Morgunblaðið - 24.03.1965, Síða 23

Miðvikudagur 24. marz 1965
MORGUNBLAÐIÐ
23
Rússnesku geSsn-
förunum fugnuð
Brezhnev efSir varnir N-Vietn»am
Moskvu, 23. marz (AP-NTB)
S O V É Z K U geimfararnir
tveir, Pavel Belyayev og Al-
exei Leonov, komu í morgun
til Moskvu með farþegaþotu
frá geimrannsóknastöðinni í
Baikonur í Mið-Asíu.
Þúsundir Moskvubúa tóku
á móti geimförunum á flug-
vellinum, þeirra á meðal ráð-
herrar og flokksleiðtogar, full
trúar erlendra ríkja, og er-
lendir og innlendir blaða-
menn. Einnig voru þar geim-
fararnir Juri Gagarin og Val-
entina Teresjokova, foreldr-
ar Leonovs og eiginkonur
geimfaranna.
Orustuþotur fylgdu flugvél
geimfaranna frá Baikonur, og
lenti vélin á Vnukovo-flugvell-
inum við Moskvu klukkan tæp-
lega hálf níu í morgun (ísl. timi).
Mikill mannfjöldi var á flugvell-
inum til að taka á móti geimför-
unum, og báru margir rauða
fána, sem þeir veifuðu með til
geimfaranna.
Eftir móttökurnar á flugvell-
inum var geimförunum ekið til
Rauða torgsins þar sem tugir
þúsunda manna voru saman
komnir til að hylla þá. Var leið-
in til torgsins fánum prýdd, og
á gangstéttunum stóðu þéttir
hópar áhorfenda. Klifruðu marg-
ir áhorfendanna upp á girðingar,
bílþök og strætisvagna til að sjá
betur geimfarana um leið og þeir
óku framhjá. Bifreið geimfar-
anna var blómum skreytt, og á
eftir þeim fylgdi bílalest, er
flutti sovézka leiðtoga og erlenda
fulltrúa.
Á Rauða torginu höfðu margir
áhorfenda beðið tímum saman
eftir geimförunum, og laust mann
fjöldinn upp fagnaðarópi er þeir
birtust á svölum grafhýsis Len-
ins ásamt leiðtogum Sovétríkj-
anna. Þar ávarpaði Nikolai Pod-
gorny, sem á sæti í Æðsta ráð-
inu, mannfjöldann, en gaf síðan
Belyayev orðið.
Belyayev var sem kunnugt er
stjórnandi geimfarsins „Voskhod
2“, sem fór 17 hringferðir um-
hverfis jörðu, sl. fimmtudag og
föstudag. Leonov vann hinsveg-
ar það þrekvirki að verða fyrst-
ur allra manna til að fara út úr
geimfari á braut og dvelja nokkr
ar mínútur úti í geimnum.
í ræðu sinni, sem tók 12 mín-
útur, sagði Belyayev m.a.: „Er
það ekki sönnun fyrir því að hag
kerfi Sovétríkjanna er betra en
euðvaldsstefnan þegar Rússi
verður fyrstur til að dvelja einn
úti í geimnum? Er það ekki sönn
un þess að sovézk vísindi eru
fremri vísindum auðvaldsríkj-
anna?“ Taldi geimfarinn að þessi
för „Voskhod 2“ markaði tíma-
mót í sögu geimrannsókna.
Að ræðu hans lokinni tók Leo-
nov til máls, og sagði að þess
væri nú ekki langt að bíða að
komið yrði upp stöðvum úti í
geimnum þar sem geimför*kæmu
við á leið til tunglsins og ná-
lægra stjarna. Hann kvaðst hafa
sýnt fram á það með ferð sinni
út úr geimfarinu að menn gætu
— Isafold
Framh. af bls. 2
sem ísafold prentaði og steypa
eftir þeim mörgum árum síðar og
losna þannig við endursetningu.
