Morgunblaðið - 22.11.1967, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 22. NOV. 1967
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
EINFOLDUN
■>. Björn Bjarman:
TRÖLLIN, 129 bls. Heims-
kringla. Reykjavík 1967.
TRÖLLIN, heitfð á skáldsögu
Björns Bjarmans, útskýrist í eft-
irfarandi málsgrein í sögunni:
„Sá dagur kemur, að sólin skín
á Völlinn, og þið myrkrahöfð-
ingjarnir fáið ofbirtu í augun
eins og tröilin í þjóðsögunum“.
Það er söguþulur, starfsmaður
á Vellinum, sem slengir þessum
orðum framan í formann varnar-
nefndar í þann mund, sem hann
(söguþulur) hefjir ákveðið að
hætta störfum á Vellinum og
hverfa þaðan fyrir fullt og allt;
raunar vissi hann, að brottrekst-
ur vofði yfir honum sakir meints
kommúnisma.
Síðast liðinn aldarfjórðung
FÉLÖGIN í Landssambandi ísl.
barnaverndarfélaga höfðu árlega
fjáröflunar- og kynningarstarf-
semi sína 1. vetrardag. Kvöldið
áður flutti Þórleifur Bjarnason,
rithöfundur erindi í hljóðvarp
á vegum hreyfingarinnar. Var
þetta frábæra erindi, Velferðar-
ríkið og einstaklingurinn endur-
flutt í hljóðvarpi réttum hálfum
Leikfélag
Patreksfjarðar
sýnir ,Snjómanninn'
Patreksfirði, 7. nóv. 1967.
'GAMANLEIKURINN „Snjómað-
urinn“ eftir C. H. Brooke og
Kay Brennerman, var sýndur í
annað sinn á Patreksfirði hinn
3. þ.m. Leikstjóri var Kristján
Jónsson. Aðsókn var góð.
Leikendur eru allir ungir og
ekki mjög sviðsvanir. Tókst þeim
að gera efni þessu góð skil, og
nokkrum ágætlega.
Hyggst nú Leikfélag Patreks-
fjarðar ferðast um Vestfirði með
leikritið og verður sýnt um helg-
ar á hinum ýmsu stöðum.
Þá hefir leikfélagið í hyiggju
að taka til æfinga leikritið
Mann og konu, eftir Jón Thor-
oddsen. — Trausti.
Björn Þorsteins-
son hrnðskák-
meistari TR
BJÖRN Þorsteinsson sigraði á
hraðskákmóti Taflfélags Reykja-
víkur sl. sunnudag. Björn hlaut
14 vinninga (af 18 mögulegum)
og titilinn ,Hraðskákmeistari TR
1967“. Annar varð Guðmundur
Ágústsson með 13 vinninga og
þriðji Ingvi Ásmundsson með
12%. Jón Friðjónsson og Jó'hann
Örn Sigurjónsson hlutu 12 vinn-
iinga hvor og fjórða og fimmta
sæti. Ingvar Ásmundsson vann
þennan titil árið 1966. Þátttakend
ur voru yfir 40 og var teflf í
hinum vistlegu húsakynnum TR
við Grensásveg.
Aþenu,20. nóv., AP.
BLAÐAÚTGEFANDINN gríski
Cristos Lambrakis var færður í
útlegð á eyna Folegandros í dag.
Lambrakos fór huldu höfði eftir
byltinguna í apríl en öryggislög-
reglan fann hahn í húsi eins
vinar hans í júní sl.
hafa margir höfundar skrifa'ð um
samskipti íslendinga og hersins.
En fæstir hafa lagt heilar skáld-
sögur undir það efni. Björn
Bjarman gerir það ekki heldur
þó megin hluti bókar hans fjalli
um það. Þeir höfundar, sem
skrifað hafa um samskipti Islend
inga og hersins, hafa flestir, ef
ekki allir, uppmálað þá spilling,
sem af þeim skiptum hefur leitt,
og hefur þó farið langmest fyrir
frásögnum af kvennafari her-
manna.
Skáldsaga Björns Bjarmans
nær til fleiri sviða, enda er hún
að því leyti sérstæð, að talsverð-
ur hluti hennar gerist á sjálfum
Vellinum.
