Morgunblaðið - 01.10.1958, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 1. október 1958
máttarkenndar, sem skapaði hjá
honum öfundsjúka og torti'yggna
afstöðu til lífsins, eins og hann
óttaðist það stöðugt að hlegið
væri að honum. Saito hafði dvalið
erlendis og hlaut því að hafa orð-
ið var við það hvernig Bretarnir
hentu stundum gaman að sérstök-
um þáttum í eðli og skapgerð
Japananna. En hinn ruddalegi
talsmáti hans og ofsafullt iát-
bragð gat einungis stafað af arf-
gengum eiginleikum, grimmd og
hrottaskap.
Clipton hafði fundið til lítils
háttar óróleika, þegar hann heyrði
ofurstann taia um aga. En þegar
haun sá hann hoppa og hamast á
borðinu, eins og púka í flösku,
komst hann að þeirri niðurstöðu,
að eitt mætti þó segja íbúum hins
vestræna heimshluta til verðugs
hróss: Þeir gátu a. m. k. neytt
áfengis eins og siðaðir menn.
Liðsforingjarnir stóðu hljóðir
og hlustandi meðal manna sinna,
umkringdir af svipljótum og
grimmdarlegum varðmönnum. —
Þeir krepptu hnefana og reyndu
að sýnast kaldir og æðrulausir,
eins og fyrirliði þeirra, Nicholson
ofursti, sem háfði skipað svo fyrir
að hverri f jandsamlegri árás
skyldi einungis svarað með virðu-
legri rósemi og óttaleysi.
Að þessum inngangi loknum,
sem átti að vekja fangana til um-
hugsunar, sneri Saito blaðinu al-
veg við. Haan varð aftur tiltölu-
lega rólegur, næstum hæverskur
og þeir fóru jafnvel að búast við
að heyra einhver skynsamleg orð
af vörum hans.
„Nú skulið þið allir hlusta á
það sem ég ætla að segja. Þið vit-
ið hvers konar verk það er sem
Hans Keisaralega Hátign hefur
verið svo veglyndur að úthluta
ykkur. Við eigum að tengja sam-
an höfuðboi’gir Siams og Burma
og opna þannig öllum japönskum
liðsflutninguwi leiðina yfir hið
fjögur hundruð mílna breiða skóg
arbelti. Við eigum að leggja braut
til Bengal fyrir herinn, s©m hefur
frelsað þessi tvö lönd undan
evrópskri kúgun og áþján. Japan
þarfnast þessarar járnbrautar til
þess að halda áfram hinni glæstu
sigurför sinni, til þess að geta
dreift herjum sínum yfir allt Ind-
land og bundið skjótan endi á stx-íð
ið. Þess vegna verðum við að
ljúka þessu verkí eins fljótt og
mögulegt or: Á sex mánuðum. —
Það er skipun Hans Keisaralegu
Hátignar. Þetta er ekki síður hags
munamál fyrir ykkur sjálfa. Að
stríðinu loknu munuð ,þið senni-
lega geta farið heim undir vernd
og varðveizlu hers okkar“.
Saito hélt áfram, í jafnvel enn
stillilegri tón, líkast því sem allt
áfengi hefði gufað úr blóði hans.
„Jæja, langar ykkur nú ekki að
vita hvert ykkar raunverulega
starf verður — ykkar sem dveljið
1) „Ég heiti Markús, Monti,
og ég er hingað kominn til að
taka nokkrar myndir fyrir blað
mitt, Náttúrufræðiritið".
