Morgunblaðið - 29.05.1963, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. maí 1963
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðs-lstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakió.
VÖXTUR ÞJÖÐAR-
FRAMLEIÐSL UNNAR
CJvo gjörsamlega eru þeir
^ menn, sem stýra stjórn-
málaskrifum Tímans, ruglað-
ir í ríminu, að engu er líkara
en að þar sé um að ræða
kerfisbundnar mótsagnir. —
Þannig má ganga'út frá því
nokkuð vísu að ef Tíminn segi
einn hlut svartan í dag, þá sé
hann orðinn hvítur innan
viku og síðan haldi hring-
snúningurinn áfram eins og
blaðið sé vindhani. Þetta
byggist að sjálfsögðu á því,
að málsvarar Framsóknar-
flokksins halda fram sitt
hvorri skoðuninni í öllum
stórmálum, og blaðamennirn-
ir hafa ekki við að eltast við
mismunandi túlkun mála.
Þegar Þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlun ríkisstjórnar-
innar var lögð fram, sögðu
Framsóknarmenn að hér væri
um kosningaplagg að ræða. Á
þessari áætlun væri ekkert
byggjandi, heldur ætti ein-
ungis að nota hana í kosning-
unum. Þá ætti að segja, að
ósköpin öll ætti að fram-
kvæma, en síðan ætti að
svíkja það allt.
Nú er hinsvegar komið ann
að hljóð í strokkinn. Nú er
sagt að það sé eitthvað annað
en að hér sé um kosninga-
plagg að ræða. Þvert á móti
sé í áætlun þessari gert ráð
fyrir alltof hægunx. hagvexti
þjóðarinnar. Morgunblaðið
fær ekki skilið, hvernig þetta
tvennt á að samrýmast, en
hér skal aðeins lítillega rakið
það, sem sagt er um aukningu
þjóðarframleiðslunnar í Þjóð-
hags- og framkvæmdaáætlun-
inni. í ræðu forsætisráðherra,
þegar hann fylgdi áætluninni
úr hlaði, segir m.a.:
„Svo mikil trygging á nú
að hafa fengizt fyrir því, að
full atvinna og almenn vel-
megun geti haldizt, að þau
vemdar- og öryggissjónar-
mið, sem eiga rætur sínar í
reynslu kreppuáranna og erf-
iðleikaáranna eftir styrjöld-
ina, þurfi ekki lengur að
verða eins þung á metaskál-
unum og áður. Það á því að
vera unnt að móta heil-
steypta stefnu í efnahagsmál-
um, er miði að örum vexti
þjóðarframleiðslunnar, án
þess að tefla öryggi og lífs-
kjörum í tvísýnu, eins og
menn hafa áður óttazt.
Engu að síður er ekki hægt
að búast við því að breytt
stefna í efnahagsmálum beri
fullan ávöxt tafarlaust. Sama
máli gegnir um aukna við-
leitni atvinnurekenda, starfs-
fólks og samtaka þeirra til
þess að örva þjóðarfram-
leiðsluna. Þegar við þetta
bætist að horfur í viðskipta-
málum erlendis eru að ýmsu
leyti ískyggilegar fyrir aðal-
útflutningsframleiðslu okkar,
hefur ekki verið talið rétt
að gera ráð fyrir því,
að vöxtur þjóðarframléiðsl-
unnar ver-Si meiri að
meðaltali á áætlunartíma-
bilinu en hann hefur verið á
undanförnum árum, þ.e.a.s.
4% á ári“.
