Morgunblaðið - 01.10.1964, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 1. okt. 1964
*
Handritin eiga heima í menningarbæ
ekki í Reykjavík
Samtalið við prófessor
Johannes - Bróndum
IMielsen
„Góðan dag, er þetta Brönd
um-Nielsen, pióíessor?“
„Já.“
„Þetta er Morgunblaðið. Nú
er handritamálið aftur komið
á dagskrá.“
„Já.“
„Mættum við spyrja yður
nokkurra spurninga um málið,
áður en frumvarpið verður
lagt fyrir þingið á miðviku-
daginn?“
„Já, það verður lagt fram
1 næstu viku.“
„Þá er fyrsta spurningin um
afstöðu stjórnar Árnasafns
nú?“
„Hún lítur á það sem skyldu
sína að vernda safnið sam-
kvæmt ákvörðun Árna Magn-
ússonar. Hún er skyldug til að
nota öll meðul í þessu skyni,
e.t.v. einnig málshöfðun, ef
nauðsyn krefur. Stjórnin verð
ur að gæta handritanna af til-
litssemi við vísindalega starf-
semi og það safn handrita,
sem er í umsjá hennar, og
nota öll ráð tií að styðja að
vísindarannsókn og koma í
veg fyrir að þeim rannsókn-
um, sem nú er unnið að, verði
hætt.“
„Og þér álitið, að þessari
vísindastarfsemi yrði hætt ef
handritin kæmu til íslands?“
„Já, þar er ekki hægt að
vinna að þessum rannsókn-
um eins og hér í Kaupmanna-
höfn, t.d. vantar bókasafn á
íslandi á borð við hið mikla
konunglega bókasafn hér.
Slíkt bókasafn er nauðsynleg
forsenda þess, að hægt sé að
vinna að rannsókn handrit-
anna.“
„Haldið þér, prófessor, að
hefjast munu málaferli út af
handritunum, ef afhending
þeirra verður samþykkt á
þinginu?“
„Ég geri ráð fyrir því.
Ég held að stjórn safnsins
muni líta á það sem skyldu
sína að reyna að leggja málið
fyrir æðsta dómstól.“
„Og teljið þér að það muni
seinka afhendingunni, — eða
að danska stjórnin muni samt
sem áður afhenda handritin?"
„Nei, það get ég ekki ímynd
að mér, að hún mundi gera.
Ríkisstjórnin er neydd til að
bíða eftir dómsniðurstöðu."
„Handritin hafa verið metin
í 100 milljónir d. kr., höfum
við lesið í fréttum."
„Það er blaðamannatal“,
svaraði Bröndum-Nielsen og
hló. „Maður getur nefnt 500
milljónir alveg eins og 100
milljónir."
„Haldið þér ekki, að Árni
Magnússon hefði arfleitt há-
skóla í Reykjavík að safni
sínu, ef slík stofnun hefði þá
verið hér?“
„Því er erfitt að svara. En
a.m.k. arfleiddi Konráð Gísla-
son Háskólabókasafnið i Kaup
mannahöfn að safni sínu, þó
að þá væri til æðri skóli á
íslandi.“
„Ætlið þér að taka upp
harða baráttu gegn afhend-
ingu handritanna, nú þegar
málið er aftur komið á dag-
skrá?“
„Já, og hinir mörgu ungu,
nýkjörnu þingmenn munu
taka malið upp til athugunar
frá grunni og heimsækia Árna
safn til að gera sér sem
gleggsta grein fyrir því, um
möguleika á samningaviðræð-
um við stjórnmálamenn.“
„Er prófessor Jón Helgason
í nefndinni?“
„Hann er í stjórn Árnasafns,
en enginn stjórnarmeðlima er
í nefnd einstaklinganna sem
ég minntist á.“
„Vitið þér um afstöðu hans
til afhendingar handritanna
nú?“
„Ég hef ekki leyfi til að
segja neitt um afstöðu hans.