hér í þesSum búðum og undir
minni stjói-n? Ég ætla að segja
ykkur það og þess vegna kallaði
ég ykkur saman. Þið eigið aðeins
að leggja tvo stutta brautar-
spotta, til þess að tengja saman
hina hlutana. En ykkar sérstaka
og ábyrgðarmikla ætlunarverk
verður það að byggja brú yfir
Kwai-fljótið, sem þið sjáið þarna
fyrir handan. Það verður ykkar
höfuðvei’k og þið ættuð að vera
hreyknir af því, því að það er
mikilvægasta atriðið í viðreisnar-
starfi voru. Það er mjög skemmti-
'legt starf, sem krefst skilnings
og kunnáttu, en ekki tómra líkams
kiafta. Og það sem meira er, þið
munuð öðlast þann mikla heiður
að verða taldir með helztu braut-
ryðjendunum í Southeast Asia
Coprosperity Sphere. Að sjálf-
sögðu mun hæfur verkfx’æðingur
stjórna framkvæmdunum — jap-
anskur verkfræðingur. Og ég mun
sjálfur gæta þess að agi og reglu
semi haldist, svo að það mun ekki
verða neinn skortur á stjórn og
eftirliti. Af öllum þessum ástæð-
um, sem ég hef nú verið svo góður
að útskýra fyrir ykkur, hef ég
fyrirskipað hinum brezku liðsfor-
ingjum að vinna við hlið manna
sinna — sömu verkin. Eins og nú
standa sakir get ég ekki látið það
spyrjast að hér gangi neinir iðju-
lausir. Ég vona að ég þurfi ekki
að enduxtaka þessar fyrirskipanir
Að öðrum kosti........“
Saito varð skyndilega og fyrir-
varalaust gripinn sama æðinu og
í upphafi ræðunnar og öskraði
■eins og vitstola maður.
„Að öðrum kosti neyðist ég til
að beita valdi. Ég hata Breta.
Ég mun láta skjóta ykkur alla,
ef þess gerist þörf, frekar en að
fæða slæpingja og ónytjunga. Veik
indaforföll verða ekki tekin til
greina. Veikur maður getur alltaf
gert tilraun. Ég mun leggja þessa
brú yfir dauða ski-okka ykkar
fanganna, ef mér býður svo við að
horfa. Ég hata Breta. Vinna hefst
í dögun á morgun. Þið eigið að
mæta hér til liðskönnunar við
fyrsta blástur hljóðpípunnar, liðs
foringjarnir ekki síður en hinir.
Þeir verða settir í sérstakan flokk
og þess verður krafizt, að þeir
skili jafn-njiklu dagsverki og allir
hinir. Ykkur verða afhent verk-
færi og japanski verkfræðingur-
inn mun gefa ykkur fyrirskipan-
ir sínar. Meira hef ég ekki að
segja í kvöld. En ég ætla bara
að minna ykkur á kjörorð Yamas-
hita hershöfðingja: Verið ham-
ingjusamir í starfi ykkar. Hafið
þið þetta hugfast".
Saito steig niður af ræðupallin
um og gekk aftur til aðalstöðva
sinna. Fangarnir stóðu eftir með
an hin sundurlausu hótunarorð
hljómuðu enn fyrir eyrum þeirra.
„Hann virðist ekki hafa skilið,
sir. Það lítur út fyrir að við verð
2) „Kaupamurðinn sagði mér
að þú mundir kannski leyfa mér
að tjalda nálægt kofanum þín-
um“. „Ég mun ekki aðeins leyfa
um eftir allt saman að grípa til
Haag-samþykktarinnar“, sagði
Clipton við Nicholson ofursta,
sém staðið hafði þögull og þungt
hugsandi.
„Þér munuð hafa á réttu að
standa, Clipton", svaraði ofurst-
inn alvarlega —■ og ég er hrædd-
ur um að við megum búast við
helzt til stormasamri siglingu".
4.
í fyrstu hélt Clipton að hin
stox-masama sigling, sem Nichol-
son ofursti hafði spáð, myndi
verða stutt, jafnvel enda áður en
hún væri raunvei-ulega byrjuð,
með hræðilegum harmleik. Sem
læknir var hann eini maðurinn
með liðsforingjanafnbót, er ekki
var beinlínis flæktur í deilumálin.
