Morgunblaðið - 20.05.1964, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 20. maí 1964
MORGUNBLABIÐ
17
Samtal við dr. Herinanii Einarsson
Miklir öröugleikar í fiskiðnaði Pem-manna
31 verksmiðju lokað fyrir skömmu
3 millj. fugla drápust úr hungri
DR. HERMANN Einarsson
er nýkominn heim frá
Perú, þar sem hann hefur
dvalizt sl. fjögur ár, ásamt
konu sinni frú Öldu Snæ-
hólm, en dr. Hermann hef-
ur unnið við fiskirannsókn-
ir þar í landi á vegum FAO,
matvæla- og landbúnaðar-
stofnunar Sameinuðu þjóð-
anna. Hann hefur veitt for-
stöðu einni af fjórum aðal-
deildum hafrannsóknar-
stofnunarinnar í Perú, þ.e.
lífræðadeildinni, þar sem
starfað hafa 35 manns.
Þau hjón hafa búið í
Lima, en aðalrannsóknar-
stöðin er í Callao, sem er
hafnarborg Lima.
Þegar Morgunblaðið
spurði dr. Hermann hvern-
ig þeim hefði líkað að búa í
Perú svaraði hann, að fólk-
ið væri gott en loftslag væri
þar rakasamt og erfitt, það
gerði menn dasaða og á illa
við okkur, eins og hann
komst að orði.
í upphafi samtalsins innti
fréttamaður blaðsins dr. Her-
mann eftir fiskimjölsfram-
leiðslu Perúmanna, enda það
mál sem mestur áhugi er á
hérlendis vegna blaðaskrifa
sem um það varð fyrir 2—3
árum, þegar Perúmönnum var
kennt um lækkað heimsmark-
aðsverð á fiskimjöli, sem sagt
var að kæmi niður á íslenzkri
framleiðslu.
Dr. Hermann svaraði:
„Segja má að Perúmenn
framleiði nú meira af fiski-
mjöli en nokkur önnur þjóð í
veröldinni. Öll byggist þessi
veiði á einni lítilli fisktegund
sem heitir ansjósa (ancho-
veta á spænsku). Sk ár veiddu
Perúanar 6 millj. 423 þúsund
tonn af fiski þessum og fram-
leiddu 1 ínillj. 159 þús. tonn
af fiskimjöli.
Þessar veiðar hafa raunar
vaxið gífurlega á fáum árum“,
hélt dr. Hermann áfram, „eins
og sjá má af því, að 1958
veiddu Perúmenn aðeins 737
þús. tonn af ansjósu. Aukning-
in hefur verið milli 30 og 60%
á ári, en svo skipti alveg um
1963, þá varð aukningin að-
eins 2,3%“.
„Og hver var ástæðan?"
„Það hefur verið okkar aðal
vandamál að skýra, hvers
vegna veiðin minnkaði svo
mjög á sl. ári, því á því hafa
allir áhugá í Perú, þar sem
afialeysið hefur haft í för með
sér stórkostlega örðugleika í
Dr. Hermann Einarsson
fiskiðnaði Perúana. Sem dæmi
um það má geta þess að í vik-
unni áður en ég fór heim, þ.e.
a.s. síðustu vikunni í apríl sl.,
var lokað 31 verksmiðju af
fjárhagsörðugleikum.
Ástandið byrjaði að versna
í júní og júlí 1963. Þá urðum
við varir við að fuglamergðin
sem lifir á eyjunum undan
strönd Perú, þ.e. hinir frægu
gúanófuglar, t.d. skarfar og
pelíkanar, fóru að ókyrrast og
yfirgáfu flestallar eyjarnar við
norðanverða strönd Perú,
flugu suður á bóginn og alla
leið til Chilestrandar. En sam-
tímis þessu breyttu þeir einnig
um háttalag. Til dæmis komu
pelíkanarnir inn á götur borg-
anna, og leituðu að mat í ösku
tunnum. Við gerðum nákvæma
athugun á þessu frá upphafi
og kom í ljós við talningu að
3 millj. fugla drápust þessa
tvo mánuði og virtist ástæðan
vera matarskortur.
Þessir fuglar lifa svo til ein-
göngu á ansjósu".
„Þér hafið stjórnað hafrann-
sóknaleiðangrum vegna afla-
brestsins?“
„Ég’hef stjórnað fjórum haf
rannsóknarleiðöngrum í Perú
undanfarið, í ágúst sl., októ-
ber, desember og febrúar.
Meginniðurstöður af þessum
athugunum urðu þær, að
gróðurskilyrði í hafinu voru
einstaklega óhagkvæm. Þann-
ig er málum háttað á þessum
slóðum að allt byggist á upp-
streymi djúplagssjávarins til
yfirborðsins. Þessi sjór er
mjög nærefnarikur og kemur
upp á yfirborðið á 20—30
mílna breiðu svæði nálægt
ströndinni.
Nú brá svo við í júlí til
ágúst, sem eru vetrarmánuðir
þar suður frá, að þetta upp-
streymi hætti næstum því
alveg og yfir svæðið lagðist
næringarefnasnauður úthafs-
sjór, sem ekki inniheldur þau
gróðurskilyrði sem plöntu-
svifið þarfnast. Nú er það
sérkennilegt fyrir ansjósuna,
að hún lifir beint á plöntusvifi
sjávarins, þ.e. smásæjum þör
ungum. Breýting'á ytri ékil-
yrðum hefur því umsvifalaust
áhrif á hegðun og velgengni
þessa fisks.