Höfundur hefur skipulagt verk
sitt á þann veg, að annar hver
mánuði síðar. Seld var barnabók
in Sólhvörf, sem Indriði Úlfsson,
skólastjóri, tók saman. Seldist
hún upp um daginn. I heild gekk
fjáröflunin vel, alls söfnuðust
460 þúsund krónur, þar af 277
hjá Reykjavíkurfélaginu, yfir 50
þúsund bæði á Akureyri og ísa-
firði, en yfir 20 þús. hjá flest-
um félögum öðrum. Þess; ágæti
árangur er að þakka vaxandi
skilningi fólks á þeim valdamál
um, sem bamaverndarhreyfing-
in hefir bent á og vinnur að.
Allur ágóði af söfnun þessari
rennur til þess verkefnis, sem
félögin hafa valið sér, hvert á
sínum stað, td rekstur leikskóla,
dagheimilis, sumardvalarfheimil.
is o.s.frv., eftir því sem brýnust
er þörfin. Allur hagnaður af
söfnun Barnaverndarfélags
Reykjavíkur rennur í Heimilis-
sjóð taugaveiklaðra barna, en
bygging slíks heimilis mun hefj-
ast á vori komanda. I því sam-
bandi má minna á, að Heimilis-
sjóður 'tekur þakklátlega á móti
gjöfum, smáum jafnt sem stór-
um Gjaldkeri sjóðsins er séra Ing
ólfur Ástmarsson, skrifstofu
biskups.
(Frá Barnaverndarfélagj
Reykjavíkur).
IMasistaf or íng i
handfekinn
í IVfúnchen
Múnchen, 18. nóv. — AP —
DÓMSMÁLARÁÐUNEYTIÐ
í Bæjaralandi hefur úrskurðað
í fangelsi fyrrverandi SS liðs-
foringja, sem var yfirmaður út-
rýmingarbúða nazista í Austur-
ríki í stríðinu. Hér er um að
ræða Anton Ganz, 68 ára gaml-
an mann, og er hann sagður
bera ábyrgð á pyndingum og
dauða mikils fjölda fanga í
fangabúðum í Weiner Neustadt
og Ebensee.
Maður þessi var búsettur í
smábæ í Bæjaralandi og undir
sínu rétta nafni. Talsmaður ráðu
neytisins sagði, að yfirvöldun-
um hefði lengi verið kunnugt
um manninn, en langan tíima
hefði tekið að safna sönnunar-
gögnuim til að unnt væri að
handtaka hann.
Lundúnum, 19. nóv. AP.
SOVÉZKUR vísindamiaður, Vladi
mir F. Tereskovov, baðst á sunnu
dag hælis í Bretlandi sem póli-
tískur flóttamaður. Tereskovov
er 34 ára gamall, haffræðingur
að mennt.
kafli gerist á Vellinum eða ann-
ars staðar, þar sem söguþulur er
staddur um þær mundir. Á milli
þeirra kafla er svo skotið styttri
köflum, þar sem segir frá
bernskuheimili söguþular á Akur
eyri, þegar „Kristján á B.S.A.“
hafði „sjömannabíla til taks“,
því fjölskyldan var stór.
Þessi tvískipting hefur aukið
vanda höfundar, og ver’ður að
segjast eins og er, að verkefni
sínu veldur hann engan veginn.
I fyrsta lagi er sagan allt of
stutt og ágripskennd miðað við
efnismagnið. Lengd hennar hefði
hæft til að segja frá einum degi
á Vellinum.
Rithöfundur verður, um leið
og hann semur, að gera sér ljóst,
að vætanlegir lesendur munu
lesa hraðar en hann skrifar. Það
krefst nokkurs tíma og áreynslu
að semja þó ekki sé nema stutt-
an bókarkafla, enda þó lesandi
geysist síðar yfir hann á fáeinum
mínútum.
Þá eru þáð persónur Tröll-
anna. Þær eru með öllu óljósar
og þokukenndar. En látum það
vera. Ef til vill hefur ekki fyrst
og fremst vakað fyrir höfundi
að búa til persónur. Eflaust hef-
ur honum verið ofar í hug að
segja frá spillinguhni. En í þeim
efnum hefur höfundur um of
einfaldað hlutina fyrir sér.
Bernskuheimilið, sem blasir
við í baksýn, er svo fullkomin
glansmynd, ekki aðeins vamm-
laust, heldur beinlínis hnökra-
laust, að réttara hefði verið að
koma því fyrir í himnaríki sjálfu
heldur en á Akureyri, og það í
sjálfri kreppunni, að manni
skilst. Þar eru allir algóðir og
næstum alfullkomnir. Á 'þeim
góða stað þekkjast varla mann-
legir breyskleikar, og er þá mik-
ið sagt.