Árnasafn er grundvöllur alls
lífsstarfs hans.“
„Álitið þér ekki að unnt sé
að varðveita og rannsaka hand
ritin í Reykjavík alveg eins
og í Kaupmannahöfn með
þeim vísindamönnum, sem hér
eru starfandi.“
„Nei, því fær mig enginn
til að trúa. í Reykjavík er
ekki háskóli með svo um-
fangsmiklum heimspekideild-
um sem hér í Kaupmannahöfn
þar sem hægt er að leggja
staðsett i menningarbæ, þar
sem eru stofnanir á borð við
konunglega bókasafnið o.fl.
„Hafið þér komið til ís-
lands, Bröndum Nielsen?“
„Nei, ætlunin var að ég
færi þangað, en þá skall
stríðið á.“
„Ef þér hefðuð komið til
íslands, munduð þér kannski
lita öðrum augum á málið?“
„Ég efast um það“, svar-
aði Bröndum-Nielsen með
áherzlu. „Að minnsta kosti
hef ég hitt danska kollega,
sem dvalizt hafa á Islandi og
hafa frekar snúizt gegn af-
hendingunni eftir dvölina
þar.“
„Og af hverju helzt?“
„Ja, þeir hafa séð íslenzku
bókasöfnin sem á engan hátt
eru sambærileg við þau
dönsku."
„En það voru íslenzkir
menn sem skrifuðu þessar
bækur og það hafa einnig ver
ið íslenzkir fræðimenn sem
mest hafa lagt af mörkum til
rannsókna og útgáfna á þess-
um ritum —“
„Néi, þeir skrifuðu þessi
handrit og lof sé þeim fyrir
það — en hér í Danmörku
Johannes Bröndum-Nielsen, fyrrverandi formaður Arnasafnsstjórnar (til hægri) Per
Hækkerup, utanríkisráðherra. Myndin er tekin, þegar handritanefnd danska þingsins heim-
sótti Árnasafn vorið 1961, en Hækkerup var þá formaður nefndarinnar.
þvað allt þetta mál snýst
raunverulega. Éæstir hinna
eldri stjórnmálamanna vissu
neitt um hvað handritamálið
snerist.
„Hvað um nefndina, sem at-
hugað hefur lagalegan grund-
völl fyrir afhendingunni?"
„Við höfum stofnað til, upp
á eigin spýtur, eins konar sam
starfshóps sérfræðinga í hand-
ritamálinu, sem á að vera
stjórn safnsins til stuðnings,
þannig, að við munum kanna
stund á slafnesk mál, rómönsk
mál, sapaanburðamálfræði o.s.
frv.“
„Hvert er, að áliti yðar,
mesta tjónið af því að hand-
ritin verði flutt til íslands?“
„Undirstaða vísindalegra
rannsókna hrynur þar með.
Hér í Kaupmannahöfn er
Árnasafn staðsett miðsvæðis í
heiminum, ef svo mætti segja,
og hingað sækja visindamenn
hvaðanæva að. Stofnun eins
og Árnasafn verður að vera
hafa vísindalegar rannsóknir
staðið með mestum blóma.“
„Segið okkur eitt, pfófess-
or, eruð þér ekki sannfærður
um það, ef þér skoðið hug
yðar hleypidómalaust, að
handritin komi til íslands?“
„Nei, langt því frá.“
„Þér haldið kannski að
handritafrumvarpið verði
fellt í þinginu?“
„Það er einn möguleiki,
annar er sá að hæstiréttur
kveði upp þann dóm, að lög-
in um afhendinguna séu and-
stæð stjórnarskránni.
„Þér ætlið einhvern tíma
að koma til Reykjavíkur?“
„Já.“
„Hvað eruð þér gamall.“
„Áttatíu ára — og með
fullt vinnuþrek.“
„Þið segið í einkanefnd-
inni, ef svo má kalla hana,
að þið getið fengið nóg af
peningum til að berjast gegn
afhendingunni. Við lásum
það í fréttum í dag.
„Já.“
„Hvaðan fáið þið þessa
peninga?"
„Það verður hlutverk
nefndarinnar að sjá um það
— og við munum þegar
hefjast handa.“
„Kannski úr Carlsberg-
sjóðnum?"
