Morgunblaðið - 06.04.1962, Blaðsíða 8

8
mopcrjninr 4»ro
Fostudagur 6. apríl 1962
Afkoma atvinnuveganna ekki slík,
aö þeir gætu borið kauphækkanirnar
Á FUNDI neðri deildar Alþingis
í gær urðu nokkrar umræður um
frumvarp ríkisstjórnarinnar til
staðfestingar bráðabirgðalögum
um Seðlabanika íslands, en at-
kvæðagreiðsiu var frestað. Ólafur
Björnsson gerði þar glögga grein
fyrir þeim ástæðum, er gerðu
gengisfellingu á s.l. sumri nauð-
synlega, en ekki er rúm til að
rekja það nákvæmlega hér í blað
inu.
í höndum Seðlabankans
Ólafur Björnsson (S), fraim-
sögumaður meiriihluta fjárlhags-
nefndar, kvað aðalefni frumvarps
inis staðfestingu bráðabirgðalag-
anna frá 1. ág. s.l., þar sem svo
var kveðið á, að gengiskráningar
valdið skyldi framvegis verða í
höndum Seðlabanka íslands, en
gengisákráningar þó háðar sam-
þykki rlkisstjórnar hverju sinni.
Því hefði verði haldið fram, að
með þessu afsali Alþingi í hendur
ánnarrar stofnunar milkilvægu
valdi og aðstöðu til að manka
stefnuna í etnahagsmálum þjóð-
árinnar. Kvað alþingismaðurinn
þetta eiga við að formi en e(kki
efni, þar sem tryggt sé, að Seðla-
bankinn geti ekki breytt genginu,
nema samþykki rikisstjórnarinn-
ar korni til, og engar líkur væri
á, að nökkur rfkisstjórn mundi
taka sllka ákvörðun án þess að
tryggja sér stuðning þingmeiri-
hluta til slíks. Én ef sú stefnan
hins vegar hefur
verið mörkuð,
verður það
tæknilegt fram-
kvæmdaatriði,
hvernig skrá
skuli gengið
hverju sinni, og
miklu eðlilgera
er, að sú fram-
kvæmd sé í hönd
um Seðlabankans, sem jafnan má
gera ráð fyrir, að hafi í þjónustu
sinni hina færustu sérfræðinga á
því sviði, heldur en í höndurn
Alþingis. Enda hefur reynslan
sýnt að undanförnu hér á landi,
að margvísleg ólþægindi hafa af
því leitt, að gengisbreytingarnar
hafa vikurn saman legið fyrir Al-
þingi án þess að slíkt hafi nokkru
breytt um það, hvört gengisbreyt
ingin næði fram að ganga.
Einnig er athyglisvert, að í öll-
um löndum Vestur-Evrópu, að
einu undanskildu, er gengisskrán
ingin 1 höndum annað hvort
Seðlabankans eða ríkisstjórnar
eða beggja aðila í sameiningu.
Og kvaðst alþingismaðurinn ekki
hafa heyrt nein frambærileg rök
fyrir því, að einlhverjar sérstakar
aðstæður væru fyrir hendi hér á
landi, sem gerði eðlilegt, að önn-
ur skipan sé hér á landi en sú,
sem þar er talin hagkvæmust.
Réttmæti stefnunnar
ekki vefengt
Þá kvað alþingismaðurinn nú-
verandi rfkisstjórn hafa frá upp-
hafi markað skýra og ákveðna
stefnu í gengismálum, er væri í
því fólgin, að gengið sé hverju
sinni skráð þannig, að hægt sé
að fullnægja gjaldeyriseftirspurn
inni, án þess að.beita þurfi inn-
flutningshöftum eða safna er-
lendum iausaskuldum. Þegar
þessi stefna hefur verið mörkuð,
er það einungis reikningsdæmi að
Á FUNDI neðri deildar Alþing-
is í gær gerði Ingólfur Jónsson
landbúnaðarráðherra grein fyrir
frumvarpi ríkisstjórnarinnar um
stofnlánadeild landbúnaðarins, en
það fjallar um ráðstafanir til
endurreisnar á sjóðum Búnaðar-
bankans.