í áætluninni sjálfri segir á
einum stað:
„Af þeim ástæðum, sem hér
að framan hafa verið greind-
ar, ættu skilyrðin nú að vera
betri en áður til þess að móta
stefnu í efnahagsmálum, er
miði að því að ná tiltölulega
örum hagvexti, án þess að
tefla öryggi og lífskjörum í
tvísýnu, eins og menn hafa
áður óttazt. Til þess að hægt
sé að móta slíka stefnu er
nauðsynlegt að fram fari á
því vandleg athugun, hvaða
áhrif aflögun verðkerfisins
á ýmsum sviðum hefur í þá
átt að draga úr vexti þjóðar-
framleiðslunnar og hvernig
hægt sé í áföngum að leið-
rétta hana, án þess að af því
leiði í bili þau áhrif á atvinnu
og lífskjör, sem óæskileg
væru talin. Vöxtur þjóðar-
framleiðslunnar er undir því
kominn, hvernig til tekst í
þessu efni og hvaða árangri
er jafnframt hægt að ná í því
að viðhalda jafnvægi í efna-
hagslífi landsins og varðveita
sterka aðstöðu þjóðarinnar út
á við“.
VIÐREISN OG
VELGENGNI
SAMÖFIÐ
jóðhags- og framkvæmda-
áætlunin er byggð á raun-
hæfu mati á aðstæðúm. Þar
er engin tilraun gerð til þess
að útbúa „kosningaplagg“,
eins og Framsóknarmenn og
kommúnistar hafa haldið
fram.
Það hefur verið styrkur
Viðreisnarstjórnarinnar frá
upphafi að skýra þjóðinnirétt
og satt frá staðreyndum og
lofa aldrei meiru en því, sem
örugglega var unnt að standa
við. Menn hafa fundið það,
að kjörin hafa verið betri en
stjórnmálaleiðtogarnir boð-
uðu. Þess vegna hefur traust-
ið á Viðreisnarstjórninni far-
ið vaxandi.
í þjóðhagsáætluninni er
enn fylgt þeirri stefnu að
boða ekki meira en það, sem
Ingmar
Bergman
KANNSKI hefur engin em-
bættisveiting i á Norðurlöndum
um langan aldur vakið almenn-
ari athygli en sú, að Ingmar
Bergman var ráðinn forstöðu-
maður „Kungliga dramatiska
Teatern“ frá 1. júlí n. k., því að
Bergman er heimsfrægur maður
— en lika mjög umdeildur —
ekki sízt á Norðurlöndum. Og
„Dramaten“ er virðuleg og
„stilig" stofnun.
Þegar sænsku blöðin birtu
fregnina um, að Ingmar Berg-
man hefði verið skipaður leik-
hússtjóri „Dramaten" í Stokk-
hólmi eftir dr. Karl Ragnar
Gierow, frá byrjun næsta leik-
árs, hristu sumir Sviar höfuðið
og aðrir bölvuðu ýmist hátt eða
í'hljóði, en margir glöddust og
hrópuðu hátt: „Loksins fáum við
réttan mann á réttan stað!“ Svo
til engir voru afskiptalausir um
þessa embættisveitingu, en það
stafaði af því, að flestir þekktu
til mannsins sem í hlut átti. Ým-
ist að góðu eða illu, að þeim
fannst.
Allir könnuðust sem sé við
Ingmar Bergman. Og það ekki
aðeins í Svíþjóð, heldur og um
allan heim, en þó sérstaklega á
Norðurlöndum. Og einkanlega á
Norðurlöndum hafa síðasta ára-
tuginn staðið meiri veður um
hann en nokkurn sænskán lista-
mann annan. Hann hefur verið
„enfant terrible" (sem sumir
þýða ranglega með orðinu „vand
ræðabarn") í kvikmyndaheimin-
um. Hann hefur verið kallaður
„dæmon“, „banditt" ,og „geni“.
Svo mismunandi sjónarmið hef-
ur fólk haft til þessa umdeilda,
unga manns. Því ungur er hann,
þrátt fyrir allt — aðeins 44 ára.
Þegar slíkur maður og ekki
eldri er skipaður í þá miklu
stöðu í menningarlífi Svíþjóðar,
sem forstjórastaða „Dramaten“
óneitanlega er, hlýtur maður að
álykta, að ráðandi menn og rikj-
örugglega er hægt að upp-
fylla. Þar eru áætlanir um
stórfelldar framkvæmdir,
sem byggðar eru á þeim
trausta efnahagsgrundvelli,
sem lagður hefur verið, en
þess er rækilega gætt að lofa
þar ekki neinu því, sem ekki
er unnt að standa við, jafnvel
þótt aflasæld yrði nokkru
minni en að undanförnu o. s.
frv.
