Morgunblaðið - 16.12.1960, Síða 13

Föstudagur 16. des. 1960
MORCTJlSrtLAÐlÐ
13
Fjárhagsáœtlu r Reykjavíkur 1961 afgreidd
Fjölþœtfar framkvœmdir
munu auka lífsþœgindi
og þjónusta
borgaranna
Öflug og farsœl forus'a
Sjálfstœðismanna
í bœjarmálum
\Minni hagsýsla og ráðhús í Garðahreppi i
iillögur minnihlutans \
I >
BÆJARSTJÓRN Reykjavík-
I «r hóf aðra umræðu um fjár
hagsáætlun bæjarsjóðs fyrir
árið 1961 klukkan 9 gær-
morgun. Stóðu umræður í
allan gærdag og fram á nótt.
Borgarstjóri Geir Hallgríms-
son gaf fyrst yfirlit yfir
áætlaðar tekjur og gjöld á
þessu ári, en síðan hófust um
ræður um einstaka liiði og til
lögur fjárhagsáætlunarinnar.
VIÐ fyrri umræðu um fjár-
hagsáætlun Reykjavíkurbæjar
árið 1961 gat ég þess að við síð-
ari umræðuna mundi ég leggja
fyrir bæjarstjórnina áætlun í.
stórum dráttum um rekstrar-
reikning bæjarsjóðsins á líðandi
ári. Þegar athugað er það yfir-
lit, sem nú verður gefið um
þessi efni, ber að hafa í huga,
að enn vanntar töluvert á, að
öll útgjöld ársins hafi verið
færð til reiknings, og eru því
niðurstöðutölur byggðar að
nokkru leyti á áætlun. Má þó
geta þess, að á undanfömum ár-
um hafa þessar áætlanir um
niðurstöðutölur reikningsins
reynzt mjög nálægt því, sem
endanlegt reikningsuppgjör
sýndi.
Af þessu yfirliti sést, að heild-
artekjur munu verða tæpum 8
millj. kr. meiri en áætlað var,
en gjöldin standast áætlunina
nákvæmlega, eru 32 þús. kr.
undir henni.
Yfirfærslur á eignabreytingu
til verklegra framkvæmda, af-
borgana o. fl. verður því 8
millj. kr. hærri en áætlað var,
eða 50 millj. kr. í stað 42 millj.
kr. —
Borgarstjóri vék síðan að hol-
ræsa- og gatnagerð, sem hefði
verið mjög mikil á árinu, en þó
væri áætlað að auka fram-
kvæmdir enn á næsta ári, þann-
ig að þá verði tilbúnar bygg-
ingarlóðir fyrir 7—800 íbúðir, en
að vísu mikill hluti þeirra í
fj ölbýlishúsum.
Borgarstjóri gat þess, að á
næsta ári yrði lögð áherzla á
að fullgera götur og varið til
þess 14 millj. kr.
Ljóst er, að mikil og brýn
verkefni bíða á því sviði, sagði
borgarstjóri. Talið er, að um
næstu áramót verði lengd mal-
bikaðra gatna í bænum um 52
km. eða 38% gatnakerfisins skv.
skipulagi ,en lengd malarbor-
inna gatna 85 km. eða 62%
gatnakerfisins.
Hefur það hlutfall haldizt
undanfarin ár, en við aukna
gatnalengd í bænum hafa mal-
arbornar götur lengzt í km.
1 því sambandi ber að taka
fram, að undanfarin ár hafa
einkum verið malbikaðar aðal-
umferðargötur, sem eru tví- eða
þríbreiðar, og kemur því ekki
fram réttur samanburður, þegar
Samtals 261.882 269.940
miðað er við gatnalengdir í stað
flatarmáls gatna.
Ennfremur er rétt að leggja
áherzlu á, að malarbornar göt-
ur í nýju hverfunum eru því
sem næst tilbúnar undir mal-
bikun án frekari aðgerða, og
ber því að taka með í reikning-
inn þann góða undirbúning und-
ir malbikun, gagnstætt því sem
um er að ræða í eldri bæjar-
hverfum, þegar rætt er um,
hvort bilið milli malargatna og
malbikaðra gatna eykst eða
minnkar.
Tilgangur með skiptingu fjár-
ins samkv. liðnum „Nýjar göt-
ur“ í fjárhagsáætlun, annars
vegar í götur í nýjum hverf-
um, kr. 6 millj., og fullnaðar-
frágangur gatna, 14 millj. kr.,
er sá, að með því sé sú stefna
mörkuð, að malarbornar götur
lengist helzt ekki frá því sem
nú er og í framtíðinni megi með
auknu fjármagni malbika allar
götur bæjarins.