Nú, væri letrið geymt í blýmu,
einkum af námsbókum, og hefði
það mikla fjárhagslega þýðingu
að geta smátt og smátt losað allt
það mikla blý, sem þannig va.ri
nú bundið hjá prentsmiðjunni
en það væri líklegast um 100 tonn
og hvert tonn kostaði 35—40 þús
und krónur. Að auki losnaði rnik
ið húsrými.
athafnað sig úti í geimnum. Þá
lýsti hann nokkuð því sem fyrir
bar í ferðinni, og virtist Leonid
Brezhnev, aðalritara flokksins,
vökna um augu er Leonov lýsti
fegurð Sovétríkjanna eins og hún
birtist honum meðan hann var á
göngu sinni um himingeiminn.
Að loknum ávörpum geimfar-
anna tók Brezhnev til máls, og
ræddi aðallega um ástandið í
heiminum í dag. „Við höfum
lýst því yfir oftar en einu sinni
að við erum ekki andvígir góðri
Framh. af bls. 6
hann þá verið í 12,8 sml. fjar-
lægð frá Barði í misvísandi NNV
og hefði hann þá verið 0,8 sml.
utan fiskveiðimarkanna. Kvaðst
ákærði hafa numið staðar í 10 til
12 mín. á meðan hann kastaði
vörpunni, en kvaðst síðan hafa
siglt í sömu stefnu og áður, þar
sem ekki var þörf á að breyta um
stefnu sökum þess að vindur stóð
þvert á skipið.
í forsendum að dómi héraðs-
dóms segir svo m.a.:
Skýrsla ákærða um það, að
hann hafi kastað vörpunni um
0,8 sml. utan fiskveiðitakmark-
anna um kl. 01,10 eða um kl. 00.10
til 00.20 samkv. íslenzkum tíma
virðist röng þegar hún er borin
saman við vætti yfirmanna varð
skipsins. Dómurinn verður að
telja að svo miklar líkur séu fyr
ir því, að ákærði hafi verið að
veiðum innan fiskveiðitakmark-
anna, að telja verði nægilega
sannað, að hann hafi verið að
óiöglegum veiðum á þeim slóðum
og tíma, sem greinir í skýrslu yf
irmanna varðskipsins.
Verður því niðurstaða dómsins
sú, að sakfella beri ákærða.
í forsendum að dómi Hæstarétt
ar segir, að eftir uppsögn héraðs-
dóms hafi skólastjóri Stýrimanna
skólans, markað á sjóuppdrátt
staði togara ákærða kl. 23,59 hinn
20. september 1964, og kl. 00.05
21. sama mánaðar. Markaði hann
þessa staði togarans samkvæmt
mælingum varðskipsmanna, en
reiknaði um l!á% fjarlægðar-
skekkju, miðað við 12 sml. fjar
lægðarkvarða, ákærða í vil. Stað
ur togarans kl. 23.59 mældist
samkv. reikningi skólastjórans
vera um 0,3 sml. innan fiskveiði
márkanna, en kl. 00.05 um 0,1
sml. utan þeirra. Síðan segir orð
rétt í dómi Hæstaréttar:
„Varðskpismenn sendu togara
ákærða stöðvunarmerkið með
ljósmorsi kl.v 00.02, en staðará-
kvörðun togarans var þá ekki
gerð. Næsta staðarákvörðun var
gerð kl. 00.05, en þá var staður
'togarans samkvæmt framan-
greindri mörkun skólastjórans
fyrir utan fiskveiðimörkin. Þykir
vera slík óvissa um stað togarans
kl. 00.02, að eigi sé sannað, að
hann hafi verið innan fiskveiði
marka. Taka togarans utan fisk-
veiðimarka veitir eigi, að svo
búnu, að þjóðrétti íslenzkum dóm
stólum dómsöguvald í máli á-
kærða. Samkvæmt þessu verður
að ómerkja héraðsdóminn og vísa
málinu frá dómstólum.
