Morgunblaðið - 31.03.1963, Blaðsíða 14

14
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 31. marz 1963
kar'ibahaf
o BínJar.herít'öí
'ATL/KNT5HAF
HAOOEM-Wr M
CAPE CANAVERALl
nowiool
iHAMAtrjflW.
PUERTORII
DOM.J.YOI
KAMSAHAF
Ponjmíikurl
'Járnbraut
landJmífi
kandar.Stófíi:
VENEZUELA
KYRRAHAF
B06ÖTA
mm
50YEZK
.Vmáitu'-ðfás

® Silfur
©Tín
©Blý
© Úran
a Króm.Mantóft,
^ NikkeLTungsten.
(HUWVH)
DEJAHEIRO
ASUNCION
BUEMOSAIRESÍ
KOMMUNISTAR leggja nú
mikið kapp á að ná varanleg-
um tökum í Suður-Ameríku.
Bæði Sovétríkin og Rauða-
Kína senda þangað undirróð-
ursmenn í stórum stíl, og á
seinasta ári hefur fjöldi glæpa-
manna, sem þjálfaðir hafa ver
ið á Kúbu og í Tékkó-Slóvak-
íu, verið sendur til þessara
landa til þess að launmyrða
pólitíska andstæðinga, vinna
skemmdarverk, sprengja hús í
loft upp o. s. frv. Margir þeirra
hafa náðst og viðurkennt fyrir
rétti (t.d. í Chile) að hafa hlot
ið sérstaka þjálfun erlendis til
þessara verka í þágu kommún
ista. í einu landi, Venezúela,
Sovétríkin gera .innrás
hafa þeir komið á þvílíkri
hryðjuverkaöld og ógnar-
ástandi, að landið er að heita
má í umsátursástandi. Það er
vegna þess, að í Venezúela sit
ur mjög frjálslynd og umbóta-
sinnuð stjórn að völdum, og
því telja kommúnistar hana
hættulega málstað sínum.
Fyrir nokkrum mánuðum
vakti heimsókn sovézka sendi-
herrans í Mexikó til Bolivíu
mikla athygli. Sendiherrann,
Vladimir Bazikim, var í óop-
inberri heimsókn, því að Boli
vía hefur fram að þessu ekki
haft stjórnmálasamband við
Sovétríkin. — Sendiherrann
lýsti því yfir í viðtali við boli
vísku blöðin, að. Sovétríkin ósk
uðu eftir því að bæta sambúð
landanna. Síðan barst tilboð
frá Sovétríkjunum um beina,
efnahagslega aðstoð, sem þó
var bundin því skilyrði, að
gerður yrði ákveðinn viðskipta
samningur. Um leið notaði
sendiherrann tækifærið til
þess að ráðast heiftarlega á
viðskipti Bandaríkjanna og
Bolivíu. Er það í fyrsta skipti
í sögunni, sem sendiherra í
óopinberri heimsókn leyfir sér
svo dólgsleg afskipti af sér ó-
viðkomandi málum.
Ekki er enn vitað með vissu,
hverja afstöðu bólivísk yfir-
völd taka í framtíðinni til
þessarar „vináttu“-árásar, en
sá, sem lítur á landabréfið,
verður ekki í neinum vafa um,
að það er ekki í hreinu góð-
gerðaskyni, sem Sovétríkin
bjóðast til þess að lána 150
— Akureyri
Framlh. af bls. 6.
ingur sé að gera því nein skil
að þessu sinni. Mörg stærstu
verkefnin eru bundin nöfnum
einstakra manna öðrum fremur
og lausn þeirra þeim að þakka
og baráttu þeirra gegn and-
spyrn Og úrtölum. Skal heldur
ekki út í þá sálma farið hér. Að-
eins skal minnzt á jarðakaupin
1893, (sem sameinuðu bæjarhlut-
ana, Akureyri og Oddeyri), gerð
hafskipabryggju laust eftir alda-
mótin, vatnsveituna 1914 og raf-
stöðvarnar 1922 og 1938. Allt
voru þetta stórmál, hvert á sín-
um tíma.
