Morgunblaðið - 06.01.1960, Page 13

Miðvikudagur G. jan. 1960
MORCUlSTtLAÐIÐ
13
gerðar, sem hindri að hinn forni
geitastofn deyi út.
Hrossarækt
Hrossum fer stöðugt fækkandi
hér á landi. Samkvæmt hag-
skýrslum var tala hrossa 1958
31.023 og hafði hrossum fækkað
um 2 þús. frá 1957. Má því ætla,
að hrossafjöldi sé 1959 ekki yfir
30 þús., en það er að meðaltali
tæplega 5 hross á hvern bónda
í landinu. Á fyrstu áratugum
þessarar aldar var hrossaeign
landsmanna þannig, að 1 hross
var á móti hverjum tveim íbúum
landsins. Nú er 1 hross á um
það bil 6 landsmanna.
Útflutningur var á árinu nokk-
uð á 4. hundrað hrossa, aðallega
til Þýzkalands, Austurríkis og
Sviss og 35 hross voru send til
Kanada, en það er fyrsta send-
ingin vestur um haf. Engin folöld
voru send út að þessu sinni. —
Hrossaræktarráðunauturinn tel-
ur, að talsvert meira hefði mátt
selja út af hrossum, ef lög um
útfiutning hrossa torvelduðu
ekki þá verzlun.
Myndarlegt fjórðungsmót var
haldið á Sauðárkróki fyrir Norð-
lendingafjórðung. Ferðaskrif-
stofa ríkisins stofnaði til ferða-
laga á hestum inn í óbyggðir. Páll
Sigurðsson leigir hesta til útreiða
í sambandi við hótelrekstur sinn
í Varmahlíð.
Tamningastöðvum hefur fjölg-
að á árinu. Fyrsti vísir að þeirri
starfsemi varð til á Hvanneyri
1951 fyrir forgöngu Gunnars
Bjarnasonar kennara. Nú eru
tamningastöðvar á bændaskólun
um báðum, ein á Akureyri, tvær
í Skagafirði og ein á Hvamms-
tanga. í undirbúningi eru tamn-
ingastöðvar á vegum hestamanna-
félaga á Egilsstöðum, á Völlum,
á Blönduósi, í Borgarfirði, á Sel-
fossi og á Hellu á Rangárvöllum.
Búnaðarfélag íslands vinnur nú
að því, að ráðinn verði sérstak-
ur sérmenntaður reiðskólakenn-
ari, er aðstoði tamningastöðv-
arnar og kenni á námskeiðum
hestamanna víðs vegar um land.
Á meginlandinu er að myndast
félagskerfi um íslenzka hestinn
og m. a. gefið út um hann sér-
stakt tímarit í Þýzkalandi og
Austurríki. Markaður virðist þar
nógur, einkum fyrir vel tamda
hesta og verðið hækkandi.
Tilraunir í búfjárrækt
Þær eru framkvæmdar á veg-
um Tilraunaráðs búfjárræktar og
Atvinnudeildar háskólans. Fjalia
þær aðallega um beit nautgripa
á ræktuðu landi, uppeldi naut-
gripa til slátrunar, fitun lamba
á ræktuðu landi, inngjöf hor-
móna í því skyni að gera ær fleir-
lambdar, meltingarrannsóknir á
töðu o. fl. Flestar þessar tilraun-
ir eru framkvæmdar á Laugar-
dælum og Hesti.
Framhaldsskólar í sveitum
Skólar eru vel sóttir, eins og á
undanförnum árum. Hér skal að
nokkru gefið yfirlit um það. —
Taflan hér á eftir sýnir fjölda
nemenda í sveitaskólum haustin
1958 og 1959:
1958 1959
Bændask. á Hvanneyri 60 62
Þar af í Framh.deild 8 5
Bændaskólinn á Hólum 34 30
Garðyrkjuskólinn í
Hveragerði 11 15
Húsmæðrakennarask. 10 9
Menntask. á Laugarvatni 94 76
Iþróttakennaraskólinn 10 12
Samvinnusk. í Bifröst 67 70
1 héraðsskólunum alls 801 814
1 húsmæðrask. í sveit 234 240
Búnaðarháskóli
Frá því að fyrsti vísir til bún-
aðarháskóla hér á landi var
stofnaður fyrir atbeina Bjarna
Ásgeirssonar árið 1947 á Hvann-
eyri hefur nám við hann stöð-
ugt verið í framþróun. í fyrsta
lagi hefur námstíminn á Hvann-
eyri lengst nokkuð. í öðru hefur
kennsla batnað og rannsóknar og
kennslutæki aukizt. í þriðja lagi
hafa kröfur um undirbúning vax-
ið til muna.