ákveða, hvaða gengi skuli hverju
sinni vera, en það verkefni sem
önnur slí'k er auðvitað eðlilegt
að fela sérfræðingum. Nú vill
svo einkermilega til, að þrátt
fyrir þann mikla ágreining, sem
um gengismálin hefur verið á Al-
þinigi frá upþhafi þessa kjörtíma-
bils hefur málflutningur stjórn-
málaandstæðinga ekki grund-
vallast á að þeir vefengdu rétt-
mæti þeirrar stefnu er ríkisstjórn
in hefur fylgt í þessu efni. Kvaðst
alþingismaðurinn a. m. k. ekki
hafa orðið var við að nokkur
úr herbúðum stjórnarandstæð-
inga hafi gert sig að talsmanni
þess að innflutningshöftin og
gjaldeyrisúthlutunin yrði tekin
upp á ný. Enda kvað hann það
sína skoð’in að stefna ríkisstjórn
arinnar í þessu efni væri sú eina
sem framkvæmanleg væri til
lengdar þótt að vísu megi með
ströngum innflutningslhöftum og
gjaldeyrisútlhlutunum halda uppi
óraunhæfu gengi um stundarsak-
ir. Enda hefði bæði reynsla okk-
ar og nágrannalandanna á und-
anförnum árum sýnt, áð óhjá-
kvæmilegri leiðréttingu gengis-
ins hefur aðeins tekizt að slá á
frest með því móti, en hún hefur
ekiki orðið umflúin. Þess vegna
Ingólfur Jónsson landbúnaðar-
ráðherra gat þess m. a., að með
frumvarpi þessu væri lagt til
að mynda einn sjóð, Stofnlána-
deild landbúnaðarins, úr ræktun
arsjóði og byggingarsjóði sveita
bæja, en þeir hafa verið van-
megnugir að geta leyst hlut-
verk sitt af hendi sakir fjár-
skorts. Stofnfé stofnlánadeildar-
innar verða nú-
verandi eignir
ræktunars j óðs
og byggingar-
sjóðs, auk 60
millj. kr., sem
ríkissjóður hef-
ur ýmist lánað
stofnlánasjóðun-
um eða greitt í
Eyrrv. áföllnum
ábyrgðum. Eignast sjóðirnir á
þann hátt þegar nokkum höfuð-
stól í stað þess, að þeir
skulda nú 34 millj. umfram
eignir. Þá eru stofnlánadeild-
inni tryggðar töluverðar tekj-
ur. Er þar fyrst að nefna, að
núverandi framlag ríkissjóðs
verður óbreytt. Þá er lagt til,
að bændastéttin og ríkissjóður
leggi fram að jöfnu árlegt til-
lag til stofnlánadeildarinnar.
En með hliðsjón af því alvar-
lega vandamáli, er hér er við
að fást, og mikilvægi þess fyr-
ir alla framtíðaruppbyggingu
landbúnaðarins í landinu, er
lagt til, að 1% gjald á fram-
leiðsluvöru landbúnaðarins, sem
ákvarðast og innheimtist á sama
hátt og V-i % gjald til búnaðar-
málasjóðs og V2% gjald til
bændahallarinnar. Kvað ráðherr
ann erfitt að áætla nákvæmlega
tekjur af gjaldinu, en miðað við
framleiðslumagn og verð nú
megi reikna með, að það verði
8 millj. 840 þús. á næsta ári.
Ennfremur er lagt til ,að á
útsöluverð mjólkur og rjóma og
á heildsöluverð allra annarra
hafa allar Vestur-Evrópu þjóðir
fylgt þessari stefnu síðasta ára-
tug eða lengur, óháð því, hvort
flokkar þeir, sem að þeim hafa
staðið, hafa kennt sig við hægri
eða vinstri stefnu.