Sama máli gegnir um sjávar-
þorpið, þangað sem söguþulur
lendir, þegar hann er horfinn af
Vellinum. Þar er einungis gott
fólk, hreinskiptið, duglegt, ó-
spillt, ágætt og prýðilegt. Þar
varir hin engilhreina ást, svo
söguþulur, sem ætti að vera orð-
inn veraldarvanur eftir svínaríið
á Vellinum og misheppnað hjóna
band, verður feiminn eins og
sveitadrengur, þegar hann sér
stúlku, sem honum lízt vel á.
En Völlurinn, oh ia la. Þar er
of vægt að tala um spillingu.
Þar er viðbjó'ðurinn í öllu sínu
veldi, afskaplegur, óhugnanleg-
ur. Og svo mikill er máttur spill-
ingarinnar á Vellinum, að fyrir
honum lamast allir, sem þangað
koma, einnig söguþulur, meðan
hann dvelst þar. Samt sekkur
hann aldrei dýpra en svo, að
honum býður þó, þrátt fyrir allt,
við mesta ósómanum.
„Þá gafst ég upp“, segir hann,
þegar hann hafði horft á Kan-
ann ljósmynda bera stelpu, „gat
ekki meira. Út, út. Það var eins
og ég væri að kafna, og ég tók
andköf, þegar ég kom út undir
bert loft“.
Það er nú svo. Sterk eru orðin.
Ekki er því að leyna. Samt eru
athugasemdir af þessu tagi ein-
mitt einn af veiku púntunum í
sögunni. Uppspretta klígjunnar
hverfur á bak við sögumann.
Fjársöfnun barnaverndar-
félaganna nam 450 þús.
Eftir stendur söguþulur einn
með sína klígju. Þa'ð er eins og
höfundur hafi ekki treyst því, að
frásögnin, . lýsingin talaði sínu
máli, heldur lætur hann sögu-
þul trana sér fram fyrir sviðið.
Sálarástand hans sjálfs verður
mergurinn málsins. Og sálar-
ástand hans verður að sönnu
aldrei stórfenglegra en hann er
sjálfur.
Það ásannast á þessari skáld-
sögu Björns Bjarmans, að æs-
andi eða átanlegt efni nægir ekki
til að setja saman hugtækt skáld-
verk. Til þess þarf að minnsta
kosti örlítinn skáldskaparneista.
Þann neista hefur Birni ekki
tekizt að kveikja í Tröllum sín-
um.
Erlendur Jónsson.
Nýbók
ÞAÐ er langt síðan Guðmund-
ur Frímann varð landisikunn-
ugt ljóðaská'ld. Fyrsta ljóðabók
has kom út árið 1922 oð nefndi
hann safnið Náttsólir. Fyrsta
sm'ásögiusafn hans kom 1964,
heitir það Svartárdalssólir. Ég
skrifaði uim þá bók, þar sem
meðal sagnanna eru nokkrar
aífbragðsvel samdar smásögur og
yfirleitt er bókin athyglisverð.
Rautt sortulyng eru átta sög-
ur, nokfcuð misjafnar að gerð
og gæðuim. Þar eru a.m.k.
þrjár til fjórar prýðilega ritað-
ar sögur en það eru Mýrar-
þoka, Rautt sortulyng, Stór-
þvottur á hausti og Gömul
krossmessusaga. Beztar eru
Mýrarþoka og Rautt sortu-
lyng, aíbragðsvel sagðar sögur
og ógleymanlegar að mínum
dóani. Aðeins tvær sögur af
þessum átta finnst mér ekki
vel heppnaðar, stafar það þó
ekki af því að efni þeirra sé
ekki vel valið og áhrifamikið,
einkum má þetta segja um
Lóla með rauða hárið. Þar er
efni í fyrirmyndar smásögu, á
hritfamikla og eftirtektarverða,
en verður úr ógeðslegur leik-
ur ölvaðrar konu, sem er viti
sínu fjær vegna áhrifa Bakk-
usar. Höfu.ndur hefur þar, með
tilstyr'ks vínguðsins — eða rétt
ara sagt víndjöfuilsins, gert að
litlu áhrifamikið söguefni. Er
það ergilegt. Hin sagan sem
mér líkar miður vel er Sum-
arauki á Valaibjörguim, kven-
semi Nóa er skiljanleg og á
mörg fordæmi, en sagan hefði
orðið betri og áhrifameÍTÍ ef
vanlegar hefði verið með far-
ið farið og kvennamálin rædd
af meÍTÍ smekkvísi og kurt-
eisi. Það var einnig vel not-
kæft söguefni sem ekki var
farið varlega með.
