Morgunblaðið - 16.10.1965, Side 13

Laugardagur 16. o'któber 1965
MORGUN BLAÐIÐ
13
**«w»,<* " '•
Dr'rt r*: vÍKI-xr.OS
; o ííí'? <>«.!. !;■:. - •■ {•.> 1« • i(i>» . ^ur >),*} «??.* tí?,rra,
» «a «»ue «KS<v ra^, <j««' líbrn, l'sírrr-tunHnrrt ,.
wtHMHr>^cyt4v^:w.
Víklngamyndin úr „ABC“.
sena goSsðgnln um L.eif Eiríks
son færi alltaf á kreik kring-
um Kolumbusardaginn, en
því væru' ítaiskættaðir Banda
ríkjamenn löngu orðnir vanir
og kipptu sér ekkert upp við
það.
I „Þeim er vorkunn að langa
til að lauga sig í Ijóman-
um, sem stendur af afrekum
Kolumbusar“, sagði hann.
II Annar framámaður ítalsk-
1 eettaðra í Chicago, Vincent
í Ferrara sagði „við brosum
, bara góðlátlega, — að Norð-
i urlandabúum, þeir halda að
j þeir hafi hitt vel á tímans
j vegna. En hvaða sannanir
eru þessar fullyrðingar
i þeirra — alls engar — þið
| grafið aldrei upp ítala, sem
I afneitar afrekum Kolumbus-
ar“.
Viðbrögð sagnfræðingsins
Samuel Eliot Morisons voru
öllu fræðimannslegri. Hann
kvað bókina um" Vínlands-
kortið mikið og alvarlegt vís-
indarit, sem sjálfsagt væri að
taka alvarlega, enda þótt hún
væri birt rétt fyrir Kolum-
busardaginn. Kvað hann kort
ið sjálft mjög merkilagt, þar
sem það væri hið fyrsta frá
því fyrir daga Kolumbusar,
er sýndi Vínland merkt, „að
öðru leyti sannar það ekki
margt“, sagði hann og bénti
á, að í bóik sinni „The Oxford
History of The American
People“, teldi hann sögulega
etaðreynd, að írar hafi setzt
eð á íslandi en hrakizt þaðan
undan norrænum mönnum um
650. Telur hann senniJegast að
þeir hafi haldið þaðan í vest-
urátt og siglt þar til þeir
komu tii Norður-Amerí'ku.
„Ef þið viðurkennið landa-
íundi norrænna manna verðið
J>ið einnig að taka til greina
að írarnir komu þangað jafn-
vel enn fyrr“.
Erá Philadelphiu bárust um
fnæli hæstaréttardómarans
Michaels A. Musmanno, er
aagði mannfræðilega hleypi-
dióma liggja að baki rannsókn
arstarfi Yale-fræðimannanna.
Kyað Musmanno ekkert undar
legt þótt Vínland sæist á Yale
kortinu og einnig furðu ná-
kvæm teikning af Grænlandi.
„Því ekki? Kortið var búið
til fimm hundruð árum eftir
för Kolumbusar, og þeir, sem
það gerðu gátu auðveldlega
ekreytt það teikningum af
.Vínlandi og Grænlandi“.
1 Boston var haldin mikil
skrúðganga í tilefni Kolum-
busardagsins og voru meðal
göngumanna Edward Kenne-
dy, öldungadeildarþingmaður
I ■— og vakti það atbygli að
, hann gekk hækjulaus. Frá því
hann kom af sjúkrahúsinu,
þar sem hann lá mánuðum
saman eftir flugslysið í júní
1904, hefur hann gjarna
stuðzt við hækju eða staf.
Einnig voru í göngunni John
A. Volpe, ríkisstjóri Massa-
schusettes og kona hans,
ásamt fjölda fólks, sem þekkt
er í stjórnmálalífi ríkisins.