Þessi framþróun má á engan
hátt stöðvast. Kennslan þarf enn
að batna, kennslutæki fjölga,
skólatiminn að lengjast. Vafa-
laust verður þess ekki langt að
bíða, að námið verði lengt i
3 ár.
Framhaldsdeildin á Hvanneyri
hefur, miðað við vorið 1959, út-
skrifað 44 búfræðikandídata.
Þeir skiptast þannig eftir starfi:
Ráðunautar 21, bændur 12, við
áframhaldandi nám 3, við ýmis
störf, flestir leiðbeinendur við
landbúnað (tilraunamenn, kenn-
arar o. fl.) 7 og 1 er dáinn. Verk-
efnin hafa verið nóg.
Um margt hefur verið deilt í
starfi Framhaldsdeildarinnar, og
ber ekki að lasta það. Um undir-
búningsmenntun, lengd náms-
tíma, staðarval og margt fleira
geta að sjálfsögðu ávallt verið
skiptar skoðanir. Engum mun
vera það hugleiknara en okkur,
Eftir fundinn var gestunum boð-
ið í eins dags ferð um Suðurland.
Landbúnaðarháskóli
Norðmanna 100 ára
1 fyrri hluta septembermánað-
ar 1959 héldu Norðmenn hátíð-
legt 100 ára afmæli búnaðarhá-
skóla síns í Ási. Var það gert með
miklum myndarbrag. Fulltrúum
var boðið til hátíðarinnar frá
æðstu menntastofnunum land-
búnaðarins í Danmörku, Finn-
landi, Islandi og Svíþjóð. Mikill
fjöldi var þar og viðstaddur af
leiðandi landbúnaðarmönnum
Noregs. Hin mikla þátttaka í há-
tíðarhöldunum, ávörp, blaðaskrif
og gjafir sýndi allt mætavel,
hversu djúpstæðar rætur norski
landbúnaðarháskólinn á. með
norsku þjóðinni. í fagurri sveit,
tilrauna er á mörgum sviðum
takmarkað hér. Við verðum þvi
í fjölmörgum greinum að byggja
upp eigin tilraunastarfsemi. Slíkt
kostar að vísu mikið fé og hóp
af sérmenntuðum mönnum, en
hvort tveggja þarf að vaxa í ná-
inni framtíð.
Tilraunir í jarðrækt hófust um
síðustu aldamót. Nú starfa hér
fjórar sérstakar tilraunastöðvar,
en auk þess eru gerðar jarðrækt-
artilraunir á bændaskólunum og
víðar. Yfirumsjón þessara til-
rauna er í höndum tilraunaráðs
jarðræktar.
Tilraunir í búfjárrækt hófust
með fóðurtilraunum Ingimundar
Guðmundssonar á Hvanneyri
1912—1913. Siðar gerði Þórir
Guðmundsson kennari á Hvann-
eyri merkilegar fóðrunartilraun-

sem störfum við Framhaldsdeild-
ina, að námið fari vel úr hendi
og að hinir íslenzku búfræði-
kandídatar verði ekki lakar bún-
ir undir lífsstarfið en hinir, sem
sækja námið til annarra landa.
Hvernig þetta tekst hverju sinni,
verða aðrir um að dæma.
I febrúar 1959 skipaði mennta-
málaráðherra, Gylfi Þ. Gíslason,
nefnd til þess „að semja frum-
varp til laga um stofnun Búnað-
arháskóla á Hvanneyri“. Er
nefndin um þessar mundir að
skila af sér störfum.
Menntun bændaefna
Það er og að sjálfsögðu mikið
nauðsynjamál, að bændaskólarn-
ir fylgist með tímanum og hagi
námi sínu ávallt á þann veg,
að það komi að sem mestu gagni
fyrir bændaefnin. Núverandi
landbúnaðarráðherra, Ingólfur
Jónsson, hefur nýlega (í desem-
ber sl.) skrifað skólastjórum
bændaskólanna og lagt fyrir þá
að taka til ýtarlegrar athugun-
ar námstilhögun við skólana og
hverra breytinga sé þörf í því
efni. Mun ráðherrann hafa áhuga
fyrir því að fræðsla um land-
búnað verði tekin til yfirvegun-
ar á breiðum grundvelli og breyt-
ingar gerðar þar á eftir því sem
henta þykir. Er þessi áhugi ráð-
herrans á menntun bændaefna,
þeim sem að kennslu og menntun
bændaefni standa, mikið fagnað-
arefni.
