Morgunblaðið - 09.06.1963, Qupperneq 5

I Sunnudagur 9. júní 1963
MORGUNBLAÐIÐ
Hverjar teliið þér forsendur þess er gerðist
í Þjórsárdal um síðustu helgi, og hvað er hugsanlegt
að gera til lausnar þessu vandamáli?
ÖRN HELGASON,
sálfræðingur:
Þessari spurningu getur
enginn svarað með vissu, en
vitað er, að orsakir mannlegs
hátternis eru það margflókn-
ar, að sérstök ástæða er til að
vera á verði gegn einföldum
skýringum. Það er kunnara
en frá þurfi að segja að at-
burðir sem þeir er gerðust
í þjórsárdal eru ekki íslenzkt
sérfyrirbæri, heldur vaxandi
vandamál víða um heim og
þó fyrst og fremst meðal
þeirra þjóða, sem fremstar
eru taldar að efnalegri vel-
megun og menningu. Orsak-
anna hafa menn öðru fremur
leitað í breyttum þjóðfélags-
háttum. Hinar atvinnulegu
framfarir hafa létt af okkur
brauðstritinu og veitt okkur
tíma og tækifæri til annarra
viðfangsefna og getur þá að
sjálfsögðu brugðizt til beggja
vona um hversu jákvæð þau
eru.
Samtímis hefur og losnað
um gamlar þjóðfélagsstofn-
anir eins og fjölskylduna með
öllum þeim afleiðingum, sem
slíkt hefur fyrir uppeldi æsk
unnar. Hér er ekki tækifæri
til að fjölyrða um niður-
stöður erlendra rannsókna, en
þess má geta að lokum, að
engin ráð eru tiltæk er leysi
vandann að fullu, en draga
má úr með umfangsmiklum og
kostnaðarsömum aðgerðum.
I>ann skatt munum við þurfa
að greiða fyrr eða síðar.

SIGURJÓN B.TÖRNSSON,
sálfræðingur:
Fátt eitt get ég sagt um
orsakir þessara leiðinlegu at-
burða. Þær eru sjálfsagt mjög
margar. Kannski má segja,
að hér sé það eðlileg ævin-
týralöngun unglinga samfara
miklum fjárráðum, litlu sið-
ferðilegu aðhaldi og tak-
markaðri dómgreind hjá
mörgum, sem fær heldur ó-
skemmtilega útrás.
Varðandi lausn vandamáls
ins finnst mér athyglisverð-
ast, að hægt skuli vera að
spyrja: Hvað er hægt að
gera? Spurningin lýsir það
miklu hiki og ráðaleysi hjá
fullorðnu fólki, að ekki er
von að vel fari. Auðvitað á
ekki að gera annað en stöðva
þetta. Ef einhver efast um, að
það sé hægt, jafngildir það
því að hinir fullorðnu viður-
kenni, að þeir hafi ekki í fullu
tré við ungviðið. Og sé svo
skulum við ekkert tala eða
hugsa um uppeldismál fram-
ar, heldur láta unglingana
sjálfráða. í Þjórsárdalnum
átti að smala öllum drukkn-
um unglingum saman í rútu-
bíl og áka þeim heim í rúmið
sitt. Og það á alltaf að taka
drukkna unglinga úr umferð.
Af hverju gerum við þetta
ekki? Liggur ekki beint við
að ætla, að það stafi af því,
að fullorðnir finna hér sína
eigin sök. Hverjir eru það
annars, sem selja unglingum
áfengi? Hverjir drekka jafn-
vel með þeim? Hverjír halda
sveitaböllin alræmdu? Hverj
ir reka sjoppurnar frægu?
Hverjir skammta þeim fjár-
ráð? Og hverjir ganga á und-
an með fordæmi? Er það ekki
fullorðið fólk? Það er þá
kannski von að hið sama full-
orðna fólk verði hikandi, þeg-
ar um það er að ræða hvað
eigi að gera við unglingana,
sem gera sig seka um að læra
það sem þeim hefur verið
kennt.

