Morgunblaðið - 16.10.1960, Qupperneq 7

Sunnudagur 16. okt. 1960
MORCVISBL AÐIÐ
7
að hve miklum mun það stjórnað
ist af þessu tvennu — yfirráðum
fullorðinna á barnshugann og
einangrun frá jafnöldrum utan
og stundum innan fjölskyldunn-
ar.
John Stuart Mill
, (1806—1873)
Hann hóf nám, áður en hann
varð þriggja ára gamall, undir
persónulegu og ósveigjanlegu eft-
irliti föður síns. Á mjög unga
aldri var honum falin kennsla
yngri systkina sinna. Ekki jók
það ást hans á þeim. Þvert á móti
— hann fann jafnvel til sömu
andúðar og faðir hans gagnvart
þeim og móður sinni. Hann dreg-
ur enga dul á það í sjálfsævisögu
sinni, að faðir hans hafi haldið
honura frá öðrum börnum. „Þar
sem ég átti enga félaga — voru
skemmtanir mínar, sem oftast
voru iðkaðar í einrúmi, rólegs
eðlis, og þá oftast lestur, og örv-
uðu mig yfirleitt ekki til ann-
arra andlegra iðkana en þeirra,
sem ég hafði þegar vanizt með
námi mínu.“
1 Johnn Wolfgang von Goethe
j (1749—1832)
Faðir hans stjórnaði námí hans
af áhuga og vandvirkni öll hans
bernskuár. Hann umgekkst
marga lærðustu og þekktustu
menn í Frankfurt, en meðai
þeirra var Textor, afi hans. Hann
naut töluverðs frjálsræðis og
kynntist allmörgum börnum ut-
an fjölskyldunnar. Þau kynni
voru þó óveruleg samanborið við
umgengnina við fullorðið fólk.
Hann var nánum tegslum við
systur sína. í sjálfsævisögu sinni,
segir Goethe frá því, að milii
hans og bróður hans, sem var
þrem árum yngri og dó í bernsku.
hafi aldrei ríkt nein vinátta og
hann muni varla eftir öðrum
þrem systkinum sínum, sem einn-
ig dóu ung. Af því sem hann
skrifar um endalok ástarævintýr-
isins með Gretchen, en þá var
hann fjórtán ára eða þar um bii,
má glöggt sjá, hversu samrýmd
hann og systir hans hafa verið:
„Systir mín var meira en reiðu-
búin að hugga mig, því hún var
í rauninni fegin að losna við
keppinaut, og það var ekki laust
við að ég sjálfur fyndi til ijúfrar
gleði, þegar hún fullvissaði mig
um, að ég væri sá eini, sem elsk-
aði hana, virti og skildi til fulls“.
Gottfried Wilhelm von Leibniz
(1646—1716)
Hann var eina barn móður
sinnar, en faðir hans andaðist,
þegar hann var sex ára. Hann
átti um hana tvær endurminn-
ingar, sem báðar sýna, að hann
var í hávegum hafður af föður
sínum. Móðir hans helgaði hon-
um líf sitt, en dó, þegar hann
var átján vetra. Hann bjó heima
og kynntist því aldrei „hinu vafa
sama frjálsræði, óteljandi freist-
ingum og villimannlegum æsku-
brekum stúdentsáranna“. Hann
fékk aðgang að bókasafni föður
síns, áður en hann varð tíu ára
gamall og kunnj vel að notfæra
sér það.
Hugo Grotius
(1583—1645)
Samband hans við föðurinn
var mjög náið. Atta ára gamall
orti hann samúðarvers á latínu
til föður síns, þegar einn bræðra
hans andaðist. Færir kennarar
voru fengnir, til að kenna hon-
um heima og ellefu ára gamaii
innritaðist hann í háskólann i
Leyden. Þar bjó hann hjá mjög
guðræknum manni, sem hafð'
djúp áhrif á hann. Á sviði bók-
mennta fékk hann viðurkenningu
mjög snemma og hlaut lofsyrði
frægra manna. Hann leitaði ráða
hjá föður sínum, þegar hann
festi sér konu. Þó heimildir um
hann séu takmarkaðar, má draga
þá ályktun, að hann hafi allt
frá bernsku umgengizt aðallega
fulltíða fólk.
Blaise Pascal
(1623—1662)
Eftir lát móður sinnar, er hann
var þriggja ára gamall, fékk fað-
ir hans svo mikið dálæti á hon-
um, að hann gat ekki hugsað sér
að ókunnugir hefðu kennslu hans
með höndum. Tók hann hana þvi
að öllu leyti að sér sjálfur og
var eini kénnari hans upp fra
því. Pascal missti heilsuna sakir
ofþreytu átján ára gamall. Hann
umgeklcst mikið þá lærðu menn,
sem voru vinir föður hans. Vænzt
þótti honum um yngri systur
sína, Jacqueline. Hún gekk í
klaustur og hafði það djúp áhrif
á trúarlíf hans.