Talið er, að kostnaður við að
fullgera götu endanlega sé í
eldri hverfum bæjarins þrefalt
meiri en kostnaður við gerð
malarborinna gatna, — en í
nýju hverfunum þó ekki nema
tvöfalt rneiri, — þannig að með
því, að verja nú á næsta ári
meira en tvisvar sinnum hærri
upphæð í fullnaðarfrágang gatna
en í malarbornar götur, ættu
malarbornar götur ekki að þurfa
að lengjast.
Borgarstjóri gat þess að sam-
tals mundi kostnaður við mal-
bikun allra gatna í bænum nema
nálægt 400 millj. kr.
LVíitt mun reynast að afla
alls þess fjármagns með útsvör-
um á bæjarbúa, og er vissulega
rétt að kanna aðrar fjáröflunar
leiðir.
Þar á meðal ber að nefna, að
sanngjarnt virðist, að sveit.ar-
félög fái hlutdeild í benzínskatti,
einkum ef honum verður var-
íð í vaxandi mæli til vegafram-
kvæmda í landinu.
í öðru lagi má ætla að fast-
eignaeigendur vildu taka nokk-
urn þátt í kostnaði við fu'Unað-
arfrágang gatna við hús sín um
fram aðrar greiðslur, ef gatna-
gerðarframkúæmdum væri þá
lokið við hús þeirra langtum
fyrr en ella. Er það kunnara en
frá þurfi að segja_ að verðmæti
fasteigna hækkar og notagildi
þeirra eykst við fullnaðarfrá-
gang gatna.
Áður en ég læt máli mínu lok
ið um gatnagerðarframkvæmd-
ir, þá vil ég leggja áherzlu á,
að nauðsynlegt er að fyllstu
hagkvæmni sé við þær beitt og
nýjustu tækni. — í þeim til-
gangi hefur verið ráðizt í kaup
á grjótmulningstækjum og er
ætlað til þeirra á fjárhagsáætl-
un kr. 5.7 millj., og komi þar
lántaka á móti, að upphæð kr.
3,7 millj.
Nýlega hefur nefnd kunnáttu
manna um gatnagerðarmál lokið
störfum á vegum bæjarins og
hafa og verða ábendingar henn-
ar hagnýttar, eftir því sem fært
þykir. — Þá hafa-.bæði erlend-
ir gatnagerðarsérfræðingar kom
ið hingað til leiðbeiningar og ís-
lenzkir verkfræðingar kynnt sér
framkvæmdir og verklag erlend
is í gatnagerðarmálum.
Þá er rétt að taka það fram,
að ég teldi það afar mikilvægt,
að bærinn byði út holræsa- og
gatnagerðarframkvæmdir á
sama hátt og gert hefur verið í
hitaveituframkvæmdum, og gæfi
verktökum kost á að fá leigðar
vélar og tæki bæjarins á fullu
markaðsverði.
Borgarstjóri ræddi síðan um
skólabyggingar, en þeirra verð-
ur nánar getið hér í blaðinu
síðar.
Ræðumaður drap þá á bygg-
ingu bæjarsjúkrahússins og
sagði m. a.:
Með 5—6 millj. kr. framlagi
á ári mundi þessi áfangi vera
8 ár í smíðum, en á hinn bóg-
inn er bæjarsjóði um megn að
stórhækka framlög sín svo sem
nauðsyn í raun og veru krefur.
Rekstrarreikningur bæjarsjóðs Reykjavíkur árið 1960
(Áætlun)
Fjárhags-
áætlun 1960 Reikningur
TEKJUR. þús. kr. þús. kr.
1. Tekjuskattar 242.422
2. Fasteignagjöld 14.500 15.000
3. Ýmsir skattar 1.200 1.186
4. Arður af eignum 4.271 4.650
5. Arðer af fyrirtækjum 6.102 6.102
6. Ýrnsar tekjur 445 580
Samtals 261.882 269.940
Fjárhags-
* áætlun 1960 Reikningur
GJÖLD: þús. kr. þús. kr.
