Morgunblaðið - 21.04.1963, Blaðsíða 6

6
MORGVNM 4 ÐÍÐ
Sunnudafjur 21. apríl 1963
Klassisk messa í Laugarneskirkju
Mennirnir á myndinni, Dean
Axene, fyrrv. skipstjóri banda-
r í s k a kjarnorku-kafbátsins
Thresher og lúterskur prest-
ur, sjást í þaun veginn að
kasta blómumskrýddu líkani
af kafbát úr flugvél yfir
svæðinu þar sem talið er að
Thresher hafi farizt sköpunu
fyrir páska.
ÉG tel ólíklegt, að ég móðgi
nokkurn, þó að ég haldi því
fram, að guðsþjónusta, sem hríf
ur menn svo, að þeir hlakka
til þess að taka þátt í annarri
slíkri aftur sem fyrst, sé ekki
algeng í íslenzku þjóðkirkjunni
árið 1963.
þegar ég leit þrjá klerka fyrir
altari Laugarneskirkju klukkan
hálf níu sunnudagskvöldið 31.
marz s.l., kom mér í hug orð-
tak, sem var algengt heima í
bernsku minni. „Mikið gengur
nú á, og meira stendur víst til.“
— En það gekk ekkert á. f>arna
sat nefnilega þjónustan og hóg-
værðin á innsta bekk. Það tvennt
sem nútímann vantar kannski
tilfinnanlegast.
Séra Sigurður Pálsson á Sel-
fossi flufcti þarna messu eftir
sinni Messubók, með aðstoð sókn
arprestsins hér séra Garðars
Svavarssonar og séra Guðmund-
ar Óla Ólafssonar. Þarna í kirkj-
unni voru lfka fleiri gestir. Tutt
ugu barna söngflokkur i fylgd
með söngkennara sínum Stefáni
Þengli Jónssyni, söng messusvör-
in. Mér finnst rétt að geta þess,
að þetta var ekki hinn þjálfaði
barnakór skólans, heldur tóku
telpur úr tveim bekkjum þetta
verkefni að sér og sungu ein-
staklega létt og hreint. Þessá
sevaforna tónlist hlýtur að vera
Skýrt hefur verið frá því opin-
berlega í Bandarikjunum að
kona Kennedys forseta, Jacque
llne, eigi von á þriðja barni
þeirra hjóna í ágúst nk. — Á
myndinni sést Jacqueline á
leið til kirkju á .láskadag með
syni sínum, John, sem er
tveggja ára.
mjög vel fallin til söngs, fyrst
óþjálfuð börn skiluðu þéssum
flúruðu laglínum svona vel. Að
vísu þekki ég Stefán Þengil að
því að vera bæði duglegan og
vandvirkan söngkennara, en ég
veit líka, að því eru ströng tak-
mörk sett, hvað hægt er að gera
með ósamæfðum barnaröddum
á svo afarstutfcuim tíma, sem nýtt
ist til æfinga. Hlutverk barn-
anna var hið veigaimesta, að leiða
söfnuðinn í messusvörum, sem
eru mjög frábrugðin því, sem
nú tíðkast almennt héir á landi.
Laugarneskirkj ukórinn söng
sálmalögin við undirleik organ-
ista kirkjunnar, Kristins Ingvars-
sonar. Og var það eini raddaði
söngurinn við þessa guðsþjón-
ustu. Áhrifum þessarar helgi-
stundar, sem lauk með altaris-
göngu, verður ekki lýst hér, enda
ekki auðvelt
Mér finnst rangt að þegja I
hel góða nýjung, á hvaða sviði
sem hún er, því bregð ég vana
mínum og læt í ljós, með nokkr-
um orðum álit mitt á því, sem
fram fór í Laugarneskirkju um-
rætt sunnudagskvöld. Að vísu
hef ég eins og fjöldi annarra
landsmanna heyrt og séð getið
um Messuibók séra Sigurðar Páls-
sonar, en ég veit ekki til þess, að
nokkur hafi reynt að leiðrétta
misskilning, sem gengur staf-
laust milli manna, að Messubók-
in sé hálfkaþólsk og messusöng-
urinn, sem ætti að fylgja henni,
alkaþólskur.