RÖGNVALDUR HANNES-
SON, menntaskólanemi:
Ungu fólki er eiginleg lífs-
orka og athafnaþrá, sem að
vísu kemur fram í mismun-
andi hæfileikum. Þess vegna
eru ungir menn oft umbóta-
sinnaðir og fúsir að leggja
hönd að því verki sem þeir
finna sig valda og telja ómaks
ins vert. En þá er hluti af
ungu fólki sem ekki lætur
sig streyma eftir eðlilegum
farveg jákvæðra starfa og
leitar útrásar eftir öðrum leið
um. Þetta var að mínu viti
það sem gerðist um s.l. helgi.
Þetta unga fólk, hefur trú-
lega ekki fundið sjálft sig í
hinu hversdagslega lífi,
kannski hefur því leiðst
í skóla og ekki átt nein á-
hugamál, orðið að drepa
tímann með sígarettu, kók og
eirðarlausu ráfi. En slíkir h!ut
ir skilja lítið eftir heldur
auka það tóm sem fyrir er,
lífið verður tilbreytingarlaust
og skortir þá spennu og til-
gang, sem gerir það skemmti-
legt og einhvers virði.
Þá verður að búa spennuna
til upp á eigin spýtur, leita
á náðir víðáttunnar og ó-
minnishegrans þar sem hægt
er að sleppa almennilega
fram af sér beizlinu, og hefna
fyrir leiðindi fyrri daga.
Þar sem svo nokkur hópur
vaskra manna og kvenna er
saman kominn, er ekki nema
mannlegt að hver keppi við
annan og ynna ætlunarverk
sitt sem rækilegast af hendi,
enda hefur það verið kunnugt
lengi að múgur fremur miklu
stórkostlegri afrek en hver
einstakíingur út af fyrir sig.
Einstaklingurinn er merkilegt
samspil eðlismáttanna, en ef
til vill hefur einhvers staðar
verið fölsk nóta í þeirri
hljómkviðu.
En hver hefur hlutúr heim-
ilis og skóla verið 5 persónu-
leikamótun hinna umræddu
náttúruskoðenda í Þjórsár-
dal. Það skyldi þó ekki vera
einmitt á þessum vettvangi,
sem orustan tapast. íslending-
um virðist ganga erfiðlega að
ala börnin upp í þéttbýli enda
öðru vanir. Og hvað um skól-
ana? Þeir þurfa að vera ann-
að og meira en ópersónulegir
steinkumbaldar, þar sem lögð
er stund á líflausan utanbók-
arlærdóm, blinda hlýðni og
þrælsótta við kennara. Skóli
á að vera uppeldisstofnun,
sem hjálpar einstaklingi að
finna sjálfan sig og þroska
hæfileika hans og umfram
allt vekja áhuga manna á
námi og starfi, því án áhuga
kemst enginn langt. Skólinn
verður einnig að hjálpa ein-
staklingnum að finna sér upp
byggileg áhugamál, innræta
honum virðingu fyrir sjálfum
sér sem vitsmunaveru og
þjóðfélagsþegn. ábyrgum gagn
vart sjálfum sér og öðrum.

