Morgunblaðið - 13.07.1963, Blaðsíða 13

Laugardagur 13. júlí 1963
MORGVISBL 4 ÐIÐ
13
Ferðamannalandið ísland
ViW ^
Hvergi er eins mikið lesið og á tslandi. Þar eru jafnmargir
rithöfundar og íbúar.
Eftir Willy Breinholst
Nú er kominn sá árstími, að
hingað fer að koma fjöldi ferða-
manna frá ýmsum löndum. Dag-
blöðin birta viðtöl við' marga
þeirra, þar sem þeir lýsa hrifn-
ingu sinni af landi og þjóð mjög
fjálglega: „ísland er dásamlegt“
o.s.frv., án þess að skilgreina
nánar, hvað þeim finnst dásam-
legt ,og hvað þeim líki miður.
Þetta verður nokkuð einhliða
lesning þegar til lengdar lætur og
síður en svo fróðleg.
Það er því skemmtilegt og
smekklegt af einu þeirra fyrir-
tækja, sem verja fé til auglýs-
inga og landkynningar erlendis,
Flugfélagi íslands, að velja í ný-
útkominn bækling fyndna og líf-
lega grein eftir danska blaða-
manninn Willy Breinholst, sem
dvaldi á íslandi sl. haust. Grein-
in er kannske ekki stórmerkt
heimildarrit, en bregður upp ó-
líkt skemmtilegri mynd en lof-
gerðarvella sú, sem venjulega er
i landkynfiingarbókum. Bókin er
öll einkar smekkleg og fallega
prentuð. Útgefandinn er Anders
Nyborg í Kaupmannahöfn. Mbl.
hefur fengið leyfi til að birta
grein Breinholst, og fer hún hér
á eftir:
Eldeyjan fornaldarlausa
Engin ástæða er til að vera si-
fellt að stefna að því að komast
til tunglsins, Venusar, eða nokk-
urrar annarrar plánetu, meðan
við höfum ísland. Landfræðingar
og aðrir fræðimenn eru sjálfsagt
é annarri skoðun en venjulegur
einfeldningur, sem kemur í fyrsta
skipti til Sögueyjunnar, er ekki 1
neinum vafa: ísland hlýtur að
vera reikistjarna, hluti af ann-
arri plánetu, sem einhvern tíma
— og það ekki fyrir svo mjög
löngu — hefur dottið með mikl-
um gusugangi í Atlantshafið.
Ennþá sýður, bullar og spýtist
um allt milli hraunhellanna.
kólnuð, heldur aðeins með mátu-
Reikistjarna, sem ekki er enn
iega þykkri skurn, til þess að
hættandi sé á að stíga á hana.
Með varúð og forvitni Hvílík
draumaveröld! Allt, sem maður
hefur áður séð af heiminum, og
þá eru bæði hvelin meðtalin,
fellur í skuggann eftir fáeina
daga á íslandi, öllum fyrri minn-
ingum er safnað saman og þeim
fleygt í ruslakörfuna, svo að nóg
rúm sé fyrir þessa ævintýra-
halastjörnu, þetta dularfulla
land, ókannað af ferðamönnum,
þar sem íbúarnir eru jarmandi
fé, litlir hestar með langar tær
og þessi einstaka tvífætta dýra-
tegund með nöfnum, þessir Guð-
mundar, Haraldar, Guðlaugar,
litlir Jónar og Sigurðar, sem
valda þér vonbrigðum í fyrstu,
vegna þess að þeir líta út eins
og ósköp venjulegar manneskjur..
Sem betur fer ke'mur fljótlega
í ljýs að því er alls ekki þannig
farið. Að minnsta kosti eru ís-
lendingar ekki venjulegar mann-
eskjur. Hver íslendingur er eins
og smíðisgripur, útskorinn eftir
gömlu, góðu víkingafyrirmynd-
inni, en fínpússaður á aðlaðandi
svip og lætur hann falla svo vel
inn í hinar sérkennilegu íslenzku
aðstæður, jafnt innri sem ytri.