Eftir þessum úrslitum ber að
leggja allan kostnað sakarinnar
bæði í héraði og íyrir Hæstarétti
á ríkissjóð, þar með talin máls-
varnarlaun verjanda í héraði og
fyrir Hæstarétti, sem ákveðast
samtals kr. 20.000,00“.
— Handritamálið
Framih. af bls. 1
Svíar ættu að taka beina afstöðu
til málsins og grípa til róttækra
aðgerða, sem að sjálfsögðu
mundu hafa áhrif á skoðanir al-
mennings, til dæmis í Danmörku,
verð ég að bera fram eindregin
mótmæli. Þær aðgerðir væru
mjög óhejxpilegaur. Daoir ag ís-
sambúð við Bandaríkin fremur
en við önnur ríki“, sagði hann.
„En hinsvegar mega allir vita að
við munum ekki láta ganga á
rétt okkar í Evrópu eða öðrum
heimsálfum“.
Sagði Brezhnev að Sovétríkin
hefðu þegar gert ráðstafanir til
að styrkja varnir Norður-Viet-
nam. Bandarískir heimsvaldasinn
ar hefðu kveikt elda styrjaldar í
Vietnam, sem hætta væri á að
breiddust út og ógnuðu heims-
friðinum. Lifðu þeir í þeirri von
að tíminn liði og aðgerðir þeirra
í Suðaustur-Asíu féllu í gleimsk-
unnar djúp, en það væru fals-
vonir. Vildi Brezhnev vara
Bandaríkjamenn við því að með
glæpsamlegri framkomu í Viet-
nam væru þeir að grafa sjálfum
sér þá gröf, sem erfitt gæti reynzt
að komast upp úr.
lendingar munu einhvernveginn
leysa þennan vanda, og það er
alls engin ástæða fyrir Svía að
koma með beinar tillögur eða
fordæmi,“ sagði Edenmann.
— „Handritamálið annars veg-
ar, og hinsvegar sú staðreynd að
Konunglega bókhlaðan í Stokk-
hólmi og bókasafn háskólans að
Uppsölum hafa um aldaraðir
varðveitt verulegt magn af göml-
um íslenzkum handritum, eru í
rauninni algjörlega óskyld mál“,
sagði ráðherranm „Þegar ís-
lenzku handritin voru flutt til
Kaupmannahafnar, var sú borg í
rauninni einnig höfuðborg ís-
lands. Við sambandsslitin var
þessvegna eðlilegt að handrita-
málið verði tekið til athugunar.
Svíþjóð og ísland hafa hinsvegar
aldrei verið sambandsríki, og
þegar handritin bárust til Sví-
þjóðar eftir ýmsum leiðum á
sautjándu og átjándu öld, var um
beina milliríkjaverzlun að ræða.
Mikill áhugi var ríkjandi í Sví-
þjóð á að bjarga fornminjum
þessum, sem talið var að væru
£ hættu. Það er einnig athyglis-
vert að íslendingar hafa aldrei
gert neinar kröfur til þessara
handrita, og nýlega var bent á
það opinberlega í Reykjavík að
þau gegndu allt öðru máli en ís-
lenzku handritin í Danmörku.
Var þá tekið fram að íslendingar
ættu enga kröfu á að fá sænsku
handritin afhent“, sagði Eden-
mann að loku-m.
— Eimskip
Framih. af bls. 3
að sjálfsögðu fremsta skylda
félagsins að veita landsmönnum
fullkomna þjónustu. Hefur fé-
lagið og jafnan miðað gerð skipa
sinna við þær kröfur, sem gerðar
eru til þeirra hér heima, svo þau
geti sem bezt leyst flutningsþörf
landsmanna og félaginu er það
kappsmál að í engu þurfi að
draga úr þeirri þjónustu, sem það
hefur veitt, heldur mikið fremur
að bæta hana.
— Um geiminn
Framhald af bis. 1
an með vaxandi hra'ða, unz hún
hvarf þeirn sjónum.