Veikleiki vinstri stjórnar-
innar var m.a. sá, að hún lof-
aði öllu, þóttist öllu ætla að
breyta til hins betra. Fljót-
lega kom í ljós að ekkert af
loforðum hennar stóðst, enda
spurðu menn ekki að því,
hvað hún ætti eftir að ’efna,
þegar hún hrökklaðist frá,
heldur hvað hún ætti eftir að
svíkja — og því gat enginn
svarað.
Hin nýja túlkun Framsókn
armanna á þjóðhagsáætlun-
inni er ekkert happadrýgri
fyrir þá en hin fyrri og skal
ekki að því eytt fleiri orðum.
andi skoðun í landinu hallist að
því, að Bergman standi að
minnsta kosti nær „geníinu en
bandíttinum“. En þó má telja víst
að hér eftir sem hingað til muni
verða um manninn deilt, frekar
en flesta aðra menn. í opinberu
lífi Svía.
Það er ekki leikstjórinn og leik
húsmaðurinn, sem um er deilt,
því að í þeirri grein er hann
ekki jafn víðkunnur og í film-
unni. Það er kvikmyndin, sem
hefur gert hann frægan og um-
deildan, en þó að leikhús og
kvikmynd séu náskyld, þá eru
þau ekki enn orðin systkin. —
Kannski verða þau það með tím-
anum, og Bergman er vel trú-
andi til þess að flýta fyrir aukn-
um skyldleika. En hingað til hef-
ur hann einkum getið sér frægð
sem kvikmyndaskapari og kvik-
myndaleikstjóri, sem hafði svo
mikið nýtt til brunns að bera,
að hin víða veröld hlaut að taka
eftir honum. Og hann er gædd-
ur óvenjulegri starfsorku, svo að
honum hefur tekizt að vera mik-
ilvirkur án þess að fá það orð
á sig að hann væri hroðvirkur.
Um þessar mundir er 31. kvik-
mynd hans að verða fullgerð til
sýningar. Hún heitir „Nattvárds-
gástarna". Og önnur kvikmynd
hans er bráðum fullgerð: „Tyst-
naden“ heitir hún.
En þó að það séu kvikmyndir
Bergmans, sem hafa gert hann
frægastan, skyldi enginn halda,
að hann „kunni ekki að snúa
sér við í leikhúsi“ þegar hann
fer að segja fyrir verkum á
„Dramaten" í sumar. Hann hef-
ur „hvílt sig á því að hvarfla
milli filmunnar og leikhússins,"
segir hann. Og hann gerði það
að skilyrði, þegar hann tók við
hinu veglega leikhússtjórastarfi
sínu, að hann gæti sinnt kvik-
myndastarfinu eftir sem áður.
Svo að það er ekki að ástæðu-
lausu, sem spáð er að þegar Berg
man fer að stjórna merkasta leik
húsi Svía, muni hann ætla sér
TRAUST STJORN
ITinar miklu framkvæmdir,
sem nú er unnið að um
allt land og vaxa með hverj-
um mánuðinum, sem líður,
byggjast að sjálfsögðu á því,
að hér er traust stjórnarfar
og samhent stjórnarvöld. Á-
framhald framsóknarinnar er
undir því komin, að ekki
verði stofnað til sundrungar
og upplausnar.
Framsóknarmenn segjast
ekki gera sér vonir um að ná
meirihluta með kommúnist-
um á Alþingi. Þess vegna
muni ekki koma til þess að
þeir starfi með þeim í ríkis-
stjórn. Vonandi reynist þetta
rétt.
