Morgunblaðið - 21.12.1962, Blaðsíða 20

2C
Föstu3asrur 21. des. 1962
MORCUMJLAÐIÐ
Marilyn Monroe
_____efftir IMaurice Zolotov E3
)PIB
— Af hverju skrifaðirðu mér ekki og sagðir mér að þú hefðir
dottið af hjólinu?
Viðtal við Vladimir Nabokov
kom út í „The Amer.can Week-
ly“, október 1959 Spurningarn-
ar, sem lagðar voru fyrir rithöf-
undinn, lýsa vel þessum mis-
skilningi og svar hans beinir
okkur að lausn gátunnar: '
„Hvað um þessar amerísku
kynþokkadísir — Mariiyn Mon-
roe og Jayne Mansfield? Eru
iþær ímynd kvenkynsins í aug-
um höfundar Lolitu?“
Nabokov svarar: „t fyrsta lagi
er ungfrú Monroe ein hinna
fremstu gamanleikkvenna á vor-
um dögum. Hún er blátt áfram
yfirgengileg. Ungfrú Mansfield
hef ég al^lrei séð. En þessi venju
legi skilningur á brjóstamikilli
konu er frá minu sjónarmiði
ekki ímynd kynþokkans. Kyn-
ferðilegt aðdráttarafl er í mín-
um augum miklu dularfyllra en
það“.
Aðdráttaraflið hjá Monroe hlýt
ur að vera að finna í því, sem
hún er og í leik hennar. Jafnvel
nektarkonur eins og Venus eftir
Botticelli o. fl. eru ekki dauð
stykki af brjósta- og mjaðma-
holdum. Ef þaer hafa æst menn
upp, kynslóð eftir kynslóð, er
það vegna þess, að listamenn-
irnir hafa málað sálir þessara
kvenna í smáatriðum vaxtarlags
og stellinga. Það er jafnvel enn-
þá sannara, að í málverkum,
sem hreyfast og segja sögu, er
það hinn sálræni kjarni konunn-
ar, sem dregur okkur að henni.
Kunnáttumenn með kunnátt-
una á ýmsu stigi, hafa orðið var-
ir við eitthvað sérstakt í sam-
bandi við Monroe. í bók sinni
„Ameríka sem menning", velur
Max Lerner úr 13 „hjáguði"
kvikmyndaáhorfenda um 50
ára skeið kvikmyndasögunnar.
Monroe er ein hinna útvöldu.
Við annað tækifæri fór Lerner
til Hollywood til að semja
greinaflokk, og hann segir irá
því, hvernig hann hefði reynt að
leita uppi „eftirtektarverðar sál-
ir, hvar sem þær var að finna“.
Hann ætlaði sér að leita Marilyn
uppi og ræða við hana andleg
mál. Svo samdi hann grein, er
skýrir frá slíku samtali við hana.
James T. Farrell hafði séð
Monroe, sem stúlku, er hrósaði
sigri yfir örbirgðinni. Honum
fannst samband hennar við Mill-
er dásamlegt á að líta. Miller
væri skáld vanrækslunnar", en
líf Monroes væri sigur öreigans
yfir þjóðfélagslegri og efnahags-
legri vanrækslu",
Norman Mailer sagði, að
Monroe væri ein hinna fáu leik-
kvenna, „sem ég er enn dálítið
forvitinn um“. í andstöðu við
Farrell var Mailer ekkert hrifinn
af hjónabandi hennar. Miklu
frekar væri það óróvekjandi
Hann taldi, að Monroe ætti ekki
að vera neinum gift. Hún væri
sameign allra karlmanna. Hún
væri undarleg, villt og jafnvæg-
islaus mannvera, sem sýndi kyn-
ferðislþáttinn á dularfullan og
óreglubundinn hátt og ætti því
alls ekki að vera undirgefin
neinum borgarlegum reglum.
Mailer sagði einu sinni við mig:
„Að mínu áliti er það þessum
sálfræðingum að kenna, að henni
skuli finnast hún eiga að lifa
reglubundnu lífi, giftast og eiga
börn og vera eins og venjuleg
manneskja". Miller hafði átt
heima heilt ár í Hollywood til að
reyna að koma á framfæri kvik-
myndahandriti, sem hann hafði
samið í samvinnu við Jean
Malaquais. Hann varð hrifinn af
sálarlífi leikkonunnar og lýsti
henni sem Lulu Meyer í „The
Deer Park“, en það er einhver
allra bezta lýsing bókmenntanna
á slíkri manntegund. Lulu Mey-
ers er samsett úr þrem leikkon-
um, en annars er engin þeirra
Monroe. Hann segir. „Þessir sál-
fræðingar sannfæra leikkonurnar
um, að þær séu kaldar en verði
að vera eins og annað fólk. Það
eru þær ekki. Ég á við, að Mari-
lyn byrjaði eins og þúsundir ann
arra stúlkna, en áður en lauk
var hún öllum ólík. Og svo vilja
sálfræðingarnir gera hana öllum
líka aftur“.
