Morgunblaðið - 24.03.1965, Síða 16

16
MORGU N BLAÐIÐ
Miðvikudagur 24 marz 1965
— Um héraðsmál
Framh. af bls. 13.
lagði einnig af mörkum hálfa
milljón króna í sama skyni.
Þá lýstu sýslunefndir beggja
sýslnanna stuðningi við þau á-
form að stækka og endurbæta
sjúkrahúsið á Akranesi, hétu
stuðningi um útvegun lánsfjár til
greiðslu byggingarkostnaðar og
tóku á fjárhagsáætlun sýslusjóðs
fyrstu framlög til sjúkrahús
byggingarinnar. Er í kjölfar
þessa gert ráð fyrir að með samn
ingi verði héraðsbúum tryggður
sami réttur til sjúkrahúsdvalar
og Akurnesingar njóta þar nú.
Vöxtur og viðgangur sjúkrahúss-
ins á Akranesi hefur að sjálf-
sögðu fyrst og fremst þýðingu
fyrir Borgarfjarðarhérað, en það
hefur líka þýðingu á víðtækari
grundvelli, því það léttir á að
sókninni að sjúkrahúsunum
Reykjavík og er sannarlega ekki
vanþörf á því. Geta má þess að
þriðjungur allra sjúklinga, sem
innritaðir voru í sjúkrahúsið á
Akranesi, voru úr Mýra- og
Borgarfjarðarsýslum.
Stofnkostnaður sjúkrahúsa og
viðhaldskostnaður þeirra er
mjög mikill og ljóst er að hin
dýrustu rannsóknar- og lækninga
tæki verða tæplega keypt nema
til meiriháttar sjúkrahúsa. Það
er því mjög þýðingarmikið að
slík sjúkrahús séu staðsett af
mikilli kostgæfni. Hér í Borgar-
nesi er eigi um það að ræða að
kóma upp sjúkrahúsi, enda leys-
ir sjúkrahúsið á Akranesi vand-
ann.
Hins vegar er sýnilegt að mik-
il þöjrf væri á því að stofnsetja
hér dvalarheimili fyrir aldrað
fólk og mætti þá hugsa sér að
hafa slysavarðstofu í þeirri stofn
un. Það er nauðsynlegt að geta
veitt fólki, sem slasast fyrstu að-
hlynningu við sæmilegar aðstæð-
ur, hér í Borgarnesi, ekki sízt
vegna þess að umferðin í hér-
aðinu fer stöðugt vaxandi og er
raunar óvíða meiri í sveitum.
Slys bera að höndum og óverj-
andi er að stefna ekki að því að
auka öryggi þeirra, sem fyrir
þeim kunna að verða.
Vísindarannsókn —
grundvöliur hagnýtingar
jarðhita.
Á síðastliðnu ári voru sam-
þykktar í báðum sýslunefndun-
um tillaga um að verja nokkr-
um fjármunum í því skyni að
láta fara fram almenna jarðfræði
lega grundvallarrannsóknir í hér
aðinu í því skyni að kanna á
hvaða svæðum væri helzt að
vænta jarðhita. Það er ljóst mál
að það yrði um það er lýkur
tvímælalaust kostnaðarmeira að
leita jarðhitans með óskipulögð-
um einstökum borunum hér og
þar. Slík happa og glappaaðferð
er ekki samrýmanleg nútíma
vinnubrögðum og er sjálfsagt að
reyna að byggja á vísindalegum
vinnuaðferðum og þekkingu,
enda höfum við í landinu hæfa
menn, sem geta leyst slíkar rann-
sóknir af höndum.
í kjölfar þessara almennu vís-
indalegu rannsókna fylgja svo
sérstakar, staðbundnar rannsókn-
ir, sem hafa beint hagnýtt gildi.
Við fengum Jón Jónsson jarð-
fræðing til þess að skipuleggja
starfið fyrir sýslunefndirnar á
slíkum grundvelli. Fengust tveir
ungir jarðfræðingar til þess að
vinna verkið, þeir Kristján Sæ-
mundsson og Sigurður Lúðvíks-
son. Dvöldu þeir hér í héraðinu
í sumar og fram á haust. Er þess
vænst að þeir hefji starfið á ný
í vor.
