Alþýðublaðið - 31.01.1930, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Bankaeítirlitsmaðni'inn.
Fyrir bæjarstjórnarkosningarnar
ritaði Jakob Möller greinarkorn
1 „Vísi“ um starfsemi sína sem
eftixlitsmaður banka og spari-
■sjóða. Og á nokkrum fundum
varð hann til pess að draga petta
mál ifnn í umræður um bæjar-
málin. Hélt Möller því fram, að
hann hefði verið ásakaður um
varrrækslu í starfi sínu 'þann
tíma, sem hann var forfallaður
vegna veikinda í haust, —
„brigslað um sjúkleika", eins og
liann orðaði það.
Þar sem Möller hefir. hafið um-
ræður um starfsemi sína sem eft-
•irlitsmaður banka og sparisjóða,
er rétt að fara um hana nokkrum
orðum.
Hér skal ekki um það fjölyrt,
af hverjum ástæðum embætti
þetta var stofnað og Jakob Möll-
er skipaður til að gegna þvi.
Ekki skulu launin — 10 þús. kr.
á ári auk dýrtíðaruppbótar og
ferðakostnaðar — heldur talin eftir,
Eftiriitsmaður banka og spari-
sjóða á að vera trúnaðarmaður
þjóðarinnar. Skylda hans er að
fylgjast nákvæmlega með hag og
rekstri banka og sparisjóða í
landinu. 0g þjóðin á að geta reitt
sig á, að þær, lánsstofnanir, sem
hann telur ekkert athugavert við,
séu öruggar og hagi starfsemi
sinni þannig, að þjóðin megi ve)
við una. Lendi banki eða spari-
sjóður í kröggum, ætti eftirlits-
maðurinn að vera sjálfkjörinn til
þess með ráðum og leiðbeining-
um að leysa vandræðin að svo
miklu leyti; sem unt er. Hann á
að þekkja svo hag hverrar láns-
stofnunar, að hann viti fyrir,
hvort hún þarf sérstakrar aðstoð-
ar og hvort og á hvern hátt er
hægt að veita henni aðstoð.
Litlar sögur hafa farið af Möll-
er síðan hann tók við embættj
þessu. En ýmsir atburðir hafa
gerst á þessu timabili, sem snertu
mjög starfssvið hans.
Sparisjóðurinn á Eyrarbakka
mun hafa verið í andarslitrunum
þegar Möller tók við embættinu.
fhaldsmenn þar höfðu annast
stjórn og fjárvörzlu sparisjóðsins
og lánað fé hans óspart gæðing-
um sínum, sem gleymdu að
borga. Kom því aldrei til Möllers
kasta að hafa eftirlit með þeim
sparisjóði. En ekki hefir heldur
heyrst, að hann hafi gert nokkrar
tillögur um viðreisn hans eða
meðferð eigna hans og skulda.
Sparisjóðurinn á Stokkseyri lenti
og í greiðsluþroti. Einnig þar
voru íhaldsmenn' að verki. Möll-
er mun hafa lagt til árið 1927, að
sparisjóður þessi skyldi hætta
störfum. Það var eigi gert þá. Og'
ekki er-vitað, að Möller hafi haft
nokkurt sérstakt eftirlit með hon-
um síðan eða gert tillögur um
uppgjör hans, 'þegar hann þraut
gjaidgetuna til fulls. Sparifjáreig-
endur í hundraðatali hafa mist fé
sitt vegna hrakfara þessara spari-
sjóða.
Bankastjórar Islandsbanka hafa
þrásinnis flaggað með þvi, að
bankaeftirlitsmaðurinn, Möller,
telji, að bankinn eigi a. an. k.
helming hlutafjárins enn, 'þrátt
fyrir öll sín töp. Ekki hefir
Möller haft neitt við þetta að at-
huga. Enn fremur hefir banka-
stjórnin talið sem eign á reikn-
ingi bankans fyrir árið 1928
pokkuð á aðra milljón króna í
útistandandi skuldum, sem Möller
hefir sjálfur talið tapaðar. Jafnvel
þetta hefir bankaeftirlitsmaðurinn
látið óátalið með öllu.
Útbú Islandsbanka á Seyðisfirði
lánar bróður útbússtjórans um
helming alls veltufjár, sem það
ræður yfir. Árið 1926 veit Möller
bankaeftirlitsmaður, að útbúið
þar hlýtur að tapa talsvert yfit
Vs milljón króna og langmestu af
þeirri upphæð á bróður banka-
stjórans.