Fundur bændasamtaka
Norðurlanda (NBC)
Bændasamtök Norðurlanda
héldu aðalfund sinn hér á landi
að þessu sinni undir forsæti
Sveins Tryggvasonar framkv.stj.
Stóð hann í tvo daga (5. og 6.
ágúst). Var hann mjög fjölmenn-
ur. Hinir erlendu gestir voru 72
að tölu, en allmargir íslendingar
voru einnig boðnir til fundarins.
Sláttutætii
þar sem vítt er til veggja og
móðurmoldin er gjöful hefur há-
skólinn vaxið og dafnað, eins og
bezt verður á kosið. í uppfræðslu
og rannsóknum á sviði landbún-
aðarins er hann leiðandi kraftur.
Og norska þjóðin öll metur starf
hans að verðleikum.
Margar helztu rannsóknar-
stofnanir landbúnaðarins hafa að-
setur í Ási á landi háskólans öll-
um aðilum til hagsbóta. Land-
rými er þarna mikið fyrir bygg-
ingar og fyrir tilraunir. Stækk-
un háskólans virðast nær þvi
engin takmörk sett af þeim á-
stæðum. Hvorki höfuðborgin eða
aðrar borgir munu vaxa um-
hverfis háskóiann og króa hann
inni, eins og átt hefur stað um
danska landbúnaðarháskólann í
Kaupmannahöfn. Fyrr á árum
voru uppi um það raddir í Nor-
egi, að flytja búnaðarháskólann
til höfuðborgarinnar. Nú er ekki
minnzt á slíka hluti. Hins vegar
deila Danir nú um það, hvort
ekki sé réttmætt að flytja hinn
100 ára gamla búnaðarháskóla
þeirra út í sveit.
Tilraunaverkefni
Á ýmsum sviðum getum við
að sjálfsögðu notfært okkur rann-
sóknir annarra þjóða á sviði
landbúnaðarins. Það gerum við á
margvíslegan hátt. Ungir menn
sækja búnaðarnám til ýmissa
landa. Landbúnaðarmenn okkar
ferðast til útlanda, heimsækja
vísindastofnanir og taka þátt í
mótum og búfræðifundum. Er-
lend tímarit og bækur flytja
okkur heim fróðleik og rannsókn-
arniðurstöður. Á þennan hátt
reynum við að fylgjast með því
helzta, sem erlendis gerist á
þessu sviði.
Hins vegar er landbúnaður
okkar svo sérstæður á margan
hátt vegna veðurfars, jarðvegs og
búskaparlags, að gildi erlendra
ir. Nú eru þær aðallega í hönd-
um Tilraunaráðs búfjárræktar
og hafa verið framkvæmdar á
Hesti, Laugardælum og á bænda-
skólunum.
Tilraunir með verkfærum eru í
höndum Verkfæranefndar ríkis-
ins og eru aðallega framkvæmd-
ar á Hvanneyri. Ný verkfæri eru
reynd svo og mismunandi vinnu-
brögð við bústörf.
Atvinnudeild háskólans hefur
með höndum ýmiss konar rann-
sóknarstarfsemi.
1 þessum rannsóknarstörfum
er fólginn ágætur og ómissandi
vísir. En okkur er brýn þörf á
því að gera betur. Tilraunastöðv-
arnar vantar rannsóknartæki til
þess að geta efnagreint jarðveg,
áburð og uppskeru. Þær vantar
tilfinnanlega fleiri sérfróða til-
raunamenn. í búfjárrækt þarf að
setja upp sérstök tilraunabú eða
láta bændaskólabúin og fleiri
opinber bú taka að sér þetta hlut-
verk. Verkfæratilraunirnar vant-
ar tilfinnanlega húsnæði og fleiri
tilraunamenn. Búnaðarsambönd-
in þurfa að taka á starfsskrá sína
dreifðar tilraunir hjá bændum.
Verkefnin blasa við, hvert sem
litið er. Örfá þeirra skulu nefnd.
Kynbætur jurta eru á algerðu
frumstigi hér á landi. Okkur er
það jafn mikil nauðsyn að kyn-
bæta túngrös og smára eins og
nautgripi og sauðfé. Kynbættir
stofnar mundu gefa af sér meiri,
betri og árvissari uppskeru en
við eigum nú að venjast. Þannig
er þetta meðal annarra þjóða.
Framræsla lands hefur sama og
ekkert verið rannsökuð hér á
landi og áhrif hennar á uppsker-
una. Það vantar mikið á það, að
við vitum, hversu djúpt eða þétt
á að grafa skurði. Líkt má segja
um áveitur, sem að vísu hafa
minni þýðingu hér á landi eftir
því sem túnrækt vex.
