39, verður minnzt af öðrum
manm mér færari, svo að ég
sleppi því hér, en get þó ekki
stillt mig um að segja, að þar
var hægt að læra ag umgangast
samferðafólk sitt, þótt sjónarmið
væru ekki þau sömu hjá öllum,
— en langt frá þakkaði Margrét
sér þann friðaranda er þar ríkti
svo af bar.
Þrátt fyrir mjúklátt ævikvöld,
sem maður hennar einkum bjó
henni, þráði hún sólarlagið, og
ailir vinir hennar gátu unnt
henni þess. Oft, er ‘Margrét leit
til baka, fannst henni hún standa
í mikilli þakkarskuld við mann
sinn, börn og barnabörn, en ég
veit að þeim fannst annað. Samt
skal vitnast vilji Margrétar,
samkv. beiðni hennar, og vissu-
lega er það rétt að þeir, sem
veita sólargeislum inn í sál sam-
ferðamanna sinna eiga þökk fyr-
ir. Og hverjir munú hafa fæi't
henni fleiri slíka geisla en ein-
mitt börnin og barnabörnin? Á
seinni árum fannst henni jólin
ekki komin fyrr en helzt öll
barnabörnin væru mætt hjá
ömmu, þá var gleðin gagnkvæm.
Og nú fyrir nokkrum dögum
voru það ekki hvað sízt hinar
engilhreinu raddir barnabarna
hennar, sem færðu henni mild-
asta og ástsælasta óminn frá
kveðjusálminum, er hún sjálf
hafði valið að sunginn yrði við
hinztu brottför hennar frá hinu
hugþekka heimili.
Margrét á þrjár systur á lífi
og einn bróður, en’ honum og
konu hans vildi hún færa sér-
staka kveðju fyrir fóstur á tveim-
ur börnum þeirra hjóna, um all-
mörg ár, og hefir annað þeirra
valið sér dvalarstað hjá fóstur-
foreldrum sínum og veitir þeim
margskonar veglyndi fyrir þeg-
ið kærleiksverk. Margrét var mik
il að vallarsýn og svipmótið göf-
ugmannlegt og bjart, ég hygg,
að um hina sálrænu stærð og
gerð hafi mátt segja svipað, og
þótt ekki gáraði ætíð yfirborðið,
hafi hræringar stundum leynzt í
djúpinu. Slíkt er á fárra færi.
Margrét var léttlynd og lífsglöð,
leit fram hjá örðugleikunum, en
horfði þeim mun fastar á hinar
björtu hliðar lifsins, unz hún
að lokum hafði þær á alla vegu.
Þetta kalla ég að skapa sér gæfu
með hjálp Guðs. Og því varð líf
hennar bjart og stórt, en að lok-
um sem hrynjandi lauf á haust-
degi, og haustdagurinn var henni
ekki óvelkominn, því hún vissi
þau gömlu sannindi að það, sem
gerir lífið verðmætt gerir einnig
dauðan verðmætan. Og löngu
áður en strengur lífsins var leyst
ur, mun hún hafa tileinkað sér
hugsun kínverska spekingsins, er
sagði: „Fylgdu ljósinu og láttu
það vísa þér veginn heim, þá mun
eyðing líkama þíns ekki verða
þér að tjóni. Það er að íklæðast
eilífðinni“. Ég þykist einnig full-
viss, að bænin þín hafi verið
heyrð um: „Svo að lifa, ég sofni
hægt,/Svo að deyja, að kvöl sé
bægt“. Og geti mannlegur mátt-
ur orkað þar nokkru um, þá var
það í þetta sinn. í sjúkdómsleg-
unni, sem ekki var löng og á
hinztu stundinni, var hún umvaf-
in ástúð og kærleika sinna nán-
ustu, er gerðu allt, sem þau máttu
að mýkja seinustu skrefin. Þá,
sem oftar, sá ég að það er heilög
stund er góðir vinir kveðjast.
Þá vantar alla orð, en tárið segir
allt — það er ávallt opinskátt,
án tillits til staðar og stundar. 1
því býr dýpsta þakklætið, dýpstu
og háleitustu óskirnar, hreinasta
gleðin í mannheimi og söknuð-
urinn, sem hlýtur að hrærast í
hjarta sérhvers manns. Jafnvel
föl stjarna, sem hrapar af himni
er treguð, hversu miklu fremur
er það ekki ímynd sjálfrar sólar-
innar. En sorg, í sambandi við
brottför Margrétar, var bannorð
frá hennar huga, því skal orðinu
ekki hampað hér, sú ályktun
sannar þína ríku eilífðartrú.