Ég hef séð þessa bók og verð
að játa, að sjálfur hef ég ekki vit
á að meta þetta atriði. Það sem
blasti við mér, er ég leit bókina,
var hinn framúrskarandi smekk-
legi frágangur á prentun og
bandi, en tortryggni mín gagn-
♦ Eimreiðin
Velvakandi vaæ að lesa ný-
útkomið hefti af „Eimreiðinni"
um fyrri helgE Manni er allt-
af hlýtt til þessa gamla og
merka tímarits, sem hefur flutt
íslendingum meiri bókmenntir
og skáldskap en nokkurt annað
tímarit íslenzkt. Það er stofn-
að árið 1895 og elzta tímarit
á landinu að Skírni frátöldum.
Sfcofnandi hennar var Valtýr
Guðmundsson, prófessor, hinn
kunni stjórrumálamaður og á-
gæti fræðimaður, og ritstýrði
hann Eimreiðinni fram til árs-
ins 1917. Tímaritið flutti lands-
mönnum margháttaðan fróð-
leik, bókmenntir og stjómmála-
skrif. Þeir, sem eru svo lán-
samir að eiga Eimreiðina frá
upphafi, vita, að hún er af-
bragðs skemmtileg aflestrar,
svo að enn í dag er hægt að
lesa elztu árganga hennar sér
til ununar.
Nafn hennar var valið vegna
þess, að Valtý var það mikið
vart efni hennar var hin sama
eftir sem áður. Var þessi fallega
Messubók hneykslunarhella upp-
fundin af hinum vonda, til þess
að afvegaleiða lútherska söfn-
uði? — Nú vildi ég hafa það, er
sannara reyndist, eins og svo
margur íslendingur, bæði fyrr og
síðar. Og viti menn. Vitneskja
frá fróðum mönnum um þessi
efni færði mér heim sanninn um
það, að Messubókin innihélt að-
eins messusiði, sem viðgengizt
höfðu við lútherskar guðsþjón-
ustur.
Á þeim fjórum öldum, sem
liðnar eru frá upphafi hins nýja
siðar hér á landi, hefur margt
komið og farið í messusiðum
kirkjunnar, og því úr mörgu að
velja, ef finna á það bezta af
því, sem menn í skammsýni
sinni hafa kastað fyrir borð.
Nú, Messubókin er ekki ka-
þólsk, og því ekkert annað fyrir
hendi, en meta hana hlutlaust
sem lútherska bók. — En söng-
urinn þá?
Jú, hann er kenndur við
Gregoríus nokkurn, sem sat á
tróni kaþólsku kirkjunnar endur
fyrir löngu (dáinn árið 605). En
barðist Lúther gegn kaþólskum
söng? Nei, Þess er ekki getið.
Lúther hafði gott vit á tónlist,
og kunni því að meta og notfæra
sér það bezta í kaþólska söngn-
um, en bætti síðar ýmsu við
sjálfur. í lúthersku kirkjunni var
því víxlsöngur prests og safn-
aðar í svipuðum tón og áður, en
textinn allur annar.
Hinn gregoríanski kirkjusöng-
ur hefur vitanlega ekki hlaupið
alskapaður út úr höfði þessa á-
gæta kirkjuhöfðingja, heldur er
hann árangur langrar þróunar.
Hinn mikli kostur þessa söng-
stíls er, hversu hreinn hann er
áhugaefni að fá lagða járnbraut
austur yfir fjall, en hann var
mjög framfarasinnaður um
hvers kyns þjóðþrifamál og
vildi efla hag landsins í hví-
vetna. Hefur ek'ki verið talin
ástæða til þess að breyta því,
endá hefur það áunnið sér
trausta hefð.
+ Fjölbreytt efnisval.
í síðasta hefti kennir margra
grasa. Hún hefst á merkri
grein eftir herra biskupinn, Sig-
urbjörn Einarsson, sem hann
nefnir: „Trúin á manninn“. Er
hún heimspekilegs og trúar-
fræðilegs eðlis. Þá er ljóð eft-
ir Þorgeir Sveinbjarnarson, sem
hann kallar í ljóði annars
manns. Páll Kr. Pálsson skrif-
ar um sögu brezkrar tónlistar,
smásaga (Haustnótt) er eftir
Ragnheiði Jónsdóttur, Skuggi
ritar Hrolleifs-þátt Drangajök-
ulsdraugs, þrjú kvæði eru eft-
ir Gest Guðfinnsson, Sigriður
Thorlacius skrifar um Sigrid
ag einfaldur, og því auðlærður
öllum þeim, sem eitthvert tón-
eyra hafa.