Og þar sem hann var alltaf önn-
um kafinn við að líta eftir hinum
óteljandi slysum, sem ófullnægj-
•andi aðbúð olli, var hann heldur
ekki tekinn í neinn vinnuflokk. En
þetta varð aðeins til að auka ótta
hans, þegar hann varð vitni að
fyrsta árekstrinum, úr glugganum
á byggingu þeirri, er bar hið óverð
skuldaða heiti „Sjúkrahús“, en
þar hafði hann mætt til starfa
um morguninn.
Mennirnir höfðu vaknað fyrir
birtingu við hljóðpípublástur og
hróp vaxðanna og mætt til liðs-
könnunar, þungir í skapi, svefn-
lausir og miður sín eftir árásir
mosquitoflugnanna. Liðsforingj-
arnir höfðu gert eins og fyrir þá
var lagt. Nicholson hafði gefið
þeim ákveðnar fyrirskipanir.
„Við verðum að vinna saman",
hafði hann sagt — „svo lengi sem
það misbýður ekki sómatilfinn-
ingu okkar og heiðrf. Ég ætla líka
að mæta til liðskönnunar".
Ljóst var að lengra varð ekki
gengið í hlýðni við skipanir og boð
Saitos ofursta.
Þeir voru látnir standa í röðum
nokkra stund, í köldu og röku
morgunloftinu, en Ioks þegar sólin
kom upp, sáu beir Saito birtast í
fylgd með undirforingjum sínum
og verkfræðingi þeim, er átti að
stjórna vinnuflolckunum. Hann
virtist vera í slæmu skapi, en Ijóm
aði af ánægju jafnskjótt og hann
sá bi-ezku liðsforingjana er biðu í
skipulegri röð.
Síðast kom stór flutningabifreið
hlaðin verkfærum og meðan verk
fiæðingurinn var að sjá um út-
deilingu þeirra, steig Nicholson
eitt skref áfram og bað um leyfi
til að tala við Saito. Sá síðar-
nefndi varð þungur á brún. Hann
svaraði ekki, en ofurstinn lézt
skilja þögn hans sem samþykki
og gekk til móts við hann.
Clipton gat ekki fylgzt með
hreyfingum hans, því að hann
sneri baki að honum. En að andar-
taiki liðnu kom hann í ljós, til hlið
ar, og læknirinn sá að hann veif-
aði lítilli bók framan í Japanann
þér það, heldur gerirðu mér mik-
inn heiður með því, Markús. Ég
veit hver þú ert“.
3) „Mér er sagt að þú hafir
utanhéraðsmenn hjá þér, Monti.
og beindi athygli han? að einni sér
stakri grein — án efa í Haag-sam
þykktinni. Saito virtist verða orð-
laus og sem snöggvast hvarflaði
það að Clipton, að góður og lang-
ur svefn næturinnar myndi hafa
bætt sálarástand hans, en hann
sá brátt hvílík tálvon það var. —
Eftir ræðuna sem hann hafði hald
ið kvöldið áður varð hann nú fram
ar öilu öðru að bjai-ga áliti sínu.
Hann dökknaði í framan af bræði.
Hann hafði talið það víst að þetta
mál væri að fullu útrætt og úr sög
unni og svo kom þessi ofursti og
reyndi að vekja það upp að nýju.
Slik þrjóaka gerði hann alveg ör-
vita af reiði. Nicholson ofursti
hélt áfram að lesa í mestu róleg-
heitum og fylgdi línunum eftir
með fingrinum, án þess að vita
um þá ummyndun sem orðin var.
Clipton sem sá svipbreytinguna á
andliti Japans, æpti upp yfir sig,
til þess að aðvara Nicholson of-
ursta. En það var of seint. Leiftur
snöggt hafði Saito slegið bókina
úr höndum Niohcrfsons og á næsta
augnabliki greiddi hann honum
þungt hnéfahögg á kjálkann. —
Hann stóð nú beint fyrir framan
fangann, hallaði sér Jrlítið áfram
með uppglennt starandi augu, bað
aði höndunum út í loftið og öskr-
aði ókvæðisorð og formælingar á
litt skiljanlegu hrognamáli.
