Morgunblaðið - 01.11.1958, Síða 2

2
MORCl'NBL 4 Ð1Ð
Laugardagur 1. nóv. 1958
Dulbúin árás á Reykjavík
Frumvarp þess efnis til umrœðu á Alþingi
I GÆR var til umræðu í neðri
deild Alþingis frumvarp til laga
um breytingu á lögum um auka-
útsvör ríkisstofnana. Flm. er
Karl Guðjónsson. í frumvarpinu
er lagt til að verzlunarstofnanir
ríkisins skuli greiða hálft % af
nettóágóða aðalbúsins eða útibús
ins í bæjar- eða sveitarsjóði, þar
sem aðalaðsetur þeirra og útibú
eru í stað 5% í gildandi lögum.
JÞá skulu þær greiða 414% af
nettóágóða sínum í byggingar-
sjóð ríkisins og skal húsnæðis-
málastjórn ráðstafa a.m.k. helm-
ingi þeirrar fjárhæðar til útrým-
ingar heilsuspillandi húsnæði,
en að öðru leyti má verja fénu
til byggingarlána samkv. almenn
um reglum húsnæðismálastjórn-
ar um lán til íbúðarhúsabygg-
inga.
Útsvarsálagning of há
Karl Guðjónsson fylgdi frum-
varpinu úr hlaði með ræðu.
Taldi hann óeðlilegt að skatt-
leggja fyrirtæki eins og Áfengis-
verzlun ríkisins og Tóbakseinka-
söluna eins og nú er gert. Sam-
kvæmt gildandi lögum yrði út-
svarsálagning einstakra bæjar-
félaga og þá sérstaklega Reykja-
víkur á fyrirtæki ríkisins óeðli-
lega há. Þá fór hann nokkrum
orðum um hve þær ráðstafanir,
sem gert er ráð fyrir í frumvarp-
inu myndu stuðla að aukinni út-
rýmingu heilsuspillandi húsnæð
is og bæta úr lánsfjárskorti al-
mennt. Sagði hann, að Reykja-
vík myndi þó hagnast mest á
þeirri ráðstöfun lánsfjárins og
hljóta um 9/10 hluta þess fjár,
sem úthlutað yrði úr bygginga-
sjóði, ef frumvarpið yrði að lög-
um.
Hagsmunir Reykjavíkur
Jóhann Hafstein tók til máls að
lokinni ræðu flutningsmanns.
Kvað hann góðvild stjórnarliðs-
ins í garð Reýkjavíkur ekki enda
sleppa. Það hefði oft áður sýnt
sinn hug í garð þess fólks, sem
byggi í Reykjavík, en hér kæmi
enn eitt dæmi til viðbótar. Ræðu
maður hefði í seinni hluta ræðu
sinnar farið um það mörgum orð |
um hversu mikið hagsmunamál
það væri fyrir Reykjavík, ef
frumvarp þetta yrði að lögum.
Hér yrði aflað tekna til að út-
rýma heilsuspillandi húsnæði og
9/10 hlutar þess fjár mundu
renna til Reykjavíkur
Tillaga SjálfstæSismanna
Þetta segir flm., en sannleik-
urinn er sá, að fyrir nokkrum
árum voru sett lög um útrýmingu
heilsuspillandi húsnæðis og var
þar gert ráð fyrir, að ríkissjóður
legði fram fé að jöfnu móti hlut-
aðeigandi bæjarfélagi. í fyrstu
var fjárveitingin takmörkuð við
vissa upphæð, en ári eftir að
þessi lög tóku gildi, fluttum við
Sjálfstæðismenn tillögu um að
þessar takmarkanir yrðu numd-
ar úr gildi, en ríkissjóður greiddi
hverju sinni jafnháa upphæð og
bæjarfélagið eða sveitarfélagið
legði fram. Bárum við borgar-
stjóri fram tillögu um að fram-
lag ríkisins hækkaði samkv.
þessu, en sú hækkun verður úr 4
millj. í 10 millj. kr. Hefði það
nokkurn veginn samsvarað því,
að ríkið greiddi helminginn.
Þarf ekki frekar vitnanna við
Allar þessar tillögur voru kol-
felldar og það var einnig fellt,
að nema úr gildi takmarkanir á
fjárframlaginu. En nú er lausn-
in fundin. Það á að taka þessa
upphæð af útsvörunum í Reykja
vík og afhenda svo bænum mik-
inn hluta þess aftur. Það er und
arlegt, að flutningsmaður skuli
hafa geð í sér að tala um, að
hér sé verið að vinna að hagsmun
um Reykjavíkur. Það er verið
að lækka útsvarstekjur Reykja-
víkur af þessum fyrirtækjum úr
5% niður I hálft % og þarf ekki
frekar vitnanna við hvert hags-
munamál það er fyrir Reykja-
vík.