Ef kenningin um halastjörn-
una ókunnu er ekki pottþétt, þá
er það þó öruggt, að ísland er
eina landið í heiminum, sem ekki
A neina fornöld. Ú.r óþekktri
og leyndardómsfullri fortíð hélt
þetta land ísa og hrauna með ær-
andi dunum eldfjallanna innreið
sína á miðöldum, villt, grimmt
og illvígt reis landið, ennþá með
eld í iðrum sér, úr miðju ókönn-
uðu hafinu, og beið sigurvegara
sinna, en þeir urðu að vera fífl-
djarfir keppinautar goðanna,
menn, sem ekkert hræddust, eld
né vatn. Það voru víkingarnir,
og þótt eldfjallaeyjan bylti sér
og skók sig og spýtti frá sér eldi,
reyk, gufu, brennisteini og gló-
andi hrauni, örg vegna átroðn-
ings mannafóta, tókst þeim að
festa svo djúpar rætur, að þeir
eru þar ennþá og verða sennUega
um aila eilífð. Svo langt á veg
eru þeir komnir í tamningu
þessara geysilegu náttúruafla, að
þeir geta meira að segja skipað
öðru eins villidýri og Geysi að
gjósa á tilteknum tíma.
Rivieru-næturnf
Reykjavíkur
Byrjum á Reykjavík, höfuð-
borg lýðveldisins. Hana sjá fyrst
99% allra, sem heimsækja Sögu-
eyjuna, hvort heldur koma til ís-
lands með flugvél eða skipi.
Skylt er að geta þess, að Island
er nokkuð úr alfaraleið, og nota
þarf stóran sirkil, til þess að ná
því inni í hring með hinum
Norðurlöndunum. Það tekur
kannske 100 klst. að fara hingað
sjóleiðina frá Kaupmannahöfn,
en ef farið er með flugvél stytt-
ist leiðin talsvert. Hægt er að
setjast upp í flugvél frá Flug-
félagi íslands um kvöldmatar-
leytið og fá sér humar, einn
„asna“ (engiferöl og brennivín,
þjóðardrykk íslendinga) og snún-
ing í einu hinna mörgu veitinga-
húsa Reykjavíkur sama kvöldið.
Það er ekki verra en svo.
Eins og svo margt annað á
íslandi, er Reykjavík öðruvísi.
Hún líkist hreint ekki hugmynd
um fólks um bæ á frumstæðri
eldfjallaeyju, nokkrum hundruð
mílna norðan við suðurodda
Grænlands. Hún ruglar mann svo
í ríminu, að engin leið er að
vita hvað maður á að halda um
hana, því að of skyndilega er
lent í miðju dýrðlegu Rivieru-
næturlífi, jafnvel áður en lok-
ið er við brjóstsykurmolann
á Reykjavíkurflugvelli, sem
staðsettur er í miðjum bæn-
um, eða eins nærri miðbænum
og hægt er án þess að flogið sé
gegnum Alþingishúsið í hvert
skiptL
Ef tekið er tillit til íbúafjölda,
hlýtur Reykjavík að vera í sér-
flokki hvað viðvíkur 1. flokks
veitingastöðum, þar sem bæði er
hægt að snæða og dansa. Ef
maður er dálítið þröngsýnn, er
ekki úr vegi að láta í ljós van-
þóknun sína. Hverju líkist það,
að í eyðimerkurbæ með vesölum
75 þúsund íbúum séu að minnsta
kosti 20 veitingahús og hótel,
sem engin stórborg í heimi þyrfti
að skammast sín fyrir? Og hverju
líkist það, að á hverjum laugar-
degi og sunnudegi fara allir út
að borða, drekka, skemmta sér
og eru glaðir og vingjarnlegir?
Ef fólk svifi um dansgólfið með
stífan og óræðan svip, eins og
tíðkast annars staðar á betri
stöðum, — en svo er ekki. Hið
frumstæða í eðli þessa fólks leyn
ir sér ekki, — það skemmtir sér
eins og það væri í meiriháttar
fj ölskylduveizlu, silfurbrúðkaupi,
þar sem vel á við að sýna gest-
gjöfunum, að maður hafi kunn-
að að meta ríkulegar veitingar
þeirra. Kl. 11 á laugardags- og
sunnudagskvöldum er rangur
svipur á andlitum í Reykjavík,
rangur í þeim leiðinlega skiln-
ingi, að hann sýnir að eigendur
þeirra hafa það gott, óska ekki
eftir að hafa það betra, og biðja
Ferðamaðurinn er alltaf á nál-
um um, að Hekla fari allt í cinu
að gjósa.
aðeins um að fá að hafa það
þannig áfram.