Fiskurinn leitaði undir út-
hafssjóinn, sem lá í 40 metra
þykku lági við yfirborðið og
þar af leiðandi náði hvorki
fugl né fiskimaður til hans.
Við höfum ekki getað með
fullri vissu ákveðið, hve mik-
ið af eldri hluta stofnsins hef-
ur goldið afhroð vegna þess-
ara óhagstæðu skilyrða. n svo
mikið er víst, að næstliðna
„Bolichera“ en svo kallast ansjósubálarnir. — Þeir eru allir
frambyggðir og er stjórnpallur opinn, því að á þessum slóð-
um rignir aldrei.
reyna að nota skilvindurnar
til að vinna olíuna, en vinnsla
fer fram með nákvæmlega
sömu tækjum og notuð eru í
síldarverksmiðjum hér“.
Við spurðum dr. Hermann
um hvaða efnahagsleg áhrif
bkarxurinn er aóal ,.gua «»' ’-Xugnnn. Cngarnir eru i hreior-
uuunt hjá foreldruuum.
Hluti hafnarinnar í Chimbote
hafnarborg Lima eru megin
mánuði hefur sáralítið borið á
eldri árgöngum ansjósunnar 1
veiðunum. Hinsvegar leiddu
rannsóknir, sem við gerðum í
ágústmánuði sl. í ljós, að
hrygningin var nokkurn veg-
inn eðlileg að magni til, ef
borið var saman við fyrri ár.
Það kom svo í ljós í októ-
ber og nóvember sl., að gríðar
legt magn af ungviði flykktist
að ströndinni. Upp úr því hafa
veiðarnar byggzt að verulegu
leyti á þessum ungfiski, sem er
aðeins 8-10 cm. langur, en full
vaxin er ansjósan 13---16 cm.
að lengd. Þetta hafði þrenns-
konar afleiðingar fyrir iðnað-
inn.
í fyrrta lagi ánetjaðist mik-
ið af þessum smáfiski og gerði
það veiðina sjálfa miklu fyrir-
hafnarmeiri.
I öðru lagi voru miklir erfið
leikar á því að vinna fiskinn í
verksmiðiunum.
Og í þriðja lági bættist við,
að allur þessi fiskur var svo
fitulítill að margir hættu að
í N-Perú. Chimbote og Callao,
löndunarstaðir í Perú.
þessir erfiðleikar hefðu haft í
Perú. Hann svaraði:
„Fyrstu mánuði þessa árs
var veiðimagnið sjálft gríðar-
lega mikið, um ein milljón
tonna á mánuði en þessi feng
ur nýttist mjög illa, minna
mjöl og næstum ekkert lýsi.
Aftur á móti hefur veiðifloti
Perúana stækkað mjög sl. ár
og eru nú um það bil 1400
skip að veiðum. Kostnaður-
inn við að ná aflanum hefur
því farið vaxandi, en nýting
aflans varð samtímis miklu
minni.
Af þessu hefur auðvitað
leitt, að ágóðinn af rekstnn-
um hefur farið síminnkandi
á sl. ári og fyrstu mánuði
þessa árs.
Þessi fiskiðnaður Perú-
manna hefur verið rekinn
með bankalánum, vextir háir
og lánsfjárskortur fór mjög
vaxandi þar til bankarnir
stöðvuðu alla lánastarfsemi
til sjávarútvegsins fyrir ekki
alllöngu. Ennfremur má geta
þess að talsverðir skattar og
skyldur fylgja þessum iðnaði
og laun hafa farið hækkandi,
þannig að í algert óefni var
komið fyrir útgerðarmönnum,
jafnvel þeim sem voru tald-
ir sterkir fyrir tveimur ár-
um“.
„En teljið þér að þessir erf-
iðleikar séu stundarfyrir-
brigði?“
„Já, það tel ég. Og ég ótt-
ast ekki, að afleiðinga afla-
leysisins eigi eftir að gæta
langt fram í tímann.. Kíkið
verður að styrkja þennan iðn-
að vegna þess hve mikilvæg-
ur hann er fyrir þjóðarbú-
skapinn. Hann færir í þjóðar-
búið % hluta alls erlends
gjaideyris Perúmanna, eða
130 milljónir dollara og fólk-
ið við sjávarsíðuna byggir
beint eða óbeint afkomu sína
á þessum atvinnuvegi. Til
dæmis eru heilar borgir eins
og Chimbote, algjörlega háð-
ar þessum atvinnuvegi. Þessi
20 þúsund manna bær hefur
verið byggður frá grunni á
árunum frá því veiðarnar hóf
ust 1958“.
„Teljið þér að ofveiði drepi
fuglinn?"
„Nei, við gátum ekki séð
að veiðin sjálf hefði skaðað
stofninn verulega heldur ein-
ungis ytri ástæður, þ.e. verri
lífsskilyrði hafa valdið þess-
ari röskun á sl. ári, eins og
ég gat um. En búast má við,
að þegar nýi árgangurinn er
fullvaxinn í ágúst, eða sept-
ember í haust, verði ástandið
aftur eðlilegt nema áfram-
haldandi breyting verði á lífs-
skilyrðum í hafinu“.
„Er kreppa í Perú sem
stendur?"
„Já, það er mikil fjárhags-
kreppa í sjávariðnaðinum,
sem stendur“.
„Hefur þessi kreppa áhrif
á verðlagið á okkar fiski-
mjöli. Megum við búast við
hækkuðu heimsmarkaðs-
verði?“
„Ég held ekki. Markaðs-
verð hefur verið talsvert stöð-
Framhald á bls. Zl.