Ár líða, eitt ár, tvö ár, þrjú ár,
Enginn veit til þess, að banka-
eftirlitsmaðurinn hafi haft nokk-
urt sérstakt eftirlit með útbúinu
Skuld Stefáns Th. Jónssonar,
bróður Eyjólfs útbússtjóra, vex
ár frá ári — tvöfaldast — þre-
faldast. Tap útbúsins eykst ár
frá ári, tvöfaldast — 'þrefaldast.
Ekkert heyrist frá bankaeftirlits-
manninum, sem þó vissi árið
1926, að útbúið hlaut þá þegar að
tapa mörgum hundruðum þús-
unda á þessum bróður banka-
stjórans. Otbúið hélt áfram að
ausa í hann nýjum hundruðum
þúsunda. Lítur helzt út fyrir, að
bæði bankaeftirlitsmaðurinn og
aðalbankastjórarnir hafi verið
harðánægðir með ástand og
starfshætti útbúsins á Seyðisfirði.
f— í sumar fer svo Möller utan á
fund bankaeftirlitsmanna.
Alþýðublaðið fær fregnir af
sukkinu og óreiðunni á Seyðis-
firði. Ólafur Friðriksson skrifar
hverja greinina af annari og skýr-
ir frá þvi, að útbússtjórinn hafi
lánað bróður sínum um eða yfir
2 millj. króna og að mikið af því
fé sé tapað með öllu. Alþýðublað-
ið krefst skjótrar og skörulegrar
rannsóknar. Stjórn Islandsbanka
telur greinarnar róg og níð um
bankann, segir, að töpin á Seyðis-
firði hafi verið talin með í
skuildatöpum þeim, er Möller eft-
irlitsmaður mat 1926 og hafi
verið tekin til greina við reikn-
ingsgerð bankans.
Að’ lokum verður ríkisstjórnin
við kröfu Alþýðublaðsins um
rannsókn útbúinu á Seyðisfirði.
Útsala byrjar á morgan í Verzlnn Besi. S>
arfsBSSCMiiap og stendar í 15 daga. Afsláttnr frá
10 %—50 % og par á milli. T. d. 30 % af vetrar-7
kápaaiSB smámeyla. — Mramið eftir að ávalt er
bezt að kaupa í
Verzl. Ben. S. Þérarinssonar
Þegar þetta var upplýst orðið
um útbú Islandsbanka á. Seyðis-
firði, krafðist Alþýðublaðið þess,
að gerð yrði ýtarleg rannsókn á
hag aðalbankans hér í Reykja-
vik og þeirra af útbúunum, sem
ástæða þætti til. Benti það á, að
svo stórfelt tap, sem orðið hefði
á Seyðisfirði, hlyti að hafa áhrif
á hag aðalbankans og að ekki
væri óhugsandi, að matið á töpum
hans þyrfti endurskoðunar við
éins og á Seyðisfirði.
Þessum kröfum var ekki sint
þá. Þeim hefir ekki verið sint
enn.
Möller var erlendis þegar þetta
gerðist. Af fyrri afskiftum hans
af þessum málum liggur nærri að
ætla, að mjög sé hæpið að al-
menningur hefði fengið fulla vif.
neskju um hneykslið á Seyðis-
firði, ef Möller hefði gegnt bankæ
efitirlitsmannsstarfinu þenna tíma
Ekki er ósennilegt, að Eyjólfur
væri þá enn útbússtjóri eystra
eða vel metinn eftirlaunabanka-
stjóri og Stefán fjárvörzlumaður
útbúsins að 2/3 hlutum.
Nú er Möller kominn heim fyrir
alllöngu. Maður skyldi nú ætla,
að honum hefði fundist full á-
stæða til þess, að gera nú gagn-
gerða rannsókn á hag íslands-
banka. Þar sem tapið á þessu
eina útbúi hafði margfaldast á fá-
uni árum, var fylsta tilefni til
þess að freista að ganga úr
skugga um, hvort hagur aðal-
bankans hefði breyzt til hins
betra eða verra þessi sömu ár.
Tveggja milijóna tap á Seyðis-
fjarðarútbúinu hlaut að hafa stór-
feld áhrif á hag. aðalbankans.
Varasjóður hans var uppetinn.
