Morgunblaðið - 20.12.1960, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 20. des. 1960
Mumiiininyar Sigfúsar Blöndal
Lárus H. Blöndal bjó til
prentunar. Hlaðbuð 1960.
EKKI þarf að kynna dr. Sigfús
Blöndal fyrir íslendingum, þar
sem hann hefur tengt nafn sitt
við eina þá bók, sem fjöldi
manns grípur daglega til sér til
ráðuneytis og flestir kannast
við, sem komnir eru til vits og
ára. Það er Blöndalsorðabók,
eina stóra orðabókin yfir nú-
tímamál vort, ágætt verk, sem
gert hefur og gera mun um lang
an aldur ómetanlegt gagn ís-
lenzku máli og menningu. Orða-
bókin er hinn mikli minnisvarði
Sigfúsar Blöndals, skáldsins,
fræðimannsins og hins fágæta
öðlings, sem alla ævi sína frá
stúdentsprófi 1892 og til síðasta
dags 1950 átti heima í Kaup-
mannahöfn, lengst af sem bóka-
vörður í Konungsbókhlöðu og
síðar einnig lektor í nútíma ís-
lenzku við Hafnarháskóla.
Sigfús Blöndal virðist snemma
hafa ásett sér að skrifa ævisögu
sína, þótt lítið yrði úr, fyrr en
hann var kominn á efri ár. Fór
og svo, að hann hafði aðeins
lokið hinum fyrsta þætti, fram
að stúdentsprófi og siglingu,
þegar hann andaðist. Hér er því
ekki öðru til að dreifa en endur-
minningum hans úr bernsku og i
æsku, og er að því mikil eftir- j
sjá, að honum entist ekki aldur
til að skrásetja minningar frá
sínu langa Hafnarlífi. Saga ís-
lands gerðist um langan aldut
og það fram á þessa öld að
nokkru leyti í Kaupmannahöfu.
Sigfús Blöndal hefði haft frá
mörgu að segja, sem varpað
gæti Ijósi yfir sitthvað í sögu
íslendinga í Kaupmannahöfn
um hálfrar aldar skeið.
Æskuminningar Sigfúsar Blönd
als eru nú komnar »t í smekk-
legri bók frá Hlaðbúð. Að hefð-
bundnum sið segir hann í byrj-
un frá ætt sinni og uppruna,
átthögum í Húnavatnssýslu og
menningarumhverfi þar, en sið-
an víkur sögunni til Reykjavík-
ur, því að þangað fluttist Sigfús
á barnsaldri með foreldrum sírt-
um. Þar bjuggu þau við ærna
fátækt en mikinn menningar-
og menntavilja, þar missti Sig-
fús föður sinn með sviplegum
hætti, en þar opnaðist honum
einnig sú menntabraut, sem
hann þráði að ganga, og þar
komst hann undir handarjaðar
þeirra manna, sem líklega ollu
því beint og óbeint, að hann
lagði stund á klassísk mál. þeg-
ar til háskólans kom. í Lærða
skólanum hefur framtíðarstefna
lífs hans verið ráðin, og þvi er
það sízt ófyrirsynju, að megin-
bálkur þessara æskuminninga
hans fjallar um dvöl hans þar,
það eru minningar frá skólaár-
unum, samvistunum við skóla-
bræður og kennara. Er þar
mörgu smálegu til haga haldið
eins og verða vill í slíkum minn
ingabókum, og margar skóla-
Sigfús Blöndal
skrýtlur sagðar af þvi tagi,
sem gamlir skólabræður geta
skemmt sér við að rifja upp aft-
ur og aftur þótt öðrum finn-
ist fátt um. En margt er þarna
einnig sagt frá nafngreindum
merkismönnum, sem maður vill
feginn sjá í nærsýn og heyra
frá sagt af manni, sem var þeim
persónulega kunnugur. Þar.nig
sjáum við í þessari bók menn
eins og Jón Þorkelsson rektor
og Björn M. Ólsen, að visu
kannske nokkuð með astaraug-
um sögumanns, því að báðir
þessir menn reyndust Sigfúsi
Blöndal bjargvættir og hollvinir,
en ég segi fyrir mig, að ég er
þakklátur fyrir persónulegar og
nákomnar lýsingar hans á þess-
um ágætu menntamönnum sinn-
ar tiðar. Og í heild sinni veita
lýsingar hans úr skólalífinu fjöl-
þætta vitne^kju um skólabirag
þessara ára.