Starf sitt framkvæma þeir
þannig að gera jarðhitakort af
svæðinu, þar sem reynt er að
skýra í stórum dráttum jarð-
fræðilega byggingu þess. Halli
berglaganna er kannaður svo og
misgengi þeirra. Kortlagðir eru
gangar svo og sá jarðhiti, sem
þekktur er.
Það verður án efa heillavæn-
legast að fara þannig að. Vissu-
lega er skiljanlegt að menn vilji
sjá árangurinn strax og séu óþol-
inmóðir að bíða hagnýtrar upp-
skeru af þessu starfi. En það
verður að hafa í huga að vís-
indarannsóknir koma einmitt í
veg fyrir sóun tíma og fjár-
muna — auk vonbrigðanna, sem
oft fylgja óskipulögðum vinnu-
brögðum.
Borgarfjörður er eitt mésta og
sennilega bezt setta jarðhita-
svæði landsins. Það er á miðju
péttbýlu landbúnaðarsvæði. —
Svæðið er vatnshverasvæði, en
sá jarðhiti er talinn hagkvæm-
ari til upphitunar gróðurhúsa,
en jarðhiti á gufuhverasvæðum.
Vatnið inniheldur minna af ýms-
um efnum, svo sem brennisteini
og öðrum tærandi efnum.
Það er augljóst að skilyrði fyr-
ir aukinni hagsæld í héraðinu og
landinu í heild, er fyrst og
fremst aukin framleiðsla og fjöl-
breyttari framleiðsla. Lausnin á
vandanum, sem svo mjög er tal-
að um, jafnvægi í byggð lands-
ins, er éinmitt fólgin í því. Við
eigum að stefna að því að losa
okkur úr þeim viðjum, að eiga
allt undir veðri og afla. Hagnýt-
ing jarðhitans er án nokkurs vafa
eitt af því, sem getur greitt fyr-
ir okkur. Jarðhitann má nota til
iðnaðar og landbúnaðar. Hjá okk
ur í Borgarfirði er sennilegt að
jarðhitinn verði eðli málsins sam
kvæmt bezt hagnýttur til land-
búnaðar, þ.e. til ræktunar nytja-
jurta og þarf að auka fjölbreytni
í þeirri framleiðslu — svo og til
upphitunar híbýla.
Væri mjög æskilegt ef ríkið
ætti forgöngu um að koma upp
tilraunastöð í gróðurhúsarækt,
þar sem m.a. væri lögð áherzla
á að gera tilraunir með rætkun
tegunda, sem hér hafa ekki áð-
ur þekkzt, svo og að kynbæta
þær tegundir, sem við ræktum
og finna hvað bezt hentar við
ræktun þeirra. Þá væri í .sam-
bandi við slíka tilraunastöð æski
legt að rannsaka hvaða gerð
gróðurhúsa hentar okkur bezt,
bæði byggingarefni, stærð og
lögun og annað það, seíh gróð-
urhúsasmíði varðar. Er þessu
hér með komið á framfæri við
viðkomandi aðila.
Með auknum jarðhita er unnt
að framleiða meira magn græn-
metis á fleiri stöðum en áður
var. Markaður fer væntanlega
vaxandi með auknum mann-
fjölda og vegna baráttu ýmissa
félagssamtaka og heilsugæzlu.
Við eigum að beita tækni og
þekkingu til þess að efla og auka
framleiðsluna. í þessu tilfellí er
stefnt að því að auka þekkingu
okkar á andlagi tækninnar —
landinu sjálfu — auðævum þess
og hvernig bezt verði til þeirra
náð. Vonandi verður unnt að
halda þessu starfi áfram ög að
fjárskortur hindri ekki fram-
hald þess.
Löggæzla og stjórn
héraðsmála
Á síðastliðnu ári voru lög-
reglumál héraðsins tekin til end-
urskoðunar. Aukin umferð um
þjóðvegina, ferðamannastraum-
ur, aukið samkomuhald og fjölg-
un íbúa í Borgarnesi hefur í för
með sér þörf á aukinni lög-
gæzlu. Samkvæmt samningi,
sem gerður var með sýslunefnd-
um, hreppsnefnd Borgarness og
ríkissjóði, voru ráðnir tveir fast-
ir lögreglumenn, en fyrir voru
níu héraðslögreglumenn, sem
sinna löggæzlu sem aukastörf-
um, og greiða fyrrgreindir aðil-
Barna'jósmynda-
stofan
GRETTISGÖTU 2.