„Alls ekki.“
„En fáið þið þá þessa pen-
inga hjá einstaklingum?“
„Já.“
„Af hverju stafar áhugi
þessa fólks? Er þetta hug-
sjón?“
„Já. Þetta er krafa vísind-
anna.‘
„EJn segið okkur eitt, eruð
þér ekki talsmaður fyrir
norræna samvinnu?“
„Með góðum fyrirvara; t.d.
ekki þegar norræn samvinna
lendir á menningarverðmæt-
um. Ég var andvígur því, svo
dæmi sé tekið, þegar ákveðið
var að breyta danskri staf-
setningu og færa hana nær
sænskunni. Slíkt og annað
eins er fölsk norræn tilfinn-
ing.“
„En ef súlurnar á Akropol-
ishæð hefðu verið fluttar, við
skulum segja til Rómar og
hofið byggt þar, hefðuð
þér ekki talið rétt að reyna
að flytja aftur þennan gamla
dýrgrip á sinn stað — og
reisa súlurnar þar sem þær
upphaflega stóðu?“ ,
„Nei,“ svaraði prófessor-
inn ákveðið og benti á að
ýmislegt frá Akropolis væri
é söfnum t. d. í London — og
engum dytti í hug að skila
því aftur.
Við spurðum hver væri
harðasti þingmaðurinn á ný-
kjörnu þingi Dana gegn af-
hendingu handritanna. Hann
svaraði:
„Þeir eru margir harðir.
Sá sem mest lét til sín taka
var Poul Möller — en nú
láta hinir ungu að sér kveða
og meðal þeirra eru margir
ákveðnir á meiningunni.
„En hver verður höfuðtals-
maður handritafrumvarps-
ins?“
„Það verður Poul Möller.
Annars eru andstæðingar
frumvarpsins I öllum flokk-
um, í íhaldsflokknum, vinstri
jafnaðarmannaflokknum, o,
sv. frv.“
„En Erik Eriksen, leiðtogi
vinstri manna er með afhend-
ingu •—“
„Já, hann lofaði stuðningi
sínum, án þess að vita hvað
hann var að gera.‘
„Haldið þér þá að hann
hafi breytt um skoðun?“
„Það veit ég ekki.“
Stol bíl og iesti við
hliðina á sínum bíl
AÐFARANÓTT mánudagsins sl.
var fólk á ferðalagi í bíl á ís-
ólfsskálavegi, sem liggur austur
úr Stokkseyri. í bílnum vnru
tveir karlmenn og kona. Var
beygt iun á afleggjara og festist
billinn þar. Annar pilturinn fór
gangandi til Stokkseyrar. En í
stað þess að vekja upp þar, tók
hann traustataki vörubíl, sem
lykillinn stóð í og ætlaði að ná
sinum bíl upp með honum.
Ekki tókst betur til en svo að
vörubíllinn festist einnig við hlið
ina á hinum. Fór annar maður-
inn og konan þá af staðnum, enda
áttu þau ekki þátt í bílstuldin-
um. En pilturinn varð eftir.
Um morguninn varð eigandi
vörubílsins þess var að bíl hans
hafði verið stolið. Gerði hann
lögreglunni í Hafnarfirði aðvart.
Með því að rekja bílförin af stað,
fannst stolni bíllinn við hliðina á
hinum bílnum og var eigandinn
þar í nánd.
Bjarni Bjarnason,
orgelleikari
áttræður
AKRANESI, 30. sept. — Áttræð-
ur er í dag Bjarni Bjarnason, org
anleikari. Hann bjó í áratugi í
Skáney í Reykholtsdal, ásamt
konu sinni, Helgu Hannesdóttur
frá Deildartungu. Bjarni vann
það afrek að halda saman og
stjórna áratugum saman Karla-
kórnum Bræðrunum, söngfélagi
áhugasamra sveitamanna. Helga
kona hans var um sína daiga ein
af helztu forvígiskonum í kven-
félgsmálum sveitarinnar og ann-
áluð fyrir hannyrðir. Nú er Skán
ey skipt í 3 jarðir handa börn-
um þeirra og dvelst Bjarni hjá
Þórdísi dóttur sinní og Guðráðí
tengdasyni í NesL — Gddur