Morgunblaðið - 16.06.1963, Blaðsíða 13

Sunnudagur 16. júní 1963
MORGUNBLAÐIÐ
13
, Glæsilegur sigur
Stjórnarflokkarnir unnu glæsi-
legan sigur í kosningunum á
sunnudaginn var. Á íslandi hef-
ur það aldrei borið við áður, að
ríkisstjórn hafi setið heilt kjör-
tímabil án þess að alvarlegur
ágreiningur kæmi upp á milli
stuðningsflokka hennar, stjórnin
hlyti síðan stuðning verulegs
meirihluta kjósenda og ynni á
í kjörfylgi. Svo ótvíræð trausts-
yfirlýsing þjóðarinnar, þrátt fyr-
ir harða og óvæga stjórnarand-
stöðu, mundi hvarvetna talinn
stórsigur.
í Reykjavík hlutu stjórnar-
flokkarnir stuðning 65,9% eða
nær % hluta kjósenda. Sá dóm-
ur er vissulega athyglisverður,
því að engir fylgjast betur með
stjórnmálaþróuninni en íbúar
höfuðstaðarins. Hvergi er skoð-
anamyndun frjálsari né óhæg-
ara að beita ólýðræðislegum ráð-
um sér til styrktar.

x í+r

Vélbáturinn Gunnar kemur drek khlaðinn að land með fyrstu sumarsíldina,
Austurlandi.
sem veiddist fyrir
REYKJAVIKURBREF
■ ' ‘ Laugardagur 15. júní
Ólík viðhorf
Eðlilegt er, að þeir, sem und-
dr verða, berji í brestina og reyhi
að bera sig mannalega. Fram-
sóknarflokkurinn hefur og unn-
ið á, aukið kjörfylgi sitt og þing-
mannatölu. ' Þingmannafjöldi
Framsóknar stafar hins vegar af
henni hagstæðri skiptingu kjós-
enda í einstökum kjördæmum.
Vegna þess hve litlu má muna
um áhrif skiptingarinnar, hlýtur
hún ætíð að verða nokkuð til-
viljunarkennd, enda varð hún að
þessu sinni til þess, að Sjálf-
stæðismenn hlutu einu þingsæti
færra en lengst af virtust horf-
ur á. Það herbragð Framsóknar
að þykjast vera vinstri flokkur
í því skyni að afla sér fylgis
meðal þeirra rótlausu kjósenda,
sem áður kusu Þjóðvörn, heppn-
aðist að nokkru leyti. Megintil-
ganginum náði Framsókn hins-
vegar ekki, þeim, að nota fylgi
þessara vinstri kjósenda til að
knýja sig inn í núverandi ríkis-
stjórn. Framsókn taldi sig vissa
um að vinna eitt sæti í Vestur-
landskjördæmi, og ástæða er til
að ætla, að hún hafi með leyni-
samningum fengið nokkuð af
fylgi kommúnista á Suðurlandi
frá Karli Guðjónssyni, undir því
yfirskini, að það mundi nægja
til að fella stjórnina, en Karl
væri hvort eð er viss um upp-
bótarsæti.
Þvílíka klæki kunna engir bet-
ur en Framsóknarbroddarnir.
Þeir minnast enn Hræðslubanda-
lagsins, sem við það var miðað,
að rúmur þriðjungur kjósenda
gæti fengið meirihluta á Alþingi.
Flestum þótti ærið glaefralegt að
ætla að stjórna landinu með þing
meirihluta, sem fenginn væri á
svo hæpinn hátt. Hermanni Jón-
assyni óaði ekki við því, enda
hafði samstjórn hans og Alþýðu-
flokksins 1934—1938 ekki meira
en tæp 44% kjósenda á bak við
6ig. Mega allir sjá þann mikla
mun, sem er á að styðjast við
svo lítinn hluta kjósenda, og
þeim styrk, sem traustsyfirlýs-
dng nær 56% kjósenda gefur nú-
verandi ríkisstjórn.