Thomas Babington Macaulay
(1800—1859)
Hann varð snemma bókelskur,
en nám hans var ekki jafnháð
eftirliti foreldra hans og í dæm-
um, sem tekin eru hér að fram-
an. í bernsku var hann sérstak-
lega hændur að móður sinni, og
í hópi systkina var hann kátur
og glaður. Haft er eftir systur
hans, að honum hafi ekki verið
um ókunnuga gefið, en verið á-
X'antL yhur vé/ í hátinn
Þá kynnið yður hinar öruggu og
sparneytnu VOL.VO-PKNTA
dieseivélar.
VOLVO-PENTA, hefir þegar
sannað ágæti sitt hériendis,
hvort sem er á sjó eða landi.
VOLVO-PENTA er í öllum
VOLVO-bifreiðum.
VOLVO-PKNTA diesel fæst
5 ha
C ha
19— 30 ha
42— S2 ha
59—103 ha
89—137 ha
138 -17a ha
155—205 ha
1 cyl
1 cyl
4 cyl
6 cyl
6 cyl
6 cyl
6 cyl
6 cyl
eftirtöldum stserðum:
130 kg
130 kg
240 kg
880 kg
1000 kg
1200 kg
1250 kg
1375 kg
Einkaumboð:
Gunnar Ásgeirsson hf.
Suðurlandsbraut 16 — Reykjavík — Sími 35200
Jeremy Bentham
(1748—1832)
Hann var undir ströngum aga
föður síns alls frá unga aldri
Jafnvei danslist og heræfingar
töldust til skyldunámsgreina jafn
hliða grískunni. Hann dvaldist á
vetrum í heimavistarskóla, þar
til hann var tólf ára. Þar undi
Hvers konar uppeldi siuðlar að and-
legum þroska afburðamanna ? Rann-
sókn ó æviatriðum tuttugu snilliaga
leiðir í ljós, að tvenn skilyrði í upp-
vextmum eru ófróvíkjanleg og niður-
staða sú, sem binist í síðustu setningu
þessarar greinar, vekur iil ærinnai:
umhugsunar.
nægðastur í skauti fjölskyldunn-
ar. Hann vildj ógjarnan fara að
heiman daglangt og þjáðist aí
heimþrá, þegar hann var settur
í heimavistarskóla tólf ára gam-
all. Skólafélagar hans litu upp
til hans, en hann hafði lítið sam-
neyti við þá, og undi jafnan einn
yfir bókum sínum. Yngri systk-
in hans dáðu hann takmarka-
laust.
Blómlaukar
HausHrágangut
Gróðrastöðin við Miklatorg
Símar: 22-8 22 — 19-7-75.
hann sér illa. í skólaleyfum var
hann heima, en var þar haldið
öllu meira að námi en nokkurn
tima í skólanum. Anægðastur var
hann, þegar hann fékk að heim-
sækja ömmu sína og afa í sveit-
ina. Hann máttj sín lítils meðal
félaga sinna, sakir þess hve lítill
og veikbyggður hann var og
„reyndi því að vera iðinn og
heiðarlegur og göfugur og skyldu
rækinn, þar sem ég hafði komizt
að raun um, að fyrir slíka hegð-
un hlaut ég lof mér eldri manna“
Hann var nýorðinn tólf ára gam-
all, þegar hann missti móður
sína og sama ár settist hann i
Oxford-háskóla.
Samuel Taylor Coleridge
(1772—1834)
Faðir hans hafði sérstakt dá-
læti á honum, þótt hann væri í
rauninni ekki metnaðargjarn
maður og skipti sér lítið af mennt
un hinna barna sinna. Það var
snemma ákveðið, að hann skyldi
ganga í þjónustu kirkjunnar.
Coleridge var yngstur fjórtán
systkina og fyrir dálæti foreldr-
snna hlaut hann andúð eldri
bræðra sinna.. Þegar Coleridge
var níu ára gamall, missti hann
föður sinn, og þá jafnframt sinn
bezta félaga. Stuttu síðar var
hann sendur I skóla í London.
Þar eignaðist hann nokkra vini,
og ber þar fremstan að telja
Charles Lamb. Samt undj hann
sér bezt við lestur og í sínum
eigin hugarheimi.
Voltaire
(1694—1778)
Fimm árum áður en hann fædd
ist höfðu foreldrar hans misst
barn og hann sjálfur var svo veill
í bernsku, að sífellt var óttazt
um líf hans. Móðir hans var
heilsulaus. Faðir hans, sem var
lögfræðingur, var sífellt önnum
kafinn, og virðist ekki hafa skipt
sér mikið af uppeldi drengsins
annað en æskja þess, að hann
læsi lög. Honum var kennt heima
af þrem lærðum gáfumönnum
Systkini hans bæði voru töluvert
eldri en hann. Engir kærleikar
voru milli bræðranna, en Voltaire
þótti mjög vænt um systur sína.