Þótt þ^tturinn um skólalífrð
sé mestur fyrirferðar, er þó
víða komið við og á margt drep-
ið annað, bæði menn og mál-
efni. Margt er sagt frá gömlu
Reykjavík, og bókin er full af
mönnum, sem höfundurinn
minnist. Merkilegar eru mian-
ingar hans um Grím Thomsen,
sem hann þekkti vel heimsótti
iðulega að Hesaastöðum og
ræddi við um skáldskap og
annað, bæði sem unglingur og
síðar fullorðinn maður. Sigfús
segir, að Grímur hafi flestum
mönnum fremur orðið til þess
að móta æviferil sinn og menn-
ingu, og er það líka auðséð í
bók hans, að þessi kunnings-
skapur hans við Grím Thomsen
hefur verið honum hugstæðari
fiestu öðru.
En merkust er þessi bók
vegna sögumannsins sjálfs. Sig-
fús Blöndal var með fádæmum
fjölmenntaður maður, tungu-
málamaður með afbrigðum og
víðlesinn, kunni skil á hin-
um fjölþættustu menntagrein-
um. Hann var húmanisti af
þeirri góðu gömlu tegund, sem
nú orðið á sér fáa fulltrúa. Hann
var skáld í eðli, gleðimaður og
elskaði söng og hljóðfæraslátt.
Það er gaman fyrir þá, sem
hann þekktu, að sjá í þessari
bók, hve snemma krókurinn
beygðist í þá átt, sem verða
vildi, og hann finnur það vel
sjálfur. Hann segist snemma
hafa haft tilhneigingu til víð-
svifa, marglyndis í andans
heimi. Hann varð þegar á barns
aldri lestrarhestur . og bóka-
ormur, og það var sannarlega
ekkert smáræði, sem hann var
búinn að gleypa í sig af bók-
menntum, þegar hann sigldi til
Hafnar um tvítugsaldur. Maður
skyldi halda, að í því væri gott
samræmi, að slíkur unglmgur
yrði sá fjölfróði húmanisti sem
Sigfús Blöndal varð og að hann
hafi komizt á rétta hillu sem
bókavörður í stóru bókasafni.
Því neitar Blöndal ekki heldur,
en hitt segir hann berum orð-
um, að þjóðfræði og menningar-
saga hafi verið nær eðli sínu en
málfræði og kveður orðabók sína
bera þess greinileg merki. Og
hvað eftir annað bregður fyrir í
þessari endurminningabók sárri
eftirsjá eftir því sem honum
finnst hann hafa fórnað fyrir
lærdóm sinn og bókagrúsk, eink
um á yngri árum, íþróttum og
karlmannlegu lífi, sem gerir lík-
amann stæltan og veitir krafti
í köggla. Það er engu líkara en
maður sjái lærdómsmanninn
horfa löngunaraugum út milli
rimlanna í safngluggunum, út
þangað sem lífið dunar og storm
urinn blæs. Og hann minnisí
með ævilangri ánægju sumr-
ánna tveggja, sem hann dvald-
ist í Stafholtsey með frændum
sínum við frjálst sveitalíf, veiði-
ferðir og önnur ævintýr og íelur
þessa vist hafa borgið sér frá að
verða algjör örkvisi.
Endurminningar Sigfúsar
Blöndals eru hógvær bók og ein
læg eins og höfundurinn sjálfur,
og hún er sönn, hér er verið að
segja það eitt sem höfundurinn
minnist og veit réttast. Það er
höfuðkostur á minningabók, að
hún veki slíkt traust. Oft er það
að minningar eða sjálfsævisög-
ur eru færðar í listrænan bún-
ing og efni bersýnilega
hagrætt til að gera það
sögulegra. Þetta er sérstök
bókmenntagrein sem oft er
skemmtileg og engin ástæða er
til að amast við, ef menn bara
muna að umgangast slíkar heim
ildir með varúð. Endurminning-
ar Blöndals eru ekki af þessari
tegund, þær eru margfróðlegar
og sannfróðlegar fremur en list-
rænar. Hann reynir ekki að lát-
ast hafa frá neinu æsilegu að
segja, en fer þannig með sannan
hversdagsleik að maður hlustar
með athygli. Frásögnin er nota-
leg, eins og að hitta hinn fróða,
góðgjarna og grandvara höfund
sjálfan og heyra hann rifja upp
minningar liðins tíma, smátt og
stórt; eitt af öðru, eins og það
settist að í huga hans, af hóg-
værð og umburðarlyndi og laust
við sjálfsdýrkun.
•^JIljóðst^rkur
útvarpsins
Rafmagnssérfræðingur skrif-
ar:
Kæri Velvakandi:
Fyrir nokkrum árum las ég
hér í dálkunum grein frá hús
móður þar sem kvartað var
yfir mismuninum á styrkleika
tónlistar og frétta frá Ríkis-
útvarpinu. Þ. 3. des. sl. birtist
hér svipuð grein, þar sem virð
ist vera vitnað í þá fyrri Um
þetta mál langar mig til að
segja eftirfarandi:
Lausn málsins er einfald-
lega sú, að i útsendingunni
frá fréttastofunni þarf að
minnka nokkuð bassann eða
áimmu frekvensana í hlutfalli
við diskantinn eða háu frek-
vensana (og mið-frekvens-
ana). Þetta er mjög auðvelt
að gera með smá styKkjum
sem kosta nokkrar krónur,
einnig er hægt að skipta um
hljóðnema og fá aðrar gerðir
með viðeigandi eiginleikum
fyrir fréttalestur o. þ. h.