Öngþveiti hefði orðið
Þá vék alþingismaðurinn nokk-
uð að gengisfellingunni á s. 1.
sumri Og kvað ríkisstjórnina hafa
litið srvo á, að hinar mi'klu kaup-
gjaldshæbkanir, sem samið var
um, myndu stofna gjaldeyrisáf-
komu þjóðarbúsins í slíkan voða,
ef eklkert væri að gert, að óverj-
andi væri að gera ekki ráðstaf-
anir til þess, að fyrirbyggja slíka
þróun. Kvaðst þingimaðurinn
telja þá skoðun hafa við fyllstu
rök að styðjast.
Eins Og upplýst hefði verið,
mátti gera ráð fyrir, að launa-
tekjur í þjóðfélaginu hafi vegna
kauphækkananna hækkað um
h. u. b. 550 milljónir króna, en
þar við bætast launalhækkanir
vegna tilfærslu á launafloikkum
o. fl., sem áætlaðar hafa verið
300 milljónir króna á ári. Að áliti
Seðlabankans og rfkisstjórnar-
innar hefði þetta ,ef ekkert var
landbúnaðarvara verði lagt
gjald, er nemi 0,75% af verði
til framleiðenda, og leggst það
á útsöluverð vörunnar, en gert
er ráð fyrir, að að það muni
nema 5,5 eða 6 millj. kr. á ári.
Kvað ráðherrann þetta nýtt
ákvæði í lögum hér á landi, en
vitnaði til þes, að fyrirmyndina
mætti sækja til Noregs.
Stórt og heilladrjúgt spor stigið
Kvað ráðherrann því mega
gera ráð íyrir, að árlegar tekjur
sjóðanna nemi tæpum 35 millj.
króna auk vaxtatekna og fari
hækkandi, ef reiknaðir eru með
vextir af rfofnframlagi ríkissjóðs,
en miðað við 12 ár og 7,5% vexti
nema þeir 9 milljónum á ári. Ekki
léki því á tveim tungum, að með
frumvarpi þessu væri mun betur
að búnaðarsjóðunum búið, enþótt
frumv. framsóknarmanna hefðu
verið samþykkt, en þau fólu ein-
ungis í sér , að gengistöp sjóðanna,
af erlendum lánstökum frá tkna
vinstri stjórnarinnar, yrði bætt
upp. Auk þess verður með lög-
festingu frumvarpsins svo um
hnútana búið. að sjóðirnir byggja
sig upp á traustan hátt Og gert
er mögulegt, að lána bændum
hlutfallslega hærri lán en áður
og lána út á framkvæmdir, sem
hingað til hefur verið fé til að
gera. Með lögfestingu frum-
varpsins verður því stigið stórt
og heilladrjúgt, spor til að veita
landbúnaðinum þá aðstoð, sem
hann hefði þurft að vera búinn
að fá fyrir löngu. Þá gat ráðherr-
ann þess, að hann hefði séð í
Tímanum, að talað væri um tvær
milljónir sem nýtt fé til sjóðanna.
Kvað hann slíka gagnrýni ekki
standa á traustum grunni, enda
mættu framsóknarmenn vita, að
bændur fylgjast betur með þess-
um málum en svo, að slíkur
áróður nái tilgangi sínum.