Eftir 23 sekúndna flug sveigði
eldflaugin í aust-norðaustur og
tók steifnuna út yfir Atlantshaf-
ið. Og sex mínútum eftir flug-
tak tilkynntu starfsmenn eftirlits
stöðvarinnar á Kennedýhöfða að
Molly Brown væri komin á braut.
Grissom var flugstjóri. Hann
er 38 ára og majór í flughernum.
Young er hinsvegar foringi í
sjóhernum, og ber nafnbótina It.
commander. Hann er 34 ára.
Þeir eru sjöundi og áttundi geim
farinn frá Bandaríkjunum, en
Sovétríkin hafa sent á loft 10
menn og eina konu.
Tuttugu mínútum eftir flugtak
var Molly Brown stödd yfir Af-
ríku. Tilkynnti Grissom þá að
öll tæki geimfarsins störfuðu
eðlilega, og a'ð allt gengi að
óskum. Framundan voru margs
konar tilraunir, m.a. að snúa
geimfarinu við í loftinu, láta það
fara áfram og afturábak og snúa
því um sjálft sig. Tilraunir þess-
ar miðuðu að því að kanna hve
geimfarið léti að stjórn vegna
væntanlegra „stefnumóta"
tveggja geimskipa sfðar meir.
í fyrstu hringferðinni var jarð
nánd Molly Brown 160 km, en
jarðfirð 230 km. Tók hringferð-
in 89 mínútur. í lok þessarar
hringferðar ræstu geimfararnir
smá eldflaugar á hliðum geim-
farsins og breyttu stefnu þess
inn á nýja braut, sem var meira
hringlaga en sú fyrri. Á nýju
brautinni var jarðnánd 160 km.
eins og fyrr, en jarðfirð 170 km.
í fyrstu umfei'ðinni fór Molly
Brown yfir borgina Perth í
Ástralíu, eins og flest fyrri geim-
för Bandaríkjanna. Og þegar
geimfarið fór yfir, kveiktu borg-
arbúar öll Ijós. Sáu geimfararnir
Ijósin og sendu borgarbúum
kveðjur.
í annari hringferð sneru geim
fararnir Molly Brown í heilhring
með ágætum, og létu geimfararn
Fræðslu-
námskeið
kvenna
FRÆÐSLUN ÁMSKEIÐ kvenna
í Valhöll heldur áfram n.k.
fimmtudag kl.
8,30 e.h. Gunnar
Thoroddsen fjár-
málaráðherra
flytur fyrirlest-
ur um stjórn-
skipunarmáí og
stjórnmálastefn-
ur. Að lokum
verður málfund-
ur. Leiðbeinandi
er frú Ranghildur Helgadóttir.
ir mjög vel af þeim í ferðalok. í
þessari hringferð átti Young að
gera ýmsar athuganir á sjálfum
sér, svo sem mæla blóðþrýsting
sinn ofl. Af einhverjum ástæ’ðum
komust niðurstöður hans ekki til
skila á tilætluðum tíma. Niður
á Kennedyhöfða var geimfarinn
Gordon Cooper í símasambandi
við geimfarið og kallaði til
Young: „Hvernig er það, hefur
þú nokkurn blóðþrýsting?“
Young var’ð hverft við og kvaðst
ætla að mæla þrýstinginn aftur
En Cooper svaraði: „Ókei, ég
vildi bara vita hvort þú andaðir
enn.“
Geimfararnir tveir voru held-
ur fáorðir, enda eru þeir þekkt
ii á Kennedyhöfða undir nafninu
„þöglu tvíburarnir". Cooper
reyndi nokkrum sinnum að fá þá
til að lýsa ferðinni betur en þair
gerðu, en tókst ekki of vel. Eitt
sinn sagði hann t.d.: „Er ekki
stórkostlegt þarna uppi?“ Jú,
Grissom játti því, en ekkert yfir
sig hrifinn. >á sagði Cooper að-
eins: „Jæja, er of skýjað?“. En
það dugði ekki til.