Hrakfarir
kommúnista
Þrátt fyrir það, þótt Fram-
sókn hafi ekki náð megintil-
gangi sínum, þá er skiljanlegt,
að talsmenn hennar beri sig borg-
inmannlega og reyni að dylja
yonbrigði sín. Kommúnistar hafa
aftur á móti ekkert nema Hanni-
bal að hugga sig við. Flestum
þeirra mun þó fremur raun en
huggun að orðagjálfri hans. Ó-
sigur þeirra verður sízt dulinn
með stóryrðum og hótunum. Nýj-
asta skrautfjörðurin sýnist frem-
ur hafa orðið þeim til skemmd-
ar en ávinnings. Enda er það
ótrúleg ósvinna að ætla að af-
henda svörnum andstæðingum
þúsundir kjósenda, einungis til
persónulegrar upphefðar sjálfum
sér, eins og hinir svokölluðu for-
ystumenn Þjóðvarnarflokksins
höfðu í hyggju.
Kommúnistar mega muna fífil
sinn fegurri. í haustkosningun-
um 1942 hlutu þeir hér í Reykja
vík 5980 atkvæði samtímis því,
er Sjálfstæðismenn fengu 8292
atkvæði. Nú, rúmum 20 árum
síðar, eftir að kommúnistar eru
búnir að breyta sér í Alþýðu-
bandalag og bæta Þjóðvörn við,
fá þeir einungis 6678 atkvæði en
Sjálfstæðismenn 19122 atkvæði.
Kommúnistum fjölgar um 698 á
sama árabili og Sjálfstæðismönn-
um fjölgar um 10803. Á þessu
tímabili hafa kommúnistar feng-
ið hér í bæ mest 8240 atkvæði
við alþingiskosningar eða 1562
atkvæðum færra nú en þá. Engu
að síður er rétt að gera sér það
ljóst, að kommúnistakjarninn er
harður. Flestir skynibornir menn
mundu hafa látið ógnartíðindin
frá Sovétlöndunum sér að kenn-
ingu verða, viðurkenna mistök
sín og annað hvort dregið sig
í hlé eða tekið upp nýja stefnu.
Nú er að sjá hvað kommúnistar
læra af úrslitum þessara kosn-
inga. Ýmsir búast við stórtíð-
indum og jafnvel splundrun Al-
þýðubandalagsins. Engu skal hér
um það spáð. Einar Olgeirsson
boðar vaxandi völd kommúnista-
kjarnans innan þess sundraða
liðs, sem eftir er.
Ábyrgð á orðháki
Styrkur kommúnista liggur í
yfirráðum þeirra í verkalýðs-
hreyfingunni. Og ekki má gleyma
því, að sjálfu Alþýðusamband-
inu og mörgum einstökum félög-
um innan þess, væru þeir búnir
að tapa, ef þeir hefðu ekki notið
stuðnings Framsóknar.
Vissulega bera þeir mikla á-
byrgð, sem sett hafa Hannibal
Valdimarsson til æðstu valda í
einni þýðingarmestu stofnun
þjóðfélagsins. Raunsæi hans og
virðing fyrir vilja kjósenda sézt
af því, að eftir að stjórnarflokk-
arnir hafa unnið á og hiotið nær
56% fylgis þjóðarinnar skuli for-
seti Alþýðusambands íslands
leyfa sér að segja:
„Það er því skoðun mín, að
stjórnarflokkarnir hafi rétt skrið
ið í gegnum þessar kosningar
og beri þó hallan haus eftir. En
sigur hafa þeir engan unnið.
Svar þjóðarinnar við því, hvort
hún vill áframhaldandi viðreisn,
er vægast sagt dræmt og hik-
andi“.
Út yfir tekur, þegar Hannibal
boðar stríð á móti ótvíræðri yfir-
lýsingu verulegs meirihluta þjóð-
arinnar og segir:
„Viðreisnarflokkarnir hafa nú
tilkynnt þjóðinni, að viðreisn-
inni verði áfram haldið. Þeirri
stefnu er Alþýðubandalagið og
verkalýðssamtökin andvíg í
grundvallaratriðum. Þeirri stefnu
viljum við hnekkja. Þess vegna
boðar Alþýðubandalagið nú stríð
en ekki frið, og það veit, að við-
reisninni verður hnekkt“.
Verður viðreisn-
inni hnekkt?
Þess er skylt að geta, að Hanni
bal Valdimarsson endar yfirlýs-
ingu sína með þessum orðum:
„Alþýðustéttunum verður
tryggð réttmæt hlutdeild í vax-
andi þjóðartekjum“.