Ríkisstjórnin hefur daufheyrzt
Á undanförnum árum hafa
bæjar- og sveitarféiög barizt
fyrir því undir forystu borgar-
stjórans í Reykjavík, að fá aukna
tekjustofna. Var samþyiikt á Al-
þingi eftir tillögu Sjálfstæðis-
manna að taka þetta mál til end-
urskoðunar og sjá bæjar- og
sveitarfélögunum fyrir nýjum
tekjustofnum, en ríkisstjórnin
hefur daufheyrzt við málinu hing
að til. Frumvarp það, sem hér
liggur fyrir gengur mjög á hag
Reykjavíkur og rýrir verulega
tekjur bæjarsjóðsins. Jafnframt
er með þessu verið að skjóta sér
undan þeirri lagaskyldu, sem á
ríkissjóði hvílir. Getur verið að
stjórnarliðið sé farið að efast um,
að hægt sé ár eftir ár að dauf-
heyrast við hagsmunamálum
^ólksins í Reykjavík, en ríkis-
sjóður hefur um árabil v.'nrækt
að greiða sitt framlag. Nú á að
taka féð úr bæjar- og sveitar-
sjóðunum og afhenda þeim síðan
hluta af því aftur.
Úthlutanir í kosningamánuð
inum
Það er út af fyrir sig góðra
gjalda veít, að afla byggingar-
sjóði ríkisins tekna, ef það er
gert með mannsæmandi hætti.
En hverjar ráðstafanir hafa verið
gerðar til þess í tíð núverandi
stjórnar, að afla fjár til hans?
Ræðumaður er úr hópi þeirra
manna, sem gagnrýndu síðustu
ríkisstjórn fyrir þessi mál. Nú
hlýtur fljótlega að iíða að því, að
við fáum skýrslu um hvað nú-
verandi stjórn hefur gert. Félags-
málaráðherra var ekki lítill fyrir
sér, er hann ræddi um þessi mál
hér í þinginu í janúar sJ. Var
honum þá bent á, að alrnenningi
væri lítill vinningur að því, að
ausa út lánsfé viku fyrir bæjar-
og sveitarstjórnarkosningar, þeg-
ar það væri gert með þeim hætti,
að veðsetja væntanlegar tekjur
byggingarsjóðs síðar á árinu, eins
og gert hefði verið. Revnslan hef-
ur líka orðið sú, að sáralítið Jáns-
fé hefur orðið til úth’.utunar eftir
kosningamánuðinn.
Höfuðið af skömminni
Eins og ég sagði áðan mun ekki
líða á löngu unz ríkisstjórnin
verður að leggja fram skýrslu
um hvað hún hefur gert í þessum
málum, en þá verða menn að
horfast í augu við stór svik. En
það er að bíta höfuðið af skömm-
inni, að bera fram frumvarp eins
og þetta.
Einn og óstuddur
Karl Guðjónsson tók aftur til
máls, en varð fátt um svör. Þó
sagði hann, að það væri ekkert
réttlæti í því, að Reykjavík fengi
að skattleggja fyrirtæki, sem
seldu öllum landsmönnum vörur.
Hins vegar kvað hann ekki við
Síðosto tilraunin
WASHINGTON, 31. okt. — Frá
og með miðnætti gengur í gildi
stöðvun Bandaríkjamanna og
Breta á kjarnorkutilraunum í
eitt ár. Ef Rússar halda áfram
sínum tilraunum og ekki næst
samkomulag á Genfarráðstefn-
unni, áskilja báðir sér rétt til að
halda tilraunum áfram. Banda-
ríkjamenn ætluðu að gera síð-
ustu tilraunina í morgun, en
henni var frestað vegna óhag-
stæðrar veðráttu. Menn eru að
vona, að aldrei þurfi að koma til
þess að þessi tilraun verði gerð.
Bandaríska kjarnorkumála-
nefndin skýrði svo fró í dag, að
geislavirka rykið, sem féll í Los
Angeles í morgun, væri ekki
skaðlegt mönnum.
stjórnina að sakast um þetta
frumvarp, því hann stæði einn
að því og hefði ekki haft samráð
við aðra um að bera það fram.
Vísvitandi blekking
Jóhann Hafstein tók aftur til
máls og fór nokkrum orðum um
það réttlæti, sem Karl hafði talað
um 1 síðari ræðu sinni. Kvað
hann það hljóma vel, er ræðu-
maður talaði um að það væri
ekki réttlæti, að Reykjavík fengi
að skattleggja fyrirtæki, sem
seldu vörur til allra landsmanna.