Barnamyndatökur allan
daginn.
Prufur tilbúnar næsta dag.
Myndatökur þarf að panta.
— Sími 15905. —
Bezt oð auglýsa í Morgunblaðinu -
Kláffoss
ar kostnaðinn skv. ákvæðum
nýju laganna um lögreglumenn.
En jafnframt var lagt niður starf
tollvarðar og annast lögreglan
síðan tollgæzlu hér við Borgar-
neshöfn. Þá var og fangahúsið í
Borgarnesi lagfært og var þar
komið upp lögregluvarðstofu.
Það sýndi sig snemma á sumr-
inu að ekki hafði verið vanþörf
á aukinni löggæzlu, er nokkrar
róstur urðu á Hreðavatni og var
það meðal fyrstu verkefna hinn-
ar nýstofnuðu lögreglu að ann-
ast þar, ásamt aðkomnum lög-
reglumönnum, eftirlit og björg-
unarstörf.
Þá hefur skrifstofa Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu í Borgarnesi
fengið aukið húsnæði til afnota.
Var tekið á leigu húsnæði við
Skúlagötu, neðri hæð í nýju húsi.
Voru þar innréttaðar vistlegar
skrifstofur og er þar nú betri
aðstaða fyrir almenning, sem er-
indi á í skrifstofuna, auk þess
sem vinnuaðstaða er að sjálf-
sögðu betrí fyrir starfsmenn
sýsluskrifstofunnar.
Æskulýðsmál
Nú eru liðin tvö ár frá því að
sýslunefndirnar skipuðu sér-
staka æskulýðsnefnd fyrir hérað-
ið. Upphaf þess máls var ófremd-
arástand það, sem orðið var á
öllu skemmtanahaldi í héraðinu,
svo og vöntun á jákvæðu skipu-
lögðu æskulýðsstarfi. Algengt var
að æskufólk, þar á meðal fjöldi
unglinga á 14—16 ára aldri, hóp-
aðist á dansskémmtanir, sem
fóru vægast sagt miður vel fram
og óþarft er að fjölyrða frekar
um nú. Voru menn sammála um
að orðskviðir og umvandanir
leystu ekki vandann, heldur væri
jákvætt starf líklegra til árang-
urs.
Var síðan ákveðin hér í lög-
sagnarumdæminu vegabréfa-
skylda unglinga og síðan gefin
út í skrifstofu sýslunnar vega-
bréf með mynd af handhafa á-
samt helztu upplýsingum um
hann. Telja verður að lögreglu-
stjórum sé óhætt að neyta þeirra
úrræða að fara þannig að, m.a.
með 'hliðsjón af reglugerð frá
1942. Hins vegar mun nú í ráði
að gefa út sérstök lög um þetta
efni og er það auðvitað til bóta.
Unglingum innan 16 ára aldurs
var síðan bönnuð þátttaka í al-
mennum danssamkomum í her-
aðinu.
Æskulýðsnefndin var þó þeirr
ar skoðunar að ekki dygði það
eitt að ætla að leysa vandann
með banni einu saman. Hafa
verður í huga þau sannindi að
heilbrigðum æskumanni er blátt
áfram eðlilegt að vilja skemmta
sér með öðrum unglingum. Ef
þeim var úthýst af almennum
skemmtunum, áttu þau eigi
neinna kosta völ í þeim efnum
hér i strjálbýlinu. Var því ákveð-
ið að æskulýðsnefnd héraðsins
ætti frumkvæði að starfsemi fyr-
ir æskufólk, sem beindist að því
að gefa þeim kost á hæfilegum
skemmtunum og örðum viðfangs
efnum, sem hefðu þroskandi
gildi.