Sjálfur taldi Möller um helming
hlutafjárins tapaðan fyrir nokkr-
um árum. íslandsbanki skuldar
Landsbankanum margar miáljónir,
ríkissjóði margar mUIjónir (enska
lánið) innstæðufjáreigendum
margar milljónir. Seðlar, sem hann
hefir í veltu, nema 4 milljónum.
Þolir bankinn þetta stórfelda
tap án þess að það valdi honum
örðugleika, að minsta kosti í bili?
Og hefir bankinn ékki orðið fyrir
Möller er enn t erlendis, veikur. I öðrum töpum á 'þessum sömu ár-
Annar maður er sendur austur. | um? Er hið gamla mat eftirlits-
Hann endurskoðar reikninga út-
búsins í haust.
Stefún bródir útbússtjórané
sknldar mikid ú 3. millfón króna.
Slculd hans hefir prefaldast í emb-
œttistíd Möllers. Tap útbúsins er
úœtlad um 2 milljónir, edaprefalt
meira en talid er, ad Möller hafi
áœtlad pdð 1926.
mannsins á skuldatöpum bankans
rétt nú? Er helmingur hlutafjárins
enn til? Þarf bankinn sérstakr-
ar aðstoðar — og þá hverrar?
Þetta átti bankaeítirlitsmaður-
ínn að rannsaka tafarlaust og
gefa skýrslu um til stjómarinnar..
Það var skytda bankaeftirlits-
mannsins, bæði vegna bankans,
trausts hans og álits og vegnfl
lánardrotna hans og viðskifta*
manna, vegna þjóðarinnar allrar.
Ekkert hefir um það heyrst,
að Jakob Möller hafi gert þetta
siðan hann kom frá útlöndum.
Hitt vita menn, að fyrir skömmm
féllu hlutabréf íslandsbanka stór-"
kostlega í verði í kauphöllinni í
Kaupmamiahöfn.
Bankinn hefir um margra ára
skeið heimtað miklum mun
hærri vexti af skuldunautum sín-
um, en Landsbankinn. Enn eru.
útlánsvextir hans y2% hærri,
Samkvæmt síðustu reikninguro
græðir hann mörg hundruð þús-<
unda á hyerju ári,
Hvað veldur þessu skyndilega
verðfalli á hlutabréfum hans? Er
það eðlilegt?
Þessu á bankaeftirlitsmaðurinn
að svara.
BæjarstjóraarfeosmngaFML
Við bæjarstjórnaTkosnÍRgarnai'
1928 voru þrír listar í •kjöri, A-
listi (Alþýðuflokkurinn), B-listi
(Sjálfstæðisflokkurinn eða Jakofe
Möller) og C-listi (thaldsflokkur-
inn). Við þessar kosningar fékk
A-listinn 2402 atkvæði, B-listinn
1018 atkvæði og Olistinn 3207
atkvæði. B og C, Möller og I-
haldsflokkurinn, fengu þannig til
samans 4225 atkvæði. Þá var
enginn „Framsóknar“-listi í kjöri
og það er öllum kunnugt, að
þeir „Framsóknar“-menh, sem cru,
ákveðnir afturhaldsandstæðingar,
kusu þá jafnaðarmannalistanni
Nú hefir Ihaldsflokkurinn inn-
limað Möller og Sigurð Eggerz.
Flokkurinn er nú einn og öskiftur.
Möller fékk 2. sætið næst á eftir
Jóni Ólafssyni, og Eggerz skraut-
sæti hæfilega neðarlega á listan-
um. Við kosningamar 25. þ. m.
fékk listi þessa sameihaða flokks.
alls 6033 atkvæði eða 1808 aí-
kvæðum fleira en 1928.
Listi Alþýðuflokksins fékk 3897
atkvæði eða 1495 fleiri en 1928.
Atkvæðaukning Alþýðuflokks-*
ins nemur því 62—63% af at-
kvæðatölu hans 1928. Atkvæða-
aukning Ihaldsflokksins ‘er þriðj-'
ungi minni hlutfallslega eða að
eins 42—43%.
Þegar þess er gætt, að nú voru
greidd 70% fleiri atkvæði en 1928
sést hve gífurlega fylgi Ihalds-
flokksins hefir dvínað hér í bæn-
um.
Andstæðingar llialdsflokksins
gengu að þessiu sinni skiftir tii
f