Hins vegar bæri að líta á það, að
tekjur ríkisins af þessum fyrir-
Framh. á bls. 14
Fyrirbyggja
órekstra í lofti
NÝJU DELHI, 31. okt. — Alþjóða
samband flugfélaga (IATA) sam
þykkti ó fundi sínum í dag, að
skora á Alþjóðaflugmálastofnun-
ina að sjá til þess, að flugum-
ferðarstjórn farþega- og herflug-
véla yrði sameinuð að öllu leyti
um allan heim. Töldu fundar-
menn, að slíkt mundi fyrirbyggja
árekstra, sem stundum hafa orðið
milli herflugvéla og farþegaflug-
véla — og nú væri ekki sízt
ástæða til þess að gera þessar
úrbótaráðstafanir, þegar hraðinn
í fluginu hefur aukizt um ailan
helming eins og raun bér vitni.
-<S>
Eiríkur Kristófersson.
<v-
Brezku fogararnir gæta
mikillar varúðar, að fara ekki
inn fyrir línu nema undir vernd
Við munum hiklaust taka landhelgis-
brjót sem ekki nýtur verndar, segir
Eirikur Kristófersson skipherra í sam-
tali við Mbl.
í DAG eru tveir mánuðir
liðnir síðan íslendingar færðu
landhelgi sina út í 12 sjómíl-
ur og síðan fiskveiðideilan
við Breta hófst með hinum
hervernduðu landhelgisbrot
um togara þeirra.
Fréttaritari Mbl. hitti í gær
að máli Eirík Kristófersson,
skipherra á Þór, er hann var
staddur hér í bænum og bað
hann að segja nokkuð frá því
hvernig ástandið væri í viður
eigninni við Breta kringum
landið.
★
— Hvað er það sem landhelg-
isgæzlan hefur verið að gera upp
á síðkastið?
— Það er þetta hálfgerða
taugastríð sem við höldum uppi,
sagði Eiríkur. Við förum að tog-
urunum, mælum stöðu þeirra og
tilkynnum þeim að þeir séu að
veiðum innan landhelgi, það
verði kært og vonandi fái þeir
sinn dóm, þótt síðar verði, hvort
ið honum til hjálpar, þá mynd-
um við hiklaust taka hann.
í þessu sambandi skal ég geta
þess að við ætluðum að taka tog
arann Cape Campbell fyrir Aust
urlandi, er við komum að hon-
um. En vélarbilun í mótorbót
okkar hindraði það. Það var stór
sjór, svo að við gátum ekki sett
niður stærri mótorbátinn. Við
létum minni mótornátinn niður
og settum í hann lð menn sem
skyldu ráðast til upogöngu. En
þegar báturinn var Konunn hálfa
leið, bilaði vélin í honum og
þetta endur'ok sig, svo að við
urðum írá að hverfa.
★
— Hvernig virðist ykkur Bret-
arnir afla upp á síðkastið?
— Þeir fá enn lítinn afla í land
helgi. Það sem þó bjargar þeim
helzt núna ei koli og annar flat-
fiskur sem er að ganga út frá
Vestfjörðum. Þar hefur það kom
ið fyrir að þeir hafa fengið „góð-
an“ afla, þótt hann sé lítill. Þess
vegna eru Bretarnir nú nær ein-
göngu út af Vestfjörðum. Þéir
hafa aðeins verið lítils háttar við
sem þeir verða teknir af íslenzk- j Langanes. Þar er afli lítill, aðal-
um varðskipum eða verði að jega þorskur.
eita hafnar.
— Hvað eruð þið búnir að til-
kynna mörgum togurum kæru?
__ Við á Þór erum búnir að
tilkynna 79 togurum, en sum-
um þeirra oft. Alls höfðum við
lesið upp 313 kærur. Fyrir sum-
um togurunum aðeins einu sinni,
en fyrir öðrum 10—2G sinnum.
Það er stefnan hjá okkur að
reyna að birta daglega kæru
hverjum þeim togara sem er inn
an landhelgi og kemur því fyrir
að sama togaranum er birt kæra
marga daga í röð og hefur kom-
ið fyrir oftar en einu sinni á
degi. Hin varðskipin hafa birt
mörgum sömu togurunum kæru
og ég býst við að nú sé búið að
kæra milli 110 og 120 brezka
togara fyrir ólöglegar veiðar inn
an 12 mílna landhelginnar. Þess-
um kærum með nákvæmum stað
setningum og lýsingum á brot-
um er svo haldið til haga.
★
— Er sú ásökun eins dagblaðs-
ins í Reykjavík rétt, að varðskip
unum hafi verið gefin fyrirmæli
um að taka ekki brezka togara,
hvernig sem á stendur
— Nei, það er alls ekki rétt,
— en það hefur verið lagt fyrir
okkur að framkvæma ekki vafa-
samar tökur, né heldur þegar her
skip eru nálægt og geta kom-
ið að okkur. En ef við kæmum að
togara að veiðum innan land-
1 helgi og herskip getur ekki kom
— Haldið þér þá, að víkkun
landhelginnar hafi þrátt fyrir
andspyrnu Breta komið að ein-
hverjum notum til friðunar?