Engar stóryfirlýsingar bárust
frá Boston og gangan fór þar
friðsamiega fram. undir fán-
um og lúðrablæstri. Tóku þátt
í henni um 10 þúsund manns,
en um löO þúsundir manna
íylgdust með henni. Á einum
stað hafði verið komið fyrir
heimatilbúnu skilti, þar sem
á stóð „Leifur Eiríksson fann
Ameriku“. Og á húsvegg einn
hafði verið krotað með krít:
„Leifur Eiriksson er fífl“.
í fulltrúadeild Bandarikja-
ings risu unnendur Kolum-
busar upp til þess að verja
heiður hans. Var þar helzti
ræðumaður Bichard D. Mc-
Carthy, demókrati frá New
Ybrk, sem sagð;, að hversu
mikill fótur, sem vera kynni
fyrir þessum kortafundi,
væri einkar ósmekklegt af
Yale-háskólanum að segja
frá honum sem „æsifrétt“
rétt fyrir Kolumbusardag-
inn. McCarthy bætti við: „Að
gera lítið úr afrekum Kol-
umbusar, er sama og að lítils
virða ítölsk stórmenni á
borð við Joe Dimaggio, Art-
uro Toscanini, Enrico Car-
uso og Leonardo Da Vinci“.
Annar ræðumaður, Silvio O.
Conte, repúblikani frá
Massaschusetts, sagði, að
hann liti Kolumbusardaginn
sömu augum og jólin og 4.
júlí — þjóðhátíðardag Banda
ríkjanna — þetta væru dag-
ar, er vektu með mönnum
stolt og gleði. „Kolumbus
var maður gæddur hugrekki,
trú og óbilandi hugsjóna-
eldi“, sagði Conte, „á degi
sem þessum er ég hreykinn
yfir minni ítölsku arfleifð".
Loks er að geta þess að
Bandaríkjaforseti, Lyndon B.
Johnson, sendi ’frá sér ávarp
í tilefni Kolumbusardagsins,
þar sem hann þeindi orðum
sinum einkum til ítalskætt-
aðra Bandarikjamanna. Þar
sagði m.a., að allt frá dög-
um Vespuccis til daga Fermis
og Toscaninis hefði Ameríku
verið að því mikill fengur að
hafa sér í æðum rennandi
ítalskt blóð.
í Evrópu urðu viðbrögð
engan veginn eins sterk, —
nema frá blaði konungssinna
á Spáni, sem töldu ítali ágirn-
ast Kolumbus um of.
Á sjálfri Ítalíu sögðu dag-
blöðin frá landabréfafundin-
um æsingalaust, undir stórum
fyrirsögnum þó: í síðdegis-
blaðinu „Paese Sera“ í Róma-
borg var fyrirsögnin á þessa
leið: „Víkingarnir komu til
Ameríku löngu á undan Kol-
umbusi. Landabréf frá 1440,
teiknáð af munki frá Basel
hefur leitt það í ljós“.í Milanó
sagði „II Corriere Della Sera“:
„Fregn sem breytir mannkyns
sögunni: Vikingarnir sagðir
hafa stigið fyrstir á land í
Ameríku“. í Tóríno bætti
blaðið „Stampa Sera“ hins-
vegar við spurningarmerki:
„Fornt landabréf leiðir í ljós,
að Kolumbus var ekki sá, er
fyrstur koma að landi í
Ameríku?" Að fregninni
sagðri bætti blaðið því við,
að fundur landabréfsins væri
án efa mjög mikilvægur sagn-
fræðilega og vísindalega —
en á hinn bóginn hefði fyrr
verið kunnugt, að norrænir
menn hefðu að öllum líkindum
komið til Nýja heimsins þegar
snemma á 11. öld. Þess beri
mönnum hinsvegar að minnast,
að uppgötvun Kolumbusar hafi
ekki aðeins verið landfræði-
legt afrek, sambærilegt við
fyrstu ferðir manna til heim-
skautanna. För Kolumbusar
hafi markað þáttaskil í heims
menningunni — hann hafi
opnað nýjar og áður ókunnar
leiðir, leitt til landvinninga
Evrópu í nýja heiminum og
viðskiptatengzla þar í milli ■—
og jafnframt lagt grundvöll
að myndun Bandarikjanna og
annarra rikja Ameriku. Því
hafi dáð hans ekki aðeins ver-
ið landfræðileg heldur fyrst
og fremst sögulegs eðlis.