Þegar geimferðin var hálfnuð,
settust geimfararnir að snæð-
ingi. Fengu þeir mat, sem sér-
staklega var matreiddur til snæð
ings í geimnum. Var það steikt
nautakjöt, appelsínusafi, kjúkl-
ingur og kökustykki. Fyrst
snæddi Young, og benti einn
fréttamaður á að þetta mundi
vera lengsti matartími, sem um
getur, því hann náði frá vestor-
strönd Afríku að austurströnd
Ástralíu.
í þriðju hringferðinni héldu
geimfararnir áfram tilraunum
sínum, og breyttu enn um braut.
En klukkan 17,57 hófst undir-
búningur að lendingu. Var þá
geimfarið yfir Kyrraibafi. Kveikti
Grissom þá á sérstökum eldflaug
um, sem drógu úr hraða geim-
farsins, svo það lækkaði ni'ður í
80 km. hæð. Og þegar geimfar-
ið kom að strönd Kalifomíu,
kveikti Grissom á öðrum eld-
flaugum, sem virkuðu eins og
'hemlar. Var það tveimur mínút-
um seinna.
Á leiðinni í gegnum gufuhvolf-
ið var enn ný tilraun gerð, og
miðaði hún að því að draga úr
útvarpstruflunum á niðurleið.
Hingað til hefur allt útvarps-
samband rofnað við geimför á
lefð gegnum gufuhvolfið, og staf
ar það af hitamyndun á yfirborði
geimfarsins. í þetta skipti var
dælt vatni á yfirborðið til að
kæla það, og segja vísindarmenn
að tilraunin hafi borið góðan
árangur.
Lenti svo geimfarið Molly
Brown á sjónum skammt frá
Grand Turk eyju, um 90 km. frá
fyTÍrhugu’ðum áfangastað, eftir
130.000 kílómetra ferð á 4 klukku
stundum og 54 mínútum kluikkan
18:18 (eftir ísl. tíma). Þótt geirn
farið lenti þetta lan,gt frá áifanga
stað, var margt um skip í næsta
nágrenni, þeirra á meðal flugvéla
móðurskipið Intrepid. Næsta
skip var þó eftirlitsskipið Dil-
igence úr strandvarnarliðinu. En
ákveðið var áð taka geimfarið
um borð í Intrepid.
Geimfararnir létu fara vel um
sig eftir lendingu og afklæddust
geimfarabúningum sínum. Búizt
var við að þeir yrðu að bíða
nærri tvo tíma eftir að flugvéla
móðurskipi'ð kæmi á vettvang.
En þá var ákveðið að þyrla flytti
geimfarið um borð í skipið, svo
biðin styttist talsvert. Klukkan
18.43 var festingum komið fyrir
á geimfarin og þyrlan hóf það á
loft. Lenti hún svo méð geimfarið
á Intrepid þar sem Grisso-m og
Young gátu loks teygt úr sér.
Höfðu þeir lokið fyrstu geim-
ferðinni þar sem geimskipinu var
stjórnað algjörlega innan frá, en
ekki frá jörðu, eins og hingað til
hefur tíðkazt.
Johnson forseti talaði við geina
farana í síma eftir að þeir voru
lentir og óska'ði þeim til ham-
ingju með vel heppnaða tilraun.
Bauð hann þeim að heimsækja
sig £ Hvíta búsið á föstudag,
eftir að þeir hefðu fengið „öriitla
hvíld", eins og hann orðaði þa’ð.
Youog varð fyrir svörum og
sagði að eini gallinn við ferðina
hafi verið hve stutt húa var.
( Frá Eimskip)
Björn Th. Björnsson, listfræðingur, flytur síðari fyrirlestur sinn
á vegum Stúdentaráðs Háskóla íslands í kvöld, miðvikudaginn 24.
marz, kl. 21 í I. kennslustofu Háskólans. Fjallar hann um is-
lenzka málaralist á 20. öld. Til skýringar verður sýndur fjöldi
skugvgamyuda. Óllum er heimill aðgangur meðan húsrúm leyfir.
— Dómur