Til þess að fá þessu fram-
gengt þarf ekkert stríð, allra sízt
til að hnekkja viðreisninni.
Höfuðtilgangur viðreisnarinnar
er einmitt sá, að auka þjóðar-
tekjur sem allra mest og að
tryggja „alþýðustéttum“ rétt-
mæta hlutdeild í þeim. Ef kröf-
ur verkalýðsfélaganna væru
einungis þessa efnis, mundu þær
ekki valda neinum ágreiningi.
Um hitt hefur verið deilt og er
því miður enn deilt, hvort unnt
sé að hækka kaup án hliðsjón-
ar af vexti þjóðartekna. Úr þessu
ágreiningsefni hefur reynzlan
nógsamlega skorið. Það er ekki
af illvilja heldur efnahagslegri
nauðsyn, að æ ofan í æ hefur
komið í ljós, að hækkun kaup-
gjalds umfram greiðslugetu at-
vinnuveganna og vöxt þjóðar-
tekna er engum til góðs, allra
sízt verkalýðnum.
Gæti lært af syni
smum
Reynslan er þessi, ekki ein-
ungis á íslandi heldur hvarvetna
annars staðar. Arnór, sonur
Hannibals Valdimarssonar, segir
t.d. á blaðsíðu 208 í bók sinni
„Valdið og þjóðin“ og um ástand-
ið í Sovétríkjunum:
„Miðstjórnarfundur í febrúar
1924 lagði á það áherzlu, að
verkaiýðsfélögin reyndu að halda
uppi starfi að aukningu fram-
leiðslunnar. Miðstjórnarfundur
flokksins í ágúst sama ár, benti
á, að kaupið hefði hækkað meir
en góðu hófi gegndi. Taka bæri
fyrir það. Kaup gæti því aðeins
hækkað, að framleiðsla og fram-
leiðni ykjust fyrst. Þeirri reglu
hefur fastlega verið fylgt síðan“.
Á síðu 210 í sömu bók kemur
í ljós, að reglunni hefur verið
jafn „fastlega“ eftir fylgt, þó að
kjör verkalýðsins þyrftu sannar-
lega umbóta við. Arnór skýrir
frá ástandinu 1931 á þessa leið:
„Á skömmúm tíma var milljón
um bænda sópað til borganna.
Þær yfirfylltust, svo að sérhvert
húsnæði, sem því nafni gat kall-
azt, var úttroðið með fólki. Laun-
in nægðu rétt til að forða því
frá hungri. Verkföll vóru úti-
lokuð. Verkalýðsfélögin voru
tæki í höndum atvinnurekand
ans — ríkisins".
Ráðið til þess að bæta kjör
verkalýðsins er ekki að hnekkja
viðreisninni, heldur að tryggja
hana.
Ögranir Tímans
Þjóðviljinn lét í fyrstu lítið
yfir hótunum Hannibals. Of
mikil bjartsýni er að búast við,
að það yfirlætisleysi spretti af
því, að kommúnistar séu almennt
ósammála Hannibal, en margir
þeirra eru hyggnari en svo, að
þeir vilji láta standa sig jafn
ljóslega að því að fórna hags-
munum verkalýðsins í þágu
sinnar eigin valdabaráttu. Þeir
telja nauðsynlegt að hafa a.m.k.
á sér það yfirvarp, að þeir séu
að berjast fyrir bættum kjörum
launþega. Annað mál er, að alltof
oft hefur þar verið um yfirvarp-
ið eitt að ræða. Er þó auðvitað
ekki fyrir það að synja, að í röð-
um kommúnista eru ýmsir sann-
ir verkalýðssinnar, þótt þeir hafi
látið stjórnmálaofstæki leiða sig
á villigötur. Einhvern tíma hefði
það þótt fyrirsögn, að hinum
varfærnari í hópi kommúnista
væri berum orðum ögrað af
Framsóknarmönnum, svo sem
gert er í. Tímanum s.l. fimmtu-
dag. Þar segir:
„Þessi mál eru nú loks að
komast á það stig, að viðræður
eru að hefjast milli nokkurra
verkalýðsfélaga og atvinnurek-
enda. Það eru félög norðanlands,
sem ríða á vaðið að þessu sinni.
Einhver drungi og deyfð er kom
inn í verkalýðssamtökin í Reykja
vík, svo að þau sinna orðið kjara
baráttunni miklu minna en
áður“.