Ég efa ekki, að yfir landamær-
in hafi þér verið hjálpað og fagn-
að í nýja landinu, af börnunum
2, barnabörnunum 7, auk annarra
ástvina þinna, sem íarnir voru á
undan þér, á sama hátt og unga
manninum sonardóttur þinnar
var á sama sólarhring hjálpað
inn í okkar heim og fagnað af
ástvinum sínum.
Orð mín eru þrotin. Ég veit
ekki hvort mér hefur tekizt að
efna hið ljúfa loforð við þig, ef
mér auðnaðist að lifa lát þitt. Ég
vona samt, að ég hafi hvorki angr
að þig né þína, og geri ekki, þótt
ég geri orð Byrons að þinum, og
mér finnst, að eiginkonan, móð-
irin, amman og langamman, auk
annarra vina sinna, muni ekki
afþakka það eina, sem allir eiga
og vilja láta á kveðjustund, þeg-
ar ekkert er lengur gjaldgengt í
þessum heimi af hinu áþreifan-
lega — örfáar daggarperlur á alt-
ari þakklætis og mannhelgi.
„Er á lífsaftni heim, yfir blá-
sala geim/andinn flýgur, — en
holdið er nár./Þá er framar ei
neitt, sem þér fáið mér veitt/
fyrir utan eitt saknaðar tár.
Meir en líkræðu skjall eða
marmara stall/met ég ástvina
döggvaðar brár,/því að lofsorðin
tóm eru hégóma hjóm,/en — frá
hjartanu þar koma tár“.
Þú mátt trúa því, að tár okkar
koma beint frá hjartanu.
Vilhj. Jónsson,
frá Ferstiklu.
SKRSFSTOFDSTÚLKA
*
| Velþekkt innflutningsfyrirtæki vill ráða stúlku til starfa
á skrifstofu. Þarf að vera vön vélritun. Tilboð með upp-
lýsingum um aldur, menntun og fyrri atvinnu merkist:
„Stundvís" —8705, og sendist afgreiðslu blaðsins fyrir
miðvikudaginn 26. þ. m.
spor“. Ég hygg líka að enginn,
Verzlunarpláss
helzt við Laugaveginn óskast til leigu fyrir
húsgagnaverzlun. Tilbpð sendist blaðinu fyrir 1.
marz nk. merkt: „Húsgögn —8696“.
íbúðir éskost til kaups
Hefi kaupendur að vönduðum 4ra—5 herbergja
íbúðarhæðum, helzt í Norðurmýri eða Hlíðarhverfi.
Fleiri staðir koma til greina. Háar útborganir eru
í boði. Nánari upplýsingar gefur.
Ingi Ingimundarson hdl.
Vonarstræti 4, sími 24753.
Heima: 24995.
ÞRJÁR NÝJAR BÆKUR í DAO
Nýr stórróman um Islendinga í New York. KAUPANGUR.
Miskunnarlaus ádeilu saga. Dramatísk ástarsaga. Hárbeitt gamansaga.
Ungur rithöfundur, Stefán Júlíusson, sem lengi dvaldist vestan hafs kveður
sér hljóðs um ungu kynslóðina. Sagan gerist að mestu í New York á stríðsár-
unum og er í senn miskunnarlaus ádeilusaga, gamansaga og ástarsaga. Þó sögu-
hetjur Stefáns séu allóvenjulegt fólk, er það þó alltaf manneskjulegt í þorsta
sínum eftir sterkum lífsnautnum. Verð kr. 115.00 innb. Bókin er æsandi lestur frá
byrjun til enda. — Nóttin á herðum okkar, ný ljóðabók eftir Jón Óskar. Þessi
nýju ljóð Jóns Óskars skipa skáldinu nýjan sess á ljóðskáldaþingi okkar. Hér birt-
ast nokkur hinna fegurstu ljóða, sem nýja kynslóðin hefir ort. Kristján Davíðs-
son, listmálari, hefir séð um útgáfu bókarinnar og gert teikningar við öll kvæðin
af sínu alkunna leiftrandi hugmyndaflugi. Verð 60,00 heft. — íslenzkir sagna-
þættir 1—2, eftir Brynjólf frá Minna-Núpi. í þessum þáttum birtist ýmislegt það
sem Brynjólfur skrifaði bezt um dagana. — Verð 75.00 innb.
M.F.A. — Helgafell, Unuhúsi, Veghúsastíg 7. Sími 16837.