1. Stjórn kaupstaðarins 13.700
2. Löggæzla 13.250
3. Brunamál 4.600
4. Fræðslumál 27.370
5. Listir, íþróttir og útivera .... 10.937 11.000
6. Hreinlætis- og heilbrigðismál .. 28.946 29.080
7. Félagsmál 75.696 74.520
1 s Gatna- og holræsagerð 35.785 37.280
9. Fasteignir 4.430 4.600
10. Vextir 800 680
11. Önnur gjöld 1.400 1.770
12. Framiag til Strætisvagna Reykjavíkur .. 2.000 2.000
219.882 219.850
Fært á eignabreytingu til verk-
legra framkvæmda .................... 42.000 50.090
Er því mjög til athugunar, hvort
hægt er að afla lánsfjár^ þar txl
vangoldið framlag ríkissjóðs
fæst greitt, svo taka megi nokk-
urn hluta Bæjarsjúkrahússins í
notkun innan þriggja til fimm
ára.
Það er rétt að það komi skýrt
fram, eins og raunar hefur verið
lýst hér áður, að þegar bæjar-
stjórnin hafði fyrst uppi áætl-
anir um byggingu Bæjarsjúkra-
hússins, var leitað samst^irfs við
ríkisstjórn og stjórnendur Lands
spítalans óg annarra áhuga-
manna um sjúkrahúsmálefni í
bænum, en þá virtist ekki grund
völlur fyrir samstarfi um sjúkra
húsbyggingu. Bæjarsjúkrahús-
ið var því komið áf stað, áð-
ur en viðbótarbyggingin við
Landsspítalann var hafin. Það
er rétt að þetta komi skýrt fram
vegna þeirrar gagnrýni, að ekk-
ert vit sé í því að hafa margar
sjúkrahúsbyggingar í gangi, sem
standi svo óloknar í miðjum
kliðum vegna fjárskorts.
Borgarstjóri kom víða við í
ræðu sinni, en vegna rúmleysis
í jólaönnunum er ekki hægt að
rekja fleiri atriði ræðu hans, en
í niðurlagi hennar segir:
Eftir að ég hef nú rakið helztu
framkvæmdir bæjarsjóðs og
stofnana hans á yfirstandandi ári
og næstu framtíðarfyrirætlanir,
þá má búast við gagnrýni á
stjórn þessara mála fyrir of
mikla fjárfestingu, að bæjar-
búar og þjóðin hafi tæpast efni
á svo miklum framkvæmdum,
um leið og verið er að treysta
grundvöll þjóðarbúskaparins og
skapa heilbrigt efnahagskerfi í
landinu.
En ég hygg, að þegar menn
hafa í huga hinar margvíslegu
þarfir borgaranna og atvinnu-
lífsins, sem njóta góðs af og kalla
á þessar framkvæmdir, þá geti
þær létt bæjarbúum og þjóðinni
lífsbaráttuna og bætt lífskjörin
í nánustu framtíð.
Aðrir munu koma hér og gagn
rýna þessar framkváemdir og
fyrirætlanir fyrir það, að of
skammt hafi verið gerjgið og
of skammt eigi einnig að fara
í framtíðinni.
Þeirri gagnrýni vildi ég svara
á þá leið, að það hefur verið
talið einkenni lýðræðisstjórnar,
að hinir kjörnu fulltrúar gerðu
sér ávallt ljóst, að þeim væri
falið fé borgaranna til meðferð-
ar til að fullnægja sameiginleg-
um þörfum þeirra, þörfum, sem
hið opinbera gæti betur innt af
hendi en einstaklingar og félaga
samtök þeirra.
Þess vegna er það ávallt hiut
skipti hinna kjörnu fulltrúa að
vega og meta annars vegar gjald
þol - borgaranna og hins vegar,
hverjar hinar sameiginlegu þarf
ir borgaranna eru brýnastar.
Ekki verður fleiri þörfum full-
nægt en gjaldþol bæjarbúa
leyfir.
Geta bæjarsjóðs takmarkast á
árinu 1961 við þá meginreglu,
sem liggur til grundvallar fjár-
hagsáætlun þess árs og lýst var
við 1. umræðu, að útsvör 1961
skyldu ekki vera hærri en á
yfirstandandi ári, þegar þau
lækkuðu um 24%.
AÐ ræðu borgarstjóra lokinni
tók Guðmundur Vigfússon til
máls. Þakkaði hann ýtarlegt og
greinargott yfirlit, en vék síðan
að afstöðu bæjarfulltrúa Alþýðu-
bandalagsins til fjái'hagsáætlun-
arinnar. Þeir teldu, að of miklu
væri varið til rekstrarútgjalda
og væri það látið koma niður
á verklegum framkvæmdum bæj
arfélagsins. Þær bæri hins vegar
brýna nauðsyn til að auka, eink-
um vegna þess samdráttar, er
brátt myndi leiða af efnahags-
ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar.
