Morgunblaðið - 28.11.1958, Síða 13

Föstudagur 28. nóv. 1958
MOROUTVBLAÐ1Ð
13
Jón Pálmason alþingismaður
sjötugur
HÚNVETNINGAR hafa oft átt
skörunga mikla í bændastétt og
þá stundum allfyrirferðarmikla
á opinberum vettvangi. Fremstur
slíkra manna á síðari áratugum
er Jón bóndi á Akri. Hann er
sjötugur í dag, en á einnig á þessu
ári aldarfjórðungsafmæli sem
þingmaður og hefur enginn mað-
ur áður farið svo lengi með um-
boð Húnvetninga á Alþingi. Jón
er sonur Pálma bónda á Ytri-
Langamýri, Jónssonar Pálmason-
ar alþingismanns í Stóradal, sem
var bróðir hins mikla forustu-
manns í búnaðarmálum, Erlends
dannebrogsmanns í Tungunesi.
Kona Jóns Pálmasonar eldra var
Salóme Þorleifsdóttir hins ríka
í Stóradal, en hann var frændi
og tengdasonur Guðmundar ríka
í Stóradal, Jónssonar á Skeggs-
stöðum, sem Skeggstaðaætt er
komin af. Þeir Stórdælir voru
um langt skeið höfðingjar mikl-
ir í héraði sökum auðs og for-
ustuhæfileika. Ætt þeirra hefur
löngum verið framgjörn til
mannaforráða og óvægin, ef þvi
hefur verið að skipta, enda varð
Akursbóndinn að heyja orrustur
margar og harðar við þá frænd-
ur sína, Guðmund Ólafsson al-
þingismann í Ási, Jón Jónsson
alþingismann í Stóradal og
Hannes Pálsson, um kjördæmið.
Móðir Jóns á Akri var Ingi-
björg Eggertsdóttir frá Skefils-
stöðum af ætt Barna-Gunnars,
sem er úrbreidd í Skagafirði og
margt merkra manna er runnið
af, svo sem Ásverjar í Hegranesi.
Karlleggur Jóns er aftur á móti
af Steingrímsætt og er hún al-
kunn, en einnig er hann kominn
af Bjarna lögréttumanni á Ey-
vindarstöðum, sem var af karl-
legg innar gömlu Geitaskarðs-
ættar, en hún er rakin til Jóns
Einarssonar sýslumanns á Geita-
skarði og Kristínar dóttur Gott-
skálks Hólabiskups, sem kallað-
ur hefur verið inn grimmi. Jón
á Geitaskarði stóð eitt sinn á
Alþingi svo uppi í hárinu á höf-
uðsmanninum á Bessastöðum, að
hann lét setja hann í járn. Eins
hefði farið fyrir Jóni bónda á
Akri, þegar hann er í stjórnar-
andstöðu, ef landsstjórar hefðu
nú sömu völd og fógetar kon-
ungs á fyrri öldum.
Jón á Akri er kvæntur Jónínu
Ólafsdóttur frá Gili í Bolungar-
vík og eiga þau fimm börn. Eðli-
lega hefur umsjón heimilisins
mikið hvílt á herðum húsfreyj-
unnar þann aldarfjórðung, sem
bóndi hennar hefur setið á þingi,
en hún hefur borið þá raun með
þolinmæði og fórnfýsi, enda er
hún góð kona.
Jón hefur verið með atkvæða-
mestu mönnum á Alþingi í heil-
an aldarfjórðung sökum harð-
fylgis síns og sjálfstæðis í skoð-
unum. Einkum hefur hann látið
landbúnaðarmál og fjármál til
sín taka, svo sem sæmdi ætterni
hans, verið um stutt skeið land-
búnaðarráðherra og um langt
skeið endurskoðandi landsreikn-
inganna. Hann hefur stundum
þótt ýtinn og aðfangadrjúgur
fyrir kjördæmi sitt og situr illa
á Húnvetningum að lasta það eða
vanþakka. Annars mun eg ekki
rekja þingferil hans hér, því að
það munu aðrir gera, heldur minn
ast mannsins Jóns á Akri. Hann
er allra manna gestrisnastur og
greiðviknastur, við sámherja
jafnt sem andstæðinga í stjórn-
málum. Það er sérstakur kost-
ur á öðrum eins kappmanni og
lýsir því hugarþeli, sem innra
býr. Hygg eg, að hann hafi aldrei
neitað neinum andstæðinga sinna
um að gera honum greiða, ef hann
hefur mátt því við koma, og það
jafnvel þeim, er hann gat vænzt
þess að launuðu illu einu. Hann
er hagmæltur vel og hrókur fagn-
aðar í vinahópi.