Þrátt fyrir undrun sína — því
að hann hafði ekki búizt við slíku
svari — lét Nicholson ofursti sér
hvei’gi bregða. Hann tók bókina
upp, sem dottið hafði niður í aur-
inn, rétti svo úr sér aftur, fyrir
framan Japanann, sem var höfði
og herðum læg.ri en hann og sagði
rólega:
„Saito ofursti, ef japönsk yfir-
völd neita að hlíta þeim lögum,
sem eru í gildi meðal allra sið-
aðra þjóða, þá álítum við okkur
ekki lengur skylduga að hlýða yð-
ur. Ég á aðeins eftir að láta yður
vita hvaða skipanir ég hef gefið.
Liðsforingjar minir munu ekki
vinna neina líkamlega vinnu“.
Hann hafði varla sleppt síðasta
orðinu, þegar hann varð fyrir ann
arri enn hi’ottalegri árás. Saito
sem virtist ganga berserksgang,
hljóp að honum, tyllti sér á tær
og lét hnefana dynja á andliti
hans.
Horfurnar voru nú farnar að
ta/ka á sig íslcyggilegan svip. —
Nokkrir af liðsforingjunum gengu
fram úr röðinni og hvarvetna í
hópnum heyrðist óánægjukliður.
Japönsku liðsforingjarnir hróp-
uðu einhverjar skipanir og .her-
mennirnir drógu upp bógana á
rifflum sínum. Nicholson ofursti
bað liðsforingja sína að fara aft-
ur á sinn stað og skipaði öllum
mönnunum að vera kyrrir í röð-
unum. Blóð vætlaði út úr munn-
inum á honum, en hann hélt enn
hinum valdsmannslega svip
óskertum, sem ekkert gat breytt.
Saito, móður og másandi, gekk
nokkur skref aftur á bak og virt-
ist ætla að þrífa til skammbyss-
unnar, en svo var eins og hann
sæi sig um hönd. Hann gekk
nokkrum skrefum lengra aftur á
bak og gaf skipun með næstum
óheillavænlega rólegri rödd. Jap-
önsku verðirnir umkringdu fang-
ana og ráku þá eins og nautgripa
hjörð á undan sér í áttina til
fljótsins. Á einum eða tveimur
stöðum var hreyft mótmælum og
lítils háttar mótspyrna sýnd.
Nokkrir sendu ofurstamum
áhyggjufull spurnartillit, en hann
Þú verður að láta þá fara undir
eins“, sagði saeringarmaðurinn.
„Ég vil ekki sína þér ókurteisi,
Göngugarpur, en ég tek ekkert
mark á orðum þínum“.
gerði þeim þegar Ijóst, að hann
vildi að þeir hlýðnuðust skipun-
inni. Loks hvarf hópurinn úr aug-
sýn og liðsforingjarnir voru ein-
ir eftir hjá Saito ofursta.
Japaninn byrjaði aftur að tala
með rólegri rödd sem Clipton virt
ist illur fyrirboði. Ótti hans var
heldur ekki ástæðulaus. Nokkrir
hermenn fóru í burtu og komu
'brátt aftur með vélbyssurnar
tvær, sem geymdar voru við aðal-
'hlið fangabúðanna. Þeir komu
þeim fyrir sitt hvorum megin við
Saito og óróleiki Cliptons breytt-
ist í kalda skelfingu. Hann sá allt
sem gerðist í gegnum bambus-
vegginn á „sjúkrahúsinu“ sínu.
Fyrir aftan hann lágu nokkxúr
hel.særðir og þrautpíndir fangar í
einni hrúgu. Nokkrir þeirra höfðu
slcreiðst yfir til hans og fylgdust
með því ,sem fram fór. Einn þeirra
rak upp brostið angistaróp:
„Læknir, þeir ætla þó ekki að ..
nei, guli apinin myndi ekki þora
það.