En yfirlei'tt er þessi sögubók
góð og með þeim beztu smá-
sögusöfnum er komið hafa út
á síðari árum. Höfundur er
mjög ritfær maður, náttúrulýs-
ingar hans afbragðsvel gerðar.
Þeir s'em alizt hafa upp fram
ti'l dala þekkja hin margbreyti
legu hljóð og hij óma vatna og
vinda. Það eru ógleymanlegir
hljóimar og þótt Guðmundi Frí
mann verði oft tíðrætt um
þessi efni og allar náttúrulýs-
ingar er það síður en svo galli
á firásögnum hans. Það er beim
línis ómetanlegir kostir. Þar
fjallar hann um það, sem hann
þekkir og kann að segja frá,
því frásagnargáfa hans er frá-
bær.
Það má beita ágætt að af
átta sögum eru fjórar afbragðs
vei gerðar og aðeins tvær sem
virðast ekki vel heppnaðar.
verist er að í einni er afbragðs
söguefni látið fara forgörðum,
sem sé í Lólu með rauða rárið,
en sögurnar Rautt sortulyng,
Mýnarþoka og fflleiri áður nefnd
ar lyfta sögum þessum upp í
þann heiðurssess að höfundur
hefur með þeian skapað góðar
bókmenntir sem muinu lifa og
lesast um langar aldir að mín
um dómi.
Þorsteinn Jóussou.
FÁSTEIGNASALAN
GARÐASTRÆTI 17
Símar 24647 - 15221
Til sölu
Við Hátún
4ra herb. íbúð á 5. hæð, vönd-
uð íbúð, allt sameiginlegt
frágengið, útborgun 650,
sem að má skipta.
Við Ljósheima 4ra herb. enda
íbúð á 2. hæð, laus strax,
útb. 450 þús. sem má skipta.
Við Laugarnesveg, 5 herb. efri
hæð, rúmgóð og falleg íbúð,
hagkvæmir greiðsluskilmál-
ar, sérhiti.
Við Rauðalæk, 5 herb. hæð,
140 ferm. með forstofuherb.
og snyrtiherb. í forstofu,
bílskúr, sérhiti, laus strax.
Við Digranesveg, 5—6 herb.
efri hæð, allt sér, bílskúr.
Einbýlishús við Hlíðargerði,
8 herb., bílskúr, góð lóð.
r
I smíðum
Einbýlishús, parhús, raðhús,
garðhús og sérhæðir með
bílskúrum.
Einbýlishús við Gufunes, 4ra
herb., bílskúr, góð lóð, hag-
kvæmir greiðsluskilmálar.
Árni Guðjónsson, hrl.
Þorsteinn Geirsson, hdl.
Helgi Ólafsson, sölustj.
Kvöldsími 40647.
1-68-70
Einbýlishús í sunnan-
verðum Kópavogi, tvær
' hæðir og kjallari, 8—9
herb. Suðursvalir á báð-
um hæðum. Skipti á ný-
legri sérhæð í Reykja-
vík möguleg.
Parhús í sunnaverðum
Kópavogi. Innbyggðar
suðursvalir á efri hæð.
Ræktaður, fallegur garð
ur. Vandað hús.
Garðhús í Árbæjar-
hverfi. Tilbúið undir
tréverk og vel það. Teak
útihurðir.
Einbýlisliús á Seltjarnar
nesi. Skipti á 4ra herb.
íbúð möguleg.
Raðhús á Teigunum. Sér
hitaveiita. Suðursvalir á
efri hæð. Vönduð inn-
rétting.
5 herb. neðri hæð við
Safamýri. Sérhitaveita.
Sérþvottaherb. á hæð-
inni.
5 herb. íbúð á 1. hæð
við Háaleitisbraut. Gott
herb. í kjallara fylgir.
Einbýllshús * smíðum
við Sunmubraut í Kópa-
vogi, sjávarlóð. Glæsl-
leg teikning.
GtJSTAF A. SVEINSSON
hæstaréttarlögmaður
Laufásvegi 8, sími 11171