Samtíðarmenn Jóns Pálmason-
ar alþingismanns þekkja hann
sem gestrisinn höfðingja og góð-
an dreng, sem vill hvers manns
vandræði leysa, en þegar þeir,
sem hafa þau persónulegu kynni
af honum, eru allir komnir undir
græna torfu, munu sagnaritarar
framtíðarinnar minnast hans sem
þess skörungs, er varpaði ljóma
á húnvetnska bændastétt um mið-
bik tuttugustu aldar.
P. Y. G. Kolka.
★
AÐ ég gríp til pennans og hripa
niður nokkur viðurkenningar- og
þakkarorð til vinar míns Jóns
Pálmasonar alþingismanns og
bónda á Akri, nú þegar hann stíg
ur inn á áttunda áratug ævi sinn-
ar, er ekki vegna þess að mér
sé svo gjarnt til að láta dátt að
þeim háttum nútímans, er afmæl-
isfagnaðir nefnast, með vín-
skvampi og skjallræðum, við
heils eða hálfs tugar ævimót
manna, — manna, sem á gengn-
um lífsárum hafa reynzt, sumir,
lítilla kosta og smárra afreka.
Hitt tel ég skylt og ljúft, að
minnast með virðingu og þakk-
arhug dáðríkra drengskapar-
manna, er gengið hafa sjötuga
lífsgötu, og skilað þörfum verkn-
aði frá hug og hönd, sér til sóma
og öðrum til heilla.
Þann orðstír tel ég hiklaust að
Jóni Pálmasyni hafi hlotnast,
bæði í einkalífi og frá opinber-
um störfum, margháttuðum og
ýmislegum, þótt umfangsmest
megi teljast starf hans, sem al-
þingismanns okkar Austur-Hún-
vetninga er hann hefir um langt
skeið gegnt, eða um fullan aldar-
fjórðung, sér til sóma og héraði
okkar til heilla og happa á marga
lund.
Það hefir löngurn veiið talinn
mætur kostur í gerð og fari
manna, að vera skilamenn, ekki
einasta hvað snertir krónur og
aura, heldur einnig á sem flest-
um sviðum manniegs lífs, í hinni
margháttuðu sambúð og samskipt
um við einstaklinga og heildir.
Og vissulega sýnir fátt skírar
og betur dáðrekki drengskapar-
mannsins en skilamennskan,
skilsemin við skyldurnar, sem
lífskröfurnar, — lífsbaráttan —
færir að höndum.
En það krefst stundum mikils
andlegs þreks, sjálfsafneitunar og
sjálfsaga, að reynast skyldunum
trúr, vera skilamaður við sam-
félagið, — við sjálfan sig, líf’^
og Guð sinn.
Kynning mín af Jóni Pálmu
syni er orðin áratugalöng og ég
tel mig ekki ógleggri á mann-
galla og mannkosti en miðlungs-
manni sæmir að vera, og ég hika
ekki við að telja Jón Pálmason í
hópi þeirra manna, er ég hefi
ágætustum kynnst, manna sem
aldrei urðu við vamm kenndir,
— manna sem gegnúm starf sitt
og baráttu hafa ætíð reynst
heiðarleikanum trúir.
Slíkur er Jón Pálmason á Akri,
og það hve hann á mikla mann-
hylli og góða hér í héraði, —
líka meðal pólitískra skoðana-
andstæðinga, — sýnir hve hann
er vel búinn mannkostum.
Þó er það svo þegar til sennu
dregur, á opinberúm vettvangi,
hvort heldur er í ræðu eða riti,
að þá er Jón þar líka skilamaður,
á föst rök og beitt tilsvör gegn
andstæðingaskoðunum.
Segja má að Jón hafi í hinum
margháttuðu, og oft ábyrgðar-
miklu störfum, reynst hinn
trausti, öruggi skilamaður til
orðs og athafna, og víst gæti
hann tileinkað sér með sanni, til-
svör Kolskeggs Gunnarsbróður
frá Hlíðarenda, er til hans (Kol-
skeggs) var stefnt eggjan til
griðarofs, og hann svarar með
hinni ókvikulú mannheilinda- og
drengskaparyfirlýsingu: „Ekki
mun ég á þessu níðast, né öðru,
sem mér er til trúað“.
Víst er gott til að vita,
þess sóma fyrir Húnvetninga
að hafa um svo langt skeið,
borið gæfu til að skipa
bekk þingsala svo vel hug-
ulum, vitrum og farsælum þing-
höldi, sem Jón Pálmason hefir
reynst, og það má telja gæfu
hvers héraðs, sem hefir á að
skipa slíkum mönnum til hvers-
kyns trúnaðar, sem Jóni.
Um leið og ég óska af heilum
hug, þessum sjötuga afmælis-
dreng, Jóni á Akri, hollvætta-
handleiðslu, hér eftir, sem hingað
til, allt til lífs hans lokadags,
óska ég einnig hins, að við Aust-
ur-Húnvetningar, verðum í fram
haldi, þeir lánsmenn að fá notið
starfskrafta hans til þingsetu enn
um mörg ár.
Þorbjörn Björnsson,
Geitaskarði.
JÓN PÁLMASON á Akri var
fyrst kosinn á þing 1933 og hef-
ur setið þar óslitið síðan, ætíð
kosinn af sveitungum sínum í
Austur-Húnavatnssýslu., Með
þessu hafa þeir, sem þekkja Jón
bezt, sýnt honum verðskuldað
traust. Hins sama trúnaðar hef-
ur Jón notið, á Alþingi. Hann
var þar all-mörg ár forseti Sam-
einaðs Alþingis, um skeið land-
búnaðarráðherra og hefur lengi
verið endurskoðandi landsreikn-
inga. Þá á hann sæti í miðstjórn
Sjálfstæðisflokksins, var um
hríð ritstjóri ísafoldar og hefur
gegnt ýmsum fleiri trúnaðarstörf
um, sem of langt væri upp að
telja.
Á Alþingi he'fur hugur Jóns
'ón Pálmason
einkum beinst að landbúnaðar-
málum og fjármálum. Hann er
bóndi að ætt og uppruna, eðli
og starfi og skilur því til hlítar
nauðsyn þjóðarinnar á öflugri
bændastétt. Hann er og flestum
glöggskyggnari á, hvað gera
þarf af þjóðfélagsins hálfu, svo
að bændastéttin geti dafnað og
haldið áfram að vera verki sínu
vaxin.
öll einokun er eitur í beinum
Jóns. Hann telur bændastéttinni
því ekkert hættulegra en ef ein-
um flokki tækist að beita henni
fyrir æki sitt. Á sama veg er
hann andvígur allri áþján í verzl-
un og viðskiptum en einlægur
samvinnumaður, sem síst af öllu
óttast frjálsa samkeppni.
Jón er vegna starfs síns sem
endurskoðandi landsreikninga
flestum kunnugri ríkisrekstrin-
um. Hefur hann þar bent á margt,
sem betur mætti fara, en því
lítt verið sint. Einmitt vegna
sérstakrar þekkingar sinnar á
þessurn málum hefur Jón allra
manna lengst og óhvikulast rök-
stutt, hversu fjá'rstjórn undan-
farinna ára væri þjóðinni hættu-
leg.
Kjördæmamálið er eitt þeirra,
sem Jón Pálmason hefur ríkan
hug á að koma í betra horf.
Hefur hann unnið ósleitilega að
því að samræma skoðanir flokks
manna í því mikla máli.
í þessu sem öðru lýsir sér hug-
kvæmni Jóns og óvenjulegur bar
áttukjarkur. Hann hrekkur aldrei
undan vandanum heldur leggur
ótrauður og hvergi myrkur í máli
til atlögu við hann.
Nú þegar Jón stendur á sjö-
tugu er hann enn jafn ákafur
til að leggja góðu máli lið sem
nokkru sinni fyrr. Hann getur
með ánægju horft yfir farinn
veg og myndarlegan barnahóp,
sem þau frú Jónína eiga:
Frú Ingibjörg, sem gift er Guð
mundi Jónssyni frá Sölvabakka.
Eggert bæjarstjóra í Keflavík,
sem kvæntur er Sigríði Árna-
dóttur. Margrét, sem heldur
heimili fyrir föður sinn hér í
bæ. Frú Salome, sem gift er
Reyni bónda Steingrímssyni 1
Hvammi í Vatnsdal. Pálmi bóndi
á Akri, sem kvæntur er Helgu
Sigfúsdóttur.
Þótt Jón Pálmason hafi verið
gæfumaður í einkalífi og skiptum
af almennum málum, þá lætur
hann aldrei það, sem liðið er,
nægja sér, heldur sækir ótrauður
fram til vaxandi hagsældar fyrir
land og lýð.
Bjarni Benediktsson.
HINGAÐ til Reykjavíkur hafa á
liðnum árum komið ýmsir afreks-
og ágætismenn, er verið hafa
fulltrúar þjóðarinnar á Alþingi,
og hafa þeir margir orðið Reyk-
víkingum minnisstæðir.
Einn af þeim, sem mestar vin-
sældir hefur hlotið, er afmælis-
barnið í dag, Jón Pálmason al-
þingismaður og fyrrum alþingis-
forseti.
Hann kom fyrst hingað sem
þingmaður árið 1933 og hefir síð-
an, í æ ríkara mæli, sett svip
sinn á höfuðborgina og eignast
hér fjölda vina, sem vel kunna
að meta einurð hans drengskap
og rausn. En hann verður kann-
ske minnisstæðastur oss mörg-
um fyrir það hvílíkur gleðiauki
hann er á góðra vina fundi. Þar
ríkir hinn hressandi blær, því að
Jón líður enga lognmollu í sinni
viðurvist. Hann hefir manna
gleggst auga fyrir því, sem skop-
legt er í þjóðfélaginu og það er
vandalaust fyrir hann að ræða
það í bundnu máli. Fljúga þá
oft ferskeytlurnar, margar þeirra
um land allt.
Aðrir munu í dag minnast þing
skörungsins og héraðshöfðingj-
ans, en þetta á aðeins að vera
heillakveðja til afmælisbarnsins
frá fjölmörgum vinum hans i
hópi yngri manna hér í bæ. Er
það vor eigingjarna afmælisósk,
að vér fáum enn lengi að hafa
hann hér á meðal vor, sí-ungan
og fjörugan, því að þannig er og
verður Jón, þó að árin færist
yfir. Á.
Nýtt Helgafell og Árbók
TÍMARITBD „Nýtt Helgafell", 2.
hefti 3. árgangs, er komið út fjöl-
breytt að efni. Það hefst á for-
spjalli ritstjórnar, „Kapp er bezt
með forsjá", þar sem rætt er um
fiskveiðideiluna og átökin við
Breta.
Þórbergur Þórðarson skrifar
greinina „Lífsgleði í Suðursveit",
þar sem hann rifjar upp ýmsar
skemmtilegar bernskuminning-
ar.
Matthias Johannessen blaða-
maður birtir „Brot úr óprentuð-
um samtölum við Stein“. Segir
hann þar frá tvéimur kvöld-
stundum með Steini Steinarr
þegar skáldið rifjaði upp ýmis
skemmtileg atvik úr lífi sínu.
Þá er í þessu hefti fyrsta
greinin í greinaflokki eftir ýmsa
merka menn sem kallaður er
„Lífsskoðun mín“. Fyrsta grein-
in er eftir Bertrand Russel og
heitir „Formáli eða eftirmáli".
Þá er í heftinu „Dálítið ævin-
týr“ eftir Jules Supervielle, og
er efnið sótt í fornar goðsagnir.
Loks eru svo hinir föstu þætt-
ir: Bréf til Helgafells, þar sem
Halldór Halldórsson skrifar um
framtíð Skálhoits, Ragnar Jóns-
son og Hannes Pétursson skrifa
um kvæði eftir Tómas í kvæða-
úrvali Sigurðar frá Arnarholti,
og Sigurður Grímsson og Krist-
ján Albertsson deila um siðgæði.
Svo kemur þátturinn „Undir
skilningstrénu" og bókmeimta-
þáttur þar sem Kristján Karlsson
skrifar um skáldskap Steins
Steinars og smásögur Friðjóns
Stefánssonar, en Hermann Páls-
son skrifar um ljóðabók Jóns
Óskars og tvö skaftfellsk rit.
Ragnar Jónsson skrifar þátt-
inn „Úr einu í annað“ og ræðir
þar um list og andlega ögun og
markað í musterinu.
Arbók 58 —- Ritgerðir
Þessu hefti af „Nýju Helga-
felli“ fylgir „Arbók 58“, sem að
þessu sinni flytur ritgerðir eftir
ýmsa höfunda um markmið og
eðli hinnar yngri ritlistar hér á
landi, um vinnubrögð höfund-
anna og listræn áhugamál.
í „Árbók 58“ skrifa eftirtaldir
menn:
Einar Kristjánsson Freyr:
„Svo er mál með vexti“.
Elías Mar: „Höfundarspjall".
Jóhannes Helgi: „Bréf um
Grundvallaratriði".
Jón frá Pálmholti: „Skáldið og
þjóðfélagið".
Magnús Magnússon: „Til varn-
ar ungum höfundum".
Matthías Johannessen: „Bréf
til Árbókar“.
Rósberg G. Snædal: „Fáein orð
í fullri meiningu".
Sigurður A. Magnússon: „Glím
£tn við orðið“.
„Arbók 58“ er 58 blaðsíður í
He! gaf elisbroti.