Annars staðar í sömu grein
er raunar nokkuð slegið úr og
í en ekki er um að villast, hvað
fyrir Tímanum vakir. Ef svo vill
verkast, er hann reiðubúinn að
leggja út í „stríðið“ með Hanni-
bal, enda er hann ekki síður
fulltrúi Framsóknar en komm-
únista í stjórn Alþýðusambands-
ins.
Tilbúnir
örðugleikar
Ijóta leik, sem auðsjáanlega er
undirbúningi. Örðugleikarnir 1
efnahagslífi okkar eru heimatil-
búnir. Þeir geta verið jafn hættu-
legir fyrir því. En með góðvild
og þolinmæði er hægt að sigr-
ast á þeim og með því móti
tryggja öllum betri hlut en eftir
mundi verða að afloknuum frið-
slitum og stríði.
Kennedy Bandaríkjaforseti
hélt nýlega ræðu, sem mikla at-
hygli hefur vakið. í henni leit-
aði hann eftir hléi í kalda stríð-
inu og afvopnun, jafnframt því,
sem hann lýsti, að Bandaríkin
væru reiðubúin til friðsamlegrar
samkeppni við hvaða þjóð í heimi
sem væri. Orðrétt sagði hann:
„Við skulum athuga viðhorf
okkar gagnvart friði. Of margir
halda að hann sé óraunhæfur,
en slíkt er hættuleg uppgjafar-
skoðun. Hún leiðir til þeirrar
ályktunar, að ófriður sé óhjá-
kvæmilegur — að örlög mann-
kynsins sé ráðin — að við séum
í höndum afla, er við getum ekki
ráðið við.
Við þurfum ekki að fallast á
þá skoðun. Vandamál okkar eru
búin til af mönnum. Þess vegna
er hægt að leysa þau af mönn-
um. Og mennirnir geta verið
eins miklir og þeir vilja. Ekkert
vandamál mannlegra örlaga eru
utan við mennina sjálfa. Vit og
andi manna hafa oft leyst það,
sem virtist óleysanlegt, og við
trúum því, að þeir geti enn gert
það“.
Margir hljóta að spyrja, hvort
ekki sé nú nóg komið af þeim
Allt er breyting-
um undirorpið
Síðan ræðir Kennedy um
hvernig friði verði hugsanlega á
komið og segir:
„Komizt slíkur friður á, hald-
ast deilur og gagnstæðir hags-
munir með sama hætti og þekk-
ist innan fjölskyldna og þjóða.
Heimsfriður krefst ekki fremur
en samfélagsfriður, að hver ein-
stakur maður elski nábúa sinn,
— hann krefst einungis, að þeir
lifi saman í gagnkvæmu þol-
gæði og setji deilur sínar niður
með réttmætum og friðsamleg-
um hætti. Sagan kennir okkur,
að ekki helzt að eilífu óvinátta
milli þjóða fremur en á milli ein-
staklinga. Hversu fastmótuð sem
samúð okkar og andúð kann að
sýnast, hefur straumur tíma og
atburða furðulegar breytingar í
för með sér milli þjóða og ná-
búa“.
Þetta er mælt af víðsýni og
skarpskyggni. Sannur lýðræðis-
andi býr á bak við þessi orð.
Sú góðvild og þolgæði, sem
þarna lýsir sér, er líklegust til
þess að skapa friðsamlegri heim.
Öll þráum við, að slíkt ástand
verði sem allra fyrst. En hvernig
getum við búizt við, að aðrir
setji niður sínar deilur og eyði
tortryggni, ef við í þessu litla
landi, þar sem svo mikil tengsl
eru manna á milli, að líkast er
stórri fjölskyldu, látum ' tor-
tryggni og úlfúð ráða gerðum
okkar? Óhjákvæmilegt er, að
menn deili, hver verður að gæta
sinna hagsmuna. Deilurnar mega
ekki magnast svo, að sameigin-
legir hagsmunir allra séu fyrir
borð bornir. Sárindi þeirra sem
undir verða í kosningum eru fyr-
irgefanleg, en bráðlætisofsi má
ekki verða til þess, að fórnað sé
hagsmunum þeirra, sem trúnað
sýndu þeim, er töpuðu.