ÓLAFUR GUNNARSSON,
sálfræðingur:
Augljóst er að eitthvað
hefur brugðizt í fordæmi og
öðrum uppeldisáhrifum eldrl
kynslóðarinnar. Unglingar
þeir, sem brutu lögmál alls
velsæmis í Þjórsárdal eru
ekki verri frá náttúrunnar
hendi en fyrri kynslóðir.
Foreldrarnir hafa ekki tam
ið þessum ungmennum að
bera virðingu fyrir sjálfum
sér og þá vitanlega þaðan af
síður að bera virðingu fyrir
öðrum. Virðing fyrir verð-
mætum er lítil sem engin hjá
þessu unga fólki, það hefur
óátalið af foreldrunum feng-
ið að eyða ærnu kaupi í
skemmtánir en ekki verið
gert að skyldu að greiða fæði
sitt og húsnæði. Þegar við
slíkt ábyrgðarleysi bætist tóm
leiki og eirðarleysi í hugum
æskunnar er ekki von að vel
fari. Tómleikinn stafar oft af
skorti á trúnaði milli for-
eldra og barna, og ef svo
veigamikill þáttur í öryggi
æskunnar bregzt er leiðin
undra stutt yfir í hávaða og
glasaglaum og þá um leið ó-
hæfilega sóun lífsorkunnar,
er síðan fyllir þa unglinga,
sem ekki eru of djúpt sokkn-
ir nýjum lífsleiða.
Framkvæmanlegar leiðir til
úrbóta eru m.a. þessar.
1) Allt manngildisuppeldi
þjóðarinnar þarf að taka til
rækilegrar endurskoðunar.
2) Koma þyrfti á fót Fé-
lagsmálastofnun, sem m.a.
hefði með höndum fræðileg-
ar rannsóknir á atburðum
eins og þessum.
3) Vísindalegri vinnubrögð
á sviði fræðslumála, þannig
að meira tillit yrði tekið til
fólks með litla námshæfileika
eða sem á annan hátt sker
sig úr fjöldanum en nú er
gert. Reynsla allra þjóða sýn
ir, að hæfileikalitlu fólki og
börnum frá brostnum heim-
ilum er sérstaklega hætt á
unglingsárum.
4) Blöð og útvarp þurfa að
skapa slíkt almennmgsálit, að
það sé vansæmandi að drekka
frá sér allt vit, og brjóta lög,
jafnvel þótt í smáu sé.
5) Undanbragðalaust lög-
reglueftirlit og þung viður-
lög fyrir að selja ungmenn-
um áfengi eða eiturlyf.
6) Hugsanlegt er að dæma
unglinga, sem oftar en einu
sinni gera sig seka um sið-
laust athæfi í mannúðlega
uppeldisvinnu.
ERLENDUR JÓNSSON,
kennari:
Við eigum heima í stór-
borg. Samt hættir okkur enn
við að miða allt við mæli-
kvarða fámennisins, dreifbýl-
isins. Við erum ekki farnir
að átta okkur á því. að í stór-
borg er allt í sniðum, einnig
skuggahliðarnar.
Það þykir ekki í frásögur
færandi, að einn eða tveir
óknyttapiltar fyrirfinnist í
litlu þorpi. Eru þá undur,
þótt brokkgengir unglingar
verði ekki taldir á fingrum
sér hér í margmenninu?
Ég var ekki staddur í
Þjórsárdal um hvítasunnuna
og hef aldrei séð hóp ung-
linga í þvílíku ástandi, sem
þar kvað hafa verið. Ég ber
ekki brigður á, að lýsingar
sjónarvotta, sem birzt hafa í
dagblöðum og útvarpi, séu
dagsannar. Og eftir þeim lýsing
um hefur ástandið verið öm-
urlegt, vægast sagt. En þessi
atburður er ekki einsdæmi.
Margir slíkir atburðir hafa
gerzt á undanförnum árum
víðs vegar á landinu. Tvennt
hefur valdið því, að almenn-
ingsálitið hefur gert hlut
Reykjavikuræskunnar verri
en unglinga annarra byggðar
laga. Annað er fjöldinn, sem
gerir alla viðburði hrikalegri.
Hitt er sú staðreynd, að æsk-
an í Reykjavík er sífellt fyrir
augunum á lögreglu og stend
ur í sviðsljósi útvarps og
blaða, sem láta sér ekkert
mannlegt óviðkomandi.
Þótt hópurinn í Þjórsárdal
væri stór, hefur þó ekki ver-
ið saman komið þar nema
lítið brot af æskunni í Reykja
vík. Langflestir hafa sem
endranær notið lífsins á heil-
brigðan hátt. En svo fer oft,
að af slíkum fara fáar sögur.
Engu síður er furðulegt, að
svo margir unglingar, ný-
fermdir eða rösklega það,
skuli gera sér að leik að
þamba sterka drykki og verða
fyrir þá sök örvita og ósjálf-
bjarga. Við hljótum því að
spyrja — hvar er upphaf
þeirrar hálu brautar? Ég
fyrir mitt leyti er ekki í
vafa um að þar eiga reyk-
ingarnar mikla sök, meiri en
flesta grunar. Unglingur, sem
byrjar að reykja um eða inn-
an við fermingu og nýtur
sljós hlutleysis foreldra sinna
til að ástunda þann óvana
inni á heimili þeirra, á ekki
nema skamma leið að flösk-
unni.
Hvað er hægt að gera? er
spurt.
Svarið verður aðeins á einn
veg: Hinir fullorðnu verða að
ganga á undan með góðu for-
dæmi. Ef þeir treysta sér
ekki til þess, verða umvand-
anir þeirra ekki aðeins gagns
lausar, heldur beinlínis hlægi
legar.
Ui
21
A File
for Every Purpose
----- iV— -
Athugið!
að borið saman við útbreiðslw
er langtum ódýrara að auglýsa
i Morgunblaðinu, en öðrum
Malflutningsstofa
Guðlaugur Þoriaksson,
Einar B. Guðmundsson,
Guðmundur Petursson.
Aðalstræti 6, 3. hæð.
LJOSMYNDASTOFAN
LOFY U R hf.
Ingolisstræti 6.
Pantið uma i s.ma 1-47-72.
GUNNAR JÓNSSON
LÖGMAÐUR
við undirrétti og haestoxétti
Þingholtsstræti 8 — Simi 18259
Þjslir
Raspar
Höfum fyrirliggjandi
mjög fjölbreytt úrval
af þjölum og röspum.
Hagstætt verð.

LUDVIG
STORR

Sími
i-16-20