Þá vék hann nokkuð að gagn-
rýni framsóknarmanna á 1%
að gert leitt til svo stóraukinnar
eftirspurnar erlends gjaldeyris,
að öngþveiti hefði á fáum vikum
eða mánuðum orðið í gjaldeyris-
málum þióðarinnar. Röik stjórn-
arandstæðinga gegn þessu virðast
einkum vera þau að kauphækk-
anirnar hafi ekki eða hefðu ekki
þurft að þýða samsvarandi aukn-
ingu peningatekna, þar sem at-
vinnuvegirnir hafi verið færir
um að taera kauphækanirnar
þannig, að þær yrðu greiddar
af hagnaði fyrirtækja. Hér hefði
því verið um tekjutilfærslu en
ekki aukna kaupgetu að ræða,
En jafnvel þótt slíkt hefði haft
við rök að styðjast, hefði þa3
út af fyrir sig valdið þjóðarbú-
inu ærnum vanda, ef ráðstafa
hefði átt öllum hagnaði fyrirtækj
anna, sem standa verður undi*
endurnýjun og aukningu fram-
leiðslutækianna, til hærri launa-
greiðslu. Einnig í því dæmi hefði
verið um stóraukna neyzluvöru-
eftirspurn að ræða, sem leitt
hefði m. a. til mjög aukins inn-
flutnings neyzluvara og því meiri
gjaldeyrisnotkunar. Þó kvað al-
þingismaðurinn óþarft að ræða
slíkan möguleika frekar, þar eíl
hann hefði aldrei verið fyrit
hendi. Afkoma atvinnuveganna
er alls ekki slík, að neinir mögu-
leikar hafi verið á, að þeir tækja
slíkar kauphækkanir á sínar herð
ar. Enda væri æði mikið ósam-
ræmi í því, er stjórnarandstæðing
ingar halda því fram annars veg-
ar, að viðreisnarráðstafanirna*
hafi komið öllum atvinnutækjum
landsmanna á kaldan klaka, en
segja í hinum orðinu, að elkkert
sé því til fyrirstöðu, að atvinnu-
vegirnir geti börið allt að 23%
almenna kauphækkun, án þes*
að fá nokkuð í aðna hönd.
gjaldið á búvöruverð beenda, er
renna skuli tii uppbyggingar sjóð
anna. Benti ráðherrann m. a. á,
að erfitt væri að færa haldgóð
rök fyrir því, að annars vegar
væri gegn hagsmunum bænda að
greiða 1% til þess að bygigja upp
þeirra eigin lánasjóði en hin*
vegar í þeirra þágu að greiða
% % af búvöruverðinu til Bænda
hallarinnar, enda vonlaust venk
að halda slíku til streitu.
Byggir sig ört upp
Þá kvað ráðherrann sjóð’ía
hyggja sig tiltölulega mjög ört
upp. Að vísa vanti sjóðina eigið
fé tii útlána árið 1962, þar sem
það nemi ekki nema 31 millj. kr.
En árið 1963 verður eigið fé kom-
ið upp í 50 millj. kr., 1964 í 56,5
millj., 1965 í 61.6 millj., 1970 I
101,6 millj. og árið 1975 í 148,4
millj. kr.
í þessu sambandi benti ráðherr-
ann á, að jafnvel þótt verðlag
hækkaði og ný gengisfelling yrði,
sem þó mundi vonandi ekki
verða, yrði hagur stofnlánadeild
arinnar nokkuð tryggður þar
sem með hækbandi verðlagi
hækka framlög til deildarinnar
sem því svarar. Ljóst er því, að
á mjög skömmum tírna verður
stofnlénadeildin mjög öflug stofn
un, þótt fyrstu fimm árin sé sýni
legt, að hún muni þurfa að taka
fé að láni til að geta sinnt út-
lánaþörfinni, en talið er, að hún
nemi a.m.k. 60—70 millj. kr. á
ári
Loks vék ráðherrann að þvl,
að um síðustu áramót hefðu
skuldir búnaðarsjóðanna numið
34 millj. króna. En verði frum-
varpið lögfest, mun réttur nöfuð
stóil í árslok 1962 nema 28,3
milj., árslok 1963 47,7 millj., árs-
lok 1970 255 millj. og í árslok
1975 507,1 millj. En er höfuð-
stóllinn er orðinn svo mikill og
árlegur rekstur orðinn 60 millj.
byggist deildin ótrúlega ört upp,
Kunna því að skapast möguleikar
til að mynda lífeyrissjóð
bænda á grundvelli stofnlána-
deildarinnar, en það mál hefur
mjög borið á góma bænda á
meðal og á fundum þeirra.
Fjölbreyft úrval til
s v o s e m :
FRÖNSK ILMVÖTN
UNDIRFATNAÐUR, hverskonai
NÁTTSLOPPAR
STRETCH - SPORTBUXUR
í tí/kulitum
ENSKAR og DANSKAR
KVENPEYSUR nýkomnar
ÚRVALIÐ ER HJÁ OKKUR
Laugavegi 1Q — Sími 17445
Til dmetanlegs gagns fyrir upp-
byggingu landbunaöarins