, n - - - -
AP-fréttastofan segir, að við-
brögð ítala hafi yfirleitt ver-
ið hófsöm og „virðuleg“, eins
og hún kemst að orði. Þeim
var að sjálfsögðu lítt um
fregnina gefið, en hún skyggði
ekkert á hátíðahöldin á Kól-
umbusardaginn. Var mikil
pomp og pragt um landið allt,
Kolumbusar minnzt sérstak-
lega í öllum skólum landsins
o.s.frv. í Genúa, sém talin er
■fæðingarborg Kolumbusar var
hvað mest um dýrðir. Borgar-
stjórinn þar, Augusto Pedulla
lét svo ummælt ,að það sem
kæmi sér hvað mest á óvart
væri, Jhvað fréttin væri lítil
frétt. Árum saman hefði alltaf
öðru hverju verið þyrlað upp
heilmiklu moldviðri út af
ferðum Víkinga fyrr á öldum.
í sama streng tók Ignazio
Oreste Bignardelli, prófessór
— hann sagði, að landabréfið
væri engin ný uppgötvun —
um það hefði verið fjallað
á alþjóðlegum fundum sagn-
fræðinga o gfræðimanna, án
þess nokkrum úlfaþyt ylli.
Annar fræðimaður í Genúa,
Dr. Ettore Lanzarotto minnti
á rúnasteininn, sem fannst í
Minnesota árið 1898, með
áletruninni: „Við erum átta
Svíar og 22 Norðmenn á ferð
í vesturátt í könnunarferð um
Vínland“. Minnti hann á, að
Þjóðminjasafnið í Washington
hefði talið rúnasteininn ósvik
inn forngrip, en margir nor-
rænir fræðimenn hefðu efast
mjög um að svo væri.
Genúabúar steymdu þúsund
um saman til Kolumbusar
hússins á þriðjudaginn og að
venju var haldin hin alþjóð-
lega landkönnunarráðstefna.
Að þessu sinni sat ráðstefn-
una bandaríski geimfarinn,
John Glenn, og tók hann á
móti Kolumbusarverðlaunun-
um, sem að þessu sinni voru
veitt bandarísku geimförunum
Charles Conrad og Gordon
Cooper, sem lengur hafa verið
í geimferð en nokkrir aðrir.
Genúabúar hafa sjálfir átt
í deilum um Kolumbus við
ýmsa fræðimenn — ekki um
það, hvort hann hafi fundið
Ameríku, fyrstur manna, held
ur hvort hann hafi í raun og
veru verið fæddur í Genúa.
Sesgja sumir fræðimenn, að
hann hafi verið af ítölsku for-
eldri, en fæddur í Portúgal
eða Spáni. Því neita Genúa-
búar að sjálfsöfðu harðlega —
en þeir eru viðkvæmir mjög
fyrir þeirri spurningu hvers
vegna Kolumbus hafi ekki
siglt frá Genúa í stað þess að
fara frá Spáni. Sumir segja,
að svarið sé einfaldlega á þá
leið, að Genúabúum hafi þótt
heldur lítið til Kolumbusar
koma í þá daga — hafi sann-
ast á honum sem fleiri, að
enginn er spámaður í sínu
föðurlandi.