Aðferðir við jarðvinnslu eru
margvíslegar, en það vantar saitk
anburð á því, hverjar eru bezt-
ar, t. d. hvort betra er að plægja
og herfa eða tæta landið, hversu
djúpt á að vinna jarðveginn
o. s. frv. —
Sandakstur á mýrarjörð er svo
til óþekkt ræktunaraðferð hér á
landi. Sums staðar erlendis þykir
það borga sig að aka þykku lagi
af sandi eða leir í mýramar um
leið og þær eru unnar og breytt
í tún. Þetta er að sjálfsögðu auk-
inn kostnaður við ræktunina. En
ef svo skyldi reynast, að mýrar-
túnin gæfu við þetta meiri upp-
skeru, kalhætta minnkaði og tað-
an yrði betri, þá væri hugsan-
legt að þetta svaraði kostnaði og
að réttara væri að hafa tún-
aukann þeim mun minni hverju
sinni.
Melar og sandar hafa fram á
síðustu ár verið taldir miklu
verri ræktunarlönd en mýrarn-
ar. Mörg dæmi mætti þó nefna
um það, að þessar jarðvegsteg-
undir reynast ágætar til rækt-
unar. Samanburðartilraunir vant
ar þó um þetta, t.d. um fram-
ræsluþörf, áburðarnotkun og kal
hættu.
Áhrif vökvunar á grassprettu
þarf að athuga hér á landi. Vatn
er eitt nauðsynlegasta efni fyrir
jurtirnar og verkar á næringar-
starfsemi þeirra á margan hátt.
í þurrkavorum mundi vökvun
vafalaust auka grasvöxtinn. En
rannsaka þarf, hvort það svarar
kostnaði.
Efnamagn í regnvatni hefur
nær því ekki verið rannsakað hér
á landi. Erlendar efnagreiningar
sýna, að regnvatn ber til jarðar
mikið af margvíslegum efnum,
sem eru jurtum gagn’eg.
Rannsóknir með þurrkun heys
og geymslu eru mjög á frumstigi
hér. Sama er að segja um efna-
innihald í búfjáráburði og
geymslu hans, gerlagróður jarð-
vegsins, áhrif ánamaðks á jarð-
veg og gróatar o. s. frv.
Á sama hátt mætti nefna marg-
vísleg verkefni um meðferð bú-
fjár og vinnutækni.
Þá vil ég í þessu sambandi ekki
láta undir höfuð leggjast að nefna
færslu búreikninga. Gildi þeirra
er aðallega tvíþætt. Þeir geta á
margan hátt leiðbeint bóndanum.
um það, á hvern hátt hagkvæm-
ast er að haga búrekstrinum. Og
í öðru lagi eru þeir eina trygga
undirstaðan fyrir hagfræðilega
útreikninga viðvíkjandi landbún-
aðinum. Búreikningaskrifstofa
ríkisins þyrfti að hafa minnst
2—3 ráðunauta, er ferðuðust með
al bænda, leiðbeindu þeim við
færslu búreikninga og gerðu
reikninga upp, en skrifstofaa
ynni svo úr þeim hagfræðilegar
niðurstöður. Þeir 20—30 búreikn-
ingar, sem skrifstofan fær nú
árlega, er alltof lítill efniviður
til þeirra hluta. Þeim verður að
fjölga.
Hér hefur aðeins verið drepið
á fátt eitt af því, sem liggur fyr-
ir að rannsaka. Landbúnaðar-
fræði er í raun og veru einn þátt
ur náttúruvísinda. Og þar er jafn
an svo málum háttað, að þegar
einni spurningu héfur verið svar-
að, þá vakna upp aðrar nýjar til
úrlausnar.
Fyrir fjöldann af bændum
landsins hefur árið 1959 verið
sæmilega gott ár. Hagfræðilegar
niðurstöður um búskapinn liggja
að sjálfsögðu engar fyrir. Yið
vonum og óskum, að gleðilegt og
gott ár sé framundan.
Hætt við fækkun
í Bandarík jaher
WASHINGTON, 4. jan. (Reuter)
— Góðar heimildir hér herma, að
hætt hafi verið við að fækka í her
Bandaríkjanna í Evrópu. Væri
þetta árangur þess, að Eisenhow-
er forseti hefði skorizt í leikinn i
deilu Herters utanríkisráðherra
og Roberts Andersons fjármála-
i ráðherra um þetta mál.