Sagði Guðm. Vigf., að breyting-
artillögur þeirra flokksbræðra
fjölluðu því um, að þessu yrði
snúið við. Ræddi hann síðan um
ýmsar tillagna þeirra.
Kristján Thorlacius lýsti síðan
yfir því, að af hálfu fulltrúa
Framsóknarflokksins yrðu engar
tölulegar breytingartillögur lagð
ar fram að þessu sinni, enda
hefðu allar slíkar tillögur þeirra
undanfarin ár fengið lélegar und
irtektir. 1 staðinn flytti hann
nokkrar álytkunartillögur, m. a.
um að gert yrði heildar-
skipulag fyrir höfuðstaðinn og
nágrenni, en í því sambandi taldi
hann heppilegt að gera ráð fyrir
nýjum „miðbæ“ með ráðhúsi og
öðrum slíkum byggingum á Arn-
arnes-svæðinu að Vífilsstöðum.
Alllangt mál talaði Kr. Thorl. um
viðreisnaraðgerðir ríkisstjórnar-
innar og taldi þær hafa verið
óþarfa byrði á almenning.
Næsti ræðumaður var Magnús
Ástmaráson, sem lét í ljós undr-
un yfir síðastnefndri staðhæfingu
Kr. Thorl. og minnti hann í því
samþandi m. a. á viðskilnað
vinstri stjórnarinnar og yfirlýs-
ingu Herm. Jónassonar við þaS
tækifærj um að ný verðbólgu-
alda væri skollin yfir og ekki
væri í stjórn sinni samstaða um
nein úrræði. Það væri athyglis-
vert, að þá hefðu Framsóknar-
menn og núverandi stjórnarand
stæðingar talið nauðsynlegt að
kaup lækkaði um 5% eða a.m.k.
stæði í stað — en nú héldu þeir
því fram að eina ráðið væri að
bæta kjörin um 30%. — Að svo
mæltu gerði Magn. Astmarsson
grein fyrir nokkrum minnihátt-
ar breytingartillögum sínum,
m. a. um sameiningu manntals-
skrifstofu og hagfræðideildar
bæjarins.
Matarhlé var gert á fundi kl.
liðlega tólf og komið saman að
nýju kl. 14:15.
Þá lauk Magn. Astmarsson
fyrst ræðu sinni, en síðan talaði
Alfreð Gíslason og féllst hann á,
að þörf hefði verið einhverra að-
gerða í efnahagsmálum. Fleiri
en ein leið hefði hins vegar kom-
ið til greina og ekki sú bezta ver-
ið farin. Hann tók síðan fyrir
nokkrar af tillögum þeirra bæjar
fulltrúa Alþ.bdlagsins, m. a.
um lækkun framlags til Arbæjar
safnsins og Sorpeyðingarstöðvar
innar en hins vegar fjárveitingu
til náðhúsabygginga, sem brýn
ust væri þörf fyrir við Hlemm-
torg, og einnig til byggingar bað-
húss í Höfðaborg. Þá mælti hann
með stofnun nefndar til að at-
huga rekstur nokkurra tiltekinna
stofnana bæjarins.
Guðmundur J. Guðmundsson
ræddi síðan um það sem eftir
var af tillögum Alþ.bdl. fulltrúa,
en bar sig annars aumlega yfir
þeirri aðstöðu, sem minnihluta-
menn hefðu til að kynna sér
niður í kjölinn rekstur bæjar-
ins, sem væri tímafrekt starf.
Þær tillögur er hann gat um voru
m. a. um kaup skuttogara, virkj-
unarframkvæmdir, byggingu
verkamannahússins við höfnina,
sem hann kvað heppilegra vegna
rekstrarins að ekki yrði tekið í
notkun fyrr en næsta haust. Þá
taldi hann nauðsyenlgt að breyta
um tilhögun á gatnahreinsuninni,
sem eldri menn hefðu verið látnir
annast fram til þessa.
Björgvin Frederikscn benti
á, að viðhorf Islendinga til bygg-
ingar verksmiðjutogara hlytu a3
verða önnur en þeirra þjóða, sem
sæktu nær eingöngu á fjarlæg
mið. I aflaleysinu við Nýfundna-
land værum við sízt betur komn
ir með slík skip, sem kostuðu
70—100 milljónir en stærstu tog-
ara okkar, er kostað hefðu um
40 millj. kr. og lægju nú við
Framh. á bls. 23