Á Spáni eru menn ekki að-
eins argir út af fundi Vín-
landskortsins — heldur ná
ekki upp í nefið á sér af
vonzku yfir þvi, að ítalir —
einkum ítalskir ibúar Banda-
rikjanna skuli gera svo há-
værar kröfur til Kolumbusar
og hlutverks Ítalíu í landa-
fundi hans. Blaðið „ABC“
málgagn konungssinna, sem
skrifaði mikið og ýtarlega um
landabréfafundinn og skamm-
aðist stórum orðum — sagði
hann m.a. uppspuna, tilkom-
inn af fjanösemi við. Spán —
veldur
sagði ,að*ítalir í Bandaríkjuon
um vaði í villu og svima, e£
þeir telji sig geta átt heiður-
inn af landafundi Kolumtous-
ar. „Að segja, að Spánverjum
beri ekki heiðurinn af upp-
götvun Ameríku ,er eins og
að segja að Þjóðverjar hafí.
unnið heimsstyrjöldina síðari
af því að Eisenhower renni
þýzkt blóð í æðum“. í fyrir-
sögninni á forsíðu „ABC“
sagði: „Yale háskóli grefur
upp lík gamallar og óvinsæll
ar þjóðsögu". Síðan rakti
blaðið kortafundinn með ýms
um ummælum og birti skrípa
mynd sem sýnir norræna
víkinga rifast um, hvert næst _
skuli halda í sjóferð. Segir
víkingaforinginn við menn
sína:
„Ég segi ykkur satt, —•
þetta þarna fyrir vestan er
ekki ómaksins vert — en í
suðri er land, sem enginn
hefur veitt neina eftirtekt,
kallað Torremolimos“. En
þess má geta, að Torremoli-
nos er baðstaður á Spáni, sem
Norðurlandabúar hafa flykkzt
til þúsundum saman á undan-
förnum árum.
Þá birtir blaðið einnig
landabréf, sem það segir
hafa verið teiknað af Martin
nokkrum Behaim — eða Mar-
teini frá Bæheim — um árið
1485, sjö árum áður en Kol-
umbus hélt upp í sína ferð.
Segir blaðið, að á Yale-kort-
inu sé ekkert að finna, sem
ekki hafi verið á korti Mar-.
tins Behaims, nema nafnið
Vínland sem komi í stað
nafnsins Baffinsland. (sjá
mynd). Er rætt um kortin
frá ýmsum hliðum og sett
fram ýmis rök- og niðurstaða
blaðsjns er sú, að Víkingarnir
hafi fundið Baffinseyjar í ís-
hafinu rétt eins og Portúgalir
hafi fundið Azoreyjar í At-
lantshafi — og spyr: „En hvað
kemur það við fundi Ame-
ríku“. Loks segir „ABC“ að
sá háttur, sem Yale-háskóli
hafi haft á birtingu Vínlands-
kortsins sé vægast sagt óvenju
legur og bendir á, að það
kunni að segja sina sögu, að
milli þess, er Víkingar hafi
átt að finna Ameríku og gerð
ar kortsins hafi liðið um það
bil jafnlangur tími og milli
12. október 1492 og dagsins
í dag.
Önnur blöð á Spáni tóku í
sama streng og „ABC“ — Dag
blaðið „Ya“ sagði m. a., að
jafnvel þótt viðurkennt væri,
að Víkingar hefðu fundið
Ameríku væri ekkert eftir af
þeim landafundi nema landa-
bréf, nokkur skjöl og dálítið
af ryki. Af afreki Spánverja
hinsvegar hafi orðið til Ame-
ríka öll — og án þess væri
nú enginn Yale-háskóli til.
í París lögðu blöðin einnig
orð í belg um landatoréfafund
inn og deilurnar út af honum.
Meðal annars sagði „Le
Monde“ í ritstjórnargrein ,að
það væri eins með Kolumbus
og Shakespeare, að sífellt
væri verið að efast um, að
þeir væru höfundar afreka
sinna. Á hverju ári, er nálg-
aðist 12. október ,væri grafinn
upp einhver norrænn ferða-
langur ,eða kaupmaður frá
Feneyjum — eða spánskur
fiskimaður, er hefði átt að
finna Ameríku á undan Kol-
u.mbusi. Sagði blaðið, að vissu
lega væri þetta skiljanlegt, ef
deilum
aö -
Vínlandskortiö
— viöbrögö víösvegar