Clipton hugsaði með sér að guii
apinn myndi einmitt þora það og
flestir liðsforingjarnir sem stóðu
aftan við ofurstann, voru sömu
skoðunar. Fjölda-aftökur höfðu
farið fram í Singapore, um haust-
ið. Saito hafði bersýnilega skipað
mönnunum í burtu, til þess að
‘losna við alla óþægilega sjónar-
votta. Hann talaði á ensku og skip
aði liðsforingjunum að taka upp
verfærin og byrja að vinna.
Aftur heyrðist rödd Nicholsons
ofursta. Hann endurtók neitun
sína. Engirun hreyfði sig hið
iminnsta. Saito gaf aðra skipun.
Skothylkjum var komið fyrir í
byssunum og hlaupum þeirra
beint að föngunum.
„Læknir“, snökti hermaðurinn
sem stóð næstur Clipton. „Læiknir,
gamli maðurinn lætur aldrei und-
an. Hann skilur þetta ekki. Við
verðum að gera eitthvað“.
Þessi orð hvöttu Ciipton til
framkvæmda. Til þessa hafði hann
verið hálf-aflvana og eins og í
leiðslu. Það var augljóst mál að
„gamli maðurinn" skildi ekki
ástandið eins og það raunverulega
var. Eitthvað varð að gera, eins
og hermaðurinn hafði sagt. Það
varð að gera „gamla manninum"
fyllilega ljóst, að hann gæti ekki
fórnað lífi tuttugu manna, vegna
tómrar þrjózku og sökum hans
eigin skipana, að hvorki heiður
hans né vald myndu bíða við það
nokkrum hnekki þótt hann léti und
an grimmdarfullri og mennskri
þvingun, eins og allir í öðrum
SlJlltvarpiö
Miðvikudagur 1. október:
Fastir liðir eins og venjulega.
12,50—14,00 „Við vinnuna": Tón-
leikar af plötum. 19,30 Tónleikar:
Óperulög (plötur^. 20,30 Tónleik-
ar Hljómsveitaiþættir og atriði úr
óperum eftir tékknesk tónskáld.
(Tékkneskir listamenn flytja). —
(Frá tónlistaihátíðinni í Prag s.
1. vor). 20,50 Gengið um íslenzku
frímerkjasýninguna (Sigurður
Þorsteinsson bankamaður). 21,15
Tónleikar (plötur). 21,35 Kímni-
saga vikunnar: „Draugaveiz.lan“
eftir Alexander Pushkin (Ævar
Kvaran). 22,10 Kvöldsagan: —
„Presturinn á Vökuvöllum" eftir
Oliver Goldsmith; XIV (Þorsteinn
Hannesson). 22,30 Harmonikulög:
Art van Damme kvintettinn leik-
ur (plötur). 23,00 Dagokrárlok.
Fimmtudagur 2. október:
Fastir liðir eins og venjulega.
12,50—14,00 „Á frívaktinni", sjó-
mannaþáttur (Guðrún Erlends-
dóttir). 19,30 Tónleikar: Haxmon
ikulög (plötur). 20,30 Erindi:
Urtagarðsbók Olaviusar (Ingimar
Óskarsson náttúrufræðingur). —-
20,55 Tónleikar (plötur). 21,15
Upplestur: Séra Sigurður Einars
son les frumort ljóð. 21,30 Ein-
söngur (plötur): Enrico Caruso
syngur. 21,40 Iþróttaþáttur (Sig
urður Sigurðsson). 22,10 Kvöld-
sagan: „Presturinn á Vökuvöll-
um“ eftir Oliver Goldsmith; XV.
(Þorsteinn Hannesson). — 22,30
Tónleikar af léttara tagi (plötur).
23,00 Dagskrárlok.
r DON'T WISH TO
BE DlSRESPECTFUL, BI6
WALKER, BUT VOUR TALK
MEANS NOTHINS TO ME /