Hún var hans helzta stoð og
stytta eftir lát móðurinnar. Þegar
hann var tíu ára gamall, sendi
hinn auðugi og metnaðargjarni
faðir hans hann á bezta Jesúita-
skólann í París. Þar eignaðist
hann marga vini, en þá sótti
hann frekar í hóp kennara en
námssveina.
Giacomo Leopardi
(1798—1837)
Hann var elztur fimm systkina
og fram til tuttugu og'fjögra ára
aldurs, var hann bókstaflega
fangi föður síns í þorpi, sem hann
fyrirleit. Leopardi segir sjálfur
frá, að hann hafi engrar tilsagn-
ar notið nema í undirbúnings-
greinum, en hafi haft mikil not
af bókasafni föður síns, sem hafði
yndi af bókmenntum. Nánasti
vinur hans var Carlo, bróðir
hans, sem var ári yngri, en jafn-
vel gagnvart honum var hann
duiur. Hans helzta yndi í bernsku
var að setja á svið leikrit, þar
sem hetjan (hann sjálfur) steypti
harðstjóranum( föður sínum) af
stóli. Síðar leit hann á hús föð-
ursins sem fangelsi, sem hann
þyrfti að brjótast úr.
Thomas Chatterton
(1752—1770)
Hann fæddist þrem mánuðum
eftir andlát síns gáfaða föður.
Móðir hans, sem var kornung,
hafði átt dóttur fjórum eða fimm
árum áður. Móðir hans og systir
kenndu honum að lesa. Hann var
rekinn úr skóla sakir heimsku.
í leik. var hann ráðrikur og leit
á félaga sína sem sína undirgefnu
þjóna. Þegar við fimm ára ald-
ur bar á frægðarþorsta hjá hon-
um. Hann eignaðist að vísu
nokkra vini í skóla og þá sérstak-
lega einn. Þegar sá andaðist.
þjáðist hann af þunglyndi. Þó gat
hann engum trúað fyrir leyndar-
málinu um Rowley kvæði sín.
Trúlegra er, að hann hafi frekar
vérið undir áhrifavaldi St. Mary
Redcliffe kirkjunnar en nokkurr-
ar mannlegrar veru, þegar hann
orti þessi mikilúðugu kvæði.
Barthold Georg Niebuhr
(1776—1831)
Faðir hans kvæntist ekki fyrr
en um fertugt, hætti þá störfum
og helgaði sig eingöngu konu
sinni og tveim börnum. Sérstak-
an áhuga hafði hann á að setja
son sinn til mennta og réð til sín
heimiliskennara, þegar drengur-
inn var aðeins fjögra eða fimm
ára gamall.
Mirabeau
(1749—1791)
Mirabeau var af aðalsfólki kom
inn og var í fyrstunni uppáhald
föður síns. En síðar, er annar
drengur var fæddur og Mirabeau
afskræmdur í andliti af bólunni,
sem hann fékk þriggja ára að
aldri, snerist faðir hans af ae
meiri heift gegn honum. Hann
líktist í móðurætt sína, og það
virtist faðir hans illa þola, sakir
stöðugs ósamkomulags þeirra
hjóna. Við nám var hann undir
afar ströngum aga. Oftar en einu
sinni læsti faðir hans hann inni.
Þrátt fyrir þetta tókst Mirabeau
að temja sér tungumýkt og aðlað-
andi framkomu. Faðir hans sá
fyrir því, að hann dvaldist mest
í einrúmi, hvort sem honum var
það ljúft eða leitt og nám hans
og ritstörf fóru að miklu leyti
fram í stofufangelsi. Kynhvöt
hans var sterk og sjálfur segist
hann hafa haft kynferðisleg mök
vði yngri systur sína.
John Quincv Adams
(1767—1848)
Hann áleit skyldu sína að lifa
göfugu lifi. Hann hafði sem dreng
ur verið áhorfandi að styrjöldum
og var því alvörugefinn þegar i
bernsku. Hann varð snemma að-
alstoð og stytta móður sinnar sak-
ir tíðrar fjarveru föður hans.
Hann )ærði fyrst heima, en síðan
í Evrópu hjá föður sínum. Fyrstu
verulegu skólamenntun sina hlaut
hann í Harvard.
Christoph Martin Wieland
(1733—1813)
Menntun sína hlaut hann heima
hjá föður sínum, sem var prest-
ur. Honum var haldið að bókum
frá því hann var þriggja ára
gamall. Sem barn var hann ein-
rænn og virðist ekki hafa átt
Framh. á bls. 13.