Hinsvegar segja þeir rétti-
lega, að þeir þurfi ekki að
vinna nema tvo þingmenn til
þess að Viðreisnarstjórnin
hafi ekki lengur meirihluta í
báðum þingdeildum og sé
þannig um megn að sitja á-
fram. Þeir segjast keppa að
að styrkja tengslin milli leik-
húss og filmu með starfsemi
sinni. — En sumum er lítið gefið
um þá stefnu.
Ingmar Bergman hefur verið
„leikritaskáld ög leikstjóri" síð-
an í æsku. Innan við tvítugt á
stúdentsárum sínum, samdi hann
leikrit, „Kaspers död“ og léku
stúdentar í Stokkhólmi það, en
höfundurinn sá um leikstjórnina.
Og hann var ekki nema 24 ára
þegar hann tók fyrstu kvikmynd
ina sína. Tveimur árum síðar
varð hann leikhússtjóri „Háls-
ingborg Stadstearn" og vakti þá
athygli fyrir það, hve ódeigur
hann var við að ráða til sín unga
og lítt reynda leikendur. Meðal-
aldur leikendanna var aðeins 23
ár! Hann var ekkert feiminn við
að sýna leikrit, sem hann þóttist
vita að yrðu skammlíf — frum-
sýningar voru að meðaltali 3ju
hverja viku — en leikstjóraorð-
stír hans varð bráðlega svo mik-
ill, að önnur leikhús Svíþjóðar
kepptust um að fá hann til að
stjórna sýningum. Fyrst kom
„Göteborg Stadsteatern“ — og
síðan hefur Bergman stjórnað
leikhússýningum í öllum meiri
háttar leikhúsum í Svíþjóð. En
hitt er ekkert efamál, að afrek
hans í kvikmyndunum valda
miklu um það, hve leikhúsin hafa
verið sólgin í að fá hann. Kvik-
myndin hafði skapað honum
nafn sem allir þekktu og fólk
var „forvitið í hann“.
Og nú eru Svíar forvitnari en
nokkurn tíma áður: — Gerir
Bergman einhverja stórbyltingu
þegar hann fer að segja fyrir
verkum á „Dramaten"? Enginn
efast um að einhvér endursköp-
un verði í leikhúsinu. Þeir sem
kölluðu Bergnjan „bandítt“ ótt-
ast að hann geri „Dramaten" að
bækistöð „siðspillingar og fárán-
leika", en hinir eru fleiri, sem
treysta því að starf hans verði
upphaf nýrrar blómaaldar i sögu
leikhússins. Það eru þeir, sem
kölluðu hann ýmist „dæmon1*
eða „geni“.
Sá spádómur rætist vafalaust,
ef Bergman tekst að vinna við-
líka afrek í „Dramaten" og
hann hefur gert með sumum
kvikmyndum sinum. Hér í gamla
daga urðu tveir Svíar frægir fyr-
ir kvikmyndastj órn: Victor Sjö-
ström og Mauritz Stiller. Berg-
man hefur orðið frægari en þeir.
Hann hefur tvívegis fengið „Osc-
Framh. á bls. 15.
því, sem þeir kalla „stöðvun-
arvald“.
En hvað mundi leiða af
þessu stöðvunarvaldi Fram-
sóknar? Af því mundi leiða
það, að landið yrði stjórn-
laust. Viðreisnarflokkarnir
hafa lýst því yfir, að þeir
muni aldrei hvika frá við-
reisninni. Þeir telji það
skyldu sína að sporna við því,
að á ný verði tekið upp hafta-
og uppbótakerfið, sem Fram-
sóknarmenn berjast fyrir.
Framsóknarmenn segja
hinsvegar, að þeir muni aldrei
fylgja viðreisnarstefnunni. —
Þannig er samstarf við þá úti
lokað. Hér yrði því óhjá-
kvæmilega stjórnarkreppa
um lengri eða skemmri tíma.
Þá mundi fljótt ganga á gjald
eyrisvarasjóðina, efnahagslíf-
ið fara úr skorðum og marg-
háttuð vandkvæði af hljót-
ast.
Það er skylda allra hugs-
andi borgara að forða þjóð-
inni frá þeirri ógæfu.
/