— Já, á því er enginn minnsti
vafi. Ég hef oft sagt það við sjó-
menn, að jafnvel með þessum
erjum náist nokkur árangur til
friðunar fiskstofninum.
Sjáið til, nú veiða Bretarnir
aðeins á takmörkuðum svæðum
innan tólf mílna landhelgi, í stað
inn fyrir að annars væru þeir
skrapandi allt í kringum landið.
Á þessum tíma hefðu þeir t.d. á-
byggilega verið að veiðum
fyrir sunnan land, norður af Eld
ey og í Miðnessjó. Nú láta þeir
ekki sjá sig þar.
Svo eru margir brezku togar-
anna, sem veiða aðeins sína tvo
skyldudaga innan landhelgi. Eft
ir það tilkynna þeir: — Nú er-
um við búnir með okkar skyldu-
verk. Nú förum við að leita betri
miða fyrir utan. Aðrir togarar,
einkum þeir eldri og minni eru
þó marga daga að skrapa fyrir
innan línu.
★
— Hvernig er hegðun Bret-
anna og framkoma núna?
— Hegðun togaramannanna er
miklu betri en hún var áður fyrr.
Það kemur nú t.d. varla fyrir
lengur að þeir geri hróp að okk-
ur. í eina skiptið sem það hef-
ur komið fyrir upp á síðkastið,
var það á Cape Palliser, sama
togaranum og áður var að veifa
rússneska fánanum. Þegar háset-
arnir á honum hófu upp háreisti,
þá kom skipstjórinn til þeirra
hinn reiðilegasti og skipaði þeim
að þegja og því hlýddu þeir.
Við heyrum líka í radíóinu, að
togaramennirnir tala hógværar
um okkur, þegar þeir eru að
kveðja herskipin til hjálpar. Þar
höfðum við líka heyrt, að marg-
ir togaramenn hafa segulband
nieð sér, sem þeir taka kærutil-
kynningu okkar upp með og út-
varpa síðan til herskipsins.
Þó skömm sé frá að segja er ekk-
ert segulband um borð í varð-
skipunum og hefði þó verið nauð
synlegt að taka t.d. niður um-
mæli brezkra herskipsforingja,
þegar þeir gáfu togurum fyrir-
skipanir um að sigla á okkur.
— Hafa togararnir gert frek-
ari tilraunir til ásiglingar?
— Nei, ekki upp á síðkastið, —
og herskipin eru yfirleitt prúð-
ari í siglingu.
Hafið þið séð togara fleiri
þjóða en Breta að veiðum innan
tólf mílna landhelginnar?
— Nei. Við höfum aldrei séð
þá að veiðum innan við línu.
Eina skiptið sem okkur grunaði
það, var er við komum fyrir
skömmu að hópi belgískra tog-
ara fyrir vestan Ingólfshöfða.
Tveir þessara togara voru innan
tólf mílna landhelgi, en hvorug-
ur þeirra var að veiðum. Þeir
voru aðeins að andæfa móti
storminum. Þýzkir togarar láta
alls ekki sjá sig nálægt línu.
Einu sinni sá ég nokkra þeirra
koma drekkhlaðna á siglingu
inn að línu nálægt Vestfjörðum.
En það var víst bara til að for-
vitnast um, hvað væri að gerast
hjá okkur. Þjóðverjarnir höfðu
augsýnilega fengið mikinn afla
á djúpmiðum á Hornbanka eða
Hala meðan Bretar voru að
skrapa botninn fyrir innan iínu.
★
— Nú er fólk oxðið óþolinmótt
að þið farið að grípa einhvern
brezkan veiðiþjóf og látið hann
sæta ábyrgð fyrir dórnstólunum.
Fer nú ekki að líða að því ein-
hvern tíma á næstunni?
— Eins og nú er ástatt, er ég
hræddur um að það dragist. Ein-
faldlega vegna þess, hvað Bret-
arnir fara varlega. Þeim er harð
bannað að fara inn fyrir land-
helgi nema í herskipavernd. Við
gætum að vísu sett menn um
borð í togarana, en slíkt er alger-
lega þýðingarlaust, því að herskip
yrði óðara komið að okkur og
búið að ná togaranum á sitt vald
og okkar menn fangaðir. Hins
vegar veit ég, að brezku togara-
mennirnir hafa áhyggjur af
vetrinum, sem í hönd fer, og
kvíða fyrir versnandi veðrum.
— Þ. Th.