(hljóðnema sem gefa minni
bassa) ef það þætti henta bet
ur. Þessi breyting leyfir meiri
hljóðstyrk á fréttunum en nú
er, að öðru jöfnu. Aukinn
hljóðstyrkur er hins vegar
ekki mögulegur af tækni-
ástæðum ef bassinn er hafður
með af fullum eða óhóflegum
styrk, eins og nú er, því þá
er bassinn takmarkandi fyrir
hve mikinn styrk útvarpsstöð
in þolir. Þetta stafar af því að
bassinn er raffræðilega sterk
astur þótt mið- og háfrekvens
arnir (diskantinn) ráði
langmestu um hljómstyrk og
einnig skiljanleika. Lausn:
Nota stykkin sem minnka
bassann eða skipta um hljóð-
nema. Þetta nota útvarps-
stöðvar erlendis.
• Hægt að bæta úr
Að fréttastofan hafi verið á
öðrum stað í bænum hefur að
sjálfsögðu engin áhrif haft á
málið. Magnarar eru notaðir
sem stilla má að vild, og
þannig er ávallt stillt á þann
raffræðilega styrk, sem rétt-
Bókin er smekklega út gefin
og vel frá henni gengið af Lár-
usi H. Blöndal bókaverði, sem
bjó hana til prentunar og ritar
skilmerkilegan eftirmála. Inn-
gangsorð skrifar hins vegar frú
Hildur Blondal, ekkja höfund-
arins. Frú Hildur er sænsk að
uppruna, en talar og ritar ís-
lenzku afbragðsvel, og fáir út-
lendingar held ég hafi orðið is-
lenzkari en hún í bezta skiln-
ingi. Þau hjónin, Sigfús og
Hildur, voru samhent, og á
heimili þeirra sveif andi menn-
ingar, góðvildar og gestrisni
yfir öllum vötnum. Það á vel
við, að frú Hildur fylgir þess-
um minningum úr hlaði.
Kristján Eldjárn.
LÆKNIR SEGIR FRÁ eru enöur
minningar eins af þekktustu
skurðlæknum Þýzkalands. Hann
er nú 68 ára að aldri. — í þess
um endurminningaflokki hefur
Setberg áður gefið út bækurnar
„Líknandi hönd“, „Albert
Schweitzer" og „Abraham Lin-
cöln“. Það er óvenjulegt að skurð
læknir lýsi svo afdráttarlaust og
opinskátt starfi sínu og viðfangs
efnum sem dr. Killian gerir í
þessari minningabók sinni. Hér
er lesandanum opnaðar dyr að
hinum hvítu salarkynnum skurð
stofunnar. En höfuðprýði þess-
arar bókar er mannúð og mann-
skilningur þess hjarta, sem und
ir slær. — 230 blaðsíður og kost
ar kr. 170,00. (Augiýsing).
ur er, og er þetta gert eftir
rafmagnsmælum. En sá rétti
styrkur verður að hljóðstyrk
engu lægri en tónlistin, þegar
ofannefndar breytingar hafa
verið gerðar. Hlustendur úti á
landi, þar sem hlustunarskil-
yrði eru slæm, munu þá
einnig heyra fréttirnar mun
betur, að öðru jöfnu.
—Rafi.
• Blómin þrædd
saman með vír
Vonsvikinn skrifar: — Það
var afmæli í fjölskyldu minni
um daginn og barst mikið af
blómum af því tilefni. Þagar
verið var að ganga frá einri
blómasendingunni í vasa fall
egum nellikuvendi, sáum við
að nellikurnar voru dauCar
og yrðu ekki lifgaðar við þó
þær væru settar í vatn. Stilk
urinn á hverri nelliku var
tví- og þrískorinn í sundur,
en til þess að halda blóminu
uppi var mjóum vír vafið ut-
an um legginn neðan frá og
upp undir blóm. Að sjálf-
sögðu var ekki annað við
þessi blóm að gera en henda
þeim, en verzlunarmáti sem
þessi er gefendum svo og við
takendum til sárra leiðinda.
Vona ég að þessi frásögn mín
verði til þess, að blómasal-
inn, sem vírtengdi nellikurn-
ar, láti slíkt ekki koma fyrir
aftur og einnig mætti þetta
atvik verða öðrum til viðvör-
unar, sem halda að þeir séu
að kaupa lifandi blóm, en- fá
þau samanbundin, dauð og
ólífgandi.
Með þökk fyrir birtinguna.
—Vonsvikinn.