Þeirri starfsemi æskulýðs-
nefndarinnar hefur síðan verið
vel tekið og hafa bæði foreldrar
og forráðamenn skólanna í hér-
aðinu og annars staðár stutt þá
starfsémi. Eru undirtektimar
æskulýðsnefndinni vissulega til
hvatningar: Hitt skipti þó mestu
máli, að æskufólkið sjálft hefut*
tekið þessum tilraunum fegin-
samlega og drengilega virt þær
leikreglur, sem settar hafa verið.
Þessi æskulýðsstarfsemi hefur
því nýlega verið aukin og voru
á vegum nefndarinnar stofnaðir
námsflokkar, þar sem kennd eru
erlend tungumál. Starfsemi náms
flokka æskulýðsnefndarinnar fer
fram í Borgarnesi og kennari er
séra Leó Júlíusson á Borg. Þátt-
taka hefur verið talsverð.
Fyrir tveim vikum var svo
haldinn hér í Borgarnesi sam-
eiginlegur fundur æskulýðsnefnd
ar, hinnar nýstofnuðu fræðslu-
ig menningarmálanefndar, for-
ráðamanna skólanna og annara
forystumanna í héraðinu. Var þar
stofnað tónlistarfélag fyrir Borg-
arfjarðarhérað, en hlutverk þes3
verður m.a. að vinna að því að
koma hér upp tónlistarskóla og
fá hingað listamenn og hljóm-
sveitir til tónlistarhalds.
Æskulýðsnefndin hefur nýlega
ákveðið að beita sér fyrir nýj-
ung í æskulýðsstarfsemi. Hefur
hún hafið undirbúning að vísi að
tæknifræðslú ' fyrir starfandi
bændur og bændasyni og aðra
þá, sem hug hafa á því að kynna
sér í frístundúm gerð, rekstur og
viðhald bifreiða, dráttarvéla og
annarra landbúnaðarvéla. Fyrsta
námskeiðið er fyrirhugað í vor
og verður þar m.a. kennt um
þau atriði er lúta að rafkerfi fjór
gengisvéla. Verður leitað sam-
vinnu við innflytjendur dráttar-
véla og bifreiða, svo og verður
óskað leiðbeiningar skólastjóra
bændaskólans á Hvanneyri og
annarra skólamanna um fram-
kvæmd námsskeiðsins.
Á næsta ári er svo fyrirhugað
að efna til annars námsskeiðs,
þar sem fjallað verður um aðra
þætti fjórgengisvéla og þannig
koll af kolli unz farið hefur ver-
ið yfir helztu atriði, er varða vél-
arnar. Slík námskeið gætu haft
talsvert gildi. Það er hyggilegt í
sjálfu sér að menn kynntust bygg
ingu þessara dýru véla, noti þær
rétt og læri að lagfæra og end-
urnýja þær. Getur það bæði spar
að mönnum talsverð bein útgjöld,
en hitt vegur ekki minna að slík
aukin þekking á vélunum leiðir
til betri hagnýtingar og rheðferð-
ar þeirra og því drýgri ending-
ar. Það skiptir miklu máli, því
þessi tæki eru vissulega dýr í
innkaupi.
Eign héraðsbúa í slíkum tækj-
um skiptir hundruðum milljóna
króna að verðmæti og sjá menn,
ef þetta er hugleitt, að hér er í
rauninni um stórfellt hagsmuna-
mál að ræða fyrir þá og má þá
nærri geta hverju máli það skipt-
ir fyrir þjóðina í heild, að hag-
nýta vel vélakost sinn og bif-
reiðar.
Önnur menntamál.
Lokið er smíði viðbótarbygg-
ingar við húsmæðraskólann að
Varmalandi. Kostnaður við smíð
ina varð um fjórar og hálf millj.
kr. Hafa sýslusjóðir greitt um
625 þús. kr. af kostnaðinum og
lagt fram úr Sparisjóði Mýra-
sýslu kr. 700 þús. í lán til bygg-
ingarinnar. Sparisjóðurinn á
Akranesi lánaði kr. 300 þús.
kr. Framlag ríkissjóðs hefur num
ið kr. 1,9 millj. Mismunurinn
stendur í víxil- og verzlunar-
skuldum. Verður tilkoma við-
byggingarinnar til mikils hag-
i