Það er eitthvað mótsagnar-
kennt við þetta. Áður en lagt
var af stað, vissi maður að
Reykjavík var hræðilegt eyði-
býli í Ishafinu, með aðeins einni
götu og byggt stórum, klunna-
legum togarasjómönnum, ang-
andi af brennivíni og með kruml
ur eins og potthlemma alsettar
þorskhreystri. Og svo er ómögu-
legt að benda á nokkurn einasta
sjómann. Þessir kvöldklæddu ís-
lendingar, með fínleg, ljósgrá
silkibindi og mjóa, hvíta rönd,
sem sýnir að samkvæmt forskrift
inni er silkivasaklúturinn á sín-
um stað og hagrætt á réttan hátt
í brjóstvasanum, gætu alveg eins
verið kauphallarmiðlarar eða
tekjuháir lögfræðingar með hóp
yf irstéttarskj ólstæðinga.
Einn maður og hundrað
stúlkur
Og íslenzku stúlkurnar!
Annað áfallið fyrir grunlausan
ferðamann. Hann hefur ekki
brotið heilann mikið um íslenzk-
ar stúlkur, heldur haft óljósa
hugmynd um eitthvað með frísk-
legar kinnar, útsaumað mittis-
band, svört vaðmálspils og ullar-
sokka. Sjón, sem sambærileg
væri við íslenzka síldartunnu. En
hinn yndislegi og óvænti sann-
leikur málsins er sá, að kvik-
myndadísir, fegurðardrottningar,
ljósmyndafyrirsætur verða létt-
tannkremsauglýsingastúlkur og
vægar á metaskálunum í saman-
burði við stóran hluta þeirra,
ef dæma má aðeins af ytra borð
inu. Hvað viðvlkur tízkunni, þá
ganga þær út á dansgólfið í nýj-
ustu uppfinningum frá París
Ef sanngjarn ferðamanna-
áróður væri hafinn fyrir íslenzku
stúlkunum, hefðu þær sama að-
dráttarafl og dúfurnar á Markús-
artorginu, Blái hellirinn á Capri,
eða sjálf paradísareyjan Mall-
orca. Engum eyri er eytt í slíka
landkynningu qg þess vegna má
á ferðamannatímanum sjá hundr
uð fallegra íslenzkra stúlkna,
jafn aðlaðandi og þær eru heið-
virðar, í 1. flokks veitingahúsi,
þar sem karlmenn eru að
minnsta kosti helmingi færri.
Hinir karlmennirnir eru á
sjónum. Margir þeirra eru á sjó
í langan tíma og engum dettur
í hug að krefjast þess, að ung-
ar konur þeirra kærustur eða
vinkonur loki sig inni heima
hvert einasta kvöld. Fólk lítur
skynsamlega á málið. Auðvitað
má íslenzk fegurð ekki verða
mosavaxin. Það er um að gera
að fara út, dansa tvist, fá sér
heitar vöfflur með rjóma og einn
asna. Já, já!
Já. Mest notað allra orða á
íslandi, og það gefur margt til
kynna um Islendinginn. Maður
fær aldrei neitun. Nema þá helzt,
að einhver misbjóði trausti sjó-
mannsins og spyrji, hvort hann
megi fylgja stúlkunni hans heim.
Rúnturinn
Næturlífið f Reykjavík fjarar
út um miðnættið, en látið ykk-
ur ekki detta í hug, að ufiga
fólkið fari þá heim. Fyrst verð-
ur að aka einn „rúnt“. Ef þið
vitið ekki, hvað rúnturinn er,
þá getum við sagt, að hann er
fyrirbrigði, sem ábyggilega á sér
enga hliðstæðu í heiminum.
Göturnar í miðbænum mundu
komast fyrir á Kongens Nytorv
í Kaupmannahöfn. Allt ungt fólk
í Reykjavík á annaðhvort sjálft
bíl, eða fær lánað dollaragrín
föður síns, — ef það kýs ekki
fremur að taka leigubíl. En nú
vandast málið. Það er ekkert
hægt að fara. Strax og út úr
bænum tekur við eyðimörkin,
og það er engin hemja að vera
að keyra þangað. Þess vegna er
ekið í hringi eftir 4 eða 5 göt-
um, sem umlykja Austurvöllinn
í miðjum bænum. Með góðum
samhug er hægt að troða nokkr-
um hundruðum bíla inn á rúnt-
göturnar, en þá er aðeins hárs-
breidd á milli þeirra. Klukku-
stundum saman aka unglingarn-
ir um göturnar, rúnt eftir rúnt,
kvöld eftir kvöld, hjala við litlu
stelpurnar á gangstéttinni, eða
losa sig við farminn og taka ann-
an í staðinn. Þegar þeir þreyt-
ast á þessu, aka þeir inn á bíla-
stæði, þar til þeir hafa náð and-
anum aftur. Hlið við hlið sitja
þeir þarna og horfa með áhuga
á bílana á rúntinum, þangað til
þeir eru orðnir afþreyttir og troð
ast aftur inn í halarófuna. Ef
maður fylgist með einum sér-
stökum bíl og hefur skeiðklukku
við hendina, kemur það í ljós,
að hann fer framhjá á nákvæm-
lega tveggja mínútna og fjórtán
sekúndna fresti. Kannske ykkur
finnist þetta í fyrstu mjög
heimskulegt, en eftir stranga um
hugsun, er erf-itt að stinga upp
á nokkru betra, — þ.e.a.s. ef það
er alveg nauðsynlegt að fara í
nokkurra tíma bíltúr áður en
hægt er taka á sig náðir. í Dan-
mörku aka ungu mennirnir með
stúlkurnar út í skóg. Það eru
engir skóga á íslandi. Á hinn
bóginn fer aksturinn fram í fullri
götulýsingu og stórir athugulir
lögregluþjónar gæta þess, að um-
ferðarreglunum sé fylgt.