Paddy Chayefsky hinsvegar lít
ur á kvikmyndaleikkonuna sem
vanrækta af föreldrunum og leit
andi að fjöldadýrkun, í staðinn,
en sáluhjálp hennar sé fólgin í
ást og hamingjusömu hjóna-
bandi. Ohayefsky hefur neitað
því, að persóna Ritu Shawn í
„Gyðjunni“ hefði Monroe að
fyrirmynd, en af því að maður
Ritu var iþróttamaður með sjón-
varpsdellu, kom upp grunur um
það.
Það er einkennilegt, að hér um
bil hver maður getur fundið ein-
hvern þátt í Monroe, sem getur
átt við „hugmyndir“, Mailer
ljóshærða, mjaðmavaggandi
konu, Farrell „óbreytta“ konu,
Mabokov gamanleikkonu með
kynþókka, Ohayefski ástsjúka
konu, sem fær ekki girndum sin-
um svalað. Og sannleikurinn er
sá, að eitthvað er — annað hvort
í fortíð hennar eða þá í hinni
samsettu persónu hennar í því, að
hún var útskúfuð og leitar eftir
ástum eldri manna— sem sannar
að vissu leyti þetta álit á hin-
um ýmsu eðlisþáttum hennar,
allt eins og einnig má til sanns
vegar færa álit þeirra, sem sjá
hana sem ákjósanlegasta maka,
til að fæða börn.
í bók sinni, „Movies: A Psycho
logical Study“, komu þau Martha
Wolfenstein og Lathan Leites
fram með kenningu, byggða á
rannsókn á 19 amerískum kvik-
myndum, einkum þó Gilda. Þau
segja, að „nútíma amerískar kvik
myndir hafa framleitt mynd hinn
ar góðu og jafnframt vondu
stúlku. Hún er góð stúlka, sem
virðist vera vond. Hún er ekkert
að leyna slæmu eiginleikunum,
svo að hægt er að vera í vafa um
innræti hennar, alla myndina á
enda. Hetjan grunar hana um
að vera vonda, en kemst að því
að lokum, að honum hefur skjátl
azt. Þannig finnur hann stúlku,
sem í fyrstunni hefur orkað að-
laðandi á haxm með hinum
vondu eiginleikum sínum, en sem
hann að lokum getur vel kynnt
fyrir móður sinni“.
Þessi bók köm einmitt út árið
1950, þegar Monroe var að byrja
að skapa nýtt tiibrigði af þess-
ari kenningu.
Enda þótt þau Wolfenstein og
Leites rannsökuðu ekki hinar eft
irtektarverðustu og listrænustu
myndir þessa tímabils, né held-
ur lýstu sérstökum leikurum eða
leikstílum, hefur þessi kenning
þeirra nokkuð til síns máls. Eg
hef sjálfur samið skrá yfir góð-
ar, vondar og góð-vondar stúlkur
í kvikmyndum. Fyrir 1930 hafði
Hollywood tilhneigingu til að
skipta kvenstjörnum sínum í
annað hvort gífurlega lostafull-
ar sírenur — sem voru girndin
uppmáluð og stórhættulegar öll-
um karlmönnum — eða þá áber-
andi göfugar, næstum kynþokka-
engla, sem blessuðu karlmenn
með blíðu sinni og sjálfsfórn.
Hinar góðu höfum við ennþá
meðal vor — Norma Shearer,
Lillian Gish, Jean Arthur,
Katherine Hepburn, June Alli-
son, Deborah Kerr, Greer Gar-
son. Þó einkennilegt sé, eru þær
vOndu miklu færri — Theda
Bara, Pola Negri, Jean Harlow
og Marlene Dietrich. En fjöl-
mennasti hópurinn er hinar góð-
vondu, en þær höfðu verið til í
Hollywood, löngu fyrir daga
Gildu. Garbo var í eðli sínu góð-
vond, eins voru Clara Bow og
Gloria Swanson. Lana Turner,
Rita Hayworfch, Joanne Wood-
ward, Susan Hayward og Eli-
zabet Taylor, hadda enn uppi
heiðri þessrar kventegundar.
En svo er fjórða tegundin og
hún hafði lifað og blómgazt
lengi. Hún er skipuð kvenhetj-
um, sem hegða sér eins og vond-
ar stúlkur, án þess þó að vera
vondar, en sýna sig ekki að vera
góðar í lök myndarinnar: Ginger
Rogers, Carole Lombard, Clau-
dette Colbert, svo að dæmi séu
nefnd. Þær léku í helztu gaman-
leikum og gáfu oft til kynna, að
þær gætu verið til í allt. Hlát-
urinn, sem þær vöktu eyddi
þeim kvíða, sem venjulega fylgdi
lostafullum leik hjá amerískum
áhorfendum — bæði í lífi og
list.
Hin mikla uppfinning Monroes
var að leika konu, sem var opin-
skátt lostafull og ástsjúk, en jafn
framt hvorki vond né hættuleg
né eyðileggjandi — og að leika
þetta án þess að nöta háðið, sem
kemur fyrir hjá Colbert eða
Lombard. Sökum sakleysisins í
þessum Venusarlíkama, vair hún
raunveruleg. En þær, sem stældu
hana, voru það ekki. Hún hafði
byrjað að þróa þennan persónu-
leik í einkalífi sínu, í baráttu
sinni til að sætta það, sem hún
fann til sjálf og hitt, sem siða-
kennarar hennar vildu, að hún
fyndi til, og þannig byggði hún
smám saman upp persónu með
hjálp nokkurra skilningisgóðra
leikstjóra. Hún sýndi þennan
persónuleik í „Asphalt Jungle“,
árið 1950 og þróaði hann enn
betur í „Gentlemen Prefer
Blondes“ í síðari myndum sín-
um gat hún hætt sér út á hin
hættulegustu svið, án þess að
hneyksla áhorfendurna, eða gefa
í skyn, að hún væri siðspillt.
Hún gat sagt manninum, sem
hún elskaði, að hún hefði verið
lauslát (Bus Stop). Hún gat tál-
dregið hetjuna (Prinsinn). Hún
gat dregið upp mynd af drykkju
sjúkri og lauslátri stúlku og löng
uninni til að giftast ríkum maxmi
(Some Like It Hot).
iBUtvarpiö
Föstudagur 21. desember.
8.00 Morgunútvarp.
12.00 Hádegisútvarp.
13.15 L«esin dagskrá næstu vifcu.
13.25 „Við vinnuna": TónLeikar.
14.40 „Við, sem heima sitjum": Ævar
R. Kvaran les söguna „Jóla-
nótt“ eftir Nikolaj Gogol (3).
15.00 Síðdegisútvarp.
17.40 Framburðarkennsla I esperanto
og sænsku.
18.00 „í>eir gerðu garðinn fræganM:
G-uðmundur M. í*orláksson talar
um Þorlák biskup helga.
16.20 Veðurfregnir. 18.30 TiLkyziningar.
19.30 Fréttir.
20.00 Rousseau; síðara erindi (Dr. Sím
on Jóh. Ágústsson prófiessor).
KALLI KÚREKI Teiknari: Fred Harman
PUCHESS.fM WoeeiED
ABOUT THAT ARTISTjy
HAMPTOM/ HE WAS x
SPÖSED T'S€T HEEE)
TWO DAVS A&Of
IT'S FUHMY,- HE TALKS LlkE PLIEE
DUDE .•'AN'YET I SOT TH' IDEA ,
HE'S SMAR.T AS AK) OLD TEAIL
HAND/ WELL, 11L BE E IPIN’/ j
HERE’S WHERE TH’ TRAIL LEAÚES) .
TH’ ROAP, AW’ MOT A SkSN OFA )
WA&ON TEACk' EITHER. HES 1(0 *---
TBOUBLE, OK HE JUSTSOT T’SUH&H’
RMNT/W F0R6OT ABOUT VISfTW US/
PLENTY CAN HAPPEM
TOA LOME GCEEWHORM/
MAYBE YOU OU&HTA
GrO FIND HIM, BED/ )
ILL FIX YOU
SOME SEUB
T’TAKE, AN’
FILL'rOUR i
CANTEEM/J
— Ég er hálf hræddur um þennan
Halla málara. Hann ætti að vera kom-
inn fyrir tveim dögum.
— Það getur margt komið fyrir
einsarnlan, óvanan mann, Kalli,
kannski þú ættir að fara og finna
hann. — Ég skal ná í matarbita og
fylla hnakktöskuna þína.
— Það er skrítið — hann talar eins
og einfeldningur, en samt held ég að
hann sé eins klár og gamall kúreki.
Jæja, það er bezt að leggja af stað.
— Hérna liggur troðningurinn út
af veginum og engin hjólför eru hér.
Annað hvort er hann í klípu eða hann
er að mála og hefur gleymt öllu um
heinasQkiiina til okkar.
20.25 Tvö píanólög eftir Schumanaj
MTileinkunin“ og „Mára£lú^,,
(Kjell Bækkelund leikur).
20.35 í ljóði: Jólin (Baldur Pálmason
sér um þáttinn. Lesarar: Her-
dás Þorvaldsdóttir og Páll Berg-
þórsson).
20.55 >rL‘Estro Armonico“, konsert nr,
1 í D-dúr- op. 3 eftir Vivaldi
(Virtuosi di Roma leika; Renato
Fasano stj.).
21.06 Úr fórum útvarpsins: Bjöm Th.
Björnsson lisfcfræðingur veiur
efnið.
21.30 Útvarpssagan: „Felix KrullM
eftir Thomas Mann; XVI. (KristJ
án Ámason).
22/0 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Efsit á baugi (Tómas Karlsson
og Björgviin Guðmundsson).
22.40 Á síðkvöldi: Léttklassásk tón-
list.
a) Jussi Björling syngur vinsæl
lög við undirleik hljómsveitar
Ntís Grevilliusar.
b) Hljómsveitin PMHiarmonia
leiikur svítu úr „Túskildings-
óperunni'* eftir Kurt WelL
23.20 Dagskrárlok.