Séra Sigurði Pálssyni hefur
snemma orðið það ljóst, að
minnkandi þátttaka safnaða í
guðsþjónustunum ætti rætur sín
ar að rekja, að einhverju leyti
til óheppilegra kirkjusiða. Ein-
hliða raddaður kirkjusöngur
varð til þess, að fólk hætti smám
saman að syngja, en hlustaði
þess í stað, og þar með var hið
virka samband kirkjugestanna
rofið við sjálfa messugerðina. —
Þessu sambandi vill Sigurður
koma á aftur með sinni Messu-
bók, notandi hinn forna, einfalda
söngstíl við messusvörin, sem
gerir öllum þorra manna auð-
velt að taka undir.
En fólkið þarf að læra þetta
og reyndar prestarnir líka. Væri
nú ekki vel til fundið, þar sem
Undseit, Sigurður Jónsson frá
Brún á fimm sonnettur þarna,
Guðjón Jónsson skrifar uim
böm og peninga, Arnór Hanni-
balsson um Strindberg og Tsérn
iséfskí, kvæði er eftir Gísla
Indriðason, smásaga eftir Cora
Sandel, kvæði eftir Guðmund
Einarsson frá Miðdal, grein eft-
ir Guðmund Jónsson um fyrs'tu
skurðaðgerð Guðmundar Hann-
essonar og mætti ætla, að lækn
um og Húnvetningum þætti
fengur í henni, fróðleg grein
um fornleifar á Borgundar-
hólmi eftir dr. Haye W. Hans-
en, leikihúspistill eftir Loft
GuSmundsson, ritsjá og fleira
efni. Margar myndir prýða rit-
ið.
+ Styðjum Eimreiðina.
Núverandi ritstjóri Eimreið-
arinnar, Ingólfur Kristjánsson,
segir eftirfarandi í spjalli til
kaupenda tímaritsins:
„Á næsta ári fyllir Eimreið-
in sjötíu ár og er þar með
mér er tjáð, að leyfi biskups
fyrir þessu messuformi til
renyslu sé þegar veitt, að fá
séra Sigurð til þess að taka að
sér leiðbeiningarstarf á vegum
kirkjunnar. Rétta prestum og
söfnuðum, sem vilja reyna
þetta, hjálparhönd til þess að
koma á hinni klassisku, lúth-
ersku messu, sem flutt er, þó 1
nokkuð mismunandi formi sé, 1
flestum lútherskum löndum.
í upphafi þessa greinarstúfs,
lýsti ég ekki nákvæmlega því,
sem fram fór í kirkjunni um-
rætt kvöld, því sjón er sögu rík-
ari. Mér finnst ólíklegt, að þetta
messuform verði ekki algengt
eftir nokkur ár. Kristnir söfn-
uðir þurfa að minnsta kosti ein-
hverju að breyta, ef kirkjurnar
eiga ekki að glata algjörlega sínu
mikilvæga hlutverki.
orðin eitt elzta bókmennta-
tómarit, sem komið hefur út
samfellt svo langan tíma. Það
er áreiðanlega von og metn-
aðarmál megin þorra kaupenda
Eimreiðarinnar, að hún geti
haldið áfram stöðugri útkomu
og þurfi ekki að slaka a um
vandað efni og frágang, svo
að hún megi áfram gegna for-
ystuhlutverki meðal íslenzkra
tímarita og halda sessi sínum
sem eitt elzta og merkasta bók-
menntatímarit á Norðurlönd-
um .
Jafnframt því, sem Eimreið-
in heitir á stuðning og trunað
eldri kaupenda sinna, leitar
hún nú á ný mið og æskir
nýrra lesenda og fleiri kaup-
enda, sem telja það ekki eftir
sér aðí leggja af mörkum 150
krónur á ári til viðhalds og efl-
ingar þessu gamla og merka
tímariti, sem geymir skáldskap
og ritgerðir um ýmis efni eft-
ir fremstu rithöfunda og
menntamenn þjóðarinnar frá
því fyrir aldamót og fram á
þennan dag“.
Velvakandi vill taka undir
þessi orð, og þar eð honurn
er ekiki grunlaust um, að fjár-
hagur ritsins sé ekki sem bezt-
ur, vonar hann, að sem allra
flestir gerist áskrifendur Eim-
reiðarinnar.
Magnús Einarsson.
AEG
Raftæki
Útsölustaðir:
Verzl. Stapafell, Keflavík.
Verzl. Staðarfell, Akranesi.
Kjartan R. Guðmundsson,
ísafirði.
Elís Guðnason, Eskifirði.
Verzlunarfélag Austurlands,
Egilsstöðum.
Leifur Haraldsson, Seyðisfirði.