Hitt vatn fyrir alla
Þótt Reykjavík sé ólík öðrum
höfuðborgum að næturþeli er
hún enn ólíkari að degi til. Nokk
ur stund líður áður en hægt er
að gera sér grein fyrir hvað er
frábrugðið. Maður tekur eftir,
hve frábærlega tært loftið er,
og þá rennur upp fyrir manni
hvað það er. Það er enginn reyk-
ur til að óhreinka loftið (og þá
er rétt að skjóta inn, að enginn
verður heldur til að óhreinka
gangstéttirnar, — hundar eru
bannaðir í Reykjavík). f Reykja
vík eru auðvitað hitunarkerfi,
en engir katlar, sem kyntir eru.
AUur bærinn er upphitaður af
hverunum í Mosfellssveit, 16 km
frá Reykjavík. Brennandi heitu
vatninu hefur verið veitt inn í
gilda leiðslu, sem það rennur í
til bæjarins, nokkur hundruð
kílómetrar af pípum tengdir við
þær og tvö rör liggja inn í hvert
hús, eitt fyrir hitunina og annað
fyrir heita vatnið, — gjörið þér
svo vel, herra minn! Hlýtt í öllu
húsinu! Þetta er ofur einfalt.
Sumsstaðar á íslandi er talsvert
erfiðara að ná í kalt vatn, og
það hefur leitt af sér mikil vand-
ræði. Þessir mörgu kílómetrar
af pípum hafa borgað sig á
skömmum tíma, og spara and-
virði 200 þús. tonna af kolum
og koksi á ári, auk þess sem
ekki þarf að sækja við til upp-
kveikju, sem væri mjög erfitt
að ná í, þar sem eins og áður
er sagt finnst ekkert einasta tré
á íslandi, sem tæki því að
höggva.
Þegar gömlu, norsku víking-
arnir komu til landsins, höfðu
þeir enga sérstaka trú á hverun-
um, þeir vortr tortryggnir og
héldu sig sem lengst frá þeim.
Engum datt í hug, að hægt væri
að hafa nokkur slcynsamleg not
af þeim. Sá fyrsti, sem það gerði
var Snorri Sturluson, bóndi 1
Reykholti, sem einhverntíma 1
kringum árið 1200 fann upp á
því að gera sundlaug með hvera-
vatni í. Hann leiddi vatnið eft-
ir 100 metra langri rennu í laug-
ina, sem hann hafði hlaðið úr
stórum kisilsteini. Við vegginn
ofan í lauginni smiðaði hann lág-
an bekk, og á honum sat Snorri
í þægilega heitu vatninu og
skvampaði- makindalega á hverj-
um sunnudagsmorgni, jafnt vet-
ur sem sumar, en allir hristu
höfuðið yfir þessu uppátæki og
enginn fór að dæmi hans.
Það var ekki fyrr en á síð-
ustu árum, að menn tóku að
færa sér í nyt þessa uppfinn-
ingu á ýmsum stöðum á landinu.
í miðri Reykjavík er til dæmis
hægt að synda í heitum útisund-
laugum í Hollywood-stíl, og taka
þannig upp þráðinn. þar sem
Snorri hætti. Og það er auðvit-
að iíka hægt, þegar hálfs annars
meters snjólag er á jörðu. Til
slíks taka hverir og laugar ekk-
ert tillit, í þeim er sami hiti vet-
ur og sumar. Ekki gerir svo mik-
ið til þótt Dómkirkjan eða Al-
þingi fari fram hjá ferðamönn-
Framhald á bls. 16.