Geysimargar nefndir hafa
starfað að ýmsum málum innan
bæjarstjórnar eða heyrt undir
hana. Eiga sumar þeirra sér
langa og merka sögu, og skal
hér lauslega drepið á fáar einar.
Langelzta nefndin er bygg-
inganefnd. Var hún skipuð fyrir
daga kaupstaðarins sjálfs, eða
árið 1857, og starfar vitaskuld
enn í dag. Næst að aldri er
hafnamefnd, hefir starfað nær
óslitið síðan 1863. Þriðja er
spítalanefnd (1873), en er kölluð
stjóm FSA síðan 1954. Af öðr-
um gömlum og virðulegum
nefndum, sem starfa enn, má
nefna fátækranefnd (1877, heitir
framfærslunefnd frá 1936), niður
jöfnunarnefnd (1884), heilbrigð-
isnefnd (1891), skólanefnd (1892,
tekið var upp nafnið fræðsluráð
1938), sóttvamarnefnd (1905),
bókasafnsnefnd (1906), en hún
tók við af stjómamefnd Amts-
bókasafnsins (1875), og rafveitu-
nefnd (1916).
Árið 1946 var stofnað bæjar-
ráð, og tók það við störfum ým-
issa neifnda, er áður höfðu starf-
að aðgreindar. Skulu hér taldar
þær helztu og stofnára þeirra
getið í svigum: Eyrarlandsnefnd
(1890, hét jarðeignanefnd frá
1908), sundnefnd (1895), vega-
nefnd (1896), fjárhagsnefnd
(1902), vatnsleiðslunefnd (1904,
hét vatnsveitunefnd frá 1915),
brunamálanefnd (1915, féll und-
ir bæjarráð 1951), húseignanefnd
(1917), búfjárræktarnefnd (1932)
og allsherjarnefnd (1940). íþrótta
hússnefnd (1946) og vallarráð
(1953) voru sameinaðar í íþrótta
ráð 1962.
Margar aðrar faistanefndir
hafa starfað hér að auki svo og
stjórnir ýmissa stofnana, þó að
hér sé ekki talið. Ýmsar þeirrá
störfuðu einnig skamman tíma
og höfðu takmarkað verksvið.
Nöfn sumra þeirra köma okkur
dálítið spaugilega fyrir sjónir í
dag, svo sem hundanefnd og sót-
aranefnd. Þótt sumum þyki upp-
talning nefndanna hér að fram-
an hokkuð þurr, má þó af henni
sjá, hvernig verkefni bæjar-
stjórnarirmar hafa aukizt og
vaxið, eftir því sem fram liðu
stundir, og teygzt til ýmissa átta.
Nefndirnar sýna líka vaxandi
þörf á verkaskiptingu bæjar-
fulltrúanna, eftir því sem bæjar-
stjórnin hafði í fleiri horn að
líta.
IV.
Mikið mannval hefir oft átt
sæti í bæjarstjórn Akureyrar,
þótt bæjarfulltrúarnir hafi vita-
skuld verið misjöfnum kostum
búnir eins og aðrir menn. Hér
verður ekki gerður neinn jöfn-
uður þeirra. Aðeins skal stutt-
lega minnzt þeirra 5 manna, sem
fyrstir skipuðu bæjarstjórnina,
kosnir 31. marz 1863.
Ari Sæmundsen (1797-1876)
var borgfirzkur Og sunnlenzkur
að ætt, en hafði dvalizt í Eyja-
firði og á Akureyri síðari hluta
ævinnar. Hann hafði verið skrif-
ari amtmanns og sýslumanna og
oft gegnt sýslumannsstörfum í
forföllum. Hann var umboðsmað-
ur Munkaþverárjarða frá 1832.
Hann sat skamma hríð í bæjar-
stjórn.
Eðvald E. Möller (1812-1898
var danskrar ættar, en fæddur
á Akureyri. Hann varð verzlun-
arstjóri hjá Örum & Wulff 1837
milljónir dollara til eflingar
ýmsum atvinnugreinum í
Bolivíu. Landið er í „lykil-
stöðu“, og þaðan geta komm-
únistar rekið undirróðursstarf
semi í flestum löndum Suður-
Ameríku.
Ekki vöktu þau opinskáu um
mæli sendiherrans minni at-
hygli, að ir/nan skamms tíma
stæði til að stofna nýtt ráðu-
neyti í Moskvu, sem ætti ein-
göngu að bæta sambúðina við
3nd Suður- og Mið-Ameríku.
Bazikim sendiherra gerði
itt enn óvenjulegt í heim-
ókn sinni til Bolivíu: bland
ði sér í viðkvæmt deilumál
Ihile og Bolivíu, til þess að
inna hylli landsmanna í síð
rnefnda ríkinu. Sendiherrann
psti því yfir, að hann styddi
röfu Bolivíu til þess að fá
ðgang að Kyrrahafi. Árið
879 náðu Chilebúar í styrj-
ld við Bolivíumenn landsvæði
vald sitt, sem veitti hinum
íðarnefndu áður aðgang að
afinu. í hafnarborginni Ar-
:ca er þó fríhöfn, sem Boli-
íumenn hafa afnot af. Bolivíu
úar hafa hvað eftir annað
rafizt þess að fá þetta land-
væði aftur, og það er engmn
afi á því, að Bolivíumenn
rifust af þeim ummælum
lazikoms, að Sovétríkin væru
ús til þess að styðja sérhverj-
r aðgerðir Bolivíu á alþjóða
vettvangi, sem miðuðu að því,
að krafa Bolivíu yrði viður-
kennd. Taki Bolivíumenn
hann á orðinu, má því yænta
tíðinda þaðan á næstunni, og
jafnvel styrjaldar, sem Sovét-
ríkin mundu áreiðanlega
kunna að notfæra sér.
(Með einkarétti: Nordisk
Pressebureau og Mbl.).
5ANT1AG0
Og síðar hjá C. J. Höepner, eftir
að hann keypti verzlunina 1866.
E.E. Möller varð kynsæll maður
og á fjölda merkra afkomenda,
bæði á Akureyri og víðar um
land.
Jóhannes Halldórsson (1822-
1994), cand. theol., bróðir sr.
Daníels á Hrafnagili, fluttist til
Akureyrar 1853 og kenndi börn-
um. Hann var fyrsti barnaskóla-
stjóri á Akureyri. Listaskrifari.
Jón Finsen (1826-1885) var hér
aðslæknir á Akureyri 1856-1867.
Hann sat ekki lengi í bæjar-
stjórn og fluttist héðan af landi
brott, ekki sizt vegna deilna við
Pétur amtmann Havsteen út af
kláðamálinu.
Jón Chr. Stephánsson (1829-
1910) var lærður stórsmiður og
hafði numið í Khöfn iðn sína,
svo og Ijósmyndasmíði. Hann
var mikils virtur mannkosta- og
hugisjónamaður, smíðaði mörg
stór skip og stórhýsi, þ. á m.
Akureyrarkirkju. Dóttir hans er
enn á lífi, Svava Jónsdóttir, leik-
kona.
Þessir bæúiarfull'trúar hafa
lengst setið í bæjarstjórn:
Erlingur Friðjónsson
31 ár (1915-1946)
Friðbjörn Steinsson
26 — 1) (1867-1907)
Eggert Laxdal
25 — 1) (1877-1907)
Jakob Frímannsson
2.1 — (1942------)
Sigurður E. Hlíðar
21 _ (1917-1938)
Jakob V. Havsteen
20 — 1) (1880-1906)
Jóhannes Halldórsson
20 — (1863-1883)
Elísabet Eiríksdóttir
19 — 1) (1927-1954)
Ingimar Eydal
18 _ (1916-1934)
Jón G. Sólnes
17 _ (1946-----)
Steingrímur Aðalsteinsson
16 _ (1934-1950)
Ragnar Ólafsson
15 _ (1913-1928)
1) Ekki samfellt.
Mönnum kann að leika nokk-
ur forvitni á að vita, hverrar
stéttar menn hafi einkum valizt
til setu í bæjarstjórn. Langmest
ber þar á kaupmönnum, kaup-
félagsstjórum og verzlunarmönn
um, en hlutfallslega hefir þeim
fækkað á síðari hluta tímabils-
ins. Fyrir 1919 voru þeir 23
(miðað við stöðu hvers og eins,
er hann var fyrst kosinn), en 14
síðan, samtals 37. Um iðnaðar-
menn er sömu sögu að segja,
þeim hefir farið hlutfallslega
fækkandi (13 + 6), svo og em-
bættismönnum, 8 fyrst kosnir
fyrir 1919, 4 síðan. Kennurum
hefir fjölgað, 4 fyrst kosnir fyrir
1919, 11 síðan. Menn af öðrum
stéttdm eru mun færri, en hins
vegar hefir þróunin orðið sú, að
æ fleiri stéttir eijja „fulltrúa" í
bæjarstjórn, eftir því sem nær
dregur nútímanum. Danskt og
hálfdanskt kaupmannavald réð
mestu í bænum fram undir alda-
mótin, en síðan hefir valdið í
bæjarmálum dreifzt mjög til ým-
issa stétta og hagsmunahópa. Á
þessari öld hafa flokksleg og
landspólitísk sjónarmið oftast
ráðið mestu um val bæjarfull-
trúa fremur en stéttaskipting.
Mér telst svo til, að alls hafi
121 bæjarfulltrúi verið rétt kjör-
inn til setu í bæjarstjórn frá
upphafi og fram á þennan dag.
Þar á meðal eru 3 konur: Krist-
ín Eggertsdóttir, sjúkrahússtýra
(1911-1914), Halldóra Bjarna-
dóttir, skólastýra (1921-1923) og
Elísabet Eiríksdóttir, sem áður
getur. (Hér eru ekki taldir þeir,
sem verið hafa varafulltrúar.).
V.
Fyrsti fundur bæjarstjórnar
Akureyrar var haldinn hinn 13.
apríl 1863, en hinn 12. mars
1963 var haldinn hirm 2240,
fundur hennar frá upphafi.
Ekki skal því neitað, að mis-
vindasamt hefir stundum orðið-
í fundarsölum bæjarstjórnar. En
hitt er ekki síður staðreynd, að
umræður þar hafa oftast ein-
kennzt af bróðerni og gagn-
kvæmri virðingu fulltrúanna,
Þegar á reynir, eru þeir aðallega
Akureyringar og vilja fremdar*
hag bæjar síns umfram öll lág*
kúruleg flokkasjónarmið. Þeir
hafa verið þeir menn, oft og ein-
att, að vinna í sameiningu að
lausn vandamála, haldið sjónar*
miðum sínum fram af fullri ein*
urð, en tala helzt ekki hver um
annan sem ,,andstæðinga“, þótt
í ólíkum flokkum séu. Það er
t.a.m. skemmtileg staðreynd, a3
forseti hefir stundum verið kos*
inn með öllum 11 atkvæðunum,
og eins var um kosningu bæjar*
stjóra sl. vor. Fundir bæjar*
stjórnar Akureyrar hafa aldrel
verið áróðurssamkomur, heldur
hafa fulltrúarnir yfirleitt komið
þar fram sem ábyrgir aðiljar
gagnvart bæjarfélaginu.