Morgunblaðið - 15.08.1959, Side 3

L'augar'dagur 15. agust 1959
WORGUNBLAÐIÐ
3
Þá voru það herkíar
- nú krabbi og kransæðastífla
Fra 25 ára starfi Rannsóknastofu Háskólans v/ð Barónsstig
RANNSÓKNARSTOFA Há-
skólans við Barónsstíg hefir
starfað í 25 ár um þessar
mundir, og ræddi prófessor
Níels Dungal við fréttamenn
í gær í tilefni þess. — Margt
bar á góma í viðtali þessu,
og verða hér rakin nokkur
atriði úr starfsemi þessarar
merku stofnunar, en þar, eða
fyrir hennar atbeina, hefir
verið gert stórátak í heil-
brigðismálum íslendinga á
þessum árum.
ur. Annars vildi hann gefa dr.
Sigurði Sigurðssyni meginheiður-
inn af árangri þeim, sem náðst
hefir í baráttunni við berkla-
veikina. — Barnaveikin var
einnig á sínum tíma mjög skæð-
ur sjúkdómur, en hefir nú verið
útrýmt með bólusetningu.
Til þess að gefa hugmynd um
vöxt stofnunarinnar má geta
þess, að í fyrstu starfaði prófess-
or Dungal þar einn, ásamt aðstoð-
arstúlku, en nú vinna um 20
manns við rannsóknarstofuna.
í>rir fastráðnir aðstoðarlæknar
eru þar að störfum, þeir Ólafur
Bjarnason, sem sér um vefja-
rannsóknir, Þórarinn Sveinsson
hefir með krufningu líka að gera
og Arinbjörn Kolbeinsson vinnur
að sýklarannsóknum. Auk þess
starfar þar jafnan einn lækna-
kandidat á ári hverju.
í fyrstu voru framkvæmdar
um 50 krufningar á ári, en á
þessu ári munu þær fara yfir
300. — Alls eru þær orðnar 4362
frá byrjun. — 400 vefjarannsókn-
ir voru framkvæmdar í upphafi,
en eru nú orðnar á fimmta þús-
und. — Notaðar eru 80—90 teg-
undir næringarefna til þess að
rækta bakteríur. Árið 1949 voru
framleiddir 624 ltr. af slíkum efn
um en nú nær 1900 ltr.
í fyrstu þótti húsið við Baróns-
•tíg alltof stórt fyrir stofnunina
og hreinasta ofrausn, en nú er
það orðið alltof lítið. — Hefir
lengi staðið til að byggja nýja
rr.nnsóknadeild hér á lóðinni,
sagði prófessor Dungal, en vart
getur orðið úr þeim framkvæmd-
um næstu árin.
Stofnunin nefndist Rannsókna-
stofa Háskólans, en hún er nú
ekki rekin á vegum Háskóla ís-
lands, þótt svo væri í fyrstu,
heldur heyrir hún beint undir
heiigriðismálaráðuneytið. Enda
sagði prófessor Dungal, að raun-
verulega ætti stofnunin að nefn-
ast „rannsóknarstofa í meina-
fræði“, því að á því sviði iægi
meginverksvið hennar.
Áður en rannsóknarstofan tók
til starfa í núverandi húsnæði
við Barónsstíg, sumarið 1934,
hafði hún starfað um nokkurra
ára skeið í Kirkjustræti 10, þótt
í smáum stíl væri. Prófessor
Dungal kvaðst hafa unnið þar að
rannsóknum frá því í október
1926, en þar hefði nánast engin
aðstaða verið til meinafræði-
rannsókna. En merkt starf var
þar unnið, eigi að síður. T.d. var
þar unnið nýtt bóluefni gegn
bráðapest í sauðfé — en það var
ma. fyrir ágóða af sölu þess, sem
hús stofnunarinnar við Baróns-
stíg reis.
Segja má, sagði próf. Dungal,
að fyrsta verkefni rannsókna-
stofunnar hafi verið að berjast
við taugaveikina, sem var einn
harðvítugasti sjúkdómurinn hér
á fyrsta fjórðungi aldarinnar.
Nákvæmar rannsóknir voru
skipulagðar og gagnger leit gerð
að sýklaberum. Árangurinn varð
sá, að allir sýklaberar á Iandinu
fundust, sagði prófessor Dungal
— og síðustu 20 árin hefir tauga-
veiki varla orðið vaft hér á landi.
Þá minntist prófessorinn á
berklana, sem voru hér í algleym
ingi þegar rannsóknastofan tók
til starfa, en geta nú ekki kallazt
neitt geigvænlegt vandamál leng
Dungal ræddi nokkuð um
krufningu líka, sem hann kvað
hafa mætt mikilli andstöðu og
margir hefðu beinlínis óttazt á
árum áður. Sá_ ótti væri nú að
mestu úr sögunni, og þætti ætt-
ingjum látinna nú orðið yfirleitt
vænt um að fá þíj vineskju, sem
krufning alla jafnan veitti. —
Hann kvað krufningu mikilvæg-
an grundvöll þekkingar á hvers
kyns sjúkdómum og nefndi sulla-
veiki sem dæmi. Enginn hefði
raunverulega vitað, hve útbreidd
ur sá sjúkdómur var, fyrr en
krufningar komu til sögunnar. —
Guðmundur Magnússon hefði tal-
ið, að 1 af hverjum 250 hér á
landi væri sullaveikur, en síðari
rannsóknir hefðu leitt í ljós, að 5.
hver íslendingur hefði verið með
sull á þeim tíma. Þessi sjúkdóm-
ur má nú heita úr sögunni. —
Til dæmis um það, hve krufning
líka væii talin mikilvæg fyrir
læknisfræðina, sagði prófessor
Dungal frá því, að í Bandaríkj-
unum væri það talið lágmark
þess, að sjúkrahús væru talin
hæf til þess að veita læknastúd-
entum nauðsynlega menntun, að
þar væru krufin a. m. k. 65%
þeirra, er þar létust.
Krufningar veita glögga vís-
bendingu um þá gerbreytingu,
sem átt hefir sér stað þessi 25
ár, sem rannsóknarstöðin hefir
starfað, hvað viðkemur sjúkdóm-
um þeim, sem herja hér. — Fyrir
aldarfjórðungi voru það berklar
og aftur berklar, sem í Ijós komu
við krufningu líka, en nú —
krabbamein og kransæðastífla. —
Þetta eru þeir tveir höfuðsjúk-
dómar, sem fyrst og fremst er
við að berjast hér á landi núna.
— Prófessor Dungal taldi, að
krabbamein væri nú algengara
en áður m.a. vegna þess, að fólk
næði almennt hærri aldri en fyrr
um. — Reykingar telur hann
eina höfuðorsök vaxandi lungna-
krabba, eins og fjöldi annarra
lækna og vísindamanna, og býst
því við, að sú tegund krabba fari
mjög vaxandi á næstu árum. —
Annárs væri magakrabbi algeng-
asti krabbasjúkdómurinn hér og
útbreiddari en annars staðar,
nema e. t. v. í Japan.
Hann kvað nú marga hallast
Prófessor Niels Dungal
að því, að krabbamein væri veiru
sjúkdómur, og benti óneitanlega
margt í þá átt, en hins vegar
væri ekki enn vitað, hvað raun-
verulega kæmi af stað þeim ó-
náttúrulega frumuvexti, sem einú
nafni kallast krabbamein.
Kransæðastífla færðist fyrst
verulega í vöxt hér um og eftir
1945, en síðustu árin hefir hún
farið hraðvaxandi — og er mikl-
um mun algengari meðal karl-
manna en kvenna. Er þetta ekk-
ert einsdæmi hér, því að sama
saga heíir gerzt víðast hvar um
heiminn, að sögn próf. Dungals.
— Hann kvað ekki auðvelt að
segja til um orsakir, en vildi
þó nefna sígarettureykingar með
al hins íyrsta. — Fleira kemur
eflaust til greina — hvað um
vaxandi hóglífi til dæmis?
Fulltrúar á ársþingi ísienzkra ungtemplara
Fjölbreylt starfsemi
íslenzkra ungtemplara
SAMBANDIÐ fslenzkir ungtempl
arar mun halda 2. Ungtemplara-
mótið að Jaðri dagana 22. og 23.
ágúst n.k.
Sumarstarf fslenzkra ungtempl
ara hefur verið allfjölbreytt og
hefur sérstök sumarstarfsnefnd
séð um skipulagningu þess og
framkvæmd að mestu leyti
í vor var haldið uppi skemmti-
samkomum, sem stúkurnar geng-
ust fyrir á víxl. Og um mánaða-
mótin maí og júní var Fyrsta árs-
þing íslenzkra ungtemplara
haldið í Hafnarfirði. Það var full
trúaþing og mjög vel sótt miðað
við mannfjölda samtakanna, sem
nú er í örum vexti og hafa verið
stofnuð í vor tvö ungtemplara-
félög. Félagafjöldi sambandsins
hefur aukizt um 50% á síðast-
liðnu starfsári. Á þinginu voru
rædd ýmis mál og gerðar sam-
þykktir viðvíkjandi framtíðar-
starfinu. Lögð verður mikil stund
á að efla fjölbreytta tómstunda-
starfsemi og hollar skemmtanir,
efnt til námskeiða í ýmsum grein
um og útbúnir og útvegaðir verð-
launagripir til að veita fyrir af-
rek bæði í íþróttum og félags-
starfi, stofnað verður til list-
kynninga meðal félagsmanna,
efnt til gróðursetningar og fegr-
unar t.d. á Jaðri, o. fl.
Farnar hafa verið tvær meiri-
háttar skemmtiferðir í sumar
bæði í Landmannalaugar og Þórs
mörk og tekizt mjög vel, þóttu
bæði mjög ódýrar og skemmti-
legar. Komust færri að en vildu,
sérstaklega í seinni ferðina, og
er nauðsynlegt að þátttaka í slík-
um ferðum sé kynnt í tæka tíð.
Utanför ungtemplara
Merkasti viðburður sumarsins
í félagsstarfi ungtemplara er
vafalaust hópferð þeirra til Nor-
egs, en þangað fóru 13 ungtempl-
arar, flestir á aldrinum 16—19
ára. Fararstjóri var Kristinn Vil-
hjálmsson. Hópurinn tók þátt í
fjölbreyttum hátiðahöldum
norskra ungtemplara, sem minnt-
ust 50 ára afmælis samtaka sinna.
Hátíðahöldin fóru fram í bænurn
Skíen, sem er á Þelamörk. Voru
þau fjölsót.t og glæsileg. íslend-
ingarnir sáu þarna og lærðu
margt, sem að haldi mætti koma
fyrir samtökin hér á landi, auk
þess sem ferðalagið sjálft var að
öllu hið ánægjulegasta, og vöktu
fslendingarnir athygíi sökum
prúðmannlegrar og góðrar fram-
komu í einu sem öllu, eftir því
sem norsku blöðm segja, og þótti
koma þeirra til frænda sinna hið
mesta fagnaðarefni.
Ungtemplaramótið
Hið væntanlega ungtemplara-
mót að Jaðri verður eins fjöl-
breytt og kostur er á með íþrótta-
keppni, knattspyrnukeppni,
skrautsýningu, dansi, kvöldvöku,
útileikjum og guðsþjónustu. —
Reynt verður að hafa eitthvað
fyrir alla, og staðurinn er einn
hinn ákjósanlegasti, og rétt utan
við höfuðborgina, svo að ekki
ætti það að spilla þátttöku, sem
vonandi verður mikil, enda er
öllum heimili, sem hlíta reglum
íslenzkra ungtemplara um prúð-
mennsku og háttvísi. Mætti líta
á slík mót urigs fólks eins og
sólskinsblett í auðn miðað við
þær drykkjusamkomur sem nú
eru því miður algengastar jafn-
vel á fegurstu og helgustu stöð-
um landsins.
Stjórn ÍUT skipa nú formaður
séra Árelíus Nielsson, varaform.
Sigurður Jörgensson, ritari Einar
Hannesson, gjaldkeri Kristinn Vil
hjálmsson og fræðslustjóri Guð-
mundur Þórarinsson.
STAKSTIIMAB
Verkalýðurinn og
V-stjórnin
Þegar vinstri stjórnin settist &
laggirnar á miðju sumri 1956
var það eitt af aðal fyrirheitum
hennar að hún hygðist stjóma
iandinu í samráði við verkalýðs-
samtökin. Fyrst og fremst var
því þó lýst yfir af hennar hálfta
að hún hygðist hafa nána sam-
vinnu við launþegasamtökin um
lausn efnahagsvandamálsins.
Þegar Alþýðusambandsþing
kom saman seint á árinu 1956
gerði það ályktun um efnahags-
málin. t þeirri ályktun var því
lýst yfir að Alþýðúsambandsþing
teidi ekki koma til mála að kröf-
um framleiðslunnar vegna vax-
andi rekstrarkostnaðar um auk-
inn stuðning yrði mætt með
„nýjum álögum á alþýðuna“. —
Vinstri stjórnin svaraði þessari
yfirlýsingu AlþýðUsambands-
þings þá þegar með því að leggja
á almenning 300 millj. kr. í nýj-
um sköttum og tollum.
Vorið 1958 setti vinstri stjórn-
in síðan hin frægu „bjargráða-
lög“ sín. Með þeim voru nær
800 millj. kr. í nýjum sköttum
lagðar á almenning.
Þannig efndi þá vinstri stjómin
það fyrirheit sitt að hafa náin
samráð við verkalýðssamtökin
um leiðir til laiusnar í efnahags-
vandamál unum,
Gafst upp
Hún gafst gersamlega upn við
að finna nokkrar nýjar leioir eða
varanleg úrræði í þessum þýð-
ingarmiklu málum. Þess í stað
vó hún alltaf í hinn sama kné-
runn. Hún reyndi enga leið aðra
en að leggja stöðugt á nýja skatta
og sligandi gjaldabyrðar á ai-
menning.
NiðUrstaðan varð líka sú að
þegar Hermann Jónasson kom til
Alþýðusambandsþings haustið
1958 og bað það um nokkurra
vikna frest fyrir vinstri stjórnina
til þess að undirbúa nýjar tillögur
í efnahagsmálunum, þá synjaði
Aiþýðusambandsþingið svo að
segja með samhljóða atkvæðum
um þennan stutta frest. Þannig
var þá komið trausti vinstri
stjórnarinnar meðal þeirra sam-
taka sjálfra, sem hún í upphafi
hafði heitið að hafa náin samráð
við.
Dreifibréf Hannibals
Hannibal Valdimarsson er nú
byrjaður að _undirbúa framboð
sitt í haustkosningunum á Vest-
fjörðum. Eins og kunnugt er af-
tóku kommúnistar hér í Reykja-
vík með öllu að hafa hann á lista
sínum í haust. Telja þeir að hann
sé búinn að valda flokknum hér.
nægilega miklu tjóni. Er þá ekki
«m annað að gera fyrir vesalings
Hannibal en að flýja vestur á forn
ar slóðir, þar sem hann einu sinni
var einn af leiðtogum Alþýðu-
flokksins og mikill ráðamaður.
En mikið vatn hefur til sjávar
runnið síðan hann var ráðamað-
ur í höfuðstað Vestfjarða. Árið
1946 missti Alþýðuflokkurinn
meirihluta í bæjarstjórn ísafjarð-
ar og árið 1953 féll IFannibal
Valdimarsson sem frambjóðandi
Alþýðuflokksins í alþingiskosn-
ingum á ísafirði með miklum vá-
bresti. Síðan hefur það einnig
gerzt að liann hefur rekið yfir á
fjöru kommúnista og hefur dval-
izt þar síðan eins og „hafrekið
sprek á annarlegri srönd“.
En þessi fyrrverandi Alþýðu-
flokks-Ieiðtogi hefíir nú sent Vest
firðingum dreifibréf, þar sem
hann biður þá ásjár á nýju. Benda
allar líkur til þess að bænakvaki
hans verði þunglega